Мазмұны
КІРІСПЕ 3
1 АЛТЫН ОРДА МЕМЛЕКЕТІ МЕН МАМЛҮКТІК ЕГИПЕТ АРАСЫНДАҒЫ САЯСИ
1.1 Саяси-әскери байланыстар 10
1.2 Дипломатиялық қатынас 19
ІІ ТАРАУ. АЛТЫН ОРДА МЕМЛЕКЕТІ МЕН МАМЛҮКТІК ЕГИПЕТ
2.1 Әдет-ғұрыптық, салт-дәстүрлік, тілдік байланыстар 34
2.2 Дін саласындағы ықпалдастық 40
ҚОРЫТЫНДЫ 49
ПАЙДАЛАНҒАН ӘДЕБИЕТТТЕР ТІЗІМІ 51
КІРІСПЕ
Еліміз егемендік алып, өткендегі шындықты қалпына келтіріп жатқан бүгінгі
Тарих ғылымдарының докторы, профессор Қ.Т.Жұмағұлов “сақтар, сарматтар, ғұндар, түрік
Сыртқы саясатын Мысыр Мамлүк мемлекетімен байланыстыра отырып, екі ел
Алтын Орда мен Мысыр Мамлүк мемлекетерінің арасында орын алған
Алтын Орда мемлекетінің кіндігі қазіргі Қазақстан жерінде орналасып, тарихи
Тарихымызды зерттеу ісінің ғылыми, әлеуметтік, қоғамдық және ұлттық-танымдық қызметтерімен
Алтын Орда мемлекетінің тарихын зерттеу саласында әлемдік ғалымдардың осы
Бітіру жұмысында Алтын Орда мемлекетінің ХІІІғ. ортасы мен ХҮғ.
Тақырыптың зерттелу деңгейі: Бүгінгі таңда Алтын Орда тарихын зерттеу
Мәселенің зерттелу деңгейін қарасырта отырып, бұл салада жарық көрген
Зерттеулердің көптігі мен еркешеліктеріне байланысты оларды төмендегідей топтарға бөліп
Батыс Еуропа елдерінде Дешті Қыпшақ тақырыбына қатысты зерттеулер өздерінің
Ресей зерттеушілері тарапынан Дешті-Қыпшақ тақырыбына деген қызығушылық ХҮІІІғ. соңы
ХІХғ. соңы мен ХХғ. ортасына дейін Батыс Еуропа және
Баллод археологиялық қазба материалдарын кеңінен пайдаланса, академик Бартольд шығармасының
Дешті Қыпшақ тақырыбы 50-жылдардан бастап жазылған зерттеулер негізінен маркстік
Бұл саладағы елеулі зерттеушілердің ішінде Қазақстандық зерттеушілердің ролі үлкен.
Соңғы жылдары Дешті Қыпшақтың тарихи орны мен роліне баға
Аталған екі мемлекеттің байланыстарын алғаш рет зерттеу ісі Амин
Жоғарыда аталған маңызды екі зерттеудің жарық көруіне ХХғ. 60-жылдары
Закиров өз зерттеуінің обьектісі етіп, екі мемлекет арасындағы дипломатиялық
Соңғы уақыттарда Ресей зерттеушілері де Алтын Орда тарихына қызығушылық
Араб әрпі мен татар тілінде шыққан “Шора” журналының аударылған
“Ерекше ерлігімен, асқан ақылымен құлдықтан хандыққа дейін көтерілген, Египеттей
Тақырыптың деректік негізі: Дешті Қыпшақ пен Мысыр Мамлүк мемлекеттерінің
Алтын Орда тарихына қатысты деректердің қатарында ерекше орынды В.Г.Тизенгаузеннің
Бітіру жұмысының мақсаты: ХІІІ-ХІҮғғ. Алтын Орда мен Мамлүктік Египет
Бітіру жұмысының міндеттері: Зерттеуде алдына қойған мақсаттарға жету үшін
- Берілген зерттеулер мен деректерді салыстырмалы түрде қарастырып, тарихи
- Алтын Орда мен Мамлүктік Египет арасындағы әскери-саяси
- Алтын Орда мен мамлүктер арасындағы мәдени, әдет-ғұрыптық, салт-дәстүрлік,
Хронологиялық шеңбері: Алтын Орданың Мысырмен
Құрылымы: Бітіру жұмысы кіріспеден, мазмұнына
1 АЛТЫН ОРДА МЕМЛЕКЕТІ МЕН МАМЛҮКТІК ЕГИПЕТ АРАСЫНДАҒЫ САЯСИ
1.1 Саяси-әскери байланыстар
Отпен өртеп, қылышпен қырып, орасан зор империя құрған Шыңғыс
Шыңғыс ханның төртінші ұлы Төленің ұрпақтары билеген, орталығы Ханбалық
1258 жылы Иранда Құлағу ханның (1265 жылы өлді) басшылығымен
Шағатай мемелкеті. Оған Мауренахр, Жетісу, Шығыс Түркістан (Қашқар) енді,
Алтын Орда. Оның иелігіне бүкіл Ұлы дала кірді. Бұл
Осы төрт мемлекеттің ішіндегі елімізге тікелей қатысы бар Алтын
Алтын Орда мен Мысыр Мамлүк мемлекеті арасында әскери-саяси, дипломатиялық
Алтын Орда мен Мамлүктік Египеттің жақындасуын дұрыс түсіну үшін
Ең алдымен Алтын Орда мен Мысыр арасындағы достық қарым-қатынасқа
Бұл кезеңді зерттеген кезде жүзеге асырылатын кез келген саясат
Алтын Орда мемлекетінің негізін салған Батый ханның кезінде Төле
Бұл соғыстың басталуына түрткі болған тағы бірнеше негізгі себептерді
Жошы әулетінің Арран және Азербайжан жерлерін иемденуге ұмтылды;
