Жеке тұлға - азаматтық құқықтың субъектісі ретінде
МАЗМҰНЫ
Кіріспе 2
1.Тарау 4
1 ҚР азаматтық құқығындағы жеке тұлға ұғымы 4
2. Азаматтардың құқық қабілеттілігі мен әрекет қабілеттігі 8
3. Шет ел азаматтары мен азаматтығы жоқ азаматтардың
ІІ Тарау. Азаматтардың тұрғылықты жері 32
Азаматты хабар-ошарсыз кетті деп тану 36
Азаматты өлді деп жариялау және оның құқықтық
Қорытынды 42
Қолданылған әдебиеттер мен нормативті актілер 44
Кіріспе
Қазақстан Республикасы Конституциясының 1-бабында айтылғандай мемлекеттің ең қымбат
Кеңес Одағы тарап Қазақстан Республикасы демократиялық ел болуға
Өйткені адамдар жаратылысына байланысты бірге өмір сүруге тиіс.
Мұндай өмір сүруді әлеуметтік өмір сүру дейміз. Әлеуметтік
Әлеуметтік өмірді реттеу мақсатында азаматтық құқықтық субъектісі ретіндегі
Осыған орай қазіргі кезеңде БҰҰ (Біріккен Ұлттар Ұйымының)
Қазіргі таңдағы экономикалық және техникалық даму азаматтық құқықтың
Азаматтық құқық субъектісі ретіндегі азаматтардың жалпы дүниенің
Мемлекеттердің Конституцияларының және азаматтық құқықтың негізгі тірегі болып
Қазіргі көптеген елдерде азаматтық құқық пәнінде азаматтарды құқық
Осыған орай әлеуметтік орта қандай салада болмасын тиісті
Әлеуметтік заңдар қажеттілікке қаншалықты жауап беретіндігі азаматтық құқықтың
1.Тарау
1 ҚР азаматтық құқығындағы жеке тұлға ұғымы
1. Қазақстан Республикасының азаматтары, басқа мемелекеттің азаматтары, сондай-ақ
Жеке тұлға түсінігі КР-ның әртүрлі құқық салаларында қолданылады.
Жеке тұлға түсінігі - ҚР азаматы, шет ел
Заң тілінде құқықтардың және міндеттердің иелерін "құқық субъектілері"
Азаматтық кодексте әдетте “жеке тұлға” емес “азамат”
Валюталық реттеу туралы заңшығармашылық және салық заңшығармашылығы жеке
резиденттер;
резидент еместер.
Осылайша жеке тұлғаларды екіге бөлу олардың шет елдік
Ал резидент еместер дегеніміз ол резидентке жатпайтын барлық
Құқық субъектісі болу адам және азаматқа тән аса
Азаматтық құқық саласымен реттелетін мүліктік және жеке мүліктік
Біздің заң шығармашылық бойынша азаматтық құқықтық қатынас субъектісі
Бұл мақсатта “дара тұлға” түсінігінің бұл көрсетілген мақсатта
Дара тұлғаның сапалық көрсеткіші бұл белгілі бір жасқа
Осыған сәйкес әрбәр адамды дара тұлға ретінде санауға
Дара тұлғаларды ғана азаматтық құқық субъектісі деп танитын
“Адам” түсінігі құқық субъектісі мағынасында әртүрлі халықаралық құжаттар
Азаматтық мемлекет пен тұлғаның арасында саяси-құқықтық байланысты айқындайды.
Басқа мемлекеттерде шығарылған осындай заңдар сәйкесінше сол мемлекеттің
Азаматтық алған адам сол мемлекеттің құқық субъектісі болады.
