Қазақстан Республикасы білім және ғылым министірлігі
_________________________________________университеті
«_______________________________» факультеті
«__________________________» кафедрасы
Курстық жұмыс
Тақырыбы: «Дүниетану сабағында жаңа технологиялар.»
«_______________________» пәні
Орындаған:_______________
Қабылдаған:______________
Мазмұны:
Кіріспе.........................................................................................................3
1.Бастауыш сынып оқушылырының дүниетанымы
1.1 Бастауыш сынып оқушыларының алғашқы дүниетанымдық ұғымдарын қалыптастырудың
1.2 Ұғымның пайда болуы жолдары........................................................................10
2. Дүниетану сабағында жаңа технологиялар
2.1Дүниетанымдық ұғымдарды модельдеу технологиясы арқылы қалыптастыру.............................................................................................................15
2. 2 Дүниетанымдық ұғымдарын қалыптастырудың құрылымдық үлгісі...........17
2.3Дүниетанымдық ұғымдарды модельдеу технологиясы арқылы қалыптастыру бағдарламасы.............................................................................................................23
3. Дүниетану сабағында жаңа технологияның тәжірибелік-эксперимент жұмысы............................................................................27
Қорытынды.............................................................................................29
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі.......................................................31
Кіріспе.
Білім беру мәселесі мемлекетіміздің басты назарында. Бүгінгі күн
Қазақстан Республикасының 2015 жылға дейінгі білім беруді дамыту
Бүгінгі таңда бастауыш білім берудің басты міндеті оқушының
Бастауыш сатыда білім мазмұнын жаңарту және оқу үрдісін
Қазақстандық ғалымдар: Қ.Аймағамбетова, Б.Баймұратова, А.Меңжанова, Н.И.Храпченкова, М.Тұрсынкелдина,
Осы курыстық жұмысты жазу барысында психологиялық, педагогикалық әдебиеттерді
Курыстық жұмыстың негізгі мақсаты: бастауыш сынып оқушыларының алғашқы
бастауыш сынып оқушыларының алғашқы дүниетанымдық ұғымдарын қалыптастырудың теориялық
оқу әрекетінде бастауыш сынып оқушыларының алғашқы дүниетанымдық
бастауыш сынып оқушыларының алғашқы дүниетанымдық ұғымдарын қалыптастырудың әдістемесін
-бастауыш сынып оқушыларына арналған дүниетаным сабағында жаңа технологияны
Бастауыш сынып мұғалімдері алғашқы дүниетанымдық ұғымдарды
Бастауыш сынып оқушыларының дүниетанымдық ұғымдарын тиімді
Курыстық жұмыста қаралатын негізгі қағидалар:
бастауыш сынып оқушыларының алғашқы дүниетанымдық ұғымдарын қалыптастырудың мәні
бастауыш сатыда қалыптасатын алғашқы дүниетанымдық ұғымдарды жүйелеу, жіктеу,
бастауыш сынып оқушыларының алғашқы дүниетанымдық ұғымдарын қалыптастырудың педагогикалық
оқу әрекетінде модельдеу әдісін қолдану арқылы, бастауыш сынып
Курыстық жұмыстың құрылымы кіріспеден, екі тараудан, қорытындыдын, пайдаланылған
1.1Бастауыш сынып оқушыларының алғашқы дүниетанымдық ұғымдарын қалыптастырудың педагогикалық
Бүгінгі күн талабы жалпы білім беру жүйесіне, білім
Педагогика ғылымында білім мазмұны тұлғаның бойында жағымды қасиеттерді
Қазіргі білім мазмұнына дамыта оқытуға негізделген дүние туралы,
Бастауыш саты – оқушылардың дүниені тұтастықта тануын қалыптастырудың
Оқушылардың оқу пәнінен жүйелі білімдері қалыптасуы үшін ол
Педагогикада «ұғым» деп, заттар мен құбылыстардың елеулі объективті
Ұғым – материалдық дүниенің белгілі бір объектілері –
Ұғымдағы бейнеленген заттар мен құбылыстар санына қарай, ерекшеленген
Ұғымның көлемі осы үғым қамтитын немесе ұғым көмегімен
Сонымен, қандай ұғым болмасын адамның объективті ақиқатты тануы
Педагогикалық, психологиялық әдебиеттерде ұғымдардың көлемі, байланысы және оларды
Ұғымдарды ғылыми және ғылыми емес «тұрмыстық» деп алғаш
Білім элементтері өзара байланыста болады. Барлық ғылымдар ғылыми
Оқыту үрдісінде тұлғаны дамыту мәселесі көкейкесті болып есептеледі
Барлық оқу пәндері, барынша күрделі жүйені көрсетеді, оның
А.В.Усова ұғымдардың ғылыми білімдер жүйесіндегі ролі мен орнын
Психологтар Л.С.Выготский, В.В.Давыдов, С.Л.Рубинштейн, Д.Б.Элькониндердің зерттеулері көрсеткендей, оқушылар
Психологтар ұғымның түрлі түсініктемелерін береді. Н.А.Менчинская «ұғым» сөзімен
1.2 Ұғымның пайда болуы жолдары.