Берке ханның Құлағумен қарым-қатынасында әулеттегі өзінің ағалығын пайдаланып оған
Берке хан өзін Құлағудың жауыздығынан ислам үмбетінің қорғаушысы деп
Осы себептерге нақты тоқталып өтейік. 1256 жылы 1 қаңтарда
Құлағу өзінің әскерлерімен Аму-Дариядан өтеді. Ол өзінің әскери-соғыс қимылдарын
“Құлағу хан өз ұласын сұрай келгенде Бату ханның елшілерін
Шейх және имам Ибнкерир бұл жерде төмендегідей мәлімет береді:
Тарих ғылымының кандидаты Б.Батыршаұлы осы мәселе туралы төмендегідей ой
Салих Закиров “қақтығыстың себебі – жошылық әскер басшылары –
Көптеген тарихи шығармалардың авторы Әл-Макризи былай деп жазады:”Берке мен
Біздің заманымызға территория таласына байланысты нақты деректер жетпегендіктен, Әзірбайжан
Бірқатар авторлар, екі мемлекет арасындағы соғыс өртінің өршуін таза
Ортағасырлық тарихшы Ибн Касирдің хабарлауы бойынша, Берке хан Құлағудан
Ортағасыр тарихшысы, 30 томдық “Нихайт әл-араб” энциклопедиясының авторы ан-Нуайри,
Ан-Нуайриде келтірілген 653 һиджра жылы (1255156) басқа авторлардың деректерімен
Берке мен Құлағу арасындағы бәсекелестіктің шиеленісуінің тағы бір себебі
Дешті Қыпшақпен Иран арасындағы соғыстың бастапқы кезінде Берке Құлағуға
Алғашқы кезде стратегиялық оймен болса керек, Берке хан әскерлерімен
Шыңғыс хан тұқымдары арасында соғыс екі жақ үшін де
Алтын Орда әскерлерінің Елхан мемлекетінің жеріне келесі шабуылы Тұлабұға
Ноғайдың өлімінен кейін Дешті Қыпшақта өзінің билігін күшейтіп алған
Дипломатиялық жолмен мақсатына жете алмаған Тоқта хан, Мысырдан
Газан ханның өлімінен кейін оның орнын басқан Ұлжайту хан
Абу Саид ханның өлімінен кейін Елхан мемлекетінің ыдырауы басталады.
1342 жылы Алтын Орда тағына келген Жәнібек хан (1342-1357
1385 жылы Тебриз Алтын Орда ханы Тоқтамыспен тағы да
Жоғарыда айтып өткеніміздей, Иран жерінде жаңа мемлекеттің құрылуымен бірге
Сонымен қорыта келгенде, бір жағынан Алтын Орда мен Елхан
Жоғарыда Мысыр Мамлүк мемлекетімен Алтын Орда арасындағы саяси және
1.2 Дипломатиялық қатынас
Алтын Орданың Мамлюктік Египетпен дипломатиялық қатынасын бөліп қарастыратын болсақ,
Сұлтан Байбарыс туған жұрты Алтын Ордамен тікелей байланыс орнатуға
ХІІІ-ХІҮғасырларда Мысырда Қыпшақтар саны көбейіп, 1300 жылы Каирде олардың
Тизенгаузеннің деректеріне сүйенетін болсақ, онда Рукнеддин Байбарыс өз жылнамасында
Ибн Абдузаһир өзінің кітабында Құлағу иеліктерінен Байбарыс сұлтанның қол
Кейбір зерттеулерде “Байбарыс сұлтанның Алтын Ордамен одақ құруындағы көздеген
Тарихшы У.Алімгереев Байбарыс пен Беркенің жақындасуы мен достасуының 4
1.”Алтын Орда-бұл мамлюк сұлтанының отаны. Сондықтан
Берке – оның әйелінің әкесі;
Египет сұлтаны Беркенің саяси және діни көзқарастарын жақтады;
Байбарыс пен Алтын Орда ханның үлкен әскерлерімен бірігуі арқылы
Байбарыстың өз отаны Алтын Ордамен дипломатиялық және сауда байланыстары
Байбарыс пен Берке хан арасындағы дипломатиялық хат алмасу жайлы
Хатты ол Аллан көпестерінің ішіндегі сенімді біреуіне тапсырып жібереді.
Берке хан да Байбарыспен жақсы қарым-қатынас орнатуға ұмтылды, оның
Ибн-Уәсіл мен әл-Муффаділдің айтуынша, Берке:“Біз батыстан, сен шығыстан тиісіп,
Келтірілген дипломатиялық қарым-қатынассұлтан Бейбарыс пен Берке хан арасындағы байланыстың
“669 жылы (1270 жылдық 20 тамуы мен 1271 жылдық
Хатқа жауап ретінде сұлтан Бейбарыс Беркемен басталған ісінің тоқталмайтындығын,
“670 жылы (1271 жылдың 9-тамызы мен 1272 жылдың 28
“681 жылы (1282 жылдың 9-маусымы мен 9-шілдесі) Египетке Әмір
682 жылы (1283 жылдың 27 тамызы мен 24 қыркүйегі)
Жоғарыда келтірілген деректерден біз Берке ханнан кейін де елшілік
1315 жылы желтоқсанның екінші жартысында Өзбек ханнан жоғарыда аталған
Алғашқы күні олар келіспейді. Екінші күні тағы да жиналады.