Азаматтық құқық және халықаралық келісімдер мен конвенцияларда адамдарды
Жалпы азаматтық заңдар негізінде ол “азамат” ұғымымен бір
Бірақ оны сәйкес келеді деп айтуға болмайды, себебі
Азаматтық құқық субъектісі болатын жеке адамға, индивидумға қатысты”жеке
Сонымен қатар ескере кететін бір нәрсе, ол Азаматтық
2. Азаматтардың құқық қабілеттілігі мен әрекет қабілеттігі
Құқық қабілеттіліктің жалпы түсінігі заңда көрсетіледі, яғни ол
Бұл категорияның маңызы сол тек құқық қабілеттілік болған
Азаматтар құқық қабілеттілігін меңгере отырып, әртүрлі құқықтарды ала
Құқық қабілеттілік мемлекеттің барлық адамзаттарына танылады. Ол туылу
Заң әдебиеттерінде құқық қабілеттілік азаматқа тән белгілі бір
Осы құқыққа сәйкесінше мін деттемелер де бар. Белгілі
Айта кететін маңызды мәселенің бірі құқық қабілеттілік нормалары
Егер құқық қабілеттілік субъективтік құқық ретінде болса, енді
Басқа субъективті құқықтардан айырмашылығы ең бірінші өзіне тән,
Екінші айырмашылығы оның бағытталуында. Ол әрбір азаматқа нақты
Үшінші айырмашылығы құқық қабйлеттілік пен оған иелік етуші
Құқық қабілеттілікті субъективтік құқық ретінде оны жүзеге асырудан
Заң әрбір азаматқа көптеген мүліктік және жеке мүліктік
Мысалы: Әрбір адам ойлап табуға авторлық құқыққа ие
Азаматтардың құқық қабілеттігінің мазмұнын заң бойынша азамат ие
ҚР азаматтары ие бола алатын мүліктік және жеке
Байқағанымыздай, заң азаматтардың құқық қабілетінің мазмұнын анықтағанда міндеттер
Азаматтардың құқық қабілеттілігіне кіретін бірқатар міндеттер заңда тікелей
Азаматтық кодекстің 8-бап 4-тармағы бойынша азаматтар өздеріне берілген
Азаматтардың басқа жаққа зиян келтіруге, құқықты басқа түрлерде
ҚР азаматтарының республика территориясынан еркін шығу құқығының жүзеге
Сонымен қатар құқық қабілеттілік мазмұны бойынша шексіз деп
Құқық қабілеттілікті шектеу мүмкіндігі тек заң актілері арқылы
Азаматтық құқық қабілетке сипаттама беру үшін заңмен бекітілген
Конситуциялық нормалармен қарастырылған азаматтардың тең құқықтығы азаматтардың құқық
Бұл жағдай азаматтық кодекстен де келіп шығады. Азаматтық
ҚР азаматтары шығу тегіне, қоғамдық және мүліктік жағдайына,
Сонымен қатар құқық қабілеттіліктің теңдігін сипаттайтын элементтердің барлығын
Кейбір азаматтардың (кәмелетке толмағандар, психикалық аурулар) нақты немесе
Мысалы, мұраға қалдыру құқығы немесе кооператив мүшесі мазмұнының
Ол бойынша адамның және азаматтық құқықтары мен бостандықтары
Азаматтық құқық қабілеттілігі оның өмір сүруінен бөлінбейді және
Мысалы, өндірістік кооперативтің мүшесі болып тек 16 жасқа
Азаматтық құқық қабілеттілігі адамдардың өмір сүруінен бөлек ажыратылмайды.
Азаматтық құқық қабілеттілігі оның өлімі жағдайында тоқтатылады. Адам
Неке және жанұя туралы кодексте 143-бабына сәйкес азаматтың
Құқық қабілеттілік азаматқа заң арқылы беріледі. Осы ретте,
ҚР АК 3-б, 13-б, 2-т АК 18-бабына сәйкес
Азаматтық әрекет қабілеттілік заңда азаматтың өз әрекетімен азаматтық
Әрекет қабілеттілікке ие болу әртүрлі заңды әрекеттер жасауға
Әрекет қабілеттілік құқық қабілеттілік сияқты құқық субъектілерінің құрамдас
Сондықтан әрекет қабілеттілік азаматта кәмелетке толғанда яғни 18
Азамат әрекет қабілеттігіне өз әрекеттерімен азаматтық құқықтағы иеленуге
Азаматтық әрекет қабілеттік категориясының маңыздылығы экономикалық айналымда шаруашылық
Азаматтардың субъективтік құқығы ретіндегі әрекет қабілеттілік мазмұны мынадай
Бірақ мұндай мүмкіндік барлық субъективтік құқықтарға тән, сондықтан
Сондықтан, мынадай қорытынды шығаруға болады, әрекет қабілеттілік дегеніміз
Әрекет қабілеті де құқық қабілеттілік сияқты адамға тән
Ал әрекет қабілеттілікті еріксіз түрде шектеу туралы айтатын
Азаматтардың барлығына бірдей танылатын құқық қабілеттілікке қарағанда, әрекет
Осы жағдайларды есепке ала отырып заң бойынша әрекет
толық әрекет қабілеттігі.
