ӘЛ – ФАРАБИ атындағы ҚАЗАҚ ҰЛТТЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ
ФИЛОСОФИЯ және САЯСАТТАНУ ФАКУЛЬТЕТІ
ФИЛОСОФИЯ және ҒЫЛЫМ МЕТОДОЛОГИЯСЫ КАФЕДРАСЫ
КУРСТЫҚ ЖҰМЫС
Тақырыбы: Ислам дініндегі ер мен әйел құқықтары
Орындаған: I-курс, “Дінтану” бөлімінің студенті
Тексерген:
АЛМАТЫ 2003
Жоспары
II. Негізгі бөлім 3
Кіріспе 4
II. Негізгі бөлім 6
2.1 Ер кісінің әйел кісіден өзгеше болу себебі.
2.2 Отбасылық өмірде ислам уағыздарын ұстану 7
2.3 Жұбайлардың хақтары 9
2.4 Отбасы тұрмысына қатысты міндеттемелер 10
Қорытынды 12
Қолданылған әдебиеттер 13
Кіріспе
Ислам діннің бейбітшілік пен тыныштықты, діндераралық, ұлтаралық татулықты,
жолды көрсеткен. Соның ішінде отбасы тіршілігіне, ерлі –
үйлестіріп әйел жынысын жаратқаны да (әйелді Адам атамыздың
Бабаларымыз ақ неке деп ардақтаған бұл игі қадам
Көптеген отандастарымыз шаңырақ көтерудің ең алғашқы шарты –
Әлемдегі барлық нәрсенің бастауы бар. Солардың бір бөлшегі
Ежелгі қалыптасқан қағида - ережелер жоғарыда айтылған екі
Зерттеу жұмысымның ғылыми жаңалығы.
Ең алдымен, ислам дініне дейінгі иудей, үнді, христиан
Зерттеудің жұмысымның өзектілігі.
Әлемдегі барлық діндердің ішінде ислам діні ғана әйелдерді
Ислам діні ер мен әйелдің қосылып некелесуіне айрықша
Зерттеу жұмысымның мақсаты мен басты міндеті.
Мұсылмандық құқықтың қайнар көздері жеке адамдар статусының құқықтарында
Көптеген отандастарымыз шаңырақ көтерудің ең алғашқы шарты –
Курстық жұмысының құрылымы зерттеліп отырған тақырыптың мазмұнына сай
II. Негізгі бөлім
2.1 Ер кісінің әйел кісіден өзгеше болу себебі.
Исламда неке адамның жаны мен жүрегінің рахат табуы
Қасиетті Құран Кәрім осы бір ер және әйел
Қасиетті Құранның “Рұм” сүресінің 21 аятында былай деген:
Шындығында, бұл – екі жанның шынайы махаббат пен
Исламда мұсылман әйел кісі Аллаһ Тағаланың ер адамға
“Бұл жалған дүние бізге уақытша берілген, ал мұндағы
бір кереметінің бірі – мүмін әйел болып табылады”
Исламның некеге, әйелге, оның өмірдегі маңыздылығына деген көзқарасы
2.2 Отбасылық өмірде ислам уағыздарын ұстану
Исламдағы некелік одақ кішігірім сезімдердің жарқ етуі немесе
Егер мұсылман кісіде Исламға ден қойған мұсылман әйеліне
“Дінге сенуші ер дінге сенуші әйелді жек көрмеуі
Жан тазалығын, ар тазалығын сақтағысы келген адам, әрине
Мұсылман үшін неке қиюдың 5 шарты бар:
Қалыңдық пен күйеу жігіттің тілін кәлимаға келтіру.
Олардың бір – біріне жар болуға ризалық білдіру.
Махр – ер адамның қалыңдығына жасайтын сыйлығы.
Куәлар – екі ер адам, не ер кісі
Құтпа оқу.
Кәлима “Лә иләһә илла-лла-һу, әшһәду ән-нә Мұхаммәдүр Расулул-лаһ”
Екі жақтың ризашылығы айтылмай, неке қиюға болмайды.
Күйеу жігіттің болашақ жарының ризалығына ие болатындай сыйлық
жекеменшік мүлкі болып саналады.
Құран қағидасы бойынша куәлар яки келісілген адамдармен қоса,
Құтпа оқылады.