Бастауыш мектепте ұғымдар алғашқы пайда болуы және түр
Психологиялық-педагогикалық ғылымда ұғымның пайда болуы төмендегіше көрсетіледі
Ұғымның пайда болуының психологиялық және физиологиялық негіздері оның
Білім берудің қазіргі жаңа талаптарына сәйкес бастауыш сынып
Жоғарыда көрсетілген оқу әрекетінің тәсілдері оқушы дүниетанымдық ұғымдарды
Дидактикада оқу әрекетінің анықтамасы туралы біріңғай пікір қалыптаспаған.
Бастауыш білім берудің қазіргі дидактикасында оқу әрекетінің компонентінің
Оқушылардың оқу әрекеті белгілі бір нәтижеге бағытталған. Бұл
Әрбір пән заңдары мен олардың жүйесі ерекше пайда
Алғашқы дүниетанымдық ұғымдарды меңгеру процесі өз алдына мақсат
Ұғымдарды меңгеру процесі біржақты емес, сондықтан психологиялық-педагогикалық зерттеулерде
Шынайы ақиқатты тану үрдісінде ұғымдар шешуші роль атқарады.
Бастауыш сынып оқушыларының қоршаған орта туралы дүниетанымын бейнелейтін
Бұл ұғымдар ғылыми дүниетанымдық білім болып табылады, өйткені:
олар қоғамдық таным барысында қоршаған дүние туралы білім
бастауыш сынып оқушылары дүниетанымдық ұғымдар көмегімен ақиқат дүниенің
бұл ұғымдарда дара объектілер мен құбылыстардың елеулі қырлары
ұғымдардың анықтамалары белгілі терминдермен беріліп, ұғымның мазмұны –
Алғашқы ғылыми дүниетанымдық ұғымдар тек бастауыш сыныпта ғана
Алғашқы дүниетанымдық ұғымдарды оқып-үйрену үрдісінде қоршаған дүниенің заттары
Берілген мәліметтерді қорыта келе, біз – бастауыш сынып
2.1 Дүниетанымдық ұғымдарды модельдеу технологиясы арқылы қалыптастыру
Біз алғашқы дүниетанымдық ұғымдарды қалыптастыру моделін жасаған кезде
Біздің зерттеу жұмысымызда модельдеу әдісі кең ауқымды мағынада
Модельдеу – оқушылардың күрделі теориялық білімдерді меңгеру
Ғалымдардың көпшілігі ұғымдарды меңгертуді орта және жоғары сыныптар
Педагогикалық тәжірибеде, мұғалім оқу материалдарын балаға меңгертуді негізгі
Мектеп тәжірибесінде оқушылар терминдерді атайды, бірақ ол терминнің
Біз осы курыстық жұмыста бастауыш мектептегі алғашқы дүниетанымдық
1) мазмұны бойынша (осы ұғымдардың көмегімен санада көрініс
2) көлемі бойынша (берілген ұғымның көмегімен санада көрініс
3) білім салалары бойынша: географиялық (жазық, көл, топырақ),
Бастауыш сынып оқушыларының алғашқы дүниетанымдық ұғымдарын қалыптастыруда дәстүрлі
оқушыларда қалыптасатын алғашқы дүниетанымдық ұғымдардың бақылау обьектісі мен
қалыптастырудың құрылымдық үлгісі жасалды.