14 жас пен 18 жас аралығындағы кәмелетке толмағандардың
14 жасқа дейінгі кәмелетке толмағандардың әрекет қабілеттілігі.
Сонымен қатар, заңды негіздер бойынша азаматтардың әрекет қабілеттілігі
1. толық әрекет қабілеттілік дегеніміз азаматтардың өз әрекеттерімен
Бұндай әрекет қабілеттілігі заңмен белгіленген жас шамасына толған
Азаматтық заң негіздерінің 9-бабының 3-тармағы және Азаматтық кодекстің
Бұл норма 18 жасқа толмай некеге тұрған тұлғалардың
Бұндай әрекет қабілеттілікке 14 жас пен 18 жас
14 жас пен 18 жас аралығында кәмелетке толмағандардың
14 жас пен 18 жас аралығында кәмелетке толмағандардың
14 жас пен 18 жас аралығында кәмелетке толмағандар
Осындай мәмілелер жасау кезінде кәмелетке толмағандар жасөспірімдер өз
Заң кәмелетке толмағандардың ата-анасының келісімі арқылы мәміле жасай
14 жас пен 18 жас аралығындағы кәмелетке толмағандар
Бұл көрсетілген құқық 14 жас пен 18 жас
Заң бойынша кәмелетке толмаған тұлға оның жинақталған еңбек
14 жас пен 18 жас аралығындағы кәмелетке толмағандар
Ал өз еңбек ақысын (стипендиясын) ол өзі кәмелетке
Бұл мәмілелерді “ұсақ” деп көрсете отырып, заң кәмелетке
Кәмелетке толмаған тұлғалар жеке өздері кредиттік мекемелерге салық
Банктерге салым салу 2 түрде болады.
а) кәмелетке толмаған тұлғалардың өз атынан салуы;
б) кәмелетке толмаған тұлғалардың атынан басқа біреудің салуы;
Кәмелетке толмаған тұлғалардың жас шамасына қарамастан банктерге салым
14 жас пен 18 жас арасында кәмелетке толмаған
Әдебиеттерде 14 жасқа дейінгі балалардың толық әрекет қабілеті
Азаматтық кодекстің 23-бабы 1-тарауына сәйкес 14 жасқа дейінгі
Сонымен қатар заңда көрсетілгендей 14 жасқа дейін кәмелетке
Екіншіден 14 жасқа дейінгі балаларға кредиттік мекемелерге жеке
Бірақ баланың атына салымды басқа біреуі немесе ол
Үшіншіден еңбек заңы бойынша 14 жасқа толған жалпы
Азаматтың әрекет қабілеттілігін шектеу тек заңмен қарастырылған реттерде
Толық әрекет қабілеттілігі бар тұлғаның да толық емес
Қорғаншылық және қамқоршылық мекемесі кәмелетке толмаған тұлғаның табысы
Азамат спирттік ішімдіктерге немесе есірткі заттарға салынған жағдайда
Кәмелетке толған азаматтардың әрекет қабілеттілігін шектеу олардың
Әрекет қабілеттілікті шектеу белгіленген кезде жанұя мүшелерінің саны
Егер азамат спирттік ішімдіктер мен есірткі заттарға салынуын
Егер азамат оның әрекет қабілеттілігін шектеуді алып тастағаннан
Қазіргі азаматтық құқықтың ережесіне сәйкес өзінің қарыздары мен
ҚР Азаматтық кодексінің 26-бабы 1-тармағына сәйкес азаматтың өз
Әрекет қабілеттігі жоқ азамат денсаулығының жақсаруына байланысты өз
3. Шет ел азаматтары мен азаматтығы жоқ азаматтардың
Шет ел азаматтары мен азаматтығы жоқ тұлғалар заң
Біздің елімізде жүрген шет ел азаматтары нәсілі, жынысы,
ҚР территориясында тұратын бірақ ҚР азаматы болмайтын және
Қазақстан Республикасының азаматтары емес және өзінің басқа мемлекеттің
Қазақстан Республикасының азаматтары емес және өзінің басқа мемлекеттің
Қазақстан Республикасындағы шетел азаматтары барлық құқықтар мен бостандықтарға