1317 жылы 6 қарашада келген елшілер 1318 жылы 5
1320 жылы 16 мамырда некелік келісім бекітілді. Келісімді бас
Өзбек хан елшілері 1320 жылы 7-қыркүйекте кетеді. Олармен бірге
кәмелетке толық түрде некеге отыруға болатын кезде, біз оны
Осындай жауап алған елшілер сол жылы наурызда еліне қайтады.
1340 жылы Сұлтан ан-Нәсір Өзбек ханға елшілері Шеркес ас-Сайфи,
1342 жылы Өзбек хан да қайтыс болады. Ол өлмес
Жәнібек хан сұлтан хасан ибн ан-Насырға 1356 жылы елшілік
1357 жылы Жәнібек хан өзінің Әзірбайжандағы жеңісі жөніндегі Египеттегі
1360-жылы Бердібектің қазасымен Алтын Орданың сапы бұзылып, істері кері
Тоқтамыс ханнан 1393 жылы сұлтан Барұққа жіберілген елшілік сұлтанға
Тоқтамыс хан Темірланға бөгет жасап, оның әскерін Шам елінде
Бұл ұзақ мерзімді үзілістен кейін екі мемлекеттің билеушілер арасында
Сонымен, қорытындылайтын болсақ, саяси жақындасудың ең жоғарғы деңгейі Берке
1382-1389 жылдары сұлтан Барұқ пен Тоқтамыс хан тұстарында да
Екі мемлекет арасындағы дипломатиялық байланыстардың Шығысқа тән сипатының бірі
Жалпы алғанда, құдалық, яғни, қыз берісіп, қыз алысу ерте
жауласып жатқан екі елдің өзара татуласуы
ортақ жаудың қаупі алдында оған қарсы одақтасу
екі елдің саяси және экономикалық мүддесін нығайту
достық қарым-қатынас орнату мен оны күшейту.
Жоғарыда аталған мақсаттарға жету үшін Мысыр сұлтандары мен
Екі мемлекет арасында өз-ара құдаласуға негіз болған көптеген факторлардың
Қаны бір, діні бір,мүдде-мақсаттары ортаңтасып, саяси бағыттары біріккен екі
“Мысыр Мамлюк мемлекетінің негізін салған, сұлтан Аз-Захир Бейбарыс Дешті
Жалпы алғанда, мамлюктер, өздеріне жат тектен қыз алмағаны белгілі,
1. Хисам ад –Дин, Берке ханның қызы;
2. Сайф ад-Дин, Ноғайдың қызы;
3.Сайф ад-Дин, Керейдің қызы;
4. Сайф ад-Дин Ноғай ат-Татаридің қызы3.
Осы кезде айта кететін бір жай, араб және мысыр
Қыз аларда, екі жақтың да назары негізгі саяси іске
Араб деректері, Мысыр жеріндегі келін аттандару мен үйлену тойлары,
Ең алғаш сұлтан Бейбарыстың Дешті Қыпшақ хандарымен қыз алысқаннан
Сонымен, келін ханзада Мысырға арнайы үлкен елшілікпен жеткізіледі, оны
Александрияда сарай елшілігін салтанатпен күтіп алу мен сый-құрмет көрсетудің
Келін ханзаданы арнайы зембілге отырғызып, оны шықтарына көтерген мамлюктер
Одан кейін, сұлтан Қыпшақ елінен келген елшілерге және олармен
Сұлтан ханның ауызша сәлеміне: “Біз әдемілік пен сұлулықты қалаймыз!
Сонымен, Мамлюк мемлекетінің сұлтаны ар-Насир Мухаммадтың Дешті Қыпшақ ханзадаларының
Қорыта айтсақ, екі мемлекет арасындағы әскери-саяси одақтастықты нығайту үшін
ІІ ТАРАУ. АЛТЫН ОРДА МЕМЛЕКЕТІ МЕН МАМЛҮКТІК ЕГИПЕТ
2.1 Әдет-ғұрыптық, салт-дәстүрлік, тілдік байланыстар
Мысыр мамлүк мемлекетінде қыпшақтар мен Дешті Қыпшақ арасындағы
Ніл мен Еділ арасында қарым-қатынастар орнаған кезде “Сарай”
Қайыр мен қарым-қатынас орнатқан Сарайдың хандары ғылымға, мәдениет пен
Ол замандарда Сарай қаласы мен Азиядағы Хорезм, Самарқанд сияқты
Екі мемлекеттің арасындағы мәдени байланыстың қаншалықты мықты болғандығын жоғарыдағы
Амин әл-Хали деректерге негізделе отырып, былай дейді: Сарай мен
Махмуд ибн Құтлушах ас-Сараий (775 Һиджра жылы(1373) қайтыс болған)
Қырымның қадиінің баласы Дайа ибн Саад-Алла ибн Мухаммад Әл-Қырыми
Руки ад-Дин әл-Қырыми Ахмад Ибн Мухаммад (783 һ, жылы
Ніл мен Еділ арасындағы ғалымдардың байланыстары туралы сөзіміздің соңында
Екі астана арасындағы тығыз байланысып, өзара шырмалған байланыстың нәтижесінде
Мысырдан Қыпшақ еліне барғандардың ішінде атақты тарихшы Әл-Айни болды.