2.2 Бастауыш сынып оқушыларының алғашқы дүниетанымдық
Бұдан әрі нәтижелік бөлікте бастауыш сынып оқушыларының алғашқы
Өлшемдер Көрсеткіштер Деңгейлер
Жоғары
Орташа
Төмен
Мотивациялық-құндылық Ұғымдарды меңгеруге деген түрткілік, қызығу, құштарлық, құндылық
ұғымдарды меңгеру барысында негiзгi түсiнiктердiң қалыптасуы жоғары деңгейде
Берілген ұғымды мұғалімнің басшылығымен ұғады, жекелеген жағдайларда
балалардың түсiнiгi анық, дұрыс, бiрақ олар бейнеленуi жөнiндегi
Мазмұндық Ұғымның мазмұнын меңгерудің толықтығы, оның көлемін
Ұғымдардың белгiлерi, қырлары мен қасиеттерi, мазмұны мен көлемін
Операциялық Ұғымдарды қорыту, басқа ұғымдармен байланысы мен қатынасын
арасындағы байланыс пен тәуелдiлiктi нақты жағдайда көрсете алады,
Кесте 1. Бастауыш сынып оқушыларының алғашқы дүниетанымдық ұғымдарын
Үлгі бойынша бұл үрдіс деңгейлік, сатылы, циклдік сипатта
Біз зерттеу барысында бастауыш сынып оқушыларының алғашқы дүниетанымдық
Оқушылардың алғашқы дүнитанымдық ұғымдарын қалыптастырудың дайындық деңгейін анықтау
Анықтау экспериментінде заттар мен құбылыстардың елеулі белгілерін қосалқысынан
Бастапқы психологиялық-педагогикалық диагностика нәтижесінде оқушылардың вербальды-логикалық ойлауы мен
Тәжірибелік-эксперименттік жұмыстың қалыптастыру кезеңіне 8 бастауыш сынып мұғалімі,
Дамыта оқыту тұжырымдамасына негізделген бастауыш сынып оқушыларының алғашқы
Дүниетану оқу пәнінің мазмұны биология, география, физика, химия
Бастауыш сыныпқа арналған дүни тану пәні бойынша оқу
Кесте 1- «Бастауыш сынып оқушыларының алғашқы
ұғымдарын қалыптастыру» атты арнайы курстың тақырыптық жоспары
№ Лекциялар, семинарлар мен практикалық сабақтардың тақырыптары
лекция Практикалық сабақ
1. Кіріспе.Бастауыш сынып оқушыларының ақиқат дүниені алғашқы дүниетанымдық
2
-
2. Бастауыш сынып оқушыларының алғашқы дүниетанымдық ұғымдарын қалыптастыру
2
2
3. Алғашқы дүниетанымдық ұғымдарды қалыптастырудың мәні мен маңызы
2
-
4. Алғашқы дүниетанымдық ұғымдарды қалыптастыру әдістері мен құралдары
4
2
5. Бастауыш сынып оқушыларында алғашқы дүниетанымдық ұғымдарды
4
2
6. Алғашқы дүниетанымдық ұғымдарын қалыптастыру арқылы оқушылардың қоршаған
2
2
Барлығы - 24 с. 16 с. 8
Бастауыш сынып оқушыларында алғашқы дүниетанымдық ұғымдарды қалыптастыру процесінің
Эксперименттік сыныптарда оқытудың жетекші әрекеті ретінде алғашқы дүниетанымдық
Ұғымдар жөніндегі ғылыми түсініктерін қалыптастыру мақсатында көрнекі-образдық, сөздік-логикалық
2.3 Дүниетанымдық ұғымдарды модельдеу технологиясы арқылы қалыптастыру бағдарламасы.
Бағдарламаның міндеттері:
оқушыларда табиғаттағы өзара байланыстар мен өзара тәуелділіктер жөнінде
табиғаттағы жекелеген объектілер мен құбылыстар туралы білімдерді біртіндеп
табиғат объектілеріне деген жауапкершілік қатынастардың қалыптасуына ықпал ету;
білімді алуға деген даярлық, білуге деген қатынасты қолдау;
оқушылар санасында ғылымдар негізінің толыққанды бейнеленуіне барынша әсер
Бұл бағдарламаның ерекшелігі алғашқы дүниетанымдық ұғымдарды қалыптастыратын модельдер
Аталған бағдарламада оқытудың келесі кезеңдері бөліп көрсетілді:
табиғаттың нақты құбылысын бақылау;
ұсынылатын модельдер негізінде жеке тапсырмалар орындау;
шығармашылық тапсырмалар.
