Мұнай құбыры

Мазмұны
Кіріспе
Техникалық бөлім
1. Өзен-Атырау-Самара магистральды мұнай құбыр тізбегі
1.2.Магистральді мұнай құбырының желілік бөлігі
1.2.1. Желілік бөлік құрамы
1.2.2. Трасса. Күзет аймағы
1.2.3 Мұнай құбыры
1.2.4 Өтпелер
1.2.5 Жер бетіндегі 5имараттары(объектілер)
1.2.6 Тоттанудан қорғау құралдары
1.2.7 Трасса бойлық электрмен жабдықтау
1.2.8 Желілік телемеханика және байланыс
1.2.9 ММқ желілік бөлігін пайдалануды ұйымдастыру
2. Магистралъді мұнай құбыры желілік бөлігін техникалық күту
2.1. ММҚ желілік бөлігінің ағымды жөндеуі
2.2. Мұнай құбырының күрделі жөндеуі
2.3. Құбырдың техникалық күйін бағалау:
2.4. Апаттық-қалпына келтіру жөндеуі
3. Есеп бөлімі
3.1. Құбыртізбегін беріктікке және майысу деформациясына есептеу
3.2. Гидростатика тұрғысынан кернеуге баға беру
3.3. Құбырдың кернеулік жағдайын есептеу
4. Экономикалық бөлім
5. Еңбек және өрт қауіпсіздігі
6. Қоршаған ортаны қорғау
Қорытынды
Қолданылған әдебиеттер
Кіріспе
Қазақстан Республикасы дүние жүзіндедегі ірі мұнайлы державалардың бірі.
Бүгінгі күнге дейін 208- астам мұнайлы газды кенорындар
Республикада мұнай өндіру мен оны тасымалдау көлемі жылдан
2-сәуірде № 461қаулысымен, мұнай тасымал мен импорты мәселерінде
«ҚазТрансойл» АҚ Батыс филиалы 3282,8 км мұнай құбырларын,
Мұнай құбырының «Өзен-Атырау» учаскесіндегі жобалық өткізу қабілеті жылына
Өзен-Атырау-Самара магистральді мұнай құбырының «Атырау- Самара»учаскесімен мұнай тасымалдау
1- сурет. Өзен-Атырау-Самара мұнай құбырының сұлбасы
1. ТЕХНОЛОШИЯЛЫҚ БӨЛІМ
1. Өзен-Атырау-Самара магистральды мұнай құбыр тізбегі және
жалпы қағидалар
Өзен-Атырау-Самара магистральді мұнай құбырының
прициптік схемасы 1-суретте, мұнай құбырының пішіні(профилі) -
2-суретте көрсетілген.
Магистральді мұнай құбырының құрамына мыналар
кіреді:
а) диаметрі 1020 мм мұнай құбырының 919 км,
Қазақстан Республикасы аумағында 313 км);
ә) Өзен (0 км) және Атырау (698 км)
б) аралық сорап стансалары:
Бейнеу (322 км), Құлсары (528 км), Индер (864),
в) Өзен, Бейнеу, Құлсары, Атырау, Индер, Ү. Шаған,
Черниговкадағы сорап стансаларымен біріктірілген мұнай
қыздыру стансалары;
г) жеке тұрған Сай-Өтес (145 км), Опорная (433
МҚС-677 км, Карманово (784 км), Антоново (955 км),
Сахарный (1013 км), Барановка (1090 км), Маштаково (1239
км) мұнай қыздыру стансалары.
д) Маштаково қыздыру стансасы Ресей Федерациясы аумағында орналасқан.
Қазақстан Республикасы аумағында орналасқан Өзен-Атырау-Самара магистральді мұнай құбыры
Мұнайды құбыр бойымен тасымалдаудың техно-
логиялық процесін анықтаушы мұнайдың басты ерекшелігі -
олардың құрамында парафиннің (Өзен, Жетібай мұнайлары),
шайыр мен асфальттің (қаражанбас, қаламқас мұнайлары) көп мөлшерде
2-Кесте 90 % маңғыстау (85%
және 10% бозашы мұнайлары қоспасыньщ реологиялық
қасиеттері
Температура,
С0
Динамикалық тұтқырлық,
Па с Ығысудың шектік динамикалық кернеуі, Па
Ығысудың шектік тұрақты кернеуі,Па
Сұйықтық әрекетінің еселігі
5 1,307 178,0 470 1
10 0,862 82 269 1
15 0,533 32 115 1
20 0,373 12 37,5 1
30 0,108 2,7 18,8 1
40 0,026 - - 1
60 0,013 - - 1
Өзен және жетібай мұнайларын, сондай-ақ олардың
қаламқас және қаражанбас мұнайларымен қоспаларын мұнай
құбырымен қотару «ыстық» тәсілмен, яғни мұнайды алдын
ала қыздыру арқылы іске асырылады. Мұнайды қыздыру оның
тұтқырлығын азайту және құбырдың өн бойында қатып
қалуын болдырмау мақсатында жүргізіледі. Мұнайды қыз-
дыру Г9ЖК2А және ҚБП-10 типті құбыр тәрізді пештерде
жүзеге асырылады. Пештердің жұмыс режімі - созылыңқы,
үздіксіз.
Қыздыру температурасы қотару өнімділігі мен тасымалданатын мұнай қасиеттеріне
бастапқы ен жоғары температурасы 65°С-қа (338° К) тең
алынады.
Мұнайды жоғары температураларға дейін қыздыру қоршаған ортаға қарқынды
Маңғыстау мұнайларының қайнау басталатын температурасы 68°С (341° К).
Мұнай құбырымен қотарудың жобалық көлемі:
Өзен-Атырау учаскесі бойынша жылына 17,75 млн.т, Атырау-
Самара учаскесі бойынша жылына 11,51 млн.т құрайды.
Өзен-Атырау-Самара мұнай құбырымен Батыс Қазақ-
стан мұнайларын тасымалдау схемасы (1-сурет) былайша
жүзеге асырылады:
а) Бозашы түбегі мұнайлары (Қаламқас, Қаражанбас) Қаламқас-Ақтау мұнай
ә) Өзен стансасында тасымалдауға Өзен мұнайы қабылданады;
б) Өзен стансасында мөлшері мен тағайындалған пунктіне
(бағыттық тапсырымына) байланысты мұнай құбырымен
келесі Атырау басқы стансасына дейін қотарылатын мұнайлар
партиясы қалыптасады. Ағын бағыты бойынша жол бойын-
дағы қотарулар іске асырылады: Қарақұдық мұнайын 145км-де; Қисымбай
3-кесте
20% маңғыстау және 80% бозашы мұнайлары қоспасының реологиялық
Температура С0 Динамикалық
тұтқырлық, Па*с Ығысудың шектік динамикалық кернеуі, Па
5 0,383 2,6 19,2 1
10 0,254 0,9 4,5 1
15 0,172 0,4 0,7 1
20 0,118 - - 1
30 0,056 - - 1
40 0,036 - - 1
60 0,017 - - 1
4-кесте
50% маңғыстау және 50% бозашы мұнайлары қоспасының реологиялық
Температура С0 Динамикалық
тұтқырлық, Па*с Ығысудың шектік динамикалық кернеуі, Па
5 0,778 32,5 250 1
10 0,523 12 195 1
15 0,388 4,8 129 1
20 0,388 1,7 67,7 1
30 0,275 - - 1
40 0,071 - - 1
60 0,017 - - 1
5-кесте
Мұнайлардың жұмыс қоспасының реологиялық қасиеттері
(сынама Ү. Шаған желілік өндірістік диспечерлік станса)
Температура С0 Динамикалық
тұтқырлық, Па*с Ығысудың шектік динамикалық кернеуі, Па
5 0,135 19,7 126 1
10 0,104 7,8 93 1
15 0,073 3 63,8 1
20 0,054 1,5 34 1
30 0,016 0,3 9,5 1
40 0,010 - - 1
60 0,005 - - 1
мұнайын және Елемес кен орны (КТМ)
мұнайын 433 км-де; «ҚазТүркМұнай» ҚС өндіретін мүнайды
433 км-де; Прорвен, Қосшағыл, Қаратон, Орысқазған және
Қырықмылтық мұнайлары қоспасын 528 км-де; Қорсақ
мұнайын 587 км-де;
в) күкірті аз өзен және Жетібай мұнайлары ішінара
мұнай өңдеу зауытына (АМӨЗ) жеткізіледі;
г) Атырау стансасында ағынға теңіз, забұрын және
мартышин мұнайлары қосылады;
ғ) Атырау стансасына келіп түсетін мұнайлар қоспа түрінде
д) қотару режімдері (қысым, өнімділік, мұнайды қыздыру
температурасы) қотарылатын мұнайлар мен олардың қос-
паларының физика-химиялық және реологиялық қасиет-
теріне, жыл мезгілдері бойынша климаттық өзгерістерге,
мұнай құбырын қауіпсіз тоқтатудың қажетті ұзақтығына,
мұнай құбыры қабырғасында ақау барлығы және оның тозуы
ескерілгендегі мұнай құбыры учаскелері бойынша жол
берілетін шектік қысымдарға байланысты жылу гидрав-
ликалық есептеулер негізінде белгіленеді.
