КIРIСПЕ …………………………………………………………………………3
I-ТАРАУ. АДАМ КАПИТАЛЫ ТЕОРИЯСЫНЫҢ МЕТОДОЛОГИЯЛЫҚ АСПЕКТIЛЕРI
1.1 Адам капиталы экономикалық категория ретінде………………………..5
1.2 Адам капиталы және соған салынатын инвестиция негізі…..……………8
1.3 Адам капиталының жүйе құрушы статусы теоретикалы-
II-ТАРАУ. БIЛIМ – АДАМ КАПИТАЛЫНЫҢ БАСТЫ ҚҰРАМДАС БӨЛIГI
2.1 Адам капиталы теориясы көзқарасы тұрғысынан білімге салынған инвестиция…………………………………………………………………..20
Қазақстан Республикасындағы адам капиталының білім беру
III-ТАРАУ. ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДАҒЫ БIЛIМ БЕРУДIҢ
НӘТИЖЕСI
3.1 Бiлiм беруге салынған салымның адам капиталына тиiмдiлiгi…………38
3.2 Қазақстан Республикасының білім беру саласындағы жетістіктер мен кемшіліктер.
ҚОРЫТЫНДЫ …………………………………………………………………..57
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТIЗIМI …………………………………59
ҚОСЫМШАЛАР ………………………………………………………………..62
КIРIСПЕ
Бүгінгі таңда адам ресурсын қолдану мәселесі өзектi болып отыр.
Экономикалық стратегияның бағытын, басымдылыәын таңдауда жеткізуші мақсатты қойылымды анықтап,
Біздің ойымызша жаңа менталитеттiң құрылуы мен экономикалық қайта өңдеудiң,
Әлемдік жүйедегі болашақ орны мен рөлі адам капиталының сапасына
Адам капиталының сапасы білім деңгейіне байланысты. Білімнің рөлі ғылыми-техникалық
Кез-келген елдегi бiлiм беру жүйесi – ұлттық мәдениеттiң, ұлттық
Жаңа XXI ғасыр өзінің әлеуметтік-экономикалық кеңістігіне шықты, оның орталығында
Дамудың стратегиясын дұрыс таңдап оны әрi қарай дұрыс жүзеге
Тәуелсiз Қазақстан үшiн дамудың жоғары сатысы жеткен деңгейдi тұрақтандырып,
Қазақстан Республикасындағы адам капиталының дамуы және құрылуы. Зерттеудiң негiзгi
Адам капиталы – экономикалық категория ретiнде.
Адам капиталы – соған салынатын инвестиция негiзi ретiнде.
Адам капиталының жүйе құрушы статусы теоретикалы экономикалық зерттеу пәнi
Адам капиталы теориясының көзқарасы тұрғысынан бiлiмге салынған инвестиция.
Қазақстандағы адам капиталының бiлiм беру компонентi.
Бiлiм беруге салынған салымның адам капиталына тиiмдiлiгi.
Қазақстан Республикасының бiлiм беру саласындағы жетiстiктер мен кемшiлiктерi.
Адам капиталының сапасы білім деңгейіне байланысты. Білімнің рөлі ғылыми-техникалық
Қоғамның модернизациялануының негізгі шарты болып, жаңа әлеуметтік біліктілік пен
Қўндылықтар құру арқылы нарықтық ортада әлеуметтілікті жеңілдету, негізгі әлеуметтік
Алкогольді, наркомания және қылмыстылықтыѕ тарауына қарсы тұру, әлеуметтік емес
Жас өспірімдердің әлеуметтік және экономикалық рөлдерінің жедел өзгертуін игеру
Ғаламдық әлемге, ашық ақпараттық құрылымға кіруге жас талаптардың енуiне
Өзіне инвестиция құйып, білім алатын әр адам үшін қоғам
Білімге әлеуметтік тапсырыс мемлекет тарапынан жасалатын тапсырыс емес, жанұя
I-ТАРАУ. АДАМ КАПИТАЛЫ ТЕОРИЯСЫНЫҢ МЕТОДОЛОГИЯЛЫҚ АСПЕКТIЛЕРI
Адам капиталы экономикалық категория ретiнде
Экономикалық өсуге адам капиталы тұрғысынан жақындау экономикалық мәселелердi тәжiрибелiк
Дәстүрлi көзқарастан бас тарту тек экономикалық өсудiң жаңа теориясын
Бүгiнгi таңда экономикалық өсудiң көптеген модельдерi мен теориялары жасалған,
Өсудi қамтамасыз ету көздерiне, факторларына, шарттарына басты назар аударатын
2. Институтционалды-әлеуметтiк теориялар, онда басты назар әлеуметтiк тенденцияға өсу
Бiздiң ойымызша үшiншi топты атап көрсетуге уақыт келдi.
“Адам капиталы” теориясын, ол өз көзқарасын адамға инвестициялаумен байланысты
Экономикалық өсудiң жаңа типiн камтамасыз ету көбiне шыәармашылыққа және
Индустриалдықтың орнына келген экономикалық өсудiң жаңа типi мына көзқарас
Өндiрiстiң материалдық жағдайына емес, адамға деген инвестициялар көздерiнiң
2. Материалдық қор мен еңбек құралдары емес, интеллектуалдық, ақпараттық
3. Құндық формаға емес, адам капиталына мақсатты бағыттау.
4. Нәтиженi бағалау критериi – адам қажеттiгiн қанағаттандыру дәрежесi,
Бұл негiз экономикалық өсудiң жаңа типiн анықтауға мүмкiндiк бередi
Экономикалық өсудi адамдық өлшеуге көшу адамды өндiрушi және тұтынушы
Адамның әрекет етуi оны қолданудағы қайтарымдылық субъектiнiң еркiн қатысуымен
Көпшiлiк күрделi қозғаушы күшi ретiнде тек әр индивид өзiн
Кез-келген қоғам саласыныѕ – экономикалық, саяси, әлеуметтiк әрекет етуi
Ұлттың байлығы оның адам капиталына негiзделген жапондар олардың өмiр
Бiздiң ойымызша “адам капиталын” талдаудағы методологиялық нәтиже “адам” болып
Себебi адам – нақты түсiнiк, ал адам капиталы одан
Адамдар қоғамның бiрiншi қажет алғы шарты, ал адам –
“Адам ресурсы” түсiнiгiмен қатар “Адам потенциалы” түсiнiгi жиi
Адам капиталы – тәрбие және бiлiм алу процесiнде құралатын
Бiздiң ойымызша “Адам капиталы” “Адам потенциалы” ұғымының бiр бөлiгi.
Қазiргi экономикада ғылымында басқа да түсiнiктер қолданылады: еңбек ресурсы
Еңбек ресурсы еңбекке қабiлеттi жастағы тұлғалар және еңбекке қабiлеттi
Бұл категория маңызды ғылыми танымдық мәнде, “адам ресурсы” терминi
ресурстарға толық жақындауды, сонымен бiрге бастысы адаммен жақындауды бiлдiретiндiктен
Бұл анықтамалардан көрiп отырғанымыздай адам капиталы түсiнiгi К. Маркстiң
Методологиялық негiз жасау мақсатында әрi қарай талдау үшiн бұл
Жұмыс күшi – бұл еңбекке қабiлеттiлiгi, ал адам капиталы
“Адам капиталын” сипаттағанда келесi ерекшелiктердi ескерген жөн.