Екі аймақтың мәдени өмірінің арасындағы байланыстың нығаюына мамлюктер және
Арғун-сұлтанның орынбасары және Сұлтан Қалауының жеке жасағының мамлюгі болған.
Қыпшақ елінен келгендердің арасында мәдениетке қызмет істеп, оны дамытуға
Ислам мен бірге Алтын орданың далалық аудандарына “мұсылмандық мәдениет”
Мамлюктердің тағамдары туралы орта ғасырлардағы араб деректері мен салыстырғанда,
Туған даласында бұрынғы аталары қалай дәурен құрса, Египетте де
Қымыз, Гадризм бойынша арабша жазылуында “қмз” және бірқатар басқа
Бүгінгі күні бұл сөздің мағынасын білмейтін және қымызды білмейтін
Сондай-ақ бүгінгі Мысыр елінде қуырылған етті “шауырма” деп атаған.
Монғол шапқыншылығы Қазақстандағы түркі халықтарының антропологиялық тегін және құрамын
Алтын Орда халқының негізгі денін қыпшақтар құрады. Алтын Орданың
Алтын Ордада монғол тілі тарала қойған жоқ, хан жарлықтары
Ал осы қыпшақ даласынан шыққан Бейбарыс елінде мамлюктерде өзара
Мамлюк кезеңінде мысырда және басқада араб елдерінде қыпшақ тіліне
Зат есімнен зат есім тудыратын -шы (және оның фонетикалық
Қайыр қаласындағы кей аудандардың атаулары-булақ-Қайырдың бір ауданы; Демирдаш (Теміртас)-Қайырдың
Араб тарихшысы әл-Макридзиід айтуы бойынша Бейбарыстың билігі тұсында ер
Жоғарыда айтып өткендей Египет пен Алтын Орда байланыстарының нәтижесінде
ХІҮ ғ. Египетте екі тілде араб түрік (Қыпшақтық) сөздіктер
Өзбек хан тұсында өзбек Египет, Парсы және Мауреннахр билеушілеріне
Өзбек ханнан кейін Алтын Орда мемлекетінің билік басына келген
Алтын Орда мәдениеті мұсылман және түріктік тіл базасында дамып,
Қыпшақ ақыны Құтб Египеттте тұрып, Алтын Орда билеушісі Тыныбеккке
Өзбек және Жәнібек хан дәуірінде, дешті Қыпшақта дін мәселесі
ХІІІ-ХҮ ғғ. Дешті Қыпшақта хандық билікті мұраландырудағы дәстүр жайлы
Хандық билікті мұраланудағы Қыпшақтық дәстүр мен монғолдық дәстүр арасындағы
Жоғарыдағы ойымызды қорытындылайтын болсақ, ғасырларға созылған мәдени байланыстар екі
2.2 Дін саласындағы ықпалдастық
Мысыр мамлюк мемлекеті мен Алтын Орда арасындағы орнаған көп
Жалпы айтқанда, қарастырып отырған кезеңдегі және екі мемлекет арасындағы
Шыңғыс-хан ұрпақтарының ішінде ең бірінші ислам дінін қабылдаған Берке
Берке ханның мұсылманға айналуы туралы дәстүрлі пікір қалыптасқан: “…Берке
Берке хан көңіліне ізгілік салып, ислам дінін қабылдағаннан кейін,
Берке алдын Дешті Қыпшақта мұсылмандыққа оқыса, қалған білімін Орта
Дешті Қыпшақ монғолдары Құранның тиым салған нәрселерін орындамауға үйренді.
“Берке ханның мұсылмандықты қабылдауы көшпенді өмірдің қалыптасқан ережесін бұзды.
Мыср мен Қыпшақ елінде ислам дінінің суфистік ағымының бір
Ол замандарда Қыпшақ елінің әскери соғыс майданындағы қуатын байқаған
Мысыр мен Қыпшақ еліндегі суфизмнің жағдайы халықтың оған деген
А. Амиров “Ислам діні Берке хан тұсында Алтын Орданың
Р. Безертинов “Алтын Орданың бвасты діні-тәңіршілдік, мемлекеттік идеологиясы-ұлттық бірлік
Туысқандық жақындастықтың арасында бір-біріненәжептәуір қашықтықта жатқан көптеген елдермен мемлекеттердің
Берке ханның діни көзқарасы тұрғысынан оның Мысырмен достық қарым-қатынас
Мысыр бұл жағдайдың бәріне дұрыс баға беріп өз тарапынан
Ресей патшалығы кезінде Самарқаннан Петерборға алынып келіп, онда императрицаның
Н.Нұртазина өз кітабында бұл ретте мынандай мәлімет келтіреді: “Егер
Беркенің әр әйелі мен әр әмірде өзінің жеке имамы
Берке хан мұсылман дінінің ықпалды жақтаушысының бірі болды. Бір
Осылайша, Берке тұсында көптеген маңғолдар ислам дінін қабылдады. “Шыңғыс-нама”
Сұлтан Бейбарыстың Берке ханға жіберген сыйлықтарының тізімін әл-Мақризи өзінің
Сонымен Берке хан тұсында, Алтын Орданы мұсылмандандыру мәселесі толығымен
Өзбек хан өзінің билігі кезінде (1312-1342) мұсылман дінін Алтын
Негізінен Өзбек ханның өзі сыртқы келбеті күлкілі монғол-қыпшақтық типті
Хан ауласында түрлі діндердің (сопылар, абыздар және сиқыршылардың) таңқаларлық
Сейд ата Хорезмнің белгілі әулиесі болған және көшпелі түріктердің
Өзбек хан тек қана мұсылман дінін қабылдап қана қоймай,
Татар бектерінің бір бөлігі Өзбекке былай деген екен: “Біз
Осы күндері татар баспа беттерінде, басылымдарында тәңіршілдікке қайту жайлы
Өзбек ханның және оның жанындағылардың мұсылманға айналуы тағы да
Өзбек хан өз саясатында таза маңғолдық шыдамсыздық, қатігездік танытты.