Қазақстан Республикасындағы шетел азаматттары тегіне, әлеуметтік және мүліктік
Шетел азаматтарының өздерінің құқықтары мен бостандықтарын пайдалануы Қазақстан
Қазақстан Респуликасында тұрақты тұрушылар деп осыған ішкі істер
Қазақстан Республикасындағы өзге заңды негізде жүрген шетел азаматтары
Шетел азаматтары Қазақстан Республикасының заңдары мен халықаралық шарттары
Шетел азаматтары жекелеген қызмет орындарына тағайындала алмайды немесе
Шетел азаматтары еңбек қатынастарында Қазақстан Республикасының азаматтарымен бірдей
Қазақстан Республикасында жүрген шетел азаматтары Қазақстан Республикасының азаматтарымен
Қазақстан Республикасындағы шетел азаматтары жеке меншік құқығында тұрғын
Қазақстан Республикасында тұрақты тұратын шетел азаматтары өздерінің мүліктік
Қазақстан Республикасында уақытша жүрген шетел азаматтары Қазақстан Республикасының
Қазақстан Республикасындағы шетел азаматтары қазақстан Республикасының азаматтарымен және
Қазақстан Республикасындағы шетел азаматтарына тұрғын үйіне, жеке басының
Шетел азаматтары Қазақстан Республикасының шетел азаматтарының болуына рұхсат
Қазақстан Республикасындағы шетел азаматтары өздерінің мүліктік және жеке
Шетел азаматтары Қазақстан Республикасының халықаралық шарттарында көзделгеннен басқа
Егер Қазақстан Республикасының тиісті тараппен келісіміне өзгеше тәртіп
Қазақстан Республикасына келу шетел азаматына мына жағдайларда:
а) мемлекеттік қауіпсіздікті қамтамасыз ету, қоғамдық тәртіпті қорғау
б) егер ол Қазақстан Республикасының егемендігіне қарсы
в) егер ол мемлекетаралық, ұлтаралық және діни дұшпандықты
г) егер бұл Қазақстан Республикасының азаматтарының және басқа
д) егер ол террористік әрекеті үшін сотталған болса
е) егер ол бұрын Қазақстан Республикасынан қуылған болса;
ж) егер ол Қазақстан Республикасында бұрын болған кезінде
з) егер келу туралы өтініш жасалған кезде ол
Келу визаларын немесе оларға сәйкес келетін басқа құжаттарды
Қабылдаушы тараптардың шақырулары және егер Қазақстан Республикасының халықаралық
Шетел азаматтары қолданыстағы шетелдік паспорттар немесе Қазақстан Республикасының
Қазақстан Республикасынан кету шетел азаматына мына жағдайларда:
а) егер оны қылмыстық жауапкершілікке тарту үшін негіздер
б) егер ол қылмыс жасағаны үшін сотталған болса
в) егер ол өзіне сот жүктеген міндеттемелерді орындаудан
г) Қазақстан Республикасының заңдары белгілеген өзге де негіздер
Шетел азаматының Қазақстан Республикасынан кетуі ол Қазақстан Республикасы
ІІ Тарау. Азаматтардың тұрғылықты жері
Заң бойынша азамат тұрақты немесе көбінесе тұратын елді
Тұрақты тұру міндетті түрде ұзақ мерзім тұру мағынасын
Азаматтың жеке дербестігі есімімен қатар оның тұрғылықты жерімен
Азаматтық кодекстің 16-бабындағы “көбінесе тұру” түсінігі үлкен маңызға
Әрбір 18 жасқа толған азамат тұрғылықты жерін өз
Азаматтардың тұрғылықты жерді өзгерту қажеттілігінің туындау жиі болатын
Азаматтың тұрғылықты жері жергілікті түрде анық белгіленуі тиіс,
Кейбір азаматтар категорияларына заңды, яғни заңмен белгіленген тұрғылықты
Қоныс аударушылар мен босқындардың тұрғылықты жеріне тоқталатын болсақ,