Қазiргi жағдайда адам капиталы экономикалық өсудiң басты факторы болып
Адам капиталын құру, адамның өзiнен және бүкiл қоғамнан шығынды
Адам капиталы мүмкiндiгi мен бiлiктiлiгi түрiнде нақты запас болады,
Адам капиталына салынатын инвестиция оның иесiне болашақта жоғары табыс
Адам капиталына салынатын салым көлемдi, уақыт бойынша ұзақ және
Адам капиталында физикалыққа қарағанда инвестициялық кезең ұзағырақ. Кемiнде ол
Адам капиталы физикалық капиталдан өтiмдiлiк дәрежесiмен
ерекшеленедi. Адам капиталы оны ұстаушыдан тiрi жеке тұлғадан бөлiнбейдi.
Осылайша “Адам капиталы” категориясы экономика ғылымындағы негiзгiлер қатарына жатады.
“Адам капиталы” категориясын талдау және оның дамуымен, әрекет етуiмен,
Адам капиталы және соған салынатын инвестиция негізі
Адам – қоғамның басты өндiрушi күшi. Бұл тезиспен барлық
Адам капиталы теориясында бастысы адамды капитал салымы ретiнде, экономикалық
Адамға салынған капитал, өндiрiске салынған инвестиция сияқты басты капиталын
Адам капиталы адамның бойындағы табыс әкелу қабiлетiнiң өлшемi. Адам
Адам капиталы инвестициясы дегенiмiз – бiлiктiлiк пен қабiлттi жоғарылату
Сонымен адам капиталы кең көлемдi, философиялық және әлеуметтiк түсiнiк,
70-жылдардағы даәдарыс, дамыған капиталистік елдерде қалыптасқан жалдау қарым-қатынасының бәсекенің
Еңбек қарым-қатынасын талдау саясатында да маңызды Өзгерістер болуда. Еңбекпен
Жаңа типті жұмыскерлердің ең құнды қасиеттері, олардың жаңа өндіріс
Атқарушы деңгейдегі жұмыскерлердің коллективтік сипаты күшеюде, бұл жай да
Қазіргі жағдайда білімнің, бiлiктiлiк және күрделі еңбектің әлеуметтік-экономикалық мәнін
“Адам капиталы” жайлы ең алғаш Чикаго экономисті Теодор Шульц
Кей зертеушілер өндірісті ұйымдастыруға көңіл бөлген жөн десе, екіншілері
Шульцтың айтуы бойынша жұмысшы күшінің сапасының процесі білімге қосымша
Беккер бойынша әр адам саналы есепті түрде өз мамандық
Беккер және оның шәкірттеріннің идеяларында классикалық қалдықтар көрінеді. Ғсіресе
Мысалы, мектепті жақтаушылар оқу мерзімі, өндірістік тәжiрибе, жеке мүмкіндіктері
“Фильтр теориясын” жақтаушылардың білімге салынған салым тиімсіздігі және олардың
Жалпы адам капиталы жас кезінде, оқу орнында оқығанда жиналады,
Өз кадрларын өндірістік оқытуды тәжiрибе ретінде қолданатын фирма өзін
Адам капиталы категориясын талдау еңбекақы динамикасын зерттеуге де мүмкіндік
Экономистерді көптен бері жұмысшы еңбек ақысын көтеру мен оның
Еңбек стажы мен еңбекақы арасындағы нақты байланысты білу үшін
Адам капиталы теориясы болып жатқан өзгерістерді концептуалды ойлауда басқа
Бұл көзқарас уақыт талабына сай. Коллективті икемділік өндірістерге баулитын
Адам капиталы теориясы еңбек ресурсына салымның жоғары тиімділігінен шығып
Нақты еңбектің тәжірибе жасалмаған түрлері жайлы сөз болғанда, кез-келген
сызба.
Өндірістің техникалық модернизациясы мен адам капиталының спецификалық жинағының бір-бірімен
Алғашқы импульс.
Жаңа көп функциялы құрылғыны енгізумен байланысты технологиялық өзгерістер.
Жұмыс күшінің жедел және тиімді бейімделуінiң қажеттілігі.
Еңбекақы қисығы кезіндегі күрт көтерілу.
Ұйымдық-техникалық қайта құру және бірқатар өндірістің адам факторына инвестициямен
Жұмысшы күшінің географиялық мобильділігін қысқарту, әсіресе тәжірибелі және жоғары
Күрделі және жаңа техниканы ендіру. Жұмыспен қамтылуды икемді басқару
Жоғарыдағы сызбада көрсетілгендей, алдыѕғы шептегі өндіріс жағдайындағы бүгінгі таңда
Жоғары тиiмділікті ерекше технологиялар жасап, кадрларды құрал жабдықтарды әрқашан
Алайда бұл тек бір жағы, екінші жағынан өте iрі
Қазіргі экономикадағы сұраныс сипаты қозғалысты және көп жақты, ал
Адам капиталының жүйе құрушы статусы теориялы-экономикалық зерттеудің пәні ретінде
Адам капиталы экономикалық теорияда орталық, жүйе құрушы орын алады.
Көрінуі жағынан цивилизациялық даму ағымдарының өз ерекшеліктері болса да,
Біздің ойымызша жаңа менталитеттiң құрылуы мен экономикалық қайта өңдеудiң,
Қазіргі дамудың стратегиялық доктринасы адам мүмкіндіктерінің көп көрім ашылуы
Машиналық өндіріс жағдайында адам бұйрықты дұрыс орындауы талап етілді.
Ғылыми-техникалық прогрестiң экономикадағы рөлі өскен сайын экономистердің жұмыс күшін
Осылайша біз мынандай шешімге келдік, қоғамның модернизациялануының негізгі шарты
Құндылықтар құру арқылы нарықтық ортада әлеуметтілікті жеңілдету, негізгі әлеуметтік
2. Алкогольді, наркомания және криминалдықтың тарауына қарсы тұру, әлеуметтік
3. Жасөспірімдердің әлеуметтік және экономикалық рөлдерінің жедел өзгертуін игеру
4. Ғаламдық әлемге, ашық ақпараттық құрылымға кіруге жас таланттардың
Өзіне инвестиция құйып, білім алатын әр адам үшін қоғам
Білімге әлеуметтік тапсырыс мемлекет тарапынан жасалатын тапсырыс емес, жанұя
А .В Бузгалин және А .Ш Колганов айтуынша, қоғамдық
Мұндай жаңа әлеуметтік-экономикалық жағдайдың сапалық элементтерінің көбеюінің шартты түрде
Бүгінгі таңда адам ресурсын қолдану мәселесі өзектi болып тұр.