Ал егер некеден кейін арақ ішіп, не басқалай
шаңырақтың тіршілігіне шайтан араласады. Ақ некенің қадірі қашады.
Осы орайда, отбасындағы ер адамның 4 міндеті бар:
Отбасына жан – жақты жағдай жасау.
Ұзақ саларға шығарда үй – ішін қажетті заттармен
Жұбайы сыйлау, оған күш көрсетіп, қоқан – лоққы
Бір жаққа кетерде қайда баратынын ескерту.
Осы төрт міндетке сәйкес Құран –Кәрімнің аяттарынан үзінділер
келтірейін. “Өзімен бірге қоректендіреді, киіндіреді, бетке ұрмайды, балағаттамайды,
Бұл орайда: “Жібекті түте алмаған жүн етеді, аруды
Енді осы орайдағы әйелдің 4 міндеті туралы:
Болашақта дүниеге келер балаларын тәрбиелеу.
Күйеуі ислам талабына сай, орынды ақыл – кеңес,
Бір жаққа баруға жиналса, ерінен рұқсат сұрау.
Күйеуіне қарсы шығып, дөрекі мінез көрсетпеу.
Осы міндеттерге қоса Құран Кәрімнің аяттары былай дейді:
баланың емшектегі уақытын толық сақтағысы келсы, оның мерзімі
2.3 Жұбайлардың хақтары
Неке суы туралы
Осылайша шариғат талаптары жөнінде кеңінен түсінік берілген соң,
Осы орайда тағы бір айта кететін маңызды мәселе
(бой дәрет) құйыну қажеттігінен де хабары аз
Расында Ислам әйелді құрметтеді. Әйел үшін
(Муслим жеткізген).
Бұл үлкен хұтбадан алынатын пайдалар.
Әйелдердің хақтарын ақтауға әрі оларға жақсылық жасап, жақсы
өмір сүруге үндеді. Әйелдің хақтары баяндалған және оларды
Шариатта көрсетілген неке қию жолымен әйелдерге қосылу халал
болады. Аллаһ Тағала айтқан: “Өздеріңе жаққан әйелдерден екі,
Әйел кісі күйеуінің ұйіне күйеуі жақтырмайтын бірде -
кіргезуі мүмкін емес. Ол бөтен ер кісі әлде
Егер әйел кісі күйеуіне қарсы келетін болса, онда
-желпі ұруына болады. Әсіресе бетке ұрудан және бетті
Сахабалардың Расулуллаһтың, салла Аллаһу уа сәллам,
пайғамбарлықты жеткізіп, аманатты орындап, үмметке насихат еткеніне куәлік
Аллаһ Тағаланың жоғарыда, ғарыштың үстінде екенін дәлелдейді.
Өйткені, Расулуллаһ, салла Аллһу алейһи уә сәллам, аманатты
2.4 Отбасы тұрмысына қатысты міндеттемелер
Отбасы тұрмысына қатысты міндеттемелері. Талақ, ажырасу деп
Мұсылмандық заңтану бойынша ажырасу міндеттмесі 4 түрлі:
Талақ байн- некені бұлжытпай бұзатын ажырасу.
Талақ ражиъи, еріне некені белгілі бір мерзімде қайта
Хальа – еріне ақы төлей отырып әйелінің ажырасуы.
Мубарат - екі жағының келісімі бойынша ақы төлеп
Талақ байн және талақ ражиъи
А. Ажырасудың қайсы түрі қашан, қандай жағдайда болады?
Талақ байн мына кездерде болады:
Ері әлі жақындаспаған әйелімен некеде тұрғанда.
Қайызы қартаюы, не жастығына қарай келмейтін некеге тұрғанда.
Талақ ражиъи құқығымен ажырасып, екі рет қайта қосылып,
Хальа мен Мубарат ажырасу түрлерінің түпкілікті жариялануы.
Талақ сөзін үш рет айтқанда немесе бірге тұрмауға
Талақ байн жасалуымен неке бірден бұзылады. Ері қайтадан
Талақ ражиьиде еріне әйелімен некесін қайта бастауға,
Некені қайта құру іс - әрекетін рижаьат -
Раджиьи да тек белгілі бір мерзім (идда) өткенде
Ал, үшінші рет идда мерзімі өткеннен соң әйелі
Ажырасу тұрақты некедегі әйелдермен болады. Ажырасу ерінің еркіне
Рижаьи ажырасу түрінің идда мерзімі өткен соң, шариат
Ажырасқанда балалар шииттер заңында әкесінде, Имам Ағзам қағидалары
Ажырасушылар кәмелеттегі, ақыл-есі бүтін, ажырасуды жариялауда мастардың, қатты
Ажырасу міндеттемесі жасалып жатқанда мына жәйттер сақталуы
1) Сиғғені (сен талақсың) айту немесе “ажырасасың ба?”