Өзбек хан мен оның ұлы Жәнібек жүргізген саясат қыпшақ
Мұсылмандықты беріктеуге бағытталған саясатты, Дешті Қыпшақта Өзбектің ұлы Жәнібек
Жәнібек Ахмед Яссауидің дәстүрін жалғасытрушы бұхаралық сопы Бахауддин Накшбанмен
Жәнібек ханның суфзммен байланысы халық арасында аңызбен дәлелденеді. Оның
Жәнібектің діни-мәдени саясатыныың негізінде шариғат негіздерін беріктеу болды. Дегенмен
Алтын Ордадағы жоғарыда келтірілген оқиғаларға қатысты татарлар қазіргі кезде
Мен барлық түріктерге өз халқы үшін амандық-саулықты тәңірден яғни,
Сонымен қорыта айтсақ, Берке және Өзбек хан тұстарында мұсылман
Бірнен соң бірі жалғасқан хат алмасу арқылы Мысырдың жерінде
Мысыр мамлюк мемлекеті мен Алатын Орда арасындағы діни байланыстар
ҚОРЫТЫНДЫ
Сонымен, ХІІІ-ХҮ ғғ. Тарих сахнасында бой көтерген Еуразиялық алап
Ұзақ уақыт саяси, мәдени қоғамдық дамуда ерекше рол атқарған
Біріншіден, Алтын Орда мен Мамлюктік Египет арасында саяси одақ
Геипеттің түрік-қыпшақ мемлекеті Алтын Орданың қыпшақтарынан рухани, әскери қолдау
Екіншіден, дипломатиялық байланыста мынандай тұжырымдар жасауға болады: 1. Екі
Екі ел арасындағы одақ әулеттік некемен бекітіледі.
Үшіншіден, екі ғасырға жуық уақытқа созылған қарым-қатынастың бойында орын
Төртіншіден, Мысыр мамлюк мемлекеті мен Алтын Орда арасында діни
Осымен жалпы жоғарыдағы ойларымызды қорыта келе, ғасырларға созылған мамлюктік
ПАЙДАЛАНҒАН ӘДЕБИЕТТТЕР ТІЗІМІ
Түп –деректер:
Книга Марко Поло. М.,1955.
Путешестивия в Восточные страны Плано Карпини и Гильом Рубрука.
Рашид ад –Дин. Сборник летописей. Т.1. Кн.1. Пер. с
Рашид ад-Дин. Сборник летописей. Т.1. Кн.2. пер. с перс.
Тизенгаузен В.Г. Сборник материалов относящихся к истории Золотой Орды
Утемиш Хаджи. Чингиз-наме. Алматы, 1992.
ІІ. Зерттеулер:
Алтын Орданың құрылуынан құлауына дейін. Алматы,1998.
Бартольд В.В. (В 9-ти томах) Т.1. Туркестан в эпоха
Батырша-улы Б. Мысыр мамлюк мемлекетінің Дешті Қыпшақпен ХІІІ-ХҮ ғғ.
Безертинов Р.Н. Татары, тюрки- потрясатели вселенной. Новосибирск,2001.
Веселовский Н.И. Хан из темников Зололтой Орды Ногай и
Греков Б.Д., Якубовский А.Ю. Золотая Орда и его падение.
Григорьев А.П. монгольская дипломатия ХІІІ-ХҮвв. Л.,1978.
Данияров К. История Чингизхана. Алматы,2001.
Данияров К. Альтернативная история улуса Жошы-Золотой Орды. Алматы,1999.
Дербісәлиев Ә. Қазақ даласының жұлдыздары. Алматы, 1995.
Егоров В.Л. Историческая география Золтой Орды в ХІІІ-ХІҮвв. М.,1985.
Есімғалиұлы М. Ғұмырнамалар мен ғибратнамалар. Алматы,2001.
Жүсіп Қ.Ө. Таңғажайып Бейбарыс. Алматы, 2000.
Жумагулов К.Т. проблемы истории Монголии в ХІІ-ХІҮвв. Алма-Ата,1976.
Закиров С. Дипломатические отношения Золотой Орды с Египтом. (ХІІІ-ХІҮ)
Исламов Р.Ф. Золотая Орда и мамлюкский Египет. Казань,1988.
Ибрагимов Н. Ибн-Батута и его путешествия по Средней Азии.
Карашин Б. Бейбарыс: эпоха и личность. Алматы,2001.
Куликов Б.Е. Арабские и персидские источники по истории кипчаков.
Кадырбаев А.Ш. Қазақстан Шыңғыс хан мен оның мұрагерлері дәуірінде.
