Мазмұны
Кіріспе..................................................................................3
1 тарау. Негізгі құралдардың мәні мен мазмұны
Негізгі құралдардың ұғымы мен
бағалануы...........................................………………………5
1.2 Салықтық және бухгалтерлік есептегі негізгі құралдардың
жіктелуі............................................................................11
2 тарау. «Ақ бидай» ЖШС-де негізгі құралдардың
2.1 ЖШС қызметінің негізгі көрсеткіштері және оның есептік
саясаты........................................................................….21
2.2 Негізгі құралдардың қозғалысы бойынша құжаттарды
рәсімдеу...........................................................................36
2.3 Негізгі құралдардың синтетикалық және аналитикалық
есебі.................................................................................41
2.4 Негізгі құралдардың амортизациясының есебі......……….50
3 тарау. Негізгі құралдардың аудиті
3.1. Негізгі құралдардың аудитінің бағдарламасы …… …….59
3.2 Негізгі құралдарды пайдалану тиімділігін
талдау................................……………………………………..83
3.3 Негізгі құралдың есебі мен аудитін жетілдіру бойынша
ұсыныстар.................................................................……86
Қорытынды...........................................................................92
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі.....................................….96
Кіріспе
Негізгі құралдар субъектінің материалды-техникалық жарақтану базасын құраудың негізін қалыптастырып,
Негізгі құралдарды есепке алу шаруашылық
Дипломдық жұмыстың 1 – тарауында
Негізгі құралдар бухгалтерлік есепте кіріске
Негізгі құралдардың бастапқы бағасын
Амортизация ( латынның “ өтеу” деген
Екінші тарауда негізгі құралдарға салынған
“ Негізгі құралдарды есепке алу” №
Дипломдық жұмыстың объектісі – «Ақ маржан» жауапкершілігі шектелген
Кәсіпорынның жалпы қызметі:
- редакциялы-баспа іс-әрекеті;
- жарнамалы-баспа іс-әрекеті;
- сауда-сатып алу іс-әрекеті. Кәсіпорынның негізгі емес
- коммерция-делдалдық іс-әрекет;
- аудармашылық іс-әрекет;
- акпаратгы-делдалдық немесе басқада Қазақстан республикасыньщ заңымен тыйым салынбайтын
Жұмыс жазу барысында кәсіпорынның 2000-2004 жылдар аралығындағы есептік көрсеткіштері
1 тарау. Негізгі құралдардың мәні мен мазмұны
1.1. Негізгі құралдардың ұғымы мен бағалануы
Негізгі құралдар дегеніміз - материалдық және материалдық емес өндірістік
Негізгі құралдарды есепке алудың міндеті:
қолдану орнына байланысты негізгі құралдарды есепке алуды дұрыс жолға
құжаттарды дұрыс толтырып,негізгі құралдардың келіп түскенін,кеткенін,ішкі қозғалысын,шығысын және жойылуын
негізгі құралдардың амортизациясын уақытында есептеу және оны тіркеп,өндіріс айналымы
Негізгі құралдарды есепке алу ХҚЕС-ның 16 ”Негізгі құралдар“ және
Негізгі құралдардың келуі негізгі құралдардың келіп түскендігі жайлы Актіге
Негізгі құралдар-бұл ұзақ уақыт (1 жыл ішінде) жұмыс істейтін
Бастапқы баға- сатып алуға, салуға және жасап шығаруға кеткен
Ағымдағы құн – ол активтердің белгілі бір мерзімдегі нарықтық
Баланстық құн- бұл бухгалтерлік есепте және қаржылық есеп беруде
Сатылу (өткізілу) құны- бірін-бірі жақсы білетін,мәмілеге келуге дайын тәуелсіз
Жойылу құны- тиімді қызмет ету мерзімі біткен активтерді жою