Ал босқындар әскери әрекеттерден қашып яғни өз үйлерін
Босқындардың тұрғылықты жері мәселесін қарағанда олардың амалсыздан кетер
Тұрғылықты жердің нақты дәл анықтамасы өзінің құқықтар мен
Азаматтың дәл нақты тұрғын жерін білу қажеттілігі құқықтық
Азаматтың сол жерде берілген уақытта деген жалпы болжам
Елді мекен түсінігі 1993 ж. 8-желтоқсанда қабылданған ҚР
Азаматты хабар-ошарсыз кетті деп тану
Азаматтық кодекстің 28-бабына сәйкес, егер азаматтың тұрғылықты жерінде
Азаматтың тұрғын жерінде ұзақ уақыт бойы жоқ болуы,
Осындай азаматтың ұзақ бойы жоқ болғандығы құқықтық белгісіздікті
Азаматты хабар-ошарсыз кетті деп тану тек оның қай
Азаматты хабар-ошарсыз кетті деп танудан шығатын құқықтық нәтижелер
Біріншіден, сот шешімі бойынша хабар-ошарсыз кеткен азаматтың мүлкіне
Екіншіден, азаматты хабар-ошарсыз кетті деп жариялағаннан кейін оның
Үшіншіден, хабар-ошарсыз кеткен адамның атына берілген, сонымен қатар
Мүлікке қамқоршылық тағайындау 2 түрлі жағдайда бекітілуі мүмкін.
Екіншіден жағдай, бұл АІЖК-мен қарастырылған судьяның азаматты хабар-ошарсыз
Хабар ошарсыз кетті деп танылған адам келген немесе
Азаматты өлді деп жариялау және оның құқықтық
Азаматты хабар-ошарсыз кетті деп жариялау пайда болған құқықтық
Азаматтық заңдар негізінің 10-бабы 2-тармағы және ҚР Азаматтық
Азаматты өлді деп жариялауға байланысты сотқа жүгінбестен бұрын
Азаматты өлді деп жариялау үшін қысқартылған 6 айлық
Заң соғыс кезінде хабарсыз кеткендерді өлді деп жариялауды
Азаматты өлді деп жариялау туралы сот шешімінің негізінде
Азаматты өлді деп жариялаудың құқықтық нәтижелері оған құқық
Адамды өлді деп жариялау туралы сот шешімінің негізінде
Сонымен қатар, азаматты өлді деп жариялаудың нақты өліммен
Өлді деп жарияланған азаматтың қайтып келген жағдайында оның
Азаматты өлді деп жариялағанда оның өлімінің презумциясы пайда
Азаматтық кодекстің 32-бабына сәйкес азамат өзінің қай уақытта
Өлді деп жарияланған азаматтың мүлкі ақысы төленетін мәміле
Ал өлді деп жарияланған азаматтың мүлкінің мұрагерлік құқық
Егер өлді деп жарияланған адамның мүлкі мұрагерлік құқық
Өлді деп жарияланған азамат қайтып оралған жағдайда тек
Қорытынды
Диплом жұмысына тиісті тақырып бойынша жан-жақты қайнар көздерді
Ата Заңымызда көрсетілген заңды негіздерге сүйене отырып, қоғамдағы
Диплом жұмысында “адам”, “азамат”, “шел ет азматы”
Азаматтық құқық субъектілерінің әрекет және құқық қабілеттіліктеріне талдау
Дипломдық жұмыстың ерекшелігі, жеке тұлғалар азаматтық құқық субъектісі
Әрбір адам құқықтар мен міндеттерге ие бола алатын
Азаматтық кодекстің негізінде, азаматтардың құқық қабілеттілігі – азаматтың
Қолданылған әдебиеттер мен нормативті актілер
Ғ.И.Төлеуғалиев. Азаматтық құқық. Оқулық. І том 1998ж.
Б.З.Ашитов. Егемен Қазақстан құқығы. Алматы. Жеті Жарғы. 1997ж.
Ю.К.Толстой., А.П.Сергеева. Учебник. Гражданское право РК. 1999г.
Е.А.Суханов. Азаматтық құқық. 1-том. 1999 ж.
Е.А.Суханов. Лекции о праве собственности. М. юридическая литература
Преступление против собственности, нормативные акты и справочные материалы.