Кадырбаев А.Ш. За пределами Великой степи. Алматы,1997.
Кадырбаев А.Ш. Тюрки монгольской империи Чингиз хана и его
Маргулан А.Х. Казахское народное прикладное искусство. Т.1. Алма-Ата, 1986.
Нуртазина Н. Ислам в истории средневекового Казахстана. Алматы,2000.
Султанов Т.И. Поднятый на белой кошме. Потомки Чингиз хана.
Саудабаев А. Бейбарыс сұлтан. Алматы,2000.
Сәки Қ.Ұ. Пирамида үстіндегі киіз үй немесе Бейбарыс туралы.
Семенова Л.А. Салах ад-Дин и мамлюки в Египте. М.,1966.
Сочнев Ю.В. Русь и Золотая Орда. Некоторые аспекты конфессиональных
Трепавлов В.В. Государственный сторй монгольской империи. ХІІІв. М.,1993.
Уолкер С. Чингис-хан. Ростов -на-Дону, 1998.
Федоров-Давыдов Т.А. Кочевники Восточной Европы под властью золотоордынских ханов
Федоров-Давыдов Т.А. Общественный строй Золотой Орды. М.,1973.
Аль-Хали, Амин. Связи между Нилом и Волгой в ХІІІ-ХҮ
Хакимов М. Айқын тарих. Атырау,1997.
Юдин В.П. Центральная Азия в ХІҮ-ХҮІІІ веках глазами востоковеда.
Якубовский А.Ю. Феодализм на Востоке. Столица Золотой Орды Сарай-Берке.
ІІІ. Қосымша әдебиет:
Есенберлин І. Алтын Орда. Тарихи трилогия. Алматы, 1987. Т.8.
ІҮ. Оқулықтар:
Қазақстан тарихы. Алматы, 1998. Т.2.
Чапай М. Қазақстан тарихы. Алматы, 2000.
Ү. Энциклопедиялар мен сөздіктер:
Қазақстан Ұлттық энциклопедиясы. Алматы, 1998.
Ислам энциклопедиясы. Мамлюк. Алматы, 1995.
ҮІ. Мерзімді басылымдар:
Албани Б.Қ. Мамлүк түріктер. //Егемен Қазақстан. 2000, 15 қыркүйек.
Алимгереев У. Бейбарыс и Золотая Орда.//Прикаспийская коммуна. 2000, 8
Амиржанов А. От кипчакского мальчугана до легендарного полководца.//прикаспийская коммуна.
Амиров А. Казахстан в период Золотой Орды.//приуралье. 2001, 1
Батырша-ұлы Б. Сарай мен Кайыр арасындағы саяси некелер.//Гуманитарлық ғылымдар
Безертинов Р. Падение Золотой Орды. //Бизнең юл. 2. (12).
Безертинов Р. Священные горы тюрко-татар и монголов. //Бизнец юл,
Егоров В.Л. Развитие центрабежных устремлений в Золотой Орде. //
Жумагулов К. Т. Казахстан в евразийском пространстве (история и
Жұмағұлов Қ.Т. Интеллектуалдық қуатқа ие// Алматы ақшамы, 2002. 1-мамыр.
Жұмағұлов Қ.Т. Ғұндардың Галлия (Франция) жеріндегі шайқасы// ҚазҰУ хабаршысы.
Жұмағұлов Қ.Т. Ғұндар алғашқы еуразиялықтар еді// Қазақ әдебиеті, 12.04.2002.
Орта ғасырлардың басындағы Еуропадағы халықаралық қатынастардың сипаты// ҚазҰУ хабаршысы,
Ибрагимова М.Н. Еуразиялық Алтын Орда мемлекетінің саяси тарихының кейбір
Кадырбаев А.Ш. Золотая Орда и ее Евразийские наследники// Казахстан-спектр,
Кәрібаев Б.Б. ХІІІ-ХҮғғ. Дешті Қыпшақта хандық билікті мұраланудағы монғолдық
Қыдыралин У. Тюрк, кипчак, мамлюкский султан Бейбарыс//Прикаспийская коммуна. 2000,
Назарбаев Н.Ә. Атырау қаласында 1998 жылғы желтоқсанда сөйлеген сөзінен.
Сәки Қ. У. Бебйбарыс сұлтан және оның от-басы//Парасат. 2000,
Танатарова Ж. Кипчакский след.//Прикаспийская коммуна. 2000, 8 май.
Шахетдин Д. Без тәңіретчелеккә катабыз! //Бизнең юл. 2. (8)
Жумагулов К.Т. Казахстан в еуразийском пространстве (история и современность)//Материалы
1 Жұмағұлов Қ.Т. Интеллектуалдық қуатқа ие// Алматы ақшамы, 2002,
2 Жұмағұлов Қ.Т. Интеллектуалдық қуатқа ие// Алматы ақшамы, 2002,
1 Тизенгаузен В.Г. Сборник материалов относящихся к истории Золотой
2 Баллод Ф.В. Старый и новый Сарай, столицы Золотой
3 Греков Б.Д., Якубовский А.Ю. Золотая Орда и ее
4 Егоров В.Л. Историческая география Золотой Ордыв ХІІІ-ХІҮ веках.
1 Марғұлан А.Х. Казахское народное прикладное искусство. Т.1. Алматы,
2 Батырша ұлы Б. Мысыр Мамлюк мемлекетінің Дешті Қыпшақпен
3 Бұл да сонда.