Дүниетану пәнінің бағдарламасы бойынша модельдер құрастырылып сабақтарда қолданылды.
Тәжірибе-эксперименттік жұмыстың негізіне алғашқы дүниетанымдық ұғымдарды қалыптастырудың қажеттілігі
қоршаған дүние туралы білімдерді қалыптастыру мақсаты;
оқушыларға жеке дара қарым қатынас жасау;
Сабақта модельді қолдану табиғат объектілері жөніндегі оқушылар білімін
Бастауыш мектепте модельді қолдану мына мақсаттарға қол жеткізді:
Тәжірибелік-эксперимент жұмысының нәтижесі мынаны көрсетті: егер модельді қолдану
Біздің зертеулерімізде тапсырмаларды саралау келесі өлшемдер бойынша алынды:
-тапсырманың қиындық деңгейі:
-модельді құрастыруға қажет алғашқы дүниетанымдық ұғымды таңдау;
-тапсырманы орындау кезіндегі оқушылардың дербестік деңгейі.
Білімі төмен деңгейдегі балалар үшін модельдерде құрлымына ойын
Осылайша жоғары деңгейлі балалар топтарында мынадай тапсырмаларды қолданған
Бағдарламаларды, оқулықтарды: дүние тану, математика, бейнелеу өнері, еңбекке
Берілген түсініктерді біздер, ұғымдардың әрбір елеулі белгісін аңғаруға
Зерттеу жұмысы бастауыш сынып оқушыларында, зерделенетін әрбір ұғым
Бастауыш сынып оқушыларының кейбір заттар мен құбылыстар жөніндегі
Алғашқы дүниетанымдық ұғымдарды меңгеруге керекті ақиқат объектілері туралы
а) қалыпты тіршілік жағдайындағы объект немесе құбылысты басқалардан
ә) объект немесе құбылысты суреттер арасынан, құралдар, сөздік
б) объект немесе құбылысты ауызша бейнелеу, моделін құрастыру,
в) қоршаған дүние объектілері мен құбылыстарының өзара тәуелділігін
г) қалыпты жағдайдағы объектілер мен құбылыстар арасындағы байланыстарды
ғ) объектілер мен құбылыстардың елеулі және елеусіз белгілерін
Білім мен іскерлік арасындағы байланыс, ұғымдарда бейнеленген оқушылар
Бастауыш сынып оқушыларының алғашқы дүниетанымдық ұғымдарын қалыптастыру білім
Х. Досмұхамедов атындағы Атырау мемлекеттік университетінің бастауыш
3. Дүниетану сабағында жаңа технологияның тәжірибелік-эксперимент жұмысының қорытындысы.
Тәжірибелік-эксперимент жұмысының қорытынды кезеңінде бастауыш сынып оқушыларының алғашқы
Тестілік тапсырмаларды орындау мәліметтері бойынша бастауыш сынып оқушыларының
Кесте 2 - Бастауыш сынып оқушыларында алғашқы дүниетанымдық
Деңгей Эксперименттің басында Эксперименттің аяғында
Эксперим. Топ Бақылау тобы Эксперим. топ Бақылау тобы
Жоғары 13,0% 6,0% 37,0% 7,0%
Орташа 35,7% 28,0% 53,0% 41,0%
төмен 51,3% 66,0% 10,0% 52,0%
Зерттеу жұмысында берілген кесте мен диаграммадан (сурет 3)
Тәжірибелік-эксперименттік жұмыс барысында бастауыш сынып оқушыларының жалпы даму
Сурет 1 – Бастауыш сынып оқушыларының алғашқы
Жоғары деңгей Орташа деңгей
көрсеткіштері көрсеткіштері
Сонымен, тәжірибелік-эксперименттік жұмыс барысында мұғалімдер оқушылардың алғашқы дүниетанымдық
Алғашқы дүниетанымдық ұғымдарын қалыптастыру барысында бастауыш сыныпта оқушылардың
ҚОРЫТЫНДЫ
Проблеманы теориялық тұрғыдан зерттеу мен тәжірибелік-эксперименттік жұмыстың нәтижесі
бастауыш сыныптағы білім беру үрдісін жетілдіруге бағытталған философиялық,
түрткілік-қызығушылықты тудыру, ұғымдардың мазмұндық жіктемесін жасау, іс-әрекеттік шарттарға
зерттеу барысында бастауыш сатыда қалыптасатын алғашқы дүниетанымдық ұғымдарды
- бастауыш сынып мұғалімдері мен педагогикалық оқу
Теориялық қағидалар мен тәжірибелік-эксперимент жұмысының негізінде қорытындылар жасай
іс-әрекеттік тұрғыдан келу теориясына негізделген оқушылардың алғашқы дүниетанымдық
бастауыш сынып оқушыларының ұғымдарын қалыптастыруда модельдеу әдісін қолдану
Көтеріліп отырған мәселе күрделі болғандықтан, оның барлық салаларын
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
Аймағамбетова Қ. Дүниетануға арналған үлестірмелі материалдар. Алматы. Атамұра.