Мұнай құбыры жұмысының есептік уақыты жылына
350 күнге немесе 8400 сағатқа тең қабылданған.
Мұнай құбыры трассасы, негізінен, шөл және шөлейт
жерлерде жатыр. Климат бірден континенттік бола алатын,
қүрғақ және ыстық (6-кесте). Ауданға су тапшылығы, жер
асты сулары мен топырақтың тұздылығы тән. Құлсары-Мақат
ауданында трасса көктемде жер бетіндегі ағын суларға толып,
тұзды көлдерге айналатын сорлардың үлкен аумағын кесіп
етеді. Топырақтың тот басу белсенділігі жоғары.
Мұнай құбыры төсемі, негізінен, жер астынан
жүргізілген, төсем тереңдігі құбырдың жоғарғы жасаушысына
дейін 1 метр. Жекелеген учаскелер жер үстінен жүргізілген:
cop бөгетінде;
сай және кішігірім өзен үсті тіреулерінде.
Мұнай құбырының оқшаулағыш жамылғысы «Поликен 980-20» полимер таспасымен
Мұнай құбырының электрохимиялық қорғанысы
(ЭХҚ) трасса бойында 3-6 км қадаммен орналастырылған
катодтық қорғаныс стансалары (КҚС) арқылы қамтамасыз
етіледі. КҚС-ты электрмен қамтамасыз ету трассабойлық
ЭТЖ-6 -5-10кВ арқылы іске асырылады.
Температураның үлкен айырымдарында (80 4- 90°С-қа
дейін) құбыр қабырғасының беріктігі мен бойлық төзімділігін
қамтамасыз ету шарттарына орай мыналар анықталған
(белгіленген):
а) құбырдың дөңестігі жоғары қаратылған қисық сызықты
учаскелеріндегі тік жазықтықтағы кәдуілгі (серпінді) иіліс-
тің ең төменгі радиустары диаметрі 1020 мм құбырлар
1500 м және диаметрі 720 мм құбырлар үшін
ә) үймеге салынған төсемдегі серпінді иілістің ең төменгі
- бұрылыс бұрышы (3-12)°С, диаметрі 1020 мм құбырлар
үшін - 1250 м, 12°С-тан астам болғанда -
- бұрылыс бұрышы (3-15)°С, диаметрі 720 мм құбырлар
үшін-1000м, 15°С-тан асқанда-1250 м;
б) температура мен мұнай қысымына байланысты мұнай
құбырының нүктесінде мұнай құбыры учаскесінің жіпке
тұйықталуының ең төменгі температурасы;
в) дөңестігі жоғары қаратылған тік қисықтарда, құбыр
бөгеттерге салынған жағдайда - көлденең жазықтықта маши-
намен иілген қисықтарды орнатуға тыйым салу;
г) қоршаған ауа температурасы минус 20°С-тан төмен бол-ғанда,
Мұнай құбырын телемеханикаландыру ауқымы:
Желілік бөлік бойынша:
а) желілік ысырмалары телебасқаруды (ТБ; ашу, жабу),
КҚС жұмыс режимін телебасқаруды;
ә) мұнай қысымы мен температурасын, құбыр потенциалын, топырақ
б) желілік ысырма күйі, ПКУ-да қырғыштың өтуі, электр
энергиясының барлығы, есіктердің ашылуы туралы теле-
дабылдаманы (ТД) қамтамасыз етеді.
Мұнай қотару стансалары мен мұнай қыздыру стан-
салары бойынша:
а) МҚС және МҚызС объектілерін Ақтау қаласында
орналасқан орталық диспетчерлік пунктінен (ОДП) теле-
басқаруды (ТБ);
ә) технологиялық процесс параметрлерін (мұнай температурасы мен қысымы,
б) МҚС және МҚызС магистральді және көмекші
сораптарының қосалқы жүйелері мен ғимараттарының жай-
күйі туралы теледабылдаманы (ТД) қамтамасыз етеді.
Мұнай құбыры МҚС және МҚызС-ын электрмен
жабдықтау 110-220 кВт желі арқылы жүзеге асырылады,
МҚС-тағы қосалқы стансадан шығатын кернеу - 6 кВт.
Құлсары МҚС, МҚС-677 км, Индер, Ү. Шаған қосалқы
1.2.Магистральді мұнай құбырының желілік бөлігі
1.2.1. Желілік бөлік құрамы
Магистральді мұнай құбыры желілік бөлігінің құра-
мына:
мұнай құбыры (тарамды және лупингілі, тиекті және
реттеуіш арматуралы, табиғи және жасанды кедергілерден
өтпелері бар, сорап стансаларын іске қосу тораптары мен
тазалаушы және анықтаушы құрылғыларды іске қосу мен
қабылдау тораптары бар диаметрі 1020 мм (919 км)
мм (475 км) құбырлар);
күзет, желінуге қарсы, өртке қарсы және басқа қорға-
ныс имараттары;
мұнай құбырын тоттанудан электрохимиялық қорғау
құрылғылары;
технологиялық байланыс желілері мен имараттары,
телемеханика құралдары;
мұнай құбырына күтім жасауға арналған электр
беріліс желілері;
мұнайды жинау мен төгуге арналған жер қоймасы;
мұнай құбырын пайдаланудың желілік қызмет имарат-
тары (шолушылар үйі, блок-постар, бақылау пункттері);
мұнай құбырынан өтуге арналған трасса бойлық
өтпелер, тұрақты жолдар, мұнай құбыры трассасы бойында
орналасқан тікұшақ алаңдары және олардың кірмелері, мұнай
құбырының орналасқан жеріндегі тану және дабыл белгілері,
мұнай құбырының ішкі кеме қатынасы жолдарын қиып өтетін
жерлеріндегі дабыл белгілері кіреді.
Мұнай құбырының бастапқы пункті ретінде Өзен қотару стансасы
1.2.2. Трасса. Күзет аймағы
Мұнай құбыры трассасы тіке көрінім шектерінде,
алайда 500 м-ден сирек болмайтындай қашықтықта, бұрылыс
бұрыштарында, су және әуе өтпелерінде, сондай-ақ құбырдың
тас жол және темір жолдармен қиылыстарында орнатылатын,
жер бетінен биіктігі 1,5-2,0 метр болатын тұрақты тану
белгілерімен (нұсқағыш қалқандармен) жабдықталуы тиіс.
Нұсқағыш қалқанда:
мұнай құбырының немесе оның құрамына кіретін
имараттың атауы;
мұнай құбыры білігінің белгі түбіне қатысты орна-
ласуы;
трассабойлық белгі байламы (км, ПК);
мұнай құбырының күзет аймағы, мұнай құбырының
берілген учаскесін пайдаланушы ұйымның телефондары мен
мекенжайы көрсетілуге тиіс.
Нұсқағыш қалқандарды мұнай құбырымен қатар жүргізілген ЭБЖ тіректерінде,
Мұнай құбырының кеме қатынасы бар өзендермен,
сондай-ақ арналармен қиылысқан жерлері жағалауда су жолы бассейндік
Автомобиль жолы мен темір жолдардың мұнай құбырымен қиылысқан
Тұрақты белгілерден тыс әрбір желілік шолушыда, патруль қызметі
Сай түріндегі барлық жер бетілік өтпелер мұнай
құбыры бойымен бөтен адамдардың өтуіне мүмкіндік
бермейтін қоршаулармен жабдықталып, бояумен боялып,
«Өтуге тыйым салынады» деген қосымша кестешеге ие болуға
тиіс.
Мұнай құбырына (кез келген төсем түріндегі) зиян
келтіру мүмкіндігін болдырмау үшін «Магистральді мұнай
құбырларын күзету ережелеріне» сәйкес күзет аймақтары
белгіленеді.
Магистральді мұнай құбырының барлық учаске-
лерінде алдын алу, жөндеу және апат жұмыстарын орындау
үшін трассабойлық өту және мұнай құбырының кез келген
нүктесіне бару мүмкіндігі қамтамасыз етілуге тиіс.
Жыра беткейлері мен өзен жағалауларынан өтетін
мұнай құбыры учаскелерінің шайылып кетуін болдырмау үшін
күзет аймағында орналасқан жыралар мен жарықтардың
ұлғаюының алдын алу қажет.
Үйінділер мен бөгеттерден жүргізілген мұнай құбыры учаскелеріндегі су
Жер астынан және бөгеттерден жүргізілген мұнай құбыры учаскелерінде
шұңқырлар мен қазандықтар болмауға тиіс, мұның ағымдағы
жөндеулер мен тексерулер жүргізілетін жағдайларға қатысы жоқ. Құбырды
Сай және кішігірім өзен үстінен тіректер арқылы жүргізілген
1.2.3 Мұнай құбыры
Мұнай құбырына тиекті арматура және тікелей
құбырда жинақталған құрылғылары мен айлабұйымдары бар
желілік оқшауланған құбыр жатқызылады.