Экономикалық стратегияның бағытын, басымдылыәын таңдауда жеткізуші мақсатты қойылымды анықтап,
Тарихта алғаш рет күшті фактор пайда болды, ол фактор
Жиырмасыншы ғасыр аяғында табиғи ресурстар азайды. Сол уақытта адам
Оның бәрі ғылым мен өндірістің білім мен технологияны қолдану
Еңбекті біліммен басу ұдайы жүріп отыруда, сөйтіп адам дамуы
Новаторлық потенциялы бар жұмыс күші, алғы шептегі технологиядан да
1995 жылы әлеуметтік даму бойынша әлемдік конференцияда әлемдік қауымдастық
Қоғамдық прогресс адамның басты үш мақсаты жүзеге аспаса мүмкін
Бүгінгі таңның өзекті мәселесін адамның өзін зерттемей, оның өндірістік
Бұл концепция адам мәселелерінің өзегіне оның өмір сүруі жолдарын
Адам өз мүмкіндігі және ынтасымен дамудың басты жылжытушы күші,
Бүгінгі ғылыми публицистикалық басылым беттерінде айтылғандай Қазақстан қазіргі дәуір
Әлемдік жүйедегі болашақ орны мен рөлі адам капиталының сапасына
Жаңа XXI ғасыр өзінің әлеуметтік-экономикалық кеңістігіне шықты, оның орталығында
Бүкіл экономикалық өмір біліктілік процесіне адамды тартуға байланысты, яғни
Адамның өндірістік потенциалының жоғалуы елде экономикалық және әлеуметтік шығындармен
XXI әасыр талабы бойынша экономикалық өсу темпінен акцентті адамды
Дамудың стратегиясын дұрыс таңдап оны әрi қарай дұрыс жүзеге
Тәуелсiз Қазақстан үшiн дамудың жоғары сатысы жеткен деңгейдi тұрақтандырып,
II-ТАРАУ. БIЛIМ – АДАМ КАПИТАЛЫНЫҢ БАСТЫ ҚҰРАМДАС
БӨЛIГI
Адам капиталы теориясы көзқарасы тұрғысынан бiлiмге салынған
инвестиция
Өндiрiс процесiне адам баласының қатынасуы, қазiргi кезеңге бiлiм сапасына
Адам капиталын инвестиция түрiнде шығындану, әрбiр тұтынушының немесе индивидтiң
Адамдардың мүмкiншiлiгiнiң болмауынан бiлiм сапалығының төмен жұмысшыларға әкеп соғады.
60-жылдарда барлық мемлекеттерде бiлiмнiң дамуы тез арада өстi, оны
Зерттеу барысында табиғи ресурстары бар бай мемлекеттер, табиғи ресурстары
Адам капиталының даму ықпалдығы сыртқы қарыздары бар мемлекеттердiң де
90-жылдары бiлiмге құйылған капитал жоғары дамып келе жатқан мемлекеттерде
Жоғарғы бiлiмге салынып жатқан капитал өсiп келе жатыр. 1980
1-кесте
Қазақстан Республикасының Жалпы Iшкi Өнiмiне мемлекеттiк бюджетiнiң шығындары,
1990
1995
1996
1997
1998
1999
2000
Бiлiм
7,0
4,5
4,6
4,4
4,0
3,8
3,6
Берiлген кесте бойынша Қазақстан Республикасының бiлiмге деген шығын жылдан
Жергiлiктi және мемлекеттiк бюджетiнiң бiлiмге бөлiнетiн шығындардың арақатынасы өзгердi.
Бiлiм жүйесiнде жүзеге асырылған реформа арқасында қаржыландыру көмегiнiң төмендеуi
Орташа және орташа мамандандырылған бiлiмнiң енуiне, тегiн мемлекет тарапынан
Бiлiмдегi деформация құрылымы: дайындалған құрылымның нарыққа байланысты төмендiлiгi, бiлiктiлiгi
Жоғары деңгейдегi ұлттық кәсiби мамандар нақты және натуралды ғылым,
Мемлекет тарапынан ең соңғы орынды бiлiмге бөлiп және де
Қазақстан бiлiм жүйесiндегi инвестиция құю шамасымен бiлiм беру мұғалiмдердi
Уақытқа байланысты жинақталған адам капиталы жоғалып кетуi мүмкiн. Егер
Бiрiншi мәселе, бiлiм беру кадрлардың жалпы еңбекақы төлемiн жоғарылату,
Бiлiм бабындағы мамандардың және мұғалiмдердiң зейнетақысын жетiлдiру ұсыныстар түсуде.
Зейнетақы реформасы бойынша бiлiм ұйымдарындағы мұғалiмдердiң жеке жиынтық есеп
Мамандардың бiлiм деңгейiн жоғарлату үшiн атанған бiлiм чек моделi
Мұғалiмдер нарық икемдiлiгiнiң құрамын ұсыну; қарыз сабақтар механизмiнiң өтеуiн
Бiлiм шеңберiндегi әкiмшiлiк және менеджерлердiң жалпы корпустарын толық жаңартып,
Осы талаптарға сай бiлiм рөлiнде экономикалық жаѕару ресурсының шектiлiгiне
Қысқа мерзiмдiк перспективада (2005–2008жж.) Қазақстан экономикасының даму ықпалына байланысты
Кәсiптегi негiзгi саладағы және қызмет шеңберiндегi қазiргi жаңа технология
Мектеп кезеңнен бастап шарттарға байланысты инженер бiлiмiнiң фундаментiн құру,
Ғлеуметтiк және экономикалық басқару ауданындағы бiлiм деңгейiн жоғарлату. Жалпы
Негiзiнде барлық мүмкiншiлiктердi қалыптастырып, қосып ресурстарды қолдану. Қолдана отырып
Бiздiң бiлiм жүйесi өмiр сүрудi қалыптастыру режимiнен, даму режимiне
Негiзгi рөл теңдiк болып келедi. Ғлеуметтiк жағдайға байланысты тұрғындарға
стипендия беру, оқуәа төлемдi төмендету, жеңiлдiк беру, жатақхана ұсыну,
жағдайы төмен жанұя балаларына жолақысына байланысты көмек көрсету.
жағдайы төмен жанұя балаларына мемлекет тарапынан кепiлдiк ретiнде несие
Жоғарыда айтылып өткен жүйеге аймақты билiк деңгейiнде субсидия бөлiнедi.
Персонификациялық қаржыландыру бiлiм жүйесiнде бюджет құралдарын икемдi пайдалануға ықпалын
Ресурстарды дұрыс қолданып бiлiм ұйымдарының икемдiлiгiн бюджет бөлiнiсiн өзгерту
Бюджет шығындары бөлiмiнiң жiктелуiн қаржыландыруы бiр көрсеткiшке ауыстыру.
Оқу ұйымдарының қаржы ресурстарын және шығын сметаларын жобалау.
Бiлiм ұйымдарының есеп айырысу анықтамасын бақылау және оларды академиялық
Бiлiм шеңберiндегi мемлекеттiк инвестициясының келесi қызметтердi атқаруы жөн:
Бiлiм дамуындағы мемлекеттiң қамтамасыздандыруы.
Бiлiм ұйымдарындағы бюджеттен тыс табысын тиiмдiлiгiн реттеу.
Бiлiм ұйымдарына бөлiнген инвестициялық жобаларының тиiмдiлiгiн реттеу.
Мемлекеттiк инвестиция бiлiм саласына екi түрлi формада қалыптасады.
Инвестицияны бiлiм және ғылым саласына, ақпарат базасын, құралдарын жаңарту.
2. Бюджет бiлiм дамуына инвестициялық жобаларын таңдаудан өткiзiп, мемлекет
Мемлекеттiк қаржыландырудан басқа мiндеттi түрде жеке өзiндiк инвестициямен қаржыландыру
Бiлiм инвестициясында жанұя ғана емес кәсiпорын қаражатымен де қаржыландыруға
Қосымша салық жеңiлдiгiне байланысты бiлiм саласында салық реформасын жүргiзу
Мемлекеттiк және жергiлiктi қаржыландыру бюджет бағдарламасында белгiленген. Бюджет қаражаты
Бюджет қаражатының шеңберiн кеңейту үшiн шектеулер және параметрлер мүмкiндiгiн
2001 – 2004 жылдар аралығында бюджет бiлiмдi қаржыландыру төлем
2. Шығынды жобалау даму жүйесiн екi түрлi бюджет секторына
шоғырландыру.