2) Екі куә сиғғе сөздерін бір мезетте естігенін
3) Ері сот алдында да, куәлер алдында да
4) Талақ шарт қою арқылы жасалмайды.
5) Талақ рижаьиде идда мерзімі анықталады. Идда мерзімі
Халаға - әйелі қалауымен ажырасу
Ажырасу мүмкіндігіне ие болу мақсатында күйеуіне ақы төлеу
Халаға ережелері
“Мен ажырасу мақсатында соған халаға бердім” деген “суғға”
Халғаны беруші: кәмелетке жеткен, ақыл-есі бүтін, өз ықтияры,
өзтілегі болуы тиіс.
Халаға берілетін әйел үшін ажырасу тұрақты болуы, әйел
мүлкіне иелік етуі, қайыз бен нифастан тазалануы қайызы
4. Фидия деп аталатын ақыны (сыйлықты) анықтау. Фидия
Идда мерзімін сақтау. Әйел еркімен келісім бергенде ғана
мерзімі ішінде халаға жойылуы мүмкін. Әйел мен еркектің
Қорытынды
Қорыта келгенде мұсылмандық құқықтың қайнар көздері жеке адамдар
Расулуллаһ, салла Аллаһу алейһи уа сәлләм, әйелге балалар
“…Әйел – күйеуі үйінде басшы және қол астындағыларға
28. Құран Кәрім қазақша мағына және түсінігі/ аударған:
29. Н.Ө. Өсеров, Ө.Қ.Қопабаев Мұсылмандық құқық Алматы 1998жыл.
Қолданылған әдебиеттер
1.“Мұхаммед (с.ғ.с.) пайғамбарымыздың хадистері”.
Аударған: Нұрқасым Қазыбеков, Алматы 1994
“Құран Кәрім қазақша мағына және түсінігі”. аударған: Халифа
Халифа Алтай Ғақыпұлы “Таңдаулы хадистер аудармасы”, Алматы 1994
“1001 Хадис”, 1991жыл.
“Бақытқа жету әліппемі”. Имам Ғазали, Алматы,
1998жыл.
Томас Бюргенталь Халықаралық адам құқықтары Алматы 1999 жыл.
Н.Ө. Өсеров, Ө.Қ. Қопаев Мұсылмандық құқық Алматы 1998
“Мұсылман күнтізбесі”, Алматы 2002жыл.
Мұхаммед Әли Әл-Хашими “Исламдық неке: ер мен әйел”
“Шапағат-нұр” журналы №5 Алматы 2002жыл.
“Шапағат-нұр” журналы №6 Алматы 2002жыл.
“Шапағат-нұр” журналы №7 Алматы 2002жыл.
“Шапағат-нұр” журналы №8 Алматы 2002жыл.
“Ислам әлемі” журналы. № 2-3, 1999жыл.
“Ислам және өркениет” газеті. №3 Алматы, 2001ж.
“Ислам және өркениет” газеті. №5 Алматы, 2001ж.
Құран Кәрім қазақша мағына және түсінігі/ аударған: Халифа
“Шапағат-нұр” журналы, №5, 2002 13-бетте
Құран Кәрім қазақша мағына және түсінігі/ аударған: Халифа
“Ислам және өркениет” газеті. №1, Алматы 2003.
“Шапағат-нұр” журналы, №5, 2002 13-бетте
Құран Кәрім қазақша мағына және түсінігі/ аударған: Халифа
Н.Ө. Өсеров, Ө.Қ.Қопабаев Мұсылмандық құқық Алматы 1998жыл. 64-66
Н.Ө.Өсеров, Аққошқарова Мұсылмандық құқық Алматы 2000 жыл.
Бұл да сонда ”Исра” сүресінің 23-ші аяты
“Ислам және өркениет” газеті. №5 Алматы, 2001ж. 4-5-бетте
13