Мұнай құбырындағы су және ауа жіберуге арналған
құрылғылар, жалғастықтар, дабыл бергіштер, сынама алуға
арналған құрылғылар мен тағы басқа элементтерде алынбалы
бұқтырмалар, қоршаулар болуға тиіс және жер бетінде тану,
ескерту белгілерімен таңбалануға тиіс.
Қысымды өлшеу үшін мұнай құбырында манометрлер
орнатылуға тиіс, ал желілік телемеханика болған жағдайда
қысым бергіштері де:
әр желілік ысырмада екі жақтан;
арматураға дейін және одан кейін су бөгеттері өтпе-
сіндегі әрбір жіптің екі жақ шетінде;
стансааралық айдаудың соңғы пунктінде технологиялық
құбырдың қабылдау ысырмасы жанында;
іске қосу мен қабылдау, сондай-ақ тазалаушы және
анықтау құрылғыларын жіберу торабының екі жағында да;
мұнай қыздыру пештерін іске қосу торабының екі
жағында да;
мұнай құбыры профилін неғүрлым дәл беретін нүк-
телерде орнатылуға тиіс.
Манометр жылытылған шкафтарда немесе бөлуші ыдыстармен бірге орнатылады.
Мұнай құбырында желілік тиекті арматураны
орналастыру мұнай құбырын салу немесе қайта құру
жобасымен анықталады және ол бөліну кезінде және жоспарлы
Мұнай құбырының желілік ысырмалары топыраққа тікелей, басқару жетегін
Мұнай құбырындағы ысырмаларда қызмет көрсету алаңдары, оралымды сұлбаға
Мұнай қотару стансаларын мұнай құбырына қосу
орындарында тазалаушы және анықтауыш құрылғыларды
жіберу тораптары, тазалаушы және анықтауыш құрылғы-
ларды іске қосу мен қабылдаудың бөлек және біріктірілген
тораптары жабдықталады.
Тораптар құрылымы мұнай құбырында қолданылатын отандық және шетелдік
«Ыстық» мұнайдың температуралық әсер етуіне тораптар құрылымының төзімділігі
- біріктелген тораптардікі - торап қүрылымын жақтаулап
таңу, құбырды торапқа жақын жерде орнатылған «өлі» тірекке
топырақпен нығыздау және зәкірлеу есебінен;
- бөлек тораптардікі - құбырды торапқа жақын жерде
орнатылған «өлі» тірекке топырақпен нығыздау және
зәкірлеу, тораптың жер бетіндегі бөлігінің көлемін құбырдың
камераларды таңу формасы есебінен кішірейту, «ыстық»
мұнаймен іске қосу камерасына аз уақыттық әсер ету
қамтамасыз етіледі.
Мұнай құбырына ғимарат, жинақталған жабдық және
қысқаша техникалық сипаттама, пішін және басқа ақпарат
көрсетілген техникалық паспорт (формуляр) ресімделуі керек.
1.2.4 Өтпелер
Өтпе ұзындығын анықтайтын мұнай құбырының су
асты өтпесінің (СӨ) шекаралары:
көптінді өтпелер үшін - жағалауда немесе жайылма
шегінің сыртында орнатылған тиекті арматурамен шектелген
учаске;
бөлу ысырмалары жоқ біртінді өтпелер үшін - 10
қамтамасыз ету белгісінен төмен емес биік сулар қырқасымен
(БҚС) шектелген учаске болып табылады.
Мұнай құбыры СӨ-сі құрылымы бойынша ор
әдісімен, көлбеу бұрғылау тәсілімен, «құбыр ішіндегі құбыр»
тәрізді жасалған болып, тін сандары бойынша - біртінді,
екітінді немесе көптінді бола алады.
Суасты өтпелерінің қосалқы тіндерін анықтау мүмкіндігін қамтамасыз ету
Су өткелдерінің барлық ғимараттары жобаға сай келіп,
Кеме қатынасы бар өзен өтпелерінде бақылау пункттері, ал
СӨ күзет аймағы су асты өтпелері өстерінің әр
жағынан 100 м жерде жатқан параллель жазықтар аралығын
қамтитын су бетінен түбіне дейінгі су кеңістігі учаскесі
түрінде белгіленеді.
Мұнай құбырының қалыпты жүмыс күйінде оның
өтпедегі барлық тіндері жұмыс істеуге тиіс. Жылына кемдегенде
Бір тінді толық ажырату қажет болған жағдайда ажыратылатын
Мұнай құбырының кеме қатынасы бар өзен СӨ-сі мен
екітінді СӨ үшін белгіленген үлгіде техникалық паспорт
жасалуға тиіс.
Күрделі және жеңіл типті жетілдірілген жамылғысы
бар барлық санаттағы темір жол және автомобиль жолдары
өткелері болат қүбырдан жасалған қорғаныс қапта (қап-
тамада) немесе диаметрі жұмыстың жүргізілу шарттары мен
өтпе құрылымымен анықталатын және құбырдың сыртқы
диаметрінен кем дегенде 200 мм-ге артық болуға тиіс
түрінде болуы қажет. Қаптама шеттері үйінді, жер жаппасы
шетінен жол түрі мен санатына байланысты анықталатын
қашықтыққа шығарылып, су өткізбейтін тығыздауыштарға ие
болуға тиіс.
Мұнай құбырының табиғи кедергілерге (өзен, жылға,
жыра және т.б.) салынған әуе өтпелері қолданыстағы
СНмҚ-қа сәйкес жеке жоба бойынша орындалып, бірыңғай
нөмірлеу мен техникалық паспортқа ие болуға тиіс.
Мұнай құбырының жер асты төсемінен жер беті төсеміне
1.2.5 Жер бетіндегі 5имараттары(объектілер)
Мұнай құбыры елді мекендерге және өнеркәсіп орындарына жақын
Су үлкен аумақта жиналған жағдайда құбырдың жоғарғы жағында
Қорғаныс имараттары жергілікті жер бедері мен апат кезінде
Мұнай құбырында апат болған жағдайда мұнайдың
ұйымдастырылмаған түрде шығу және төгілу көлемін,
жоспарлық және апаттық қалпына келтіру жұмыстарының
жүру уақытын қысқарту үшін, сондай-ақ мұнай құбырын
трасса бойында ұзақ мерзімге тоқтату кезінде оның
учаскелерінің қатып қалуын болдырмау мақсатында, пішін
ерекшелігіне қарай, сыйымдылығы 20, 30, 40 мың м3
жер қоймалары орнатылады.
Қоймаларға тұтқырлығы аз, баяу қататын мұнай қоспаларының төгілуі
Қоймаларға мұнай төгуге арналған мұнай құбырларында мұнайды қоймадан
Жер қоймалары құбырды мұнайдан босатудың басқа тәсілі мүмкін
Қоймаға төгілген мұнай қысқа мерзім ішінде мұнай құбырына
МҚС-та және жақын жатқан жолдармен қатынау
қиын немесе жол қатынасы қиын басқа жерлерде орналасқан
желілік тиекті арматура жанында, кеме қатынасы бар өзен
өтпелерінде тікұшақ алаңдары қарастырылуға тиіс.
1.2.6 Тоттанудан қорғау құралдары
Магистральді мұнай құбырларының металл имарат-
тары: (желілік бөлік, технологиялық құбырлар, сұйық-
қоймалар, сумен жабдықтау құбырлары, көбікпен және сумен
сөндіру құбырлары, әр түрлі мақсаттағы жер асты сыйым-
дылықтары, брондалған күш кабельдері және т.б.) табиғи
және технологиялық орта (атмосфера, топырақ, жер беті
сулары, тауарлық мүнай компоненттері мен қоспалары), кезбе
ток әсерінен болатын тоттанудан қорғауға жатқызылады.
Салу, қайта күру және күрделі жөндеу кезінде сыртқы
тоттанудан қорғау құралдарының типі мен құрылымы
МЕМСТ Р 51164, сәйкес орындалған жоба бойынша анық-
талады. Қорғаныс құралдары төсем шарттары, топырақтың
тоттық белсенділігі туралы деректер, қорғалатын имарат пен
оның қызмет етуінің талап етілетін мерзімі үшін тоттық
ақаулар тудыратын қауіптілік деңгейі ескеріле отырып таңдап
алынады.
Қорғаныс құралдары көршілес имараттар мен қоршаған ортаға зиянды
Жер асты металл имараттардың бұзылуының және
өзара бұзылуының алдын алу үшін барлық жақын орналасқан
имараттарда бірдей немесе мәндері бойынша жуық «имарат-
жер» қорғаныс потенциалдары болуға тиіс.
Cop учаскелерінің, қатты тұз басқан топырақтардың,
жер асты және жер үсті суларының болуы, құрылыста
мұнай құбырын сыртқы оқшаулау үшін жоғары температураға
онша төзімсіз материалдар мен қиыстырулардың қолданылуы
себепті, құбырдың тоттанудан бұзылуы тез жүреді. Тоттық
бұзылу жылдамдығы мүнай температурасы артқан сайын өсе
береді. Бұзылудың негізгі салмағы мұнай қыздыру пункттері
арасындағы мұнай құбыры учаскесінің басқы бөлігіне түседі.