Бiлiм жүйесiнде iшiнара ресурстарды түрлiше қолдану.
Бiлiм жүйесiндегi қосымша табыстар коммерциялық iс әрекет арқылы табылады.
Бюджет құрылымы және орындау процесi функционалды болып саналмайды. Жүйесi
Ғлеуметтiк-экономикалық және саясат процестерiнде бiлiм саласы үлкен ауыртпалық тигiзетiн
Мамандарды дайындау туралы мемлекеттiк тапсырыс жоқ болғандықтан бiтiрушiлер бос
Бiлiм ұйымдарындағы оқушылар тұрақты болғаны ыңғайлы.
Бiрiншiден – студеттердiң көбеюi жұмыс орындарының бәсекелестiгiне әкеледi. Екiншiдiн
Їшiншiден – жоғарғы оқу орындарындағы және техникумдағы студенттердiң санының
Қазақстан нарығында экономикалық өсу жағдайында жоғары бiлiктiлiктегi жұмыс күшiн
Экономикалық қатынастың өзгерiсiне байланысты, мектеп статустарының өзгерiсi, қаржылық есеп
Қазақстан Республикасында ғылым көлемi өте төмен, ғылымға Жалпы Iшкi
Эксперттiк бағалауында, болжамдау кезеңiнде көрсеткiштер бiраз өзгерiске түстi. АҚШ
2-кесте
Дамыған мемлекеттердегi ғылымды қаржылық
қамтамасыздандыру болжамы
Жылы
АҚШ
Жапония
Германия
Франция
Ұлы- британия
Италия
Канада
1985
2,8
2,6
2,7
2,3
2,3
1,1
1,4
1990
2,7
2,9
2,8
2,4
2,2
1,3
1,5
1995
2,6
2,7
2,5
2,4
2,2
1,3
1,5
2000
2,8
2,9
2,7
2,4
2,3
1,7
1,6
2015
3,0
3,0
2,9
2,6
2,5
2,3
1,9
Ғылым – мемлекет секторында және құрылу процесi, соғыс және
Дамыған елдерде бюджеттен тыс қаржыландыру көздерiне, ең iрi бәсекелестiктегi
Қазақстанда ғылыми-техникалық жұмыс саласында мемлекет үлкен салмақ ұстап отыр
1996 жылы жалпы ғылым шығынының көлемi әлемдiк америкалық корпорация
Ғылыми зерттеулер – дамыған елдер iшiнде көп жүргiзiлмейдi. Жақын
Инвестиция бiлiмге мәдениет пен ғылымның дамуына, адамның бiлiмiн жоғарлатуға
Қазақстан Республикасындағы адам капиталының бiлiм беру компонентi
Жеке адамның, сонымен қатар тұрғындардың бiлiм деңгейiн жоғарылату адам
әр түрлi бiлiктiлiк кәсiптiк бiлiм алу.
арнайы жоғары және орташа бiлiм алу.
аспирантура бiлiмi және диссертация қорғау.
Бiлiмнiң әр сатысын қарастырып өтейiк. Реформа жылдарында мектепке дейiнгi
Бiлiм жүйесiнде ең негiзгi базалық элементi жалпы бiлiм беру
жастарды әлеуметтiк мәдени өмiрге бiрiктiрiлуi мүмкiншiлiгiнде, қоғам немесе тұлға
жастарға мамандық бағытын немесе базалық бiлiмiн сапалы беру.
жастарға мамандық жайында арнайы бағыт беру.
Ресей ғылымдарының зерттеу барысында, қазiргi мектеп мекемелерi сапасыз бiлiм
Бұны берiлген статистикалық мәлiметтерден көруге болады, нашақорлықтың кәмелет жасқа
Жалпы 2000-2001 оқу жылдар аралығында бастапқы оқу деңгейiндегi (1-4
Бiздiң мақсатымыз жалпы орташа бiлiм мазмұнын жаңартуымыз керек.
Жалпы бiлiм процесiндегi ашық модельдi iске асырылуы ұсынылады:
Техникалық құралдардың инфрақұрылымның құрылуы, бiлiм процесiнiң қатысушыларына тиiмдi болады;
Жалпы орта бiлiм бағытының практикасын дамыту. Бұл мынаны бiлдiредi:
Бiлiм бағдарламасындағы дифференцияциалық және индивидуализациялық дамыту процесi, әр түрлi
Оқыту жобасындағы жоғары сатыдағы бiлiмде мiндеттi сағаттарды азайтып, өзiндiк
Жалпы орта бiлiмдегi шеңберiнде қайта құру құрылымында келесi негiзгi
мектепке дейiнгi бiлiм ордасын қайта құру. Бала бақша және
жоғары сатыдағы мектептегi кәсiби бiлiм дайындығын икемдi дайындықтан өткiзу.
Жалпы бiлiм реформасында ауылды мектептерге үлкен зейiн қойылуы талап
ауылды аймақтардағы бiлiм орталықтарын әр түрлi нўсқалармен, әлеуметтiк-мәдени және
ауылды мектептерге көлiк мекемелерiмен келiсе отырып, мектепке автобус қызметiн
интернет қызметiн көрсету.
Берiлген комбинация және нўсқалар бойынша ауылды аймақтарда нақты шарттарды
Муниципалды құрылымдағы ұйымдар және бiлiм мекемелерiнiң шарттары мемлекеттiк саяси
Мектеп бiлiмi мектептен тыс тәрбиемен тығыз байланысты. Алғашқы кезеңдерде
Бiлiм шеңберiнде ең негiзгi рөлдi мұғалiмдер құрылымының сапасы шыәады.
3-кесте
Педагогикалық кадрлар сапасының құрылымы
Оқу жылы
Барлығы
мектеп-тегi мұғалiм
Жоғары бiлiмдi
%
Орташа мамандан-дырылған
%
Жалпы орташа
%
Сырттай
Оқитын-дар
%
1998
1999
252,8
175,9
69,6
63,5
25,1
5,7
2,3
7,7
3,0
1999
2000
255,9
180,5
70,5
63,3
24,7
4,4
1,7
7,7
3,0
2000
2001
265,5
186,1
70,1
65,0
24,5
3,8
1,4
10,6
4,0
Келесi кезеѕде кәсiптiк бiлiм 2001 жылы республика бойынша кәсiптiк-
Көптеген оқушылар мектеп бiтiргеннен кейiн жұмыс орнын таба алмай,
Орта және жоғары оқу орындарында экономикалық сала бойынша кадрларды
Жоғарғы оқу орнының құрылымын жаңарту үшiн, өнеркәсiптердегi, мемлекет қарамағындағы
Қарастырылған кезеңде көптеген элементтердiң ғылыми кадрларының үлесi 2-2,5 есе
Бiлiм үзiлiс тиiмдi болу керек екенi, ол оқу –
Осындай кешеннiң пайда болғанына мынандай жүргiзушi
Өндiрiстiң автоматизациясы, өндiрiс технологиясының өсуi және есептеп шығаратын техника
Қазiргi кезде бiлiм кешенiн құру. Тек сол ғана адам
Екiншiден бiлiм кешенiнiң пайда болуы факторларды қалыптастыруға бейiмделген, бiртұтас
Бұл құбылыстың себебi белгiлi – бiлiм алу құны жоғары
Їшiншiден, бiлiм кешенiнiң құрылуы экономикалық себептерге үлкен әсер етедi.