4 Закиров С. Дипломатические отношения Золотой Орды с Египтом.
1 Юдин В.П. Центральная Азия в ХІҮ-ХҮвв. глазами востоковеда.
2 Нуртазина Н.Д. Ислам в истории средневекового Казахстана. Алматы,
3 Султанов т.И. Поднятые на белой кошме. Потомки Чингисхана.
4 Алтын Орданың құрылуынан құлауына дейін. Құрастырған Нұрқасым Қазыбек.
5 Назарбаев Н.Ә. Атырау қаласында 1998 жылғы желтоқсанда сөйлеген
1 Сәки Қ.Ұ. Пирамида үстіндегі киіз үй немесе Бейбарыс
2 Карашин Б.М. Бейбарыс: Эпоха и личность. Алматы, 2001.
3 Жүсіп Қ.Ө. Таңғажайып Бейбарыс. Алматы, 2000.
4 Тизенгаузен В.Г. Сборник материалов относящихся к истории Золотой
5 Жұмағұлов Қ.Т. Ғұндардың Галлия (Франция) жеріндегі шайқасы// ҚазҰУ
1 Султанов Т.И. Поднятые на белой кошме. Потомки Чингис-хана.
1 Ибрагимова М.Н. Еуразиялық Алтын Орда мемлекетінің саяси тарихының
2 Батырша-ұлы Б. Мысыр Мамлүк мемлекетінің Дешті Қыпшақпен байланыстары.//
1 Албани Б.Қ. Мамлүк түріктер// Егемен Қазақстан. 2000.; 15-қырқүйек.
2 Бартольд В.В. Туркестан в эпоху монгольского нашествия. М.,
3 Рашид ад-Дин. Сборник летописей. М., 1946. Т. 3.С.51.
1 Тизенгаузен В.Г. Сборник материалаов, относящихся к истории Золотой
2 Егоров В.Л. Историческая география Золотой Орды в ХІІІ-ХІҮвв.
3 Сәки Қ.Ұ. Пирамида үстіндегі киіз үй немесе Бейбарыс
4 Трепалов В.В. Государственный строй монгольской империй ХІІІв. М.,
5 Тизенгаузен В.Г. Сборник материалов, относящихся к истории Золотой
6 Бұл да сонда.
7 Рашид ад-Дин. Сборник летописей. М., 1946. Т.3.; С.59.
1 Тизенгаузен В.Г. Сборник материалов, относящихся к истории Золотой
2 Рашид ад-Дин. Сборник летописей. М., 1946. Т.3.; С.68.
3 Бартольд В.В. Туркесан в эпоху монгольского нашествия. Сочинения.
4 Греков Б.Д., Якубовский А.Ю. Золотая Орда и ее
5 Тизенгаузен В.Г. Сборник материалов, относящихся к истории Золотой
1 Батыршаұлы Б. Мысыр Мамлюк мемлекетінің Дешті Қыпшақпен ХІІІ-ХҮғғ.
2 Закиров С. Дипломатические отношения Золотой Орды с Египтом.
3 Рашид ад-Дин Сборник летописей. М., 1946. Т.3. С.
4 Тизенгаузен В.Г. Сборник материалов относящихся к истории Золотой
5 Тизенгаузен В.Г. Сборник материалов относящихся к истории
1 Тизенгаузен В.Г. Сборник материалов относящихся к истории золотой
2 Бұл да сонда. 129-бет.
1 Тизенгаузен В.Г. Сборник материалаов относящихся к истории Золотой
2 Бұл да сонда. С.153.
1 Тизенгаузен В.Г. Сбаорник материалов относящихся к истории Золотой
1 Греков Б.Д., Якубовский А.Ю. Золотая Орда и ее
2 Сәки Қ.Ұ. Пирамида үстіндегі киіз үй немесе Бейбарыс
3 Нуртазина Н. Ислам в истории средневекового Казахстана. Алматы,
4 Тизенгаузен В.Г. Сборник материалов относящихся к истории Золотой
5 Қыдыралин У. Тюрк, кыпчак, мамлюк султан Бейбарыс// Прикаспийская
1 Тизенгаузен В.Г. Сборник материалов относящихся к истории Золотой
2 Сәки Қ.Ұ. Пирамида үстіндегі кміз үй немесе Бейбарыс
3 Греков Б.Д., Якубовский А.Ю. Золотая Орда и ее
4 Семенова Л.А. Салах ад-Дин и мамлюки в Египте.
5 Алимгереев У. Бейбарыс и Золотая Орда// Прикаспийская
1 Амиржанов а. От кипчагского мальчугана до легендерного полководца//
2 Тизенгаузен В.Г. Сборник материалов относящихся к истории Золотой
3 Сәки Қ.Ұ. Пирамида үстіндегі киіз үй немесе Бейбарыс
1 Тизенгаузен В.Г. Сборник материалов относящихся к истории Золотой
2. Тизенгаузен В.Г. Сборник материалов относящихся к истории Золотой
3 Тизенгаузен В.Г. Сборник материалов относящихся к истории Золотой
4 Қыдырбаев А.Ш. Золотая Орда и ее евразийские наследники//
1 Тизенгаузен В.Г. Сборник материалов относящихся к истории Золотой
2 Тизенгаузен В.Г. Сборник материалов относящихся к истории Золотой
3 Бұл да сонда.