Электрохимиялық қорғаныс құрылғыларының мөлшері мен қуаттылығы мұнай құбырының
- трассабойлық жеке
- құбыр көршілес стансалар есебінен КҚС(катодтық қорғаныс стансасы)
жағдайда да қорғалған болып қалатын қондырғыларды
пайдалану және оларды тиісінше орналастыру;
КҚС қоректенуін басқа көздер (жақын жердегі ЭБЖ(электр беріліс
тұрғын үй және өндірістік объектілер, жел қозғалтқыштары)
есебінен қосалқылау арқылы қол жеткізіледі.
Табиғи және жасанды кедергі өтпелерінде қорғаныс
қаптамаларының құбырлармен тікелей түйісуіне жол беріл-
мейді, және олардың арасында электрлік түйіспе жоқтығын
мерзімді түрде тексеріп отыру керек.
Жол өтпелеріндегі қаптамаларды қорғау екі нү9қада орындалады:
негізгі құбыр қорғалған жағдайда электрлік маңдайша
көмегімен;
құбыр потенциалына тең қорғаныс потенциалына қол
жеткізе отырып, бұжыртабан арқылы.
Мұнай құбырының су кедергілеріне салынған өтпе-
лері түрақты жоғары қорғаныс потенциалына ие болуы керек,
ол үшін КҚС осы өтпелерге барынша жақындатылуға тиіс.
Су өтпесінің үзындығы 500 м-ден артық болған жағдайда
КҚС-ты су өтпесінен 1 км-ге дейінгі қашықтықта орнату
керек.
1.2.7 Трасса бойлық электрмен жабдықтау
Магистральді мұнай құбырының желілік бөлігі объектілерін (КҚС, желілік
Әрбір стансааралық учаскедегі трассабойлық ЖВЖ осы стансалардан екі
–кезінде басқа секцияларға қосылған объектілерді электрмен жабдықтау мүмкіндігін
Жобада қарастырылмаған басқа түтынушыларды трассабойлық ЖВЖ-ге қосуға тыйым
1.2.8 Желілік телемеханика және байланыс
Телемеханикаландыру құралдары бастапқы бергіш-
терден (жүйелерден) ақпарат жинау, оны байланыс арналары
бойынша беру және орындаушы механизмдерге арналған
басқару бүйрықтарын қайта трансляциялау міндеттерін
атқарады.
Желілік телемеханика жүйесі автономды, қызмет
көрсетілмейтін күшейту пункттері (ҚККП) арқылы электрмен
қоректендіру жүйесіне және магистральді кабельдерге қосыл-
ған желілік бақылау мен басқару пункттерімен (ББП)
жабдықталған.
Желілік телемеханика:
мұнай қысымы мен температурасын, топырақ темпера-
турасын, «құбыр-мыссульфат салыстыру электроды» потен-
циалын, КҚС-тағы шығу тогы мен кернеуін телеөлшеуді (ТӨ);
желілік ысырмалардың жай-күйі, ысырмаларды басқару
режимі, қырғыштың (бөлгіштің, өлшеуіш снарядтың) өтуі,
ББП есігіндегі төмендегі температура мен жай-күйі, басқару
объектілерінде электр энергиясының бар екендігі туралы
теледабылдаманы (ТД);
-телебасқару мен бақылау жүйелерімен түйіндесу блогына ие КҚС
Магистральді мұнай құбыры желілік имараттарының құрамына орталықтан басқару
табылатын өндірістік-технологиялық байланыс желілері
(кабельдері) кіреді.
1.2.9 Магистральді мқнаі құбырының(ММҚ) желілік бөлігін пайдалануды ұйымдастыру
ММҚ желілік бөлігін пайдаланудың қауіпсіздігі, тиімділігі мен сенімділігі
желілік бөлік жай-күйін мерзімдік бақылау, техника-
лық құралдарды пайдалана отырып қарау және кешенді
анықтаулық тексерулер;
жөндеу-алдын алу жұмыстары мен күрделі жөндеуді
уақтылы және сапалы орындау есебінен оны түзу күйде
отыру;
моральдік ескірген немесе тозған жабдықты уақтылы
жаңарту;
күзет аймағы мен елді мекендерге, өнеркәсіптік және
ауылшаруашылық кәсіпорындарына, ғимараттар мен имарат-
тарға дейінгі ең аз қашықтық аймағына қойылатын талап-
тарды қадағалау;
істен шығулардың уақтылы алдын алу және оларды
жою;
мұнай құбыры жұмысының қажетті жылугидравлика-
лық жұмыс режимін, мұнай қотару стансалары жүмысының
реверсивтілігін қамтамасыз ету және сақтау;
ұйым басшылары мен жақын орналасқан елді мекен
тұрғындарын мұнай құбырының орналасқан жері мен қауіп-
сіздік шаралары туралы хабардар ету;
мұнай құбырымен бір техникалық дәлізден өтетін
коммуникацияларды пайдаланушы ұйымдармен бірге өзара
әрекет ету және коммуникация жай-күйі мен жоспарлық және
ММҚ желілік бөлігін пайдалану процесіндегі негізгі
жұмыс (операция) түрлері:
мұнай құбыры желілік бөлігіне оралымды-техноло-
гиялық күтім жасау;
мұнай құбырының өзін техникалық анықтауды қоса,
ММҚ желілік бөлігін техникалық күту және ағымдық жөндеу;
ММҚ желілік бөлігін күрделі жөндеуден өткізу;
мұнай қүбырын тоқтатып қою;
ММҚ желілік бөлігі объектілерін есептен шығару
және қайта жинақтау;
апаттық-қалпына келтіру жөндеуі.
Мұнай кұбыры желілік бөлігіне оралымды-техникальщ кутім жасау
ММҚ желілік бөлігіне оралымды-техникалық күтім жасау технологиялық ережелерге
Технологиялық ереже мұнайды магистральді мұнай құбыры бойымен қотаруды
Қотару технологиялық процесін жүргізудегі мұнай құбырының апатсыз орнықты
Техникалық карта негізінде жабдықтар мен құбырларды технологиялық қорғаудың
Мұнайды қыздыру арқылы қотаруда әр айға арнап, қотарудың
Мұнай қоспасын қотару көлемінің немесе олардың қасиеттерінің әрбір
«Ыстық» мұнай құбыры бойымен мұнай қотарудың технологиялық процесін
2. Магистралъді мұнай құбыры желілік бөлігін техникалық күту
Магистральдық мұнайқұбырлар тізбегін тоқтаусыз пайдаланылуы уақытында техникалық қызмет
Ақаулар жөніндегі ақпарат магистральды мұнайқұбыр тізбегін техникалық
Мұнай құбырларының ақаулары тәжірибе жүзінде анықтайтын төрт деңгейлі
Мұнай құбырларының ескіруі көбінесе коррозияға қарсы қорғаныштың тиімділігінің
Статистика көрсеткеңдей, магистрапьды мұнай құбырларындағы болатын апатты жағдайлардың
Құбырлардың электрохимиялық қорғаныштарьшың (ЭХҚ) артықшылығы, ол жер астылық
Магистральды мұнай құбырларын жер астылық жемірілуден қорғау үшін:
ЭХҚ құралдарын тиімді, сенімді және қауіпсіз пайдалануды қамтамасыз
ЭХҚ құралдарының қолайлы пайдалану тәртіптемесін және
құбырдың бойымен, мерзіміне байланысты "құбыр-жер"
қорғаныш потенциалын сақтай отырып, 100%-дық катодтық
полярлықты қамтамасыз ету кажет;
жемірілуге қауіпті жерлерді тауып, олардың пайда болу
себептерін анықтау үшін тиісті ұйымдарды тарту;
өндіріс пен ЭХҚ құралдарын құру мен қайта құру,
- құбырлар мен оларды коррозиядан қорғау құралдарының жемірілу
- құбырларды жемірілуден қорғаудың жаңа әдістері мен құралдарын
ММҚ желілік бөлігі объектілерін техникалық күту
оларды жұмысқа жарамды күйде үстап тұруға қатысты
операциялар кешенін қамтиды және жоспарлы түрде
жүргізілетін, сондай-ақ желілік имараттардың жоспарлы
қарауын, тексерісін және құбыр мен оның жабдықтары,
аспаптары мен жүйелері бойынша атқарылатын жұмыстар
ретін қарастыратын алдын алу шарасы болып табылады.
Тексеру мақсаты - жабдықтардың, коммуникациялар мен имараттардың техникалық
Тексерулер жоспарлы және кезектен тыс болады.
Жоспарлы тексерулерді тұтас алғанда:
тұрақты түрде шолушылар немесе апатты қалпына
келтіру бригадаларының патруль тобы жаяу, көлікпен немесе
әуеден айнала бақылау арқылы іске асырады;
патрульдеу мерзімділігі мен көлемін жергілікті жағдайларды (өнеркәсіпорындарының, елді
салық жер бедерінің күрделілігін, жыл мезгілін, мұнай
құбырының техникалық жай-күйін және т.б. ескеріледі.
