МАЗМҰНЫ
Кiрiспе ……………………………………………………………………… 3
Инфляцияның теориялық негіздері
Инфляцияның мәнi, түрлері………………………………………….. 5
Инфляцияның себептерi……………………………………………... . 8
Инфляцияның ерекшеліктерін талдау
2.1. Инфляцияның экономикалық және әлеуметтiк салдары ………….. 14
2.2. Инфляцияны мемлекеттік реттеу………………………………. ……16
Инфляцияның әлеуметтік – экономикалық зардаптары……..20
Қорытынды……………………..….……………………………...……. 27
Пайдаланылған әдебиеттер …….……………………...………………. 30
Кiрiспе
Инфляцияның өмiрдегi көрiнiсi – тауар бағаларының күрт
Инфляцияның мәнi – ол тауарлар мен көрсетiлген
Сонымен қатар, курстық жұмыс барысында инфляцияның түрi
Жалпы курстық жұмысым үш бөлiмнен тұрады. Бiрiншi
Инфляция қарқынының жай, орташа журуі кезінде бағанын өсуі
Қазақстандағы қазiргi нфляцияның себептерiн нарықққа
Шикiзат пен энергия ресурстарының және оларды тасымалдаудың қымбаттауы,
Инфляцияның теориялық негіздері
Инфляцияның мәнi, түрлері
Инфляцияның мәнi – ол тауарлар мен көрсетiлген
“Инфляция” (латынша- inflatio) терминiн қазақшаға аударғанда “қабыну, iсiну”
Ал қазiргi инфляцияға тән бiраз ерекшелiктер бар.
егер бұрын инфляция бiр жердiң шеңберiнен
егер бұрын инфляция бiр мезгiлде ғана әсіресе,
егер бұрын инфляция тек ақшаның әсерiнен туындаса,
Инфляцияны келесiдей белгiлерiне байланысты жiктеуге болады:
Инфляциялық процестiң сипатына қарай:
ашық инфляция, яғни бағаға ешқандайда кедергi болмайды, оның
жабық инфляция, яғни тауар тапшылығы жағдайында бағаға мемлекет
инфляциялық шошыну, яғни бiр мезетте бiрден баға өсiп
2. Таралу орнына қарай:
- дүниежүзілік инфляция, яғни кейбiр елдер топтарын немесе
3. Бағаның өсу қарқынына қарай:
баяу инфляция - баға баяу қарқынмен бiртiндеп
орташа инфляция - баға тез қарқынды жылына 20-дан
ұшқыр инфляция - баға жылына 500-ден 1000%-ке дейiн
Өнеркәсiбi дамыған елдер үшін бiрiншi түрі тән болса,
Инфляцияның қарқыны статистикалық көрсеткiшi - тұтыну бағаларының индексi
Тұтыну бағаларының индексi 275-ке жуық тауарлар мен қызметтердiң
Дүниежүзілік тәжiрибе инфляцияны мына шартты түрлерге бөледi;
экономикадағы қамтитын аумағына байланысты жергiлiктi және әлемдiк инфляция;
жүру қарқынына байланысты- бiркелкi (баға үнемi төмен қарқынмен
даму қарқынына байланысты- жылжымалы инфляция- онда бағаның өсу
әсер ететiн факторлар бойынша – сұраныс инфляция және
Соңғы кездерге дейін дүниежузілік шаруашылықта инфляция, әдетте, төтенше
Инфляция қарқынының жай, орташа журуі кезінде бағанын өсуі
Жоғары қарқынды (галопирующая) инфляция тусында бағаның өсуі 20-дан
Инфляцияның себептерi
Инфляция – бұл кез – келген экономикалық даму
Қазiргi инфляция келесiдей факторларға байланысты болып келедi:
- Ақша айналысының факторларына: бюджет тапшылығын
- Ақшалай емес факторларға: қоғамдық өндiрiстегi теңсiздiкке, шаруашылықтың
Сұраныс инфляциясы ақшалы факторларға байланысты туындайды, яғни айналыстағы
Ақша массасының “көтерiлуi” себептерiнiң ең негiзгiсi - әскери
Алмаған жағдайда баға өседi. Осыдан кейiн өндiрiстiң құлдырауына,оның
Сөйтiп, сұраныс инфляциясы кезiнде шектелуi ұсыныспен салыстырғанда айналыста
Сұраныс инфляциясы келесiдей факторлардың әсерiнен туындайды:
- әскери шығыстардыңөсуi, яғни әскери техникалардың азаматтық салаларда
- мемлекеттiк бюджет тапшылығы және iшкi қарыздардың өсуi,
- несиелiк экспанциялау, яғни елдiң орталық банқiнiң коммерциялық
- импортталған инфляция, яғни шетел валюталарын сатып алу
- ауыр өнеркәсiп саласына өте көп
Шығын инфляциясы өнiмге баға белгiлеуде әсер ететiн ақшасыз
Тауар бағасының өсуi халықтың табысын төмендетiп, жалақыны қайта
Шығын инфляциясы өнiмнiңәр бiр өлшемiнiңшығыны көтерiлiп, соған байланысты
Өнеркәсiбi дамыған елдерде жылжымалы инфляция тән, яғни жылдан-жылға
Инфляцияға түбегейлi себептерi тауар айналымы және тауар өндiрiсi
Инфляцияға әсер ететiн бiрiншi топтағы ақшалы факторлар
Екiншi топқа тауарлар бағасын және шығындарды өсiретiн
Шын мәнiндегi екi топтағы факторлар бiр-бiрiмен тығыз байланысып,
Инфляцияның өмiрдегi көрiнiсi –тауар бағаларының күрт өсуi.
Алайда, айналымдағы ақша массасы тұрақты болған кей
Инфляция кезiнде капитал өндiрiс аясынан айналысқа
Инфляция - өндiрiс процесiнiң бұзылуы, шаруашылық салаларының
ІІ. Инфляцияның ерекшеліктерін талдау
2.1. Инфляцияның экономикалық және әлеуметтiк салдары
Дамушы елдерде инфляцияның даму жағдайлары мен оған әсер
Бiрiншi топтағы елдерге Латын Америкасының дамушы мемлекеттерi жатады,
Екiншi топқа Колумбия, Эквадор, Венесуэла, Бирма, Иран, Египет,
Үшiншi топқа жататын елдер- Сингапур, Малайзия, Оңтүстiк Корея,
Төртiншi топқа дамушы мемлекеттер әлемiне теңгерiлген бұрынғы социалистiк
Бұл мемлекеттер өндiрiстiң өсуi мен iшкi нарықтың аз
Инфляцияның негiзгi салдары:
адамдардың көпшiлiгiнiң материалдық жағыныңжақсаруы;
Ұлттық табысты кәсiпорын – монополистердiң, мемлекеттiң, экономика
Бағаның өсуiнен пайда тапқан халық шаруашылығы
онымен бiр уақытта басқа саладан жұмысшы күшi
2.2. Инфляцияны мемлекеттік реттеу
Қазақстандағы инфляция барлық ТМД елдерi сияқты
Қазақстандағы қазiргi нфляцияның себептерiн нарықққа
Ұлттық өнiмдi жнақтау қорына және тұтыну қорына
құрал жабдықтарды өндiру және тұтыну тауарларын өндiру
мемлекеттiк баға белгiлеу жүйесінде;
мемлекеттiк бюджеттiң кiрiсi мен шығынында;
несиелiк және қаржлық ресурстарды қалыптастыруда байқалды.