Экономикалық теңдiк жүйесiмен қамтамасыз ету бiлiмде үлкен рөл атқарады.
Адам капиталының жаңаруының жүзеге асуы, ол экономикалық даәдарыс жағдайынан
Бiлiм кешенi өзiне келесi элементтер құрылымын қосады.
Бiрiншiден, ғылым және бiлiм сферасында қызмет көрсету, материалдық-техникалық кешенiнiң
2 - сызба
Оқыту кешенi
Барлық жақтағы және тұлғаның даму саласы
Жоғары бiлiктiлiгi және кадрларды қайта дайындау жүйесi
Қосымша жоғары оқу
орнынан кейiнгi бiлiм:
Мамандандырылған бiлiм: жоғарғы бiлiм, орташа арнайы, маманданды-
рылған техника
Базалық бiлiм орта мектепке дейiнгi
Оқумен қамтамассыз ету
Бiлiм кешенiнiң екiншi элементi базалық бiлiм болып табылады. Оған
Ол үшiн еңбекке деген қабiлеттiлiгi болу керек және дайындық
Бiлiм кешенiнiң үшiншi элементi мамандандырылған бiлiм болып табылады. Мамандандырылған
Бiлiм кешенiнiң төртiншi элементi жоғарғы оқу орнынан кейiнгi
Бiлiм кешенiнiң бесiншi элементi бiлiктiлiктi жоғарлату және кадрларды қайта
Бiлiм кешенiнiң алтыншы элеметi жан-жақты жеке тұлғаның дамуы. Ол
Кешеннiң екiншi функциясы – экономикалық функция. Бұл бiрiншiден,
екiншiден, қоғамдық экономиканың өсуi,
үшiншiден, макроэкономикалық тепе-теңдiк жүйесi арқылы жүзеге
асырылады.
Їшiншi функция – әлеуметтiк функция. Бұл функция әлеуметтiк мәселелердi
Қоғамдық бiлiмнiң таянышы, мемлекеттiң қатарындағы Қазақстандағы адам капиталын сақтаудың
XXI ғасырдың бiрiншi он жылдығында Қазақстанда қоғамдық және мемлекеттiк
Адам капиталы сапасының бiрi болып экономикалық дамудың негiзгi кедергiсi,
Ақпараты жоғарлау ағыны және тар бiлiмдiлiктi өндiрiстiң жоғары технологиялық
Мемлекеттi жаңарту, азаматтық қоғамның талаптарын құру, азаматтық ой -өрiсiнiң
Бұл есепттi шығару бағдарының басымдылығы жеке тұлғаның бiлiмiне байланысты.
Өзiн ұйымдастыруға қабiлеттiлiгi, өзiнiң құқығын бiлу, қоғамдық қосылуда, яғни
Төзiмдi, басқа ойға шыдамдылық, сөйлесудi бiлу.
Құқықтың мәдениет: құқықтың негiзiн қалаушы бiлiм және мемлекеттiк құқықтың
Талаптарды орындау үшiн, қоғамдық жақтан әр түрлi, қызметкерлердi ашық
Елдi жаңарту, ол бiлiмдi жаңарту, оның мазмұнымен құрылымын жаңарту
Бiлiмнiң мазмұнында келесi мәселелерi шешiлуi қажет.
жалпы сипаттама беру, кәсiптiк бiлiм беру салтын оқу жоспары
Оқудың әдiсiн өзгерту оларды көбейту, ақпараттық талдау дағдысы тәжiрибеде
Кәсiптiк бiлiмдi және тәжiрибелiк ғылыми зерттеулердi жаңарту және күшейту.
Бiлiмнiң барлық деңгейiне механизмдiк жүйе құру.
Өтiмдiлiк ол әлеуметтiк ғылым беруде дүниежүзiлiк стандарттан арта қалуы,
Бiлiмдi оқытудағы бағдарламаларды барлақ деңгейде ашу және оның мөлшерiн
Дүниежүзiндегi көрсеткiштердiң сапасымен стандандартты бiлiмнiң барлық деңгейiне ауыстыру болып
Жоғарғы сауаттылық қызметтiк деңгейде қамтамасыз етумен және орта мектептi
Қоғамда қатысушы және бiлiмдi басқаруды кеңейту.
Бiлiмдi қамтамасыз ету қоры заңды және жеке тұлғаларды нақты
Осы мәселелердi шешу ресустарды және қоғамдағы жалпы деңгейiн жоғарлату,
III-ТАРАУ. ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДАҒЫ БIЛIМ БЕРУДIҢ
НӘТИЖЕСI
Бiлiм беруге салынған салымның адам капиталына тиiмдiлiгi
Қазiргi таңда адам капитылына инвестицияның тиiмдiлiгiн бағалау адам капиталын
Инвестициялық таңдау мәселесi күрделi және көп аспектiлi. Оны шешу
Адам капиталына тиiмдi салым салуды салыстырмалы зерттеу экономикалық ғылымда
Инвестицияны экономикалық талдау салынған капиталмен оның болашақтағы табысын салыстырудан
Т. Шульц адам капиталына инвестицияның қайтарым нормасын зерттеуге негiзделген
Т. Шульц қор сыйымдылығы, ғылыми сыйымдылық көрсеткiштерiне сәйкес бiлiм
И = БҚЖЗ / IҰӨ
Мұндағы IҰӨ-iшкi ұлттық өнiм, БҚЖЗ-бiлiм қорының жалпы запасы.
Шульц методологиясы бойынша БҚЖЗ келесiдей есептеледi: БҚЖЗ тең болады
Ғылыми-техникалық прогресс дәуiрiнде интеллектуалдық деңгейдi жоғарылату экономика дамуының басты
Кейiнгi жылдарда экономикалық өсуге бiлiмнiң әсерi оның адам капиталының
Адам капиталына салымның, соның iшiнде бiлiмге салымның тиiмдiлiгiнiң көрсеткiшi
бiлiм алудағы “жұмысшы әсерi” еңбек өнiмдiлiгiнiң жоғарылауында көрiнедi.
“бөлушi әсер” адамның кәсiпкерлiк қабiлетiн жақсартуда – ол өзiнде
“новаторлық әсер” ғылыми және техникалық iзденiс сапасын жеделдетiп жоғарылатудан
Бiлiм беру инвестицияның тиiмдiлiгi тiкелей және жанама сипатта болуы
Бiлiм беру жобасының мамандануының тарлығы оның тиiмдiлiгiне керi пропоционал.