Жоспарлы тексеруде күзет аймағы және ең аз қашықтық
ММҚ желілік бөлігін кезектен тыс тексеру зілзала
апараттарынан соң, мұнай құбыры трассасында мұнай
байқалған жағдайда, қысым төмендегенде, мұнай теңгерімі
болмағанда, мұнай құбырына зақым келтірген басқа да
белгілер айқындалғанда жүргізіледі.
Байқалған мұнай жылыстаулары туралы, мұнай құбырының қалыпты жұмыс
Тексеру нәтижелері мен оның барысында орындалған барлық жұмыстар
Пайдалану процесінде ММҚ желілік бөлігі объек-
тілерінің жайы мен техникалық күйін мерзімді тексеру
барысында:
жыл сайын көктемдеп су тасқынынан кейін - су
шаюымен күшті топырақ эрозиясына ұшыраған жерлерде
мұнай құбырының төсем тереңдігі;
жылына кем дегенде екі рет (көктемгі су тасқынынан
кейін және күзгі-қысқы пайдалануға дайындық кезінде) -
тіректерде жүргізілген мұнай құбырының жер үсті учаскелері;
- кем дегенде бір рет екі жылда құралмен
сүңгуірлермен су асты өткелдерді тексеру (егерде басқадай
мерзімді, күші бар мөлшерлі құжаттар белгіленбесе);
жылына кем дегенде екі рет (топырақ кедергісі
неғұрлым аз болатын кезеңде) - қорғаныс потенциалының
өлшемдері;
мұнай құбырының өзінің немесе оның жекелеген
учаскелерінің техникалық күйіне байланысты белгіленетін
мерзімділікпен құбырды техникалық анықтау;
жыл сайын, топырақ кедергісі неғұрлым көп болатын
кезеңде - электр жабдықтары мен жер беті құбырлары
лерінің күйі және оларды жерлендірудің омдық кедергісі;
жыл сайын, найзағай кезеңі басталғанға дейін - жай-
тартқыш құрылғылардың жай-күйі мен ЖВЖ-дегі асқын
кернеу қорғанысы тексеріледі.
Техникалық анықтау міндеттері: техникалық күйді анықтау; ақаулылық орнын
Мұнай құбырының техникалық күйін анықтау үшін, мұнай құбырын
Мұнай құбырларының ақаулары тәжірибе жүзінде анықтайтын төрт деңгейлі
Бірінші деңгей: «Калипер» снарядымен құбырдың геометриялық өлшемдерінің өзгеруін
Екінші деңгей: «Ультраскан WM» ультрадыбысты снарядпен
Үшінші деңгей: Магнитті дефектоскопия, яғни магнитті снарядтармен ,МFL
Төртінші деңгей: ультрадыбысты дефектоскопия - «Ультраскан CD» снарядымен
«Ультраскан CD» ультрадыбысты дефектоскопиясы белгілі американ ANSI /
«Қауіпті емес» ақау,
«Қауіпті» ақау,
«Өте қауіпті» ақау болып бөлінеді
25.11.94 ж. АҚ «Транснефть» және ( №10-03/396 от
Бұл әдістеме дефетоскопптың көмегімен анықталған қабырғасында ақауы бар
Есептеу нәтижесі бойынша ақауы бар магистральды мұнайқұбырының техникалық
Кесте 7
Атырау – Самара мұнайқұбырының 923,5-960 км учаскесіндегі статикалық
№
ақау
Ара қашық-ғы,
м Ақау түрі Құбырдың материалы Құбыр жұмысының
кгс/см2 Құбырдың жұмыс қысымы кгс/см2
46
66
70
78
181
512
601
356,3
466,4
470,1
480,9
2524,7
5598,5
6345,3
Корроз.металлдың ескіруі
Корроз.металлдың ескіруі
Корроз.металлдың ескіруі
Корроз.металлдың ескіруі
17ГС
17ГС
17ГС
17ГС
17ГС
17ГС
17ГС
0,9
0,9
0,9
0,9
0,9
0,9
0,9
38,8
36,9
46,7
38,9
48,4
46,4
48,6
55
55
55
55
55
55
55
№ 46, 66, 70, 78, 181, 512
Жұмыс жасап тұрған «Өзен – Атырау – Самара»
Құбыр ішіндегі ақауды анықтауын жүргізуде қолданылатын ҚИС құрамы:
мұнайды қыздырудың мүмкін болатын ең жоғары температурасы шектерінде
құбыр геометриясы ақауларын (құбырдың өту қимасын
шектеуші жаншықтарды, бүктесіндерді, сопақтықтарды) және
оның бұрылыс радиустарын (қайтару радиустарын);
металл шығыны ақауларын (тоттану сызаттарын,
тырнақіздерін, кертіктерін және т.б.), сондай-ақ қабаттану
типіндегі ақауларды;
құбырдағы көлденең жарықтарды, пісірілген жік
балдақтарындағы бойлық жарықтарды және жарық тәріздес
ақауларды анықтауды қамтамасыз етуге тиіс.
ҚИС-тің шешуші қабілеттілігі мен ақаулар интерпретациясының қолданылып отырған
Белгілі бір типтегі ақауларды табу мен өлшеуге арналған
Анықтау жүмыстарын орындау барысында мұнай құбырының берілген учаскесінде
Құбыр іші инспекцияларын жүргізгенде барлық снарядтарды жіберу бойында
Анықтау жұмыстарын жүргізетін кәсіпорындар осы жұмыстардың нәтижесі бойынша
–Анықтау нәтижелері бойынша есеп ҚИС тіркеген барлық ақаулар
ҚИС-тен алынған деректерді интерпретациялау процесінде қауіпті ақаулар туралы
Анықтау нәтижелері бойынша техникалық есептер мұнай құбыры учаскесіне
Анықтаулық тексеру нәтижелері негізінде ММҚ пайдаланушы кәсіпорындар құбырлар
ТҚ және ҚИС-ті қабылдау мен іске қосу камераларын
Ережелік жұмыстардың негізгі түрлері:
мұнай құбырын күз-қыс кезеңінде пайдалануға және
көктемгі су тасқынына дайындау;
тазартушы құрылғыларды жіберу жолымен мұнай
құбырының ішкі қуысын тазалау;
ысырмаларды 2-3 тәулікке жылына кем дегенде бір
рет өтпелердің бір жағынан жабу жолымен су өтпелеріндегі
негізгі және қосалқы тіндерді шаю;
дайындаушы зауыт нұсқаулығына, салалық басшылық
құжаттарға және оларды күту жөніндегі нұсқаулықтарға сәйкес жабдықтарды,
Қысқы жағдайларда ММҚ-ты пайдалануға дайындау жоспарында:
жазғы майлауды қысқыға ауыстырумен бірге тиекті
арматураны тексеру және жөндеу, арматураның толық
ашылуы мен жабылуын тексеру;
қоймалар мен трассаның белгіленген жерлерінде
материалдар мен құрал-саймандардың қажетті қорын жасау;
өртке қарсы имараттар мен мұнай төгуге арналған
қоймаларды қалпына келтіру;
апаттық-жөндеу техникасын қысқы пайдалануға ауыс-
тыру және мұнайдың қысқы жағдайларда үзіліссіз тасы-
малдануын қамтамасыз етуге бағытталған басқа да шаралар;
бітеу және ағынсыз учаскелер мен арматураны
мұнаймен шаю;
- құдықтар мен
қысым алымы тораптарында бөлетін ыдыстар мен
импульс желілеріне қатпайтын сұйықтық құю;
жер беті өтпелерінің жылу оқшауламасын жөндеу,
шайылған учаскелерді жабу, төсем тереңдігі жеткіліксіз
құбыр учаскелерін толтыру мен үйінділеу қарастырылуға тиіс.
ММҚ желілік бөлігі объектілері мен имараттарын көктемгі су
апаттық техниканы дайындау, тиекті арматураны
тексеру;
мұнай құбырының жол қатынасы қиын жерлерінде
қажетті техникамен, материалдармен және құрал-сайман-
дармен жабдықталған уақытша тірек пункттерін құру;
жанар-жағармай материалдары қорын жасау;
су қайтару және су өткізу имараттарын тексеру, және
қажет болған жағдайда, құру;
сораптық су өткізу, су қайтару және басқа имарат-
тарын қар және мұздан тазарту;
таулық су қайтару арналары мен су өткізу құрылғы-
ларын қалпына келтіру;
мұз кептелісі болуы мүмкін жерлерде мұзкескіштерді
жөндеу;
суасты өтпелері үстіндегі өзеннің жағалау жиектерінің
мұзын шабу (қажет болған жағдайда);
әуе және суасты өтпелерін жөндеу (жағалық құдық-
тармен бірге);
ағаш шабақты жолдарды жөндеу;
суда қозғалу құралдары мен су бетінен мұнай жинау
құралдарын дайындау;
мұнай құбыры мен оның имараттарының зақымдану
қаупін уақтылы анықтау үшін айрықша жауапты учаскелерге
кезекші постар қою, байланысты ұйымдастыру және мұнай
құбырының су тасқыны кезінде үзіліссіз жүмыс істеуін қам-
тамасыз етуге бағытталған басқа да шаралар қарастырылуға
тиіс.
