ЖОСПАР
I Кірспе .......................................................................................................................3бет
II Коммерциялық банктер
1.1Коммерциялық банктер олардың жіктелуі.........................................................5бет
1.2Коммерциялық банктердің операциялары.........................................................7бет
III Нарықтық экономикадағы банктердің ролі
2.1 Коммерциялық банктердің қаржылық қызметін басқару ...............................9бет
2.1Коммерциялық банкттердің несиелік фартфелі ............................................15бет
3.1 Коммерциялық банктердегі депозиттік операциялардың
қалыптасу.................................................................................................................21бет
III.Қорытынды..........................................................................................................22бет
VI. Қолданылған әдебиеттер тізімі:........................................................................24бет
Кіріспе
Несиелік жүйенің төменгі буыны халық шаруашылығына тікелей қызмет
"Коммерциялық банк" термині банк ісінің ертеректегі даму кезеңінде,
Бүгінгі коммерциялық банктер өз клиенттеріне 200-ге жуық әр
Бір операциялардан болған зиян, екінші бір операциялардан түсетін
Депозиттік-қарыздық операцияларды жүзеге асыра отырып коммерциялық банктер қаржы
Шынында да, банктер мұндай операциялардан пайда көреді. Олар
Жалпы қоғамға көмек, олар банктен алған қарыздары есебінен
1.1Коммерциялық банктер, олардың жіктелуі
Қазіргі коммерциялың банктер — бұл тікелей кәсіпорындарға, ұйымдарға,
Коммерциялық банктер мынадай белгілеріне байланысты жіктеледі:
1. Жарғылық, капиталдын қалыптасуына қарай:
мемлекеттік;
акционерлік;
жеке;
пай қосу арқылы (жауапкершілігі шектеулі серіктестік);
аралас (шетел капиталының қатысуымен).
2. Операцияларынын, түрлеріне қарай:
— әмбебап, яғни экономиканың барлық салаларына бірдей және
3. Аумақ,тык, белгісіне карай:
халықаралық;
мемлекетаралық;
ұлттық;
аймақтық;
4. Салалык, белгісіне қ,арай:
өнеркәсіптік банктер;
сауда банктері;
ауыл шаруашылық банктері;
құрылыс банктері;
басқа.
5. Филиалдар санына карай:
филиалсыз; көп филиалды.
ҚР-дағы банктік жүйеде 01.07.2003 жылғы статистикалық мәліметтер бойынша
Акционерлік банктердің жарғылың капиталы шығаратын акцияларын сатудан түсетін
Жай акция — оның иелеріне сол қоғамды басқару
басқаруға қатысуына құқың бермегенмен, уақытылы, яғни қоғамның пайдасына
Банктің ұйымдастырылуы және құқықтың формасына байланыссыз, оның жарғылық
Тіркеуге алынатын уақытта жаңадан құрылған банктің жарғылық капиталы
1.2. Коммерциялық банктердің операциялары
Пассивтік операциялар негізінде банктің ресурстары жинақталады. Сондықтан да
Банк ресурстары пассивтік операциялар нәтижесінде құрылатындыңтан, оған анықтама
Бұл анықтамалар бірін-бірі толықтырады десе болады, себебі біріншісі
Пассивтік операциялар көмегімен банктер нарықтан несиелік ресурстарды сатып
Пассивтік операциялардың мынадай формалары болады:
• коммерциялың банктердің бағалы қағаздарды алғашқы эмиссиялауы;
банк пайдасынан капиталдарды немесе қорларды ұлғайту және құру;
басқа да заңды тұлғалардан несиелер алу;
депозиттік операциялар.
Пассивтік операциялар айналыстағы ақшалай қаражаттарды банктерге тартуға мүмкіндік
бірінші ірі тобы, яғни меншікті ресурстары құралады. Келесі
Сонымен банктің ресурстары екі топқа бөлінеді:
банктін меншікті қаражаттары;
банктін, тартылған қаражаттары.