Қазiргi инфляцияның бiр көрiнiсi –тауар тапшылығы бiздiң экономикада
бұрынғы КСРО-ның20 жылдар аяғынан бастап бұрынғы нарықтық
бұрынғы КСРО экономикасында көп жылдар бойы үйлесiмсiздiк
бұрынғы КСРО-ның Ұлттық табысының жартысына жуығы
бұрынғы КСРО Ұлттық жиынтық өнiмiнiң 25-30 пайызы
Сөйтiп бiздiң елде инфляция тудыратын себептер көп
Сөйтiп тауардың көтерме, сатып алу бағасы мен
Өндiрушiлердiң өнiмiнiң сапасын жақсартып, оның өз құнын төмендетуге
Қазақстанда 1992 жылдан бастап нарықтық өзгерiстер
Жалпы экономикадағы инфляция денгейiн тұтыну бағасының
Тәуелсiз Қазақстанның тәжiрибесi инфляцияға қарсы күресте
ІІІ. Инфляцияның әлеуметтік – экономикалық зардаптары
Инфляцияның әлеуметтiк – экономикалық зардаптары төмендегi
Инфляция зардаптарын жойып, ақша айналамын тұрақтандырудың негiзгi әдiстерi-
Тарихта ақша реормасын жүргiзудiңекi формасы бар:
жаңа ақша жүйесін құру- ол алғашқы металл
ақша жүйесінiң кейбiр элементтерiн өзгерту, яғни жаңа
Соғыс және революциядан кейiнгi жылдары көптеген мемлекеттер
Нуллификация - ол құнсызданған ақшаны жойып, орнына жаңа
Реставрация- ол ақша өлшемiнiң бұрынғы алтын құрамын
Девальвация- ақша өлшемiнiң алтын құрамын төмендету. Ол екiншi
Деноминация-ол “нольдердi сызу” әдiсi, яғни баға масштабын
Инфляциямен күрес әдiстерi- мемлекеттiң экономиканы реттеудегi жүргiзiлетiн
Инфляцияны жұмсарту және оны жеңуге мемлекет
баға мен жалақыны реттеу;
жалақыны және басқа да табысты индексациялау бағаныңөсуiне байланысты
қаржы-несие жүйесін сауықтыру
күштi, инфляция мен экономииканың құлдырауы кезiнде ақшаны
Жалпы экономикадағы инфляция деңгейін тұтыну бағасының индексі (ТБИ)
Тәуелсіз Қазақстанның тәжірибесі инфляцияға қарсы куресте энергоресурстарына, монополды
Инфляцияның әлеуметтік-экономикалық зардаптары төмендегі жағдайлардан: тауарлар багасының өсуінен;
Инфляцияның зардаптарын жойып, ақша айналысын тұрақтандырудың негізгі адістері
Тарихта ақша реформасын жүргізудің екі формасы бар:
• бірінші, жаңа ақша жүйесін кұру -
• екінші ақша жүйесінің кейбір элементтерін өзгерту,
Соғыс және революциядан кейінгі жылдары көптеген мемлекеттер ақша
Бұл мемлекеттер өндiрiстiң өсуi мен iшкi нарықтың аз
Алайда, айналымдағы ақша массасы тұрақты болған кей
Инфляция кезiнде капитал өндiрiс аясынан айналысқа
Қазақстандағы қазiргi инфляцияның себептерiн нарықққа
Ұлттық өнiмдi жинақтау қорына және тұтыну қорына
құрал жабдықтарды өндiру және тұтыну тауарларын өндiру
мемлекеттiк баға белгiлеу жүйесінде;
мемлекеттiк бюджеттiң кiрiсi мен шығынында;
несиелiк және қаржлық ресурстарды қалыптастыруда байқалды.
Қазіргі инфляңияның бір корінісі - тауар тапшылығы біздің
біріншіден, бұрынғы КСРО-ның 20-жылдар аяғынан бас-іаи бұрыжы нарықтық
екіншіден, бұрынғы КСРО-ның экономикасында көп жылдар бойы үйлесімсіздік
үшіншіден, бұрынгы КСРО-ның ұлттық табысының жартысына жуығы
жинақтау корына кетсе, ал алдыңғы қатар-дағы өркендеген мемлекеттерде
төртіншіден, бұрынгы КСРО-да ұлттық жиынтық өнімнін (ҮЖӨ-нің) 25-30
Сөйтіп, біздің елде инфляцияны тудыратын
Сөйтіп тауардың котерме, сатыпалу бағасы мен бөлшек саудадағы
Өндірушілердің өнімнің сапасын жақсартып, оның өз құнын төмендетуге
Қазақстанда 1992 ж. бастап нарықтык өзгерістер аясында жүргізілғен
Қорытынды
Қорыта айтқанда. инфляциямен күрес әдістері - мемле-кеттің экономиканы
Инфляция- өндiрiс процесiнiң бұзылуы, шаруашылық салаларының бiр-бiрiмен
Инфляция көп факторлы құбылыс болғанымен мынадай себептерi бар:
шектен тыс әскери және инвестициялық шығындар:
қоғамдық байлықтың өсуiне;
тауар өндiрiсi шығынының өсуi;
мемлекеттiк қаржы өзгерiстiгi, қарыздыңөсуi;
ақша белгiлерiнiңшамадан тыс өндiрiлуi.