Мұнай құбырының қабырғаларында шөгінділердің жиналуын болдырмау мен оның
Тазарту құрылғыларын жер бетілік тасымал локаторлармен бір комплектіде
ММҚ учаскелерін пайдаланушы кәсіпорындар қотару жоспарын, құбыр іші
Мұнай құбырын қырғыштармен тазарту барысында құбыр ішінің тоттануын
Мұнай құбырын тазарту жөніндегі жұмыстар қолданыстағы НТҚ талаптары
Қатар құбырлар арасындағы лупингілер, қосалқы тіндер мен маңдайшалар
Құбыр іші инспекцияларын жүргізер алдында тазарту құрылғыларын жіберу
2.1. ММҚ желілік бөлігінің ақауын жөндеу
Желілік бөліктің ағымдық жөндеуі жоспарлы түрде желілік бөлікті
Жөндеу, негізінен, желілік бөлік объектілері мен жүйелерін тоқтатумен
- ысырмалардың қымтағыш тығыздамаларын нығыздау;
- электржабдықтары мен жайтартқыш құрылғыларды жерлендіруді жөндеу;
шайылған жерасты мұнай құбыры учаскелері мен
суасты өтпелері учаскелерін жабу;
кішкентай өзенге, жылғаға салынған жер үсті өтпе-
лері учаскесін, жабдықтар мен аспаптарды бояу;
мұнай құбырының жекелеген кішігірім жерасты учас-
келеріндегі құбыр оқшауламасы мен құбырдың өзіне жөндеу
жүргізу;
ЖВЖ-0,4; 6,0; 10 кВт жекелеген тіректерін түзету,
бекіту және ауыстыру;
электржетек ысырмаларын, КҚС бөліктері мен эле-
менттерін, желілік телемеханиканы жөндеу мен ішінара
ауыстыру;
мұнай құбырының кішігірім жер үсті учаскелеріндегі
құбыр тіректерін, оқшауламасын және өзін жөндеу және т.б.
2.2. Мұнай құбырын жөндеу
Ұзақ мерзімді пайдалануға арналған мұнай құбы-
рылық тасымал объектілерінің сенімді, тоқыраусыз және
апатсыз жұмысын қамтамасыз етуге қол жеткізу айтарлықтай
дәрежеде, алдағы жүктеу ескеріле отырып мұнаймен жаб-
дықтау сенімділігін қамтамасыз ететін сипаттамаларға дейін
объектілерді толық немесе ішінара қалпына келтіруге
бағытталған техникалық шаралар кешені орындалатын уақ-
тылы және сапалы жөндеу есебінен мүмкін болады.
ММҚ желілік бөлігі объектілерін жөндеу жекелеген объектілер бойынша
2.3. Құбырдың техникалық күйін бағалау:
аспаптық бақылаудан (ҚИС, оқшаулағыш жамылғы
тұтастығын, «құбыр-жер» потенциалын, металл қалыңдығын
өлшеу аспаптары арқылы);
көзбен шолып бақылаудан (неғұрлым қауіпті немесе
күдік тудырады деп таңдап алынған жерлерде жүзеге
асырылатын, құбыр оқшауламасы мен оның өзін қарай отырып
шурфтау);
апат кезінде немесе құбырдың аса қауіпті учаскелері-
нен кесіп алынған «шарғы» металды тексеру, сынау және
талдау нәтижелерінен;
«құбыр-жер» потенциалын және әлдебір учаскелердегі
апаттықты өлшеу бойынша көп жылғы деректерден;
құбыр оқшауламасы мен металының қызмет мерзімінен,
олардың маркаларынан, касиеттері мен сапасынан;
мұнай құбыры мен оның жекелеген учаскелері жұмы-
сының циклділігінен және т.б. қалыптасады.
Мұнай құбырын күрделі жөндеу лицензиясы бар
жобалаушы ұйым жасайтын мұнай құбырының тиісті учас-
келерін күрделі жөндеудің жүмыс жобасы және Тапсы-
рысшымен келісе отырып мердігерлік немесе жобалаушы
үйым жасайтын жұмыстарды жүргізу жобасы (ЖЖЖ)
бойынша орындалуға тиіс.
Мұнай құбырының күрделі жөндеуі жұмыстарды жүргізудің сипаты мен
түрлерге бөлінеді:
құбыр ауыстырумен жүргізілетін;
оқшаулағыш жамылғыны ауыстырумен жүргізілетін;
таңдамалы жөндеу. :
Құбыр ауыстырумен жүргізілетін мұнай құбырының күрделі жөндеуі үлкен
Құбыр ауыстырумен жүргізілетін жөндеу келесі тәсілдермен орындалады:
құбырдың қайта төселетін учаскесін коммуникация-
лардың қолданыстағы техникалық дәлізі шеңберінде немесе
одан тыс жерде жеке орға төсеу жолымен, ауыстырылатын
учаскені соңынан аша және бөлшектей отырып;
құбырдың ауыстырылатын учаскесін бөлшектеу
және қайта төселетін учаскесін бұрынғы жобалық жайына
төсеу жолымен;
құбырдың қайта төселетін учаскесін ауыстырылаты-
нымен қатар (оны соңынан бөлшектей отырып) біріктірілген
орға төсеу жолымен.
Оқшауламалық жамылғыны ауыстырумен жүргізілетін күрделі жөндеу құбырды тоттанудан
Оқшауламалық жамылғыны ауыстырумен жүргізілетін жөндеу келесі тәсілдермен іске
құбырды ор ішінде көтеру арқылы;
құбырды орда жатқан күйі көтеріп-төсеу арқылы;
құбырдың қалпын сақтай отырып, көтерусіз.
Іріктей жөндеу құбыр қабырғасының қауіпті және потенциалды қауіпті
«Ыстық» мұнай құбырының жөндеуі мұнайды қотаруды тоқтатпастан жөндеу
құбырды ор ішінде көтеру, сондай-ақ құбырды ор ішінде
жатқан күйінде көтеріп-төсеу арқылы - диаметрі 720 мм-ге
дейін және оны қоса алғандағы мұнай құбыры учаскелері
үшін;
құбырдың қалпын сақтай отырып, көтерусіз - 720 мм-ден
артық мұнай құбыры учаскелері үшін.
Жұмыс жүргізу жобасында (ЖЖЖ) қотаруды тоқтату арқылы құбырды
Мұнай құбырын күрделі жөндеу бойынша жүмыстарды жобалау мен
Күрделі жөндеу бойынша жұмыстар аяқталғаннан кейін белгіленген тәртіппен
2.4. Апаттық-қалпына келтіру жөндеуі
ММҚ желілік бөлігіндегі апаттарға барлық объектілердің немесе оның
Мұнай құбырының өз апаттарына төмендегі жағдайдың біреуінің немесе
а) өлімге әкелетін жарақат алу;
ә) жұмысқа жарамсыз болып жарақат алу;
б)қауіпті сұйықтықтың тұтануы немесе оның буларының
жарылуы;
в) кез келген суағар, өзен, көл, су қоймасы
сапасы үшін белгіленген шектен асып, су беті немесе
түсінің өзгеруін тудырған немесе су деңгейінен төмендеу
жерде эмульсияның пайда болуына немесе су түбінде, я
жағалауда шөгінділердің пайда болуына алып келген лас-
тануы;
г)10 т құраған және одан көп мұнай жылыстауы.
Апат немесе оның зардаптарының ауырлығына қарай апаттар I
Мұнай құбырларының, арматураның және ондағы құрылғылардың түзу күйінің,
І-санаттағы апат - төмендегідей зардаптарға апарып соғатын бір,
а) өлімге әкелген немесе жұмысқа жарамсыз болып
жарақат алу;
ә) мұнайдың тұтануы немесе оның булары мен газдардың
б) қоршаған ортаның үш қабатта ластануы;
в) мұнай құбыры апаттық учаскесінің 24 сағаттан артық
тоқтап қалуы;
г) 100 т-дан артық мұнай шығыны.
ІІ-санат апаты - төмендегідей зардаптарға апарып соғатын оқиғалар
а) тұтану және өрт;
ә) топырақ пен атмосфераның бұзылуы;
б) мұнай құбырының апат болған учаскесінің 8-ден 24
сағатқа дейін (оны қоса алғанда) тоқтап қалуы;
в) мұнайдың 10-нан 100 т-ға дейінгі (оны қоса
шығыны.
Зақымданған учаскенің 8-қа дейін тоқтап қалуы мен 10
Мұнай құбырын пайдалану барысында орын алған барлық апаттар
Апаттар мен оқыс оқиғаларды тексеру нәтижелері бойынша бекітілген
«Ыстық» мұнай құбырындағы апаттар мен оқыс оқиғаларды жою
ауыстыру үшін сапасы мұнай құбырын салу жобасында
көрсетілген құбырдікінен кем болмайтын құбырды, сондай-ақ
«ыстық» құбырмен үйлесе алатын саңылаусыздандырушы
құрылғыларды пайдалана отырып құбырдың саңылаусыз-
дығын қалпына келтіру;
мұнай құбырының немесе мұнай құбырының жөнделетін
учаскесінің ең аз тоқтап түру уақытын қамтамасыз ету;
қоршаған ортаға, көршілес коммуникациялар мен объек-
тілерге ең төменгі әсер ету.