Банктің меншікті қаражаттары қатарына меншікті капиталы мен оған
Банктің меншікті қаражаттарының банктің үнемі тұрақтылығын ұстап түруда
Банктін тартылған қаражаттары активтік операциялар оның ішінде, несиелік
Банктердің ресурстарының жалпы сомасында тартылған қаражаттар үлесі олардың
2.1 Коммерциялық банктің қаржылық қызметін басқару
Коммерциялық банктің қаржылық тұрақтылығы оның қаржылық қызметін басқару
Нарық жағдайында қызмет ететін кез келген коммерциялық банктің
Коммерциялық банктің қаржылық қызметін басқару - банктің пайдасын
Коммерциялық банктердің табыс көздеріне мынадай банктік бизнес түрлерін
ссудалық бизнес;
дисконттық бизнес;
сақтау бизнесі;
банктік кепіл беру қызметі;
бағалы қағаздармен жасалатын бизнес;
салымдар қабылдау және клиенттердің тапсыр масы бойынша операцияларды
басқа банктермен корреспонденттік қатынасқа негізделген бизнес;
- дәстүрлі емес қызметтерді көрсету бизнесі. Ссудалық бизнес
Факторинг операциясы айналымды және айналымсыз болуы мүмкін. Бірінші
Сақтау бизнесі банктің трасталық (сенім) және агенттік қызметтеріне
Бағалы қағаздармен бизнес мынадай элементтерді қамтиды:
банктің өзінің бағалы қағаздарын шығару;
оларды нарықта сату;
3) кәсіпорындарды жекешелендіруге байланысты қызмет көрсетуде басқа да
Мұндай бизнестен түсетін табыстар келесідей көзден қүралады: 1)
жүргізу) үшін комиссия. Банктің кепіл беру қызметі клиенттерге
- комиссиондық сыйақылар:
а) шот ашқаны үшін;
б) шотты жүргізгені үшін;
белгілі бір мерзім ішінде белгіленген комиссия (ақша белгісінде);
айналымнан алынатын комиссия (айналымнан % түрінде алу):
в) шот бойынша операциялар туралы көшірме бергені үшін;
г) шотты жабу үшін;
д) қолма-қол ақша беруге немесе есеп айырысуға байланысты
Банктің корреспонденттік қатынас бойынша басқа банктердегі корреспонденттік шоттарындағы
кредиттік қалдық үшін алатын пайызы;
Дәстүрлі емес табыс түрлері банктің лизингтік, ақпараттық, кеңес
Банктің барлық табысын үш топқа бөлуге болады:
пайыздық табыстар;
банктік қызмет көрсетуден алатын комиссия лар;
басқа да табыстар ( бағамдық айырма, яғни баланстық
Пайыздық табыс пен комиссиялармен үштасуы мүмкін. Мысалға, несиелік
Ссудалық пайыз - пайыздық табыстың басты көзі ретінде
несие формасына қарай: коммерциялық, банктік, түтыну несиелерінің пайызы
несиелік мекеменің түріне байланысты: Орталық банктің есепке алу
ссудалардың мерзіміне қарай: қысқа мерзімді ссудалар бойынша пайыз,
ссудалар түріне байланысты: овердрафт бойынша айналым құралдарына берілген
вексельдерді есепке алу, мақсатты ссудалар бойынша пайызы;
операциялар түрлеріне қарай: ссудалар бойынша пайыз, банкаралық несиелер
- есептеу тәсіліне қарай: жай және күрделі, қарапайым
Комиссия — банктік операция үшін сыйақы, латын тілінен
Сонымен қатар, жалпы табыс көздері екіге бөлінеді:
тұрақты, оған банктік қызметтен алынатын пайыздық және пайызсыз
тұрақсыз, оған қайталама нарықтағы бағалы қағаздармен жасалатын операциялардан
Коммерциялық банктердің қаржылық қызметінің келесі бөлігін сипаттайтын көрсеткіштерге
Коммерциялық банктердің шығыстарын формасына және есепке алу тәсіліне
Формасына қарай, олар мынадай түрлерге бөлінеді:
пайыздық шығыстар;
пайызсыз шығыстар;
басқа да шығыстар.
Пайыздық шығыстар клиенттердің талап ету және мерзімді депозиттері,
Пайызсыз шығыстарға жалпы банктің операциялық шығыстары мен басқару
Басқа да шығыстар, банктік операциялардың өзіндік құнына жататын
Активтерді пайдалану коэффициенті (АІІ) = Операциялық табыстар /
Акционерлік капиталдың мультпликаторы (ЕМ) = Активтер/ Акционерлік капитал.