несие экспансиясы, яғни халық шаруашылығында
монополист- кәсiпорынның өз өнiмiне баға көтеруi;
жалақыныңпайдасыз көтерiлуi.
Ақша тауардың жалпы эквивалентi болғандықтан, олардыңсаны
Тәуелсiз Қазақстанның тәжiрибесi инфляцияға қарсы күресте
Инфляцияның өмiрдегi көрiнiсi –тауар бағаларының күрт өсуi.
Инфляциялық құбылысты қоздыратын факторлардын комбинациясы же-келеген елдің нақты
Батыс экономистері жасаған теорияларда инфляциянын альтерңативті кайнар көздері
Сұраныс инфляциясы. Сұраныс пен ұсыныстың арақатысының бүзылуы сұраныстан
Шығындар инфляциясы багалардыц әсуін, ондіріс шығындарының үлғаюымен түсіндірді.
Пайдаланылған әдебиеттер
Аубакиров Я. Экономикалық теория негiздерi. Алматы-1998ж
Ақша, несие , банктер. Валюта қатынастары. Б.А. Көшенова
Денежное обращение и кредит при капитализме: Учебник /под
Деньги, кредит, банки: Учебник /под ред. О. Лаврушина.
Деньги, кредит, банки: Учебник для вузов/под ред. Е.Ф.Жукова.-.
Деньги, кредит, банки: Учебник /под ред. Г.С. Сейткасимова.
Поляков В.П., Москвина Л.А. Денежное обращение и кредитная
Аубакиров Я. Экономикалық теория негiздерi. Алматы-1998ж
Бибатырова И.А “Реттелетiн нарықты шаруашылық” Лекция курсы,
Жатқанбаев Е. “Аралас экономика негiздерi” А.,
Аубакиров Я.°.“Экономика”.Оқу құралы.А. Эк., 1995
Жунисов Б “Нарықты экономика негiздерi” А. 1994
Аубакиров Я. “Экономикалық теория негiздерi” А,Эк,1998
Гельбрейт Дж. “Экономические теории и цели общества”. М.,
Макконелл К.,Брю С.Л. “Экономикс” М., Изд. Республ.,1992
Камаев ВВ. “Основы экономической теории” М., Изд.Респ.1994
Куликов Л. “Основы экономияеской теории” схема-конспект (єазає тiлiнде)
Ливщиц А.Я. “Введение в рыночною экономику” курс лекции.
Борисов Е.Ф. ”Экономическая теория”Учебн.пособие., М:Драйт,1999
Фрейнкман Е.Ю “Экономика и бизнес” М., Наука, 1994
21. Баканов М.И. Шеремет А.Д. Теория экономического анализа.
22. Барнгольц С.Б. Тация Т.М. Экономический анализ хозяйственной
деятельности предприятий и обеденений. Москва( Финансы и
статистика,1986.
Ихданов Ж.О Орманбеков Ә Экономиканы мемлекеттік
Қазақстан Республикасының әлеуметтік экономикалық дамуының индикативтік жоспары туралы
Медешов “ Нарықтық экономика өзiн-өзi реттеу жүйесi ретiнде“
“ХХl ғасырға қандай экономикамен кiремiз”. О.Сәбден .Алматы 1997ж.
Жүнiсов Б. Нарықтық экономика негiздерi. Алматы “Баспа” 1996
Мәдешов Н. Нарықтық экономикаға кiрiспе. Алматы “Экономика” 1997
Сейсенбаев Б. Нарық жолы – жарық. Егемендi Қазақстан
1
2