Қайтарымның қоғамдық нормасын есептеуде бiлiм беру есебiнен еңбекақының (табыстың)
Жеке қайтарым нормасы тiкелей салық төлегенен кейiнгi бiлiм беру
Тәжiрибеде шығын пайда талдауын жүргiзуде, бақылауды ұзақ мерзiм жүргiзбес
Көбiнесе мұндай талдау барысында зерттеушiлер бiр ғана шешiмге келедi,
еңбекақы бiлiммен жоғары коррелицияланады: әр жас тобында бiлiмi жоғары
жас өскен сайын еңбекақы көбейедi, шыңына шыққан соң
жас өскен сайын еңбекақы көбiне бiлiмi жоғары жұмыскерлерге
бiлiм деңгейi неғұрлым жоғары болса, жасы жеткенде еңбекақы максимумға
АҚШ-та бiлiмнiң қайтарым нормасын есептеудi әр уақытта Г Беккер,
Бiлiм берудегi жанама жетiстiктердiң негiзгiлерi мыналар:
Қылмыскерлiктiң төмендеуi, жоғары әлеуметтiк келiсiмге келуi, технологиялық инновацияның таралуы,
Ғйел адамдардың бiлiм алуы дамып келе жатқан елдерде ерекше
Қайтарым нормасын анықтау үшiн толық шығынды есептеу керек, мұнда
Қорды жұмсаудың мүмкiн болмай қалған альтернативалық жағдайлары бiлiмге инвестицияның
Бiлiм беруге инвестицияның тиiмдiлiгiнiң тағы бiр маңызды критериi iшкi
Бiлiмге инвестицияның тиiмдiлiгiн талдаудағы орнын анықтау үшiн, iшкi және
Iшкi тиiмдiлiк мектептегi бiлiмнiң (ақшалай көрiнiсi) және оқушының жетiстiгi
-бiрiншiден, бiлiмi бар жұмыскерлердi қосымша еңбекақысын талдау жолымен;
-екiншiден, олардың жұмыспен қамтылуы мен еңбек нарығындағы жағдайын зерттеу
Бiлiм беру кеңiстiгiн теңестiру мен бiлiм берудегi мүмкiндiктер теңсiздiктi
Бiлiмге деген инвестициялардың қайтарымын бағалауда жеке инвестицияның қайтарымын бағалаудағы
Жеке сияқты инвестицияның әлеуметтiк қайтарым нормасы да бiлiм беруге
Бiлiмге инвестицияның әлеуметтiк қайтарым нормасы, жеке қайтарым нормасынан төмен,
Керi жағдайда қоғам адам капиталының жеткен деңгейiн бұзып қана
Осылайша, мынандай шешiмге келуге болады, еңбектiң өндiрiс күшiн, сәйкесiнше
ол жұмыс күшiн жинақталған бiлiмiмен қамтылады;
2. адамның жаңа бiлiм алуына әсер етедi;
3. жаңа бiлiм өндiру процесiне әсер етедi;
Дайындық деңгейiн көтеру еңбек өнiмдiлiгiне әкелетiн жағдай бiлiм
Адам капиталының иесi алатын жеке табысты бөлу мәселелерiн талдау
Бiлiмнiң экономикалық қайтарымын табиғи мүмкiндiктер факторынан тазарту әлдеқайда қиын.
Қандай жұмыс күшiнiң сапалық сипатынан табыс деңгейi тәуелдi болады
Адам капиталы категориясы жасаудан шыққан дәстүрлi экономикалық себептермен: бiлiм
Экономикалық агенттердiң таңдау еркiне шек қоятын нарық механизмiнiң дұрыс
2. Бiрқатар экономистер жетекшi рөлдi тұқым қуалайтын биологиялық факторға
3. Радикалдық экономистер көзқарасы бойынша, еңбекақы құрылымы адам әсер
Бiрқатар зерттеушiлер еңбекақы детерминациясының процесi ықтималдық сипатта дейдi және
Адам капиталы рентабельдiгi табысты оның құнына жатқызу жолымен есептеледi.
Қорды банкке салудың адамға салудан басты ерекшелiгiн көрсетейiк. Бiр
Инвестицияның тиiмдiлiгiн талдау жұмысындағы бағалаудың әдiстерi мен тәсiлдерi бәсекелестiк
Адам капиталын оның сандық сапалық сипаттамасын бағалауға көп жақты
Бiрiншi тәсiл – “әсер капитализациясы’’ ол тұлғаның өндiрiстiк қабiлетiн
“Әсердi капитазициялау” тәсiлi мынаған мүмкiндiк бередi:
бiрiншiден, адам және өндiрiстiң материалдық-заттай факторларына салынған салымның пайдалылық
екiншiден, әлеуметтiк сала және материалдық өндiрiс арасындағы инвестицияны бөлудi
үшiншiден, әлеуметтiк сала iшiнде инвестицияларды басқарып бақылайды;
төртiншiден, адам байлығының экономикалық өсуге, iшкi ұлттық өнiмнiң өсуiне,
Адам капиталын өлшеудiң екiншi жолы ‘’шығынды үздiксiз инвентаризациялау’’ тәсiлi
болғанмен адамның еңбекке мүмкiндiктерiнiң көлемiн анықтауға мүмкiндiк берiп, келесiлердi
бiрiншiден, адам капиталының заттаймен салыстырғандағы динамикасын, оның адам капиталының
екiншiден, өмiр құнын сақтандыру, көлемi мен деңгейiн анықтауда тәжiрибелiк
Адам капиталын өлшеудiң берiлген тәсiлдердiң бiр-бiрiн толықтырушы ретiнде қарастыру
3 - сызба
Адам капиталына инвестицияның тиiмдiлiгi.
3.2 Қазақстан Республикасының білім беру саласындағы жетістіктер мен кемшіліктер.