5) Активтердің бір бірлігіне қатысты пайда (КОА) =
Коммерциялық банктің пайдалылығын бағалауда басты ақпарат көзі ретінде:
Банктің табысы мен шығыстары туралы қазақстандық "А" банкінің
"А" банктің " "Пайда және зиян туралы" есебі*мың
I. Сыйақы (мүдделендіру) алумен байланысты табыстар, соның ішінде:
Басқа банктердегі депозиттер бойынша 25 118
облигациялар және басқа да бағалы қағаздар бойынша 38
Занды түлғаларға берген ссудалар бойынша 675 501
жеке түлғаларға берген ссудалар бойынша (халыққа) 135 671
II. Сыйақы (мүдделендіру) төлеумен байланысты шығыстар,
соның ішінде: 390 926
Занды түлғалар депозиттері бойынша 203 025
жеке түлғалар депозиттері бойынша 106 064
Үлттық банк несиесі бойынша 13 642
банкаралық несие және депозит бойынша . 68 192
III. Сыйақы (мүдделендіру) алумен байланысты таза табыстар 491
Сыйақы (мүдделендіру) алумен байланыссыз табыстар, соның ішінде: 1
қызмет көрсеткені және аударымдар жасағаны үшін төлемдер мен
қаржылық операциялардан түскен табыстар 136 882
сыйақы (мүдделендіру) алумен байланыссыз басқа да табыстар 509
V. Сыйақы (мүдделендіру) төлеумен байланыссыз шығыстар,
соның ішінде: 1 120 289
Банк қызметкерлеріне кететін шығыстар және еңбек
Кеңсені және жабдықтарды үстау шығыстары 208 040
Сыйақы төлеуге байланыссыз басқа да шығыстар 525 607
VI. Резервтерге аударудан бүрынғы таза табыс: 385 752
VII. Жіктелген активтер бойынша зияндарды жабу резевтері 198
VIII. Резервтерге аударғаннан кейінгі таза табыс: 187 359
IX. Активтерді сатудан түскен түсімдер 53 527
X. Көзге көрінбейтін табыс 40 761
XI. Салықты төлегенге дейінгі таза табыс 281 647
XII. Салықтық төлемдер 66 492
XIII. Таза табыс 215 155
Өкінішке орай, бұл кестеден тек қана банктің таза
2.2 КОММЕРЦИЯЛЫҚ БАНКТЕРДІҢ
БАСКАРУ
Несиелік портфельді құрастыру стапдарттары несиелік портфельді басқаруға консервативті
қабылдау ережелері;
несиелеу лимиттері;
-портфельді қалыптастыру үшін басымдықгар.
Несиелеу лимиттерін белгілеу - ұзақ мерзімді өміршеңдігін жақсарту
- төлем қабілетін сақтауда, тәуекелдің кез келген түрінің
- несиелік портфельді шоғырлануды азайту мен тұрақты табыспен
Негізінен несиелеу лимиттерінің келесідей түрлері бар: салалық лимиттер,
Тәуекелдерді кабылдау ережелері және портфельді бақылау басымдықтары Стандарттардың
- тәуекелді минймумдайды және соның шеңберінде мүмкін
Несиелік мониторинг процесі несиелік талдаудың алдыңғы процедурасы негізінде
Несиелік талдау қолданылатын аналитикалық тәсілдер несиелік кабілеттіліктің өзгерісін
банк үшін «жағымды» несиелер параметрлерін анықтау:
барлық несиелер үшін міндетті аналитикалық процедураларын көрсету;
өкілеттіліктерді бөлу, келісімдеу және қабылдау процедураларын бекіту —
несиелік мониторингке қатысты негізгі талаптарды анықтау.
Несиелік портфельді басқаруға кдтысты берілген қадамның іске асырылуының
нақтьт қарыз алушылар мен қарыз алушылар тобы үшін
бөлек қарыз алушылардың тәуекел деңгейін көрсететін несиелік рсйтингпен
тәуекелдің төменгі деңгейлі басымды салаларын анықтау;
тәуекел деңгейі жогары салаларға қатысты несиелік саясатты катандату;
- несиелерге баға белгілеу саясатын өндеу.
Жоғарыда аталған алғышарттарды орындауға бағьпталған несиелік тоуекелді баскару
Несиелік тәуекелді басқару жүйесі Несиелік тәуекелдерді басқару жүйесі
несиелік саясат - банктің іс-әрекетінің ретінде саналады;
салалык басымдылықгарды жүзеге асыру мен шектеу үшін;
несиелік портфельді құрастырудың негізін жетуді қамтамасыз ету
- деңгейі кандай болуын анықтайды;
Несиелік тәуекелді басқару процесінің сатылары
Карыз алушылармен жұмыс істеу сатыларындағы тәуекелдерді басқару.