ММҚ-тағы апаттарды оқшаулау мен жоюға байланысты барлық жұмыстар
күштерімен қамтамасыз етілуге тиіс. Өрт шыққан жағдайда,
қажетінше, апат жерлеріне көрші МҚС және ІІМ өрт
бөлімшелері жіберіледі.
Апаттар мен келеңсіз жағдайларды (зақымда-
нуларды) жою апаттық-қалпына келтіру қызметкерлері
күштерімен жүзеге асырылады.
– ЭХҚ, трассабойлық ЖВЖ және желілік телемеханика қүралдарындағы
Жер бетілік имараттары бар мұнай құбырының жеке
өзінің техникалық күтімі мен ағымдағы жөндеуі, сондай-ақ
ММҚ объектілеріндегі апаттар мен олардың зардаптарын,
төтенше жағдай мен зілзала апаттарының зардаптарын жою
апаттық-қалпына келтіру қызметінің (АҚҚ) күштерімен
орындалуғатиіс.
Әрбір бөлімшеге бекітілген трасса учаскесінің ұзындығы
Мұнай құбырының суасты өтпелерінің техникалық күтімі Орал өзенінде
«Ыстық» мұнай құбыры апатын жою орнында апаттарды жоюда
қолданылатын техника мен техникалық құралдар 100 % қорға
тиіс.
2.5 Мұнай құбырларының жөнделген жөнделген учаскесін сынау.
2.5.1 Жалпы қағидалар
Мұнай құбырларын ауыстыру арқылы күрделі жөндеу кезін-
де құбырлардың жаңадан төселген учаскесі оны негізгі магистральға
қосар алдында беріктікке сынауға және саңылаусыздыққа
Сынақ жүргізу алдында құбырлардың қуыстарын тазалаған жөн.
Құбырлардың қуыстарын тазалау мен сынауды жүргізу әдіс-
тері, параметрлері мен сұлбалары жұмыс жобасында белгіленеді.
Жоба құбырлардың қуыстарын шаюдан кейін ластанған суды (немесе
Жұмыс жобасында құбырлардың тоғытылған учаскелерде қалқып жүзуіне қарсы
Құбырларының қуыстарын тазалау және сынау бойынша
жұмыстарды қызметкерлер және негізгі жөндеу техникасы сынау
аймағынан шығарылған соң орындаған жөн.
Құбырлардың қуыстарын тазалау
Құбырлардың қуыстарын тазалау кезінде:
жинақтау (пісіру) кезінде ішіне кездейсоқ түскен топырақты,
суды және түрлі заттарды, сондай-ақ тоттың борпылдақ қабаты
және темір кағын алып тастау;
піспекті өткізіп жіберу жолымен құбырлардың өту қимасын тек-
серу және сол арқылы пайдалану кезінде тазалағыш, инспекциялық
немесе басқа да арнайы қондырғыларды бірнеше мәрте кедергісіз
кізіп жіберу мүмкіндігін қамтамасыз ету;
қуыстарды тазалау сапалылығына қол жеткізу, құбырлар учаскесін ластамай
Құбырлардың қуыстарын тазалау төмендегідей әдістердің
бірімен төселген және жабылған соң жүргізілуге тиіс: шаю,
немесе тазалағыш қондырғыны тарту.
Шаю немесе үрлеу тазалағыш немесе ажыратқыш қондырғы-
ны өткізіп жіберу арқылы жүзеге асырылады. Құбырларды үрлеу
кезінде ластануды және тазалағыш піспектерді желілік арматура
арқылы жіберуге және шығаруға тыйым салынады.
Ішкі орталықтағыштарсыз жинақталатын құбырларда жеке-
леген құбырларды немесе секцияларды тінге құрастыру және пісіру
үдерісінде тазалағыш қондырғыны тарту арқылы қуыстарды алдын
ала тазалауды жүргізген жөн.
Жобада гидравликалық тәсілмен сыналуы көзделген құбыр-
лар, ережеге сай, шаюға жатқызылады. Шаюды құбырларды гидрав-
ликалық сынау үшін сумен немесе басқа да сұйықпен
ауаны шығарумен қатар орындайды.
Тазалағыш немесе ажыратқыш қондырғыны құбырлармен өткізіп жіберу сұйықтың
Шаю кезінде тазалағыш немесе ажыратқыш қондырғының орьш ауыстыру
Шаю тазалағыш немесе ажыратқыш қондырғы құбырлардан бүлінбей шықса,
Қысылған ауа немесе газдың қысымымен ажыратқыш-піспек
жіберу жолымен гидравликалық сынақтан соң суды (сұйықты) шығару
кезінде судың (сұйықтың) ағымында ластанғанды ығыстырып шығару
арқылы қуысты тазалауғажол беріледі. Ажыратқыш-піспектің орын
ауыстыру жылдамдығы кемінде 5 км/с болуға тиіс.
Құбырлардың беріктігін сынау және саңылаусыздығын тексеру
Құбырларды ауыстыра отырып күрделі жөндеу кезінде құбырлардың жөнделген
Жөнделген учаскені сынауды гидравликалық (сумен,
қатпайтын сүйықтармен), пневматикалық (ауамен) немесе қиылысты-
рылған (ауамен және сумен) әдістермен жүргізген жөн.
Сынау тәсіліне карамай беріктілікті сынау параметрлері жүмыс жобасына
Сынау қысымының шамасын құбырлардың жоғарғы нүкте-
сінде кемінде 1,1Ржұм, деп, ал төменгі нүктесінде зауыттың
берген сынау қысымынан асырмай белгілеген жөн.
Құбырларды сынау қысымында ұстау уақыты кемінде 24 сағатты
Тұтас мұнай құбырының немесе оның учаскесінің саңылау-
сыздығын тексеруді жалпы алғанда беріктілікті сынаудан және сынау
қысымын жобалық жүмыс Ржұм қысымынан төмендеткен соң трассаны
қарауға қажетті уақыт ішінде (алайда кемінде 12 с)
Мұнай құбырлары құбыржолдың беріктілігін сынау уакы-
тында құбырлар бүлінбеген, ал саңылаусыздығын тексеру кезінде қы-
сымы жол берілетін нормалардың шегінде қалған және жылыстаулар
табылмаған жағдайда беріктілік сынауынан және саңылаусыздығын
тексеруден өткен болып есептеледі.
Жарылған, ажырату, көзбен шолу, дыбыс арқылы немесе
аспаптардың көмегімен жылыстаулар табылған жағдайда құбырлардың
учаскесі жөндеуге және беріктілігін қайта сынауға және саңылаусыз-
дығын тексеруге жатқызылады.
Сынау және саңылаусыздығын тексеру аяқталған соң құбыр-
лардың учаскесінен суды жылдамдығы 3...10 км/с ауа кысымымен
өткізілетін ажыратқыштардың көмегімен шығарған жөн.
Беріктілігі сыналған және саңылаусыздығы тексерілген жа-
ңадан тартылған құбыр учаскесін негізгі магистральға қосқан жөн.
Құбырлардың жаңадан тартылған учаскесінің негізгі маги-
стральға қосылған жерлеріндегі пісірме түйіспелер (кепілдік түйіс-
пелер) бақылаудың физикалық әдістері арқылы тексерілуге тиіс.
2.5.2 Жөндеу жұмыстарының сапасын бақылау және қабылдау
Сапаны өндірістік бақылау
Өндірістік бақылау жөндеу - құрылыс үдерісінің өне бойында
Кіріспе бақылау - сертификаттар мен паспорттардың стандарттарға және
Өндірістік (операциялық) бақылау жекелеген технологиялық опе-рацияларды жобаның, қолданылып
Техникалық қадағалау
Жөндеу-құрылыс жүмыстарының сапасын техникалық қадағалау мақсаты барлық жобалық
Техникалық қадағалау жөндеу - құрылыс жұмыстарының барлық объектілері
Инспекциялық қадағалау
Инспекциялық қадағалау күрделі жөндеудің барлық кезеңдерінде жобалық құжаттаманы
Инспекциялық қадағалауды Қазақстан Республикасы Төтенше жағдайлар жөніндегі комитетінің
Күрделі жөндеудің сапасын түпкілікті куәландыруды құбырларды қабылдау кезінде
2.6. Мұнай құбыларын сынау
Үрлеудің немесе магистральды құбырлардың жөнделген учаскесінің беріктігін сынаудың
8-кесте
Ауамен сынау кезіндегі қауіпті аймақ өлшемдері
Құбыржолдарының шартты диаметрі, мм Қауіпті аймақ өлшемдері,м
Қуысты тазалау кезінде құбыр білігінің екі жағына қарай
300…500 60 800 150
500...800 60 800 200
800...1000 100 1000 250
1000...1400 100 1000 350
Барлық диаметрлердегі құбырларды сумен тазалау кезінде
күзету аймағы құбырлардың екі жағынан 25 м, піспек-бөлгіштің
ұшатын бағытына карай 100 м болып белгіленеді.