Кез-келген елдегі білім беру жүйесі – ұлттық мәдениет дамуының,
Қай мемлекеттiң де негiзгi тiрегi – асқақтаған күмбездер де,
Бiлiм – қоғамды әлеуметтiк, мәдени-ғылыми прогреспен қамтамасыз ететiн ғажайып
Бiлiм беру сатыларының сабақтастығын қамтамасыз ететiн бiлiм беру процесiнiң
Бiлiм жүйесiн дамыту стратегиясының басты мақсаты – ұлттық бiлiм
Ұлттық бiлiм үлгiсiнiң негiзгi бағыты – адамды қоғамның ең
Сондықтан студенттi тек маман ретiнде ғана қарамай, оны өз
Ұлттық үлгiдегi жаңа парадигманың негiзгi бiр мәселесi – студентке
Адам – қоғамдағы ең күрделi құбылыс. Сондықтан оған бiр
Бiлiмдi реформалаудың мiндетi ұлттық ерекшелiктердi дамыту негiзiнде дүниежүзлiк бiлiм
Жүйелiк ғылыми талдаудың қуатты методологиялық құралдарының – жобаның мақсатын
Ғылыми-методологиялық зерттеулердi талдау мынаны көрсетедi: өркениеттiң индустриялық кезеңi негiзiнен
Қоғамдық прогрестiң дүниежүзлiк тенденциясы мынадай. Өркениеттiң келесi-постиндустриялық кезеңiне технологияның
Тұтас алғанда, қоғамның дамуы ретiнде, сондай-ақ жаңа бiлiм жүйесiнiң
“Қазақстан – 2030” стратегиялық бағдарламасы, бiздiң ойымызша, ел дамуының
Жалпы бiлiм реформасының басты мiндеттерiнiң бiрi оның ғылыми-методологиялық қамтамасыз
“Қазақстан – 2030” Стратегиясын жүзеге асыруды ғылыми-методологиялық тұрғыдан қамтамасыз
Аймақтық және жалпы дүниежүзiлiк бiлiм кеңiстiгiндегi әр түрлi бiлiм
2. “Демеушi оқытудан” “инновациялық бiлiмге” эволюциялық көшу, ол үшiн
оқытуды тәртiптiк ұйымдастырудан оны пәнаралық ұйымдастыруға дейiн, барлық деңгейлер
даяр бiлiмдi беру және бiр мағыналы жауаптарды iздестiру әдiстерiнiң
адамгершiлiк пен кәсiбилiктi қалыптастыру процестерiнiң бытыраңқылығынан кәсiбилiк факторлары ретiнде
3. Оқытудың, өзiн-өзi дамытудың, өзiн-өзi көрсетудiң мақсаттарын үйлесiмдi ұштастыру,
инновациялық қабiлеттердi дамыту мақсатында әрбiр адамның шығармашылық қуатын сақтау
бiлiм саласындағы ерекшелiктерiн ескере отырып, iс-әрекет түрлерiнiң (зерттеулер, жобалау,
шешiмдердiң көп өлшемдiлiгiне, өзгеше ойлауға төзiмдiлiкке және өзiнiң iс-әрекеттерi
Жоғары бiлiм концепциясы қазiргi қоғамның ғылыми-техникалық революцияның дамуына байланысты
Қазақстан Республикасындағы жоғары бiлiм жүйесiн реформалау жоғары оқу орындарының
Бiлiмнiң мазмұнын жаңарту жоғары мектеп реформасының негiзгi мәселелерiнiң бiрi
Жоғарыда айтылғандай, бiлiм стандартын жасау және енгiзу қоғам мен
Бұлар Қазақстанның жоғары оқу орындарының қызметiн жалпы реттеу, қажеттi
Ұсынылатын жүйенi жүзеге асыру егемендi және тәуелсiз мемлекет –
Тәуелсіз Қазақстан үшін дамудың жоғары сатысы жеткен деңгейді тұрақтандырып,
Екінші жағынан 1990-шы жылдар, республиканың білім беру жүйесі әрі
Республикадағы білім беру жүйесінің дамуы, оның дамыған стандарттарға жетуі
1999 жыл маусымда білім беру саласындағы қоғамдық қатынастарды басқаратын,
Қазақстан Республикасының “Білім туралы” заңына сәйкес білім берудің келесі
мектепке дейінгі тәрбие мен білім беру;
орта білім;
жоғарғы мамандыққа білім беру;
жоғары оқу орнынан кейінгі мамандыққа білім беру.
Мектепке дейінгі тәрбие мен білім беру 1991 жылдан бастап
4 - кесте
Мектепке дейінгі білім беру мекемелері.
1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001
Мектепке дейiнгi бiлiм беру мекемелерiнiң жалпы саны. Соның iшiнде.
8881
8578
8053
6551
5058
5331
1338
1102
1089
1103
Қалалық жерде
3886
3743
3430
2737
2292
1147
992
859
912
886
Ауылдық жерде
4995
4835
4623
3814
2766
386
346
243
177
217
Тұрақты бала бақшалардағы бала саны. Мың адам. Соның iшiнде
1023,1
868,3
747,4
538,4
407,2
174,2
163,9
124,4
133,2
140,4
Қалалық жерде
646,3
552,1
471,1
346,5
291,5
156,1
145,1
112,8
123,9
128,0
Ауылдық жерде
376,8
316,2
276,3
191,9
115,7
18,2
18,8
11,6
9,3
12,4
Орта білім беру жүйесінде ерекше орын алады, ол үздіксіз
Жалпы орта білім беру үш сатыдан тұрады: бастапқы, негізгі,
Кейінгі кезде республикада жалпы орта білім берудің жаңа формалары
5 – кесте
Күндізгі жалпы білім беретін мектептер
1992/
1993
1993/
1994
1994/
1995
1995/
1996
1996/
1997
1997/
1998
1998/
1999
1999/
2000
2000/
2001
2001/
2002
Күндізгі жалпы білім беретін мектептер саны
8575
8654
8751
8728
8732
8618
8238
8284
8290
8309
ондағы оқушы саны,
мың адам
соның ішінде:
3147,4
3126,9
3113,9
3070,9
3056,7
3097,9
3093,4
3096,7
3101,4
3247,4
Мемлекет-тік күндізгі жалпы білім беретін мектептер саны
8575
8654
8740
8710
8694
8552
8114
8104
8091
8153
ондағы оқушы саны, мың адам.
3147,4
3126,9
3113,9
3070,9
3056,7
3097,9
3093,4
3096,7
3101,4
3229,1
Мемлекет-тік емес жалпы білім беретін мектеп саны
-
-
11
18
38
66
124
180
199
156
ондағы оқушы саны, мың адам.
-
-
0,8
1,0
3,1
6,8
13,5
18,5
16,4
18,3
Қалалық жердегі мемлекет-тік жалпы білім беретін мектеп саны
1950
1977
2005
2008
2019
1998
1916
1909
1921
1902
ондағы
оқушы саны, мың адам.
1556,2
1543,4
1518,7
1490,8
1498,4
1543,7
1564,7
1591,8
1606,7
1622,7
Ауылдық жердегі мемлекет-тік жалпы білім беретін мектеп саны
6625
6677
6735
6702
6675
6554
6198
6195
6170
6251
ондағы оқушы саны, мың адам.
1591,2
1583,5
1595,2
1580,1
1558,3
1554,2
1528,8
1504,9
1494,6
1606,4
Қалаларда жеке жалпы білім беретін мектептер саны өсуде. Егер
Қазақстан территориясында тұратын әр түрлі этностардың ұлттық мәдениетінің дамуын
Сурет 1
Күндізгі жалпы білім беретін мектептердегі оқитын тіліне қарай оқушы
Жалпы білім беру жүйесінде – интернаттар, ой және физикалық
Тәуелсіздік жылдарында жалпы білім беру бағдарламасының мазмұны жаңарды. Жаңа
Талантты балаларды дамытып оларға қолдау көрсету мақсатында 1996 жылы
Бастапқы және орташа мамандық білім беру әр түрлі инфрақұрылымды
6 – кесте
Мамандық – техникалық мектептер
1995/
1996
1996/
1997
1997/
1998
1998/
1999
1999/
2000
2000/
2001
2001
2002
Бастауыш мамандық бiлiм беру орындарының саны ондағы оқушы саны,
415
159,6
404
154,3
339
133,1
307
111,0
319
94,9
285
89,8
282
86,1
Мемлекеттiк бастауыш мамандық бiлiм беру орындарының саны, ондағы оқушы
415
159,6
404
154,3
339
133,1
307
111,0
319
94,9
268
87,0
266
83,5
Мемлекеттiк емес бастауыш мамандық бiлiм беру орындарының саны ондағы
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
17
2,8
16
2,6
Бастауыш мамандық бiлiм беру орындарына қабылдау мың адам
95,5
72,0
64,0
53,6
51,4
43,1
39,0
Бастауыш мамандық бiлiм беру орындарын бiтiрушiлер
97,4
79,0
69,6
56,3
50,6
41,5
36,0
Жоғары маманданған білім беру. Тәуелсіздік жылдары ішінде жоғары маманданған
2002/2003 оқу жылында республикада 185 жоғары оқу орны жұмыс
1999 жылы елдің мемлекеттік жоғары оқу орындарының студенттік
Мемлекеттік білім беру гранттары мен несиеге иегерлерді конкурстық талдау
ҚОРЫТЫНДЫ
“Адам капиталы” теориясының пайда болуы батыс елдердiң авторларымен экономикалық
Экономикалық зерттеулер адам капиталының көп қиыншылықтарына әкеп соғады. Жасалған
Адам капиталына бiрнеше анықтама берiлiп, құрылымы ұсынылған:
Адам капиталы – бұл алғашқы кезеңде адамға авансталған адамның
Адам капиталы – бұл циклдық формасы бар қоғамдық өндiрiстiң
Адам капиталы – бұл экономикалық өсудiң басты факторы болып
Адам капиталы – бұл категорияға қоғамдық өндiрiс деп мiнездеме
Жоғарда айтылғандай, мынандай қортындыға келуге болады. Өндiрiстiк адам капиталы
Адам капиталын құрылуына кеткен шығындар инвестициялық мiнездеме болып келедi.