1 Тизенгаузен В.Г. Сборник материалов относящихся к истории Золотой
2 Бұл да сонда.
3 Бұл да сонда.
1 Тизенгаузен В.Г. Сборник материалов относящихся к истории Золотой
2 Бұл да сонда. СПб., 1884. Т. І. С.,
3 Бұл да сонда. СПб., 1884. Т. І. С.,
4 Бұл да сонда. СПб., 1884. Т. І. С.,
1 Тизенгаузен В.Г. Сборник материалов относящихся к истории Золотой
1 Бұл да сонда. С., 262.
2 Тизенгаузен В.Т. Сборник материалов относящихся к истории
3 Аль-Хали, Аллин. Связи между Нилам и Волгой в
4 Қазақстан Ұлттық энцеклапедия. 1 том. А., 1998, 317-бет.1-том.
1 Қыдырбаев А.Ш. За пределами великой степи. Алматы, 1997.
1 Батырша-ұлы Б. Мысыр Мамлюк мемлекетінің Дешті Қыпшақпен ХІІІ-ХV
2 Аль-Хали, Амин. Связи между Нилам и Волгой
3 Сәки Қ. Ұ. Бейбарыс сұлтан және оның отбасы
1 Тизенгаузен В.Г СПБ., 1884, Т І ,с 168.
2 Батырша-ұлы Б. Мысыр Мамлюк мемлекетінің Дешті Қыпшақпен ХІІІ-ХҮ
3 Батырша ұлы Б. Сарай мен Қайыр арасындағы саяси
1 Тизенгаузен В.Г. Сборник материалов относящихся к истории Золотой
2 Бұл да сонда. С. 1884, Т. І. С.169.
1 Батырша-ұлы Б. Сарай мен Қайыр арасындағы саяси некелер//
2 Аль-Хали, Амин. Связи между Нилом и Волгой в
3 Бұл да сонда.
1 Аль-Хали Амин. Связи между Нилом и Волгой в
1 Аль-Хали Амин, Связи между Нилам и Волгой в
1 Танатарова Ж. Кипчакский след//Прикаспийская коммуна. 2000; 8-май. С.13.
1 Қадырбаев А.Ш. Қазақстан Шыңғыс хан мен оның мұрагерлері
1 Тизенгаузен В.Г. Сборник материалов относящихся к истории Золотой
2 Қадырбаев А.Ш. Қазақстан мен Шыңғыс хан мен оның
1 Тизенгаузен В.Г. Сборник материалов относящихся к истори Золотой
2 Сағындықұлы Б. Ғаламның ғажайып сырлары. А, 1997. 171-б.
1 Кәрібаев Б.Б ХІІІ-ХҮғғ. Дешті Қыпшақта хандық билікті мұраланудағы
1 Нуртазина Н.Д. Ислам в истории средневекового Казахстана. А,.
2 Утемиш-Хаджи. Чингиз-наме. Алматы, 1992. С. 96.
3 Тизенгаузен В.Г. Сборник маериалов относящихся к истории Золотой
4 Алтын Орданың құрылуынан құлауынан дейін. Құрастырған Нұрқасым Қазыбек.
5 Путешествия в Восточные страны Плано Карпини и Гильом
1 Нуртазина Н.Д. Ислам в истории средневекового Казахстана. Алматы,
2 Егоров В.Л. Развитие центробежных устремлений в Золотой Орде//
1 Ибрагимов Н. Ибн Батута и его путешествия по
2 Амиров А. Казахстан в период Золотой Орды. //Приуралье.
3 Безертинов Р. Падение Золотой Орды//Бизнең юл. № 2.
4 Хара-Даван Э. Чигизхан как полководец и его наследие.
5 Тизенгаузен В.Г. Сборник материалов относящихся к истории Золотой
6 Әл-Хали Амин. Связи между Нилом и Волгой в
1 Аль-Хали Амин. Связи между Нилом и Волгой в
1 Нуртазина Н.Д.Ислам в истории средневекового Казахстана. Алматы, 2000.
2 Тизенгаузен В. Г. Сборник материалов относящихся к истории
3 Ибрагимов Н. Ибн Батута и его путешествия по
4 Тизенгаузен В.Г. Сборник материалов относящихся к истории Золотой
1 Кудайберді-улы Ш. Родословная тюрков, киргизов, казахов и ханских
2 Утемиш-хаджи. Чингиз-наме. Алматы, 1992. С., 105.
1 Нуртазина Н.Д. ислам в истории средневекового Казахстана. Алматы,
2 Тизенгаузен В.Г. Сборник материалов относщихся к истории Золотой
1 Безертинов Р.Н. Падение Золотой орды. //Бизнец юл. №
2 Дамир Шәйхетдин. Без тәңречелеккә қайтамыз !// Бизнец юл.
3 Кадырбаев А. Ш. Золотая Орд н ее евразийские
1 Веселовский Н. И. История Востока (меции) СПБ. 1887.
2 Тизенгаузен В. Г. Сборник материалов относящихся к истории
3 Нуртазина Н. Д. Ислам в средневекового Казахстана. А,
4 Ибрагимов Н. Ибн Батута и его путешествия по
1 Нұртазина Н.Д. Ислам в истории средневекового Казахстана. Алматы,
2 Безертинов Р. Священные горы тюрко-татар и монголов//Бизнең юл.
3 Тизенгаузен В.Г. Сборник материалаов относящихся к истори Золотой
0
26