Гидравликалық сынақ кезінде және суды құбырлардан
шығарған кезде қауіпті аймақ шекаралары 8-кестеге сәйкес белгі-
ленуге және жергілікті жерде ескерту белгілерімен таңбалануға тиіс.
9-кесте
Гидравликалық сынақ кезіндегі қауіпті аймак өлшемдері
Құбырлардың шартты белгілері, м Қауіпті өлшемдері, м, сынақ
Құбырлар білігінен екі жаққа қарай Бұқтырманың құбырлардың шет
300…800 75 800
800...1220 100 1000
Сынау барысын бақылау үшін орналасуын (трасса пішінінің
анағұрлым төменгі нүктесінде, сыналатын учаскенің басында және
аяғында, сондай-ақ су кедергілері, темір жол және автомобиль
рынан салынған өтпелерде, адамның, малдың пайда болуы мүмкін
жақтан және т.б.) комиссия белгілейтін жер үстіндегі байқау
көзделуге тиіс. Байқау бекеттерінің сынау басқармасымен байланысы
болуға тиіс.
Сынаудың барлық кезеңінде байқау бекеттерінде байқаушылардың тәулік бойғы
Сынау параметрлерін өлшеу көрсеткіштерді қашықтықтан
беретін аспаптар арқылы жүргізілуге тиіс.
Манометрлерді мұнай құбырларының маңына жер бетіне орнатуға жол
Сынауды тәуліктің қараңғы кезінде жүргізу кезінде жүмыс
алаңы, байқау бекеттері, аспаптар жарықтандырылуға тиіс.
Жерасты құбырларының күрделі жөндеуін жүргізу кезінде
ұйымдық-техникалық өртке қарсы шаралар өрт қауіпсіздігі бойынша
құжаттардың талаптары сақталып орындалуға тиіс.
Жөндеу жұмыстарын жүргізу кезінде өрт қауіпсіздігін ұйым-
дастыру мен қамтамасыз етуге жауапкершілік мұнай құбырларын
күрделі жөндеуді қабылдаған сәттен бастап ЖҚБ басшысына жүкте-
леді.
Қотарудың қауіпсіздік режимдерін сақтауға күрделі жөндеуді жүргізу кезінде
Жүмыс жобасында уақытшат ұрғынқалашыктарды, автокөлік
техникасы тұрақтарын, қойма аймағын, мастика және топырақ әзір-
леу алаңдарын, өрт сөндіру кезінде пайдалануға арналған су
баруды қамтамасыз ететін машиналар мен механизмдер қозғалатын
аймақтағы трасса жолағын орналастыру мен жоспарлау кезінде
орындалуға жатқызылатын өртке қарсы шаралар бейнеленуге тиіс.
Жұмыс жобасында апат кезіндегі мұнайдың жергілікті бедер
бойынша құбырлардан төмен орналасқан уақытша тұрғын қалашық-
тар, түрғын және қоғамдық ғимараттар, өнеркәсіп және ауыл
шылығы кәсіпорындары, өзендер мен су көздері жағына қарай
төгілуін болдырмайтын шараларды қарастырған жөн.
3. Есеп бөлімі
3.1. Құбыртізбегін беріктікке және майысу деформациясына есептеу
Кесте 3.1 – есептеуге берілген шамалар:
Белгіленуі Параметрдің аты Мәні
P Жұмыс қысымы. МПа 6,5
R1n Құбыр металлының нормалық созылу кедергісі. МПа 588,7
R2 Құбыр металлының нормалық сығылу кедергісі. МПа 412
m Құбыртізбегінің шартты жұмыс коэффициенті 0,75
K1 Материалдың сенімділік коэффициенті .
кесте.9 СниП 2.05.06-85бойынша 1,34
KH Құбыртізбегінің тағайындалуына байланысты сенімділік коэффициенті .
кесте.11 СниП 2.05.06-85бойынша; 1
K2 Материалдың сенімділік коэффициенті.
кесте.10 СниП 2.05.06-85бойынша 1,15
Құбырдың өсінің серпімділік радиуысын R= 1300м, таңдаймыз.
Құбырдың қабырғасының қалыңдығын анықтаймыз:
Құбырдың металының сығылу кедергісін мына формуламен анықтаймыз:
МПа ;
мұндағы: m –құбырдың шартты жұмыс коэффициенті ;
k1 – Материалдың сенімділік коэффициенті кесте бойынша .
кH – Құбыртізбегінің тағайындалуына байланысты сенімділік
Құбыр металлының нормалық созылу кедергісімына формуламен анықтаймыз:
МПа ;
- 1.15 - материалдың сенімділік коэффициенті.
кесте.10 СниП 2.05.06-85бойынша
Құбырдың қабырғасының қалыңдығынмын формуламен анықтаймыз :
м
Р=6,5 МПа – ; Жұмыс қысымы. МПа
Dn=820мм –құбырдың сыртқы диаметрі ;
n=1,2- салмаққа байланысты шартты коэффициент.
[8] п. 4,44. нұсқауларына сәйкес су өткелінен өтетін
;
Сортаменке байланысты құбырдың қабырғасының қалыңдығын жуықтап аламыз:
Құбырдың ішкі диаметрі:
;
Салмақтан болатын көлдеңен өтетін өстік кернеуді мына
(3.1.6)
Мұндағы:
= 45 – температуралық құлау көрсеткіші. 0С;
= 0,5 – Пуассон коэффициенті ;
Е = 206000 МПа – металдың серпімділік модулі;
- 0,000012, град-1 – сызықтық ұлғаю коэффициенті.
Металлдың жағдайын ескеретін екіөсті кернеу коэффициентін мына формуламен
;
өстік сығылу кернеуін ескере отырып,құбырдың қабырғасының қалыңдығын анықтаймыз:
0,0098м ;
Құбырдың қабырғасының қалыңдығы: = 12мм.
Құбырдың ішкі диаметрін анықтаймыз:
Dвн= Dn-2x( = 820-2x12=796мм
Құбырдың беріктілігін анықтау:
;
мұндағы: - Металлдың жағдайын ескеретін
;
где: - сақиналы кернеу,
= ;
Металлдың жағдайын ескеретін екіөсті кернеу коэффициентінмына формуламен есептелінеді:
;
Темпертураның мәнінің құлау коэффициенті мына формуламен анықталады:
;
мах.темпертураның мәнінің құлау коэффициенті мына формуламен анықталады:
; (3.1.14)
3.1.10 сәйкес салыстырамыз:
;
30,22< 80,8
3.2 Құбыртізбегін майысу деформациясына есептеу
Нормалық жұмыс қысымына байланысты сақиналы кернеуді анықтаймыз:
;
Металлдың жағдайын ескеретін екіөсті кернеу коэффициентін мына формуламен
;
;
Құбыртізбегінің өсінің минималды серпімді майысу радиуысын анықтаймыз:
;
Құбыртізбегінің өсінің минималды серпімді майысу радиуысының мәнін
Р = 130м; қабылдаймыз
3.3 Гидростатика тұрғысынан кернеуге баға беру
Құбырдың ішкі қысымына әсер ететін кернеуді анықтаймыз.
Бұрғылау ертіндісінің қысымы:
;
где: - Бұрғылау ертіндісінің
g – еркін түсу үдеуі = 9,81 м2/с
H =23м.-ұңғынығ ең төменгі белгісінің биіктігінің мах мәнінің
Сақиналы кернеуді анықтаймыз:
;
Сақиналы кернеуді аескеріліп құбырдың шектік мәні:
где: - металлдың кедергісі.
3.4 Майысуға құбырды тексеру
Құбырды майысуға тексергенде құбырды созбай ақ жартылай суға
Қысым арқылы майысуды анықтайды:
(3.4.1)
мұндағы: Е- Юнга модулі -
- Пуассон коэффициент – 0,3
Dn – сыртқы диаметр – 820
- құбырдың қабырғасының қалыңдығы – 12 мм.
гидростатикалық қысым бұрғылау ертіндісінің биіктігімен
(3.4.2)
Где: (бр – бұрғылау ертіндісінің тығыздығы–
g - еркін түсу үдеуі.
;
3.5 Құбырдың кернеулік жағдайын есептеу
кесте 3.2
Белгіленуі Параметрдің аты Мәні
17С Болаттың маркасы
Dn Құбырдың сыртқы диаметрі, мм 820
Dвн Құбырдың ішкі диаметрі , мм 0,796
( Құбырдың қабырғасының қалыңдығы, мм 12
Ем Юнга модулі, МПа
( Пуассон коэффициенті 0,3
(м Құбыр материалының тығыздығы , кг\м3 7850
(вр Құбыр материалының тығыздығы нормативтік созылу кедергісі ,
(тек Металлдың шегі, МПа 412
Құбырдың дұға бойымен майысу кернеуі мына формуламен анықталады:
;
где: R= 1300м - құбырдың өсінің серпімділік
= МПа;
Мах созылу (р кернеуі сумен толтырылған құбыр
;
мұндағы: Sm- құбырдың қима ауданы.
Құбырдың қима ауданы мына формуламен анықталады:
=0,53м2;
МПа;
МПа;
(p max