Комментарий к Гражданскому кодексу РК. 1,2,3,4-выпуск. Алматы 1998г.
Комментарий к Гражданскому кодексу РСФСР. Братусь С.Н., Садиков
Братусь С.Н. Субъекты гражданского права. 1950г. М.
Субъекты гражданского права. Москва 1984г.
Ершова А.А. Проблемы гражданского состояния. М. 1971г.
Комментарий к Гражданскому кодексу Каз ССР. Под ред.
А.Г.Диденко. Защита право граждан. Алма-Ата. 1990г.
Шершеневич Г.Ф. Учебник русского гражданского права. Москва 1995г.
Предпринимательство и право. Алматы, жеті жарғы.
Малейнин Н.С. Азаматтық заң және жеке тұлға құқықтары.
Конституция Республики Казахстан. Комментарий. Под. ред. Г.Сапаргалива. Алматы.
Гражданский кодекс Республики Казахстан (общая особенная часть). Комментарий.
Т.Ағдарбеков. Мемлекет және құқық теориясы. Алматы. 2004.
В.П.Грибанов. Азаматтық құқықтарды жүзеге асыру және қорғау шектері.
С.Н.Братусь. Кеңес азаматтық құқық пәні және жүйесі.
Я.Р.Вербес. Кеңес азамттық және қоғамындағы азаматтардың құқық субъектісінің
В.П.Грибанов. Азаматтық құқықтарды жүзеге асыру проблемалары. М. 1973ж.
Шестак. А. Көшіп-қонуды құқықтық реттеу. М. 1988ж.
Қазақстан Республикасының Конституциясы. 30.08.1995 ж.
ҚР Азаматтық кодексі. Жалпы бөлімі. 27.12.1994 ж.
БҰҰ Бас Ассамблеясы қабылдаған Адам құқығы жөніндегі жалпы
Бәсекеге қабілетті Қазақстан үшін, бәсекеге қабілетті экономика үшін,
Шет ел азаматтарының Қазақстан Республикасындағы құқықтық жағдайы туралы
ҚР меншйк туралы заңы. 1991 ж.
ҚР валюталық реттеу туралы заңы. 1996 ж. 24
Қазақстан Республикасының жер кодексі. 2004 ж. 20 маусым
Тұрғын үй қатынастары туралы ҚР заңы. 16.04.1997ж.
Жеке кәсіпкерлік туралы ҚР заңы. 1997 ж. 19
ҚР Президентінің “Өндірістік кооперативтер туралы” заң күші бар
Қазақстан Республикасының мемлекеттік тәуелсіздігі туралы Конституциялық заңы. 1991
Қ.Р. Азаматтық кодексі, 27/12/1994.
Ғ. Төлеуғалиев. Қазақстан Респуликасының азаматтық құқығы.-Алматы: 2001. Том
Қ.Р.Валюталық реттеу туралы заңы, 1-ші бап.
Субъекты гражданского право, М. 1984, 16 б.
Маленин Н.С. Азаматтық заң және жеке тұлға құқықтары.
Ғ. Төлеуғалиев. Қазақстан Респуликасының азаматтық құқығы.-Алматы: 2001. Том
Төлеуғалиев Ғ. Қ.Р. азаматтық құқығы: Жоғары оқу орындарына
Субъекты гражданского право, М. 1984, 16 б.
ҚР. азаматтық кодексі, Жалпы бөлім, 8-б.
Қ.Р. Конституциясы және БҰҰ-ның Бас ассамблеясы қабылдаған адам
Қ.Р. азаматтық кодексі, 31-б
Қ.Р. азаматтық кодексі, Жалпы бөлім, 17-б.
Қ.Р. азаматтық кодексі, Жалпы бөлім, 22-б.
Қ.Р. азаматтық кодексі, Жалпы бөлім, 22-б.
Қ.Р. азаматтық кодексі, Жалпы бөлім, 16 -б
Төлеуғалиев Ғ. Қ.Р. азаматтық құқығы: Жоғары оқу орындарына
Төлеуғалиев Ғ. Қ.Р. азаматтық құқығы: Жоғары оқу орындарына
Төлеуғалиев Ғ. Қ.Р. азаматтық құқығы: Жоғары оқу орындарына
1
44