Несиелік тәуекелді баскару процесінің бұл сатылары стратегиялық қойылымдар
Несиелік тәуекел банк контрагеиггерінің өздерінің міндеттемелерін орындамау мүмкіндігінен
Несислсу прсцесіне катысушы Казақстан банктері бүгінгі таңда сырткы
Соңғы жылдары қазақстандық банктердің қызметіне несиелік тәуекелдің әсер
Банктер жұмыстарының оңга басуы да оларға жаңа проблемаларды
Несиелік тәуекелді баскдру жүйесін кұру принциптері
Тұрақсыз, жетілмеген, тіпті қарама кайшылықты заңдылыгы бар казіргі
Несиелік тәуекелін басқару жүйесінің негізгі элементтеріне мыналар кіреді:
Несиелік тәуекелді баскарудың тиімді жүйесін кұрудың негізгі факторы
Банктегі несиелеудің біртүтас мәдениеті мыналар арқылы жасалады:
біртұтас несиелік саясаттың өнделуі және іске асырылуы, несиелеу
банк қызметкерлеріне стапкалары мем нұскауларды енгізу;
банктің несиелік саясатынын принциптеріне сәйкес іс-әрекетінің
- жоғалту кезінде оны қалпына келтіру үшін несиені
Несиелеу процесін басқару мен бақылау Бұл сатыда «банк-клиент»
Банкте келісім-шарт бойынша несиелік шешімдер, портфельдің құрамы және
Басқарушылық бакылау элементтері төмендегідей:
несиелік аудит жалпы несиелік портфельдін сапасын және бөлек
несиелік ақпараттық басқарушылық жүйе несиелік болімдер қызметкерлері мен
және жедел ақпарат беруі тиіс;
қаражаттар қозғалысын бақылау авторизация процедурасының барлығын бітірмей және
2.3 Коммерциялық банктердегі депозиттік операциялардың қалыптасуы.
Көріп түрғанымыздай, ең көп үлесті Казкоммерц банк алады
Банк депозиттерінің портфелі келесі факторларға тікелей байланысты:
клиенттердің депозиттер бойынша қызметке сұранысы;
пайыздық сыйақы түріндегі қаржы табу тәсілі;
клиенттерді тартуға кететін уақыт пен ресурстар;
- балансталмаған өтімділік тәуекелінің деңгейін реттеу;
банктік депозиттердің жалпы сомасындағы бір салымшынын үлесін белгілеу;
пайыздық тәуекелді басқару.
Депозиттік базаны қалыптастырудағы негізгі міндет — аз шығынмен
Банк банкрот болған жағдайда жеке тұлғалардың салынуларын сактандыру
Мемлекет тарапынан кәсіпорындардың мерзімді депозиттен алатын
Қорытынды
Кеңес үкіметі тұсында Қазақстанның өзінің банктік жүйесі болған
70 жыл бойы республикадағы несиелік-банктік қыз-метте қатаң орталықтавдыру
Банктер нарықтық экономикада басты делдал болып табылады. Өздерінің
Нарық экономикасында банктер қоғамның
Банктік реформаны жүргізудің қажеттігі мыналармен түсіндіріледі:
Қазақстанда банктік реформаны жүргізу нәтижесінде екі деңгейлі банктік
Банктердің негізі типтеріне -
Банктің ұйымдастырылу кұрылымы біртұтастығымен анықталады. Банктер өздерінің
Екінші деңгейдегі банктер мен Ұлттық банк арасындағы қарым-қатынас
Банктер арасындағы және банктер мен клиенттер арасьшдағы қатынастар
Қолданылған әдебиеттер тізімі:
1."Ұлттық банктің статистикалық бюллетені"-1999-2004жж-Ақиқат,1999,N5.
2.Коммерциялық банк құрылымы.- "АльПари" 2002ж, 6.
3."Коммерциялық банктер операциялары", Мақыш С.Б., Алматы-2004ж.
4.Екінші деңгейлі банк.-"Банки Казахстана", 2005-ж., N6.
6.Банковское дело / Под ред. Лаврушина О.И. —
7.Банки и банковские операции в России / Под
8.Банковское дело / Под ред. Колесникова В.И. —
9.Банковское дело: стратегическое руководство / Под ред
Платонова В., Хиггниса М. — М.: Консалтбанкир, 1998.
10.Банки и банковские операции / Под ред. Жукова
11.Екінші деңгейдегі банктердің несиелік саясаты.-Аль-Пари,2004,N6.
12.«ҚР-дағы банктер және банктік қызмет туралы» ҚР заңы.30.03.
13.2002 жылы 3 маусымдағы Ұлттық банк Басқармасының №
14..«ҚР ұлттық банкі туралы» ҚР заңы. 30.03. 1995.
15.«ҚР-дағы банктер және банктік қызмет туралы» ҚР заңы.30.03.
16.2002 жылы 3 маусымдағы Ұлттық банк Басқармасының №
17.Қазақстандағы депозиттер нарығы –Қаржы-Қаражат,2001,N
21