Аймағамбетова Қ. Бастауыш сыныптарда табиғаттануды оқыту методикасы. Алматы.
Алғашқы ғылыми үғымдарды оқып-үйрену барысында түсініктерді қалыптастыру //
Бастауыш сынып оқушыларының дүниетанымдық ұғымдарын қалыптастырудың педагогикалық негіздері.
Подготовка учащихся к усвоению естествоведческих понятий //Начальная школа
Условия формирования прочных знаний у учащихся начальных классов
Ғылыми-экологиялық ұғымдарды қалыптастыру // Бастауыш мектеп. – 2001.
Бастауыш сынып оқушыларының оқу әрекетінде қалыптасатын алғашқы дүниетанымдық
Бастауыш сынып оқушыларында алғашқы дүниетанымдық ұғымдарды қалыптастырудың қазіргі
Бастауыш сынып оқушыларының дүниетанымдық ұғымдарын қалыптастыру // «Қазақстандағы
Бегалиев Г. Бастауыш мектептегі оқу сабағы. //Халық мұғалімі,
Жүнісова Қ. Аймағамбетова Қ. Нұрахметов.Н. Дүниетану. 1-сынып оқулығы.-Алматы:
Қараев А. Оқытудың педагогикалық технологиясының жаңа тұрпатты мектептерді
27
Сезімдік таным арқылы
Рационалдық таным арқылы
Түйсіну
Адам санасында, белгілі бір рецепторларға қоздырғыштардың тікелей әсер
Ұғым
-заттың негізгі мәнін таңдау және жалпылау қасиетімен ерекшеленетін
-заттарды олардың ерекше белгілерімен бейнелейтін ойлау формасы
Қабылдау
Қоршаған дүниенің заттары мен құбылыстарының рецепторларға тікелей әсер
Пікір
Адамның заттарды оның байланыстары мен қатынастарында көрсететін ойлау
Елестету
Түйсіну немесе қабылдау кезінде адам санасында пайда болған
Ой қорытындысы
Ойлау формасы арқылы бір немесе бірнеше пікірден туындайтын
Абстракциялық ойлау немесе ұғымдар арқылы ойлау.
Ұғымның пайда болу жолдары
Мақсаты
Қағидалары
Оқушылардың алғашқы дүниетанымдық ұғымдарын қалыптастыру
Ғылымилық, жүйелік, іс-әрекеттік, проблемалық, көрнекілік
Дүниетану пәні бойынша оқу-әдістемелік кешен, арнайы бағдарламалар, ойлау
Мазмұны
Алғашқы дүниетанымдық ұғымдарды қалыптастырудың педагогикалық шарттары
Әдістері
Топтық және жеке тапсырмалар орындау, сауалнама, әңгімелесу, тақырыптық
Құралдары
Өлшемдері
Формалары, түрлері
Табиғи модельдер, сызбалар, суреттер, арнайы тапсырмалар жиынтығы, көрнекі
Дүниетану сабағы, топтық жұмыс, жеке жұмыс, топсеруен, дала
Операциялық, мазмұндық,
мотивациялық – құндылық.
Оқуға қызығушылық, танымдық қабілеті, шығармашылық қабілеті қалыптасқан оқушы
НӘТИЖЕ