Айтып кететiн бiр жайт, көптеген шығындар құндылық бағаға жатпайды.
Адам капиталына салынған салымдар қоғамдық өндiрiстiң потенциалына үлес қосады.
Қазақстанның адам капиталының жиынтығының жағдайын талдап, оны елдердеге сәйкес
Көріп отырғанымыздай ұлттық адам капиталының даму болжамы өте нашар,
Адам капиталының негiзгi құрамдас бөлiгi – бiлiм болып табылады.
Кез-келген елдегi бiлiм беру жүйесi – ұлттық мәдениеттiң, ұлттық
Қазіргі жағдайда білімнің, бiлiктiлiк және күрделі еңбектің әлеуметтік-экономикалық мәнін
Дамудың стратегиясын дұрыс таңдап оны ары қарай дұрыс жүзеге
Тәуелсiз Қазақстан үшiн дамудың жоғары сатысы жеткен деңгейдi тұрақтандырып,
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТIЗIМI:
1. Тусеева М. Х. Роль государственного бюджета в человеческом
Захарова Н. И. Мотивационное управление в социально-экономических системах. Москва-2000.
3. Семенов А. М., Бункина М. К. Экономический человек.
4. Казахстан и страны СНГ / Под.ред. Смаилова А.
Капица С. Модель роста населения земли и экономическое развитие
Кривко Н. И. Оценка уровня бедности в Республике Казахстан
Ашимбаева А. Т.Структура экономики: закономерности формирования, тенденции и проритеты
Жиленко Г. И. Экономика Республика Казахстан в годы реформиро
вания // Экономика и статистика. 2000. № 1. С.
Семенов А. Посттейлоризм и теория человеческого капитала // МЭиМО.
Шокаманов Ю. К. Актуализация индексов человеческого развития стран СНГ
Грейсон – мл. Д., О Делл К. Американский
Беляева Г. Н. Кожукалова О. Ю. Рынок научно –
Управление современным образованием: социальное и экономические аспекты / Под
Нусупова А. Проблемы и перспективы инновационного развития Республика Казахстан
Мухамедиева А. Д. Тенденции развития современного международного рынка труда
Султанбекова Г. Коканбаева З. А. Управление социальным развитием
Рейнгольд Е. А. Категория “инвестиция” в процессе смены экономической
Дятлов С. А. Теория человеческого капитала. СПб. 1996. 141с.
Бузгалин А. В. Колганов А. И. Закономерности и модели
Мухамеджанова А. Г. Человеческий капитал Казахстана: формирование, состояние, использование.
Осипов Ю. М. Теория хозяйство / Учебник в 3-х
Соболева Н. В. Экономика человека. М.: Аспект-Пресс, 1995.
Капелюшников Р. И. Человеческий капитал России: проблемы реабилитации //
Мартынов В. А. Инновационные контуры мировой экономики. М.: 1999.
Морова А. П. Инвестиции в человеческий капитал и социальную
Яковец Ю. В. Показатели уровня человеческого развития: роль в
Петрухин И. Л. Человек как социально-правовая ценность // Государство
Бушмарин И. Квалификация рабочей силы – ведущий компонент производительных
Тимуш А. Человек на рынке личностей и его социальная
Мариупольский Ю. К вопросу о механизме развития человеческих сообществ
Куликов В. В. Социальные императивы продолжения экономического реформирования //
Глинчикова А. Природные ресурсы и человеческий капитал // Свободная
АлиевУ.Ж. Общественное производство – предельный объект исследования теоретической экономики
Балацкий Е. Дисконт - фактор в расчетах рентабельности вложений
Под ред. Смаилова А. А. // Уровень жизни населения
Цели ООН в области развития на пороге тысячелетия в
Валентей С. Человеческий потенциал: новые измерители и новые ориентиры
Мухамеджанова А, Абдуллаев А. Цивилизационный путь развития Казахстана //
Нурмаганбетов А.А Образовательная политика РК в контексте трансформации системы
КҰшербаев Қ.Е. Ахметов А. Қ. Қазақстан – 2030. Қазақстан
Под ред. Смаилов А. А. Социально – экономическое
Под ред. Смаилов А. А. Казакстан 1991 –
Забродин Ю. Развитие человеческих ресурсов как главная задача активной
Национальный отчет о человеческом развитии в Казахстана за 2000
Статистический ежегодник Казахстана Алматы, 2000
1-қосымша
Жоғарғы оқу орындары және колледждер
1998/99
1999/00
2000/01
2001/02
2002/03
Жоғарғы оқу орындары барлығы, ондағы студеттер, мың адам
133
293,5
144
318,8
163
365,4
170
440,7
185
514,7
Мемлекеттiк емес жоғарғы оқу орындары,
ондағы студеттер, мың адам
71
59,1
88
63,9
106
94,4
112
126,9
126
183,9
Колледждердiң саны ондағы оқушының саны, мың адам
219
148,2 246
141,3 274
142,6 293
168,2
318
196,2
Мемлекеттiк емес колледждердiң саны ондағы оқушының саны, мың адам
40
10,4
71
20,2
99
33,0
117
46,8
138
60,4
Жоғарғы оқу орындарына және колледждерге қабылдануы
1998/99
1999/00
2000/01
2001/02
2002/03
Жоғарғы оқу орындарына қабылданған студенттер саны
73527
90111
99535
135454
155754
Колледждерерге қабылданған оқушылар саны
42938
55325
61556
77784
86822
63
28
Адам капиталына инвестиция
Сыртќы тиiмдiлiк
Жеке тиiмдiлiк
Јлеуметтiк тиiмдiлiк
Тiкелей тиiмдiлiк
Жанама тиiмдiлiк
Iшкi тиiмдiлiк
Салым мен жеке нјтиже арасындаѓы ќатынас
Ќылмыскер-лердiњ азаюы,
їлкен єлеуметтiк келiсiмге жету.
Инновация-ны тарату,
тамаќтану-ды жаќсарту.
Жалпы мјдениеттi жоѓарылату
С±ранысќа iлiгу, ќосымша ењбекаќы жєне ж±мыспен ќамтылу
Ќоѓам ‰шiн инвестицияныњ ќ±ндылыѓы, салыќ т‰сiмдерiнi ґсуi
Т±лѓа ‰шiн инвести-цияныњ ќ±ндылыѓы
Экономика-лыќ ґсу,
ењбек ґнiмдiлiгiнiњ ґсуi, ењбек ±заќтыѓыныњ ґсуi.