Амортизациялық құн- бастапқы немесе ағымдық құннан жою бағасын шегергенге
Тозу- негізгі құралдардың физикалық және моральдық сипаттарын жоғалту
Амортизация- активтердің жұмыс атқару мерзімі бойынша оның тозуының
Амортизациялық норма- амортизациялық аударымдардың жылдық сомасының негізгі
Негізгі құралдардың бастапқы бағасы
Материалдық активтерді негізгі құралдар деп танығанда оларды бірыңғай бағалау
Негізгі құралдарды бухгалтерлік есепте есепке бастапқы бағасы бойынша кіріске
Негізгі құралдардың бастапқы бағасына қосылатын шығындардың мысалын
жер участкесінің бастапқы бағасына шотта көрсетілген сатып
Бастапқы бағаға сонымен қатар алынған құрал – жабдықтардың
Ал алынған жылдық ғимараттар мен құрылыстың сатып алу
құрылыс пен ғимараттарды өз күшімен салу
Жер, ғимарат алған кезде олардың бастапқы бағасын
Негізгі құралдар объектілерінің бастапқы бағасы:
құрушылар арасындағы келісілген баға бойынша жарғылық капитал салу арқылы;
шығындар құрамынан негізгі құралдарды сатып алу немесе өздері дайындау;
алыс – беріс актісі бойынша немесе қайтарымсыз
Айырбастау кезінде алынған объектілер алынған активтердің ағымдағы
Айырбасқа бірыңғай іске жұмсалатын ұқсас активтер
Ұқсас тауарларды айырбастағанда, мысалы, жер участкесіне
Бастапқы бағадағы өзгеріс тек қосымша ақшалай
Негізгі құралдарды қайта бағалау
Негізгі құралдар қайта бағалау нәтижесінде ағымдық
Негізгі құралдардың бастапқы бағасын анықтау
Бухгалтерлік есепте қайта бағалау
Мысалы: 1993 жылы қаңтардағы алынған
Сату кұны — бұл жан-жақты хабардар, келісім жасауға дайын
1.2 Салықтық және бухгалтерлік есептегі негізгі құралдардың
шектелуі
Бағытымен орындайтын функцияларына орай,сонымен қоса бухгалтерлік есептің типтік шоттар
121 шот “Жер”-Қазақстан Республикасы Жер Кодексінің 9 пунктінің 43
122 шот “Ғимараттар”-архитектуралық құрылыс объектілері, олар халыққа еңбек етуге,тұрмысқа,әлеуметтік
122 шот”Құрылыс”-инженерлік – құрылыс объектілері, әр түрлі функцияларды орындау
4.123 шот “Машиналар мен құрал - жабдықтар”-мүліктік объектісіне кез
тұрады:
-Машиналар мен жабдықтар, күш беруші қондырғылар-генератор-машиналар,электр қуаты мен жылу
-Жұмыс машиналарымен құрал-жабдықтар - еңбек өнімдерін өндіру процесіндегі механикалық,
-Зертхана құрал-жабдықтары мен реттеуіш және өлшеуіш аспаптары –өндіріс процесін
-Есептеуіш техникалар- процесті жеделдетуге қатысатын аспаптар, құрал- жабдықтар, машиналар,
-Басқа да машиналар мен құрал – жабдықтар - машиналар
5 123 шот” Тасымалдау аспаптары” – электр, механикалық
6 124 шот “Көлік құралдары” – қозғалыс құралдары, жүк
7 125 шот “Басқа да негізгі құралдар”-мүліктік объектісі басқа
аспаптар – қол еңбегінің механикаландырылған және механикаландырылмаған, машинаға
өндірістік мүлік және құрал – жабдықтар - өндірістік
шаруашылық мүлік –кеңсе шаруашылық мүліктері (стол, сейф , шкаф,
жұмысқа жарамды өнімді ірі мал – жұмысқа жарамды мал:
көпжылдық өсімдіктер – жасына байланысты жасанды көпжылдық өсімдіктер
жердің сапасын жақсартуға жұмсалған шығындар – ауылшаруашылық жерлерінің
Басқа да негізгі құралдар – кітапхана қорлары, спорттық мүліктер,
126 шот “Аяқталмаған құрылыс” – ғимарат пен құрылыс объектілерінің
Қолда бар негізгі құралдар алынған сәттен бастап қолданылмауы мүмкін
тоқтатылған ( іс - әрекетсіз) – уақытша қолданыста жоқ;
қоймадағы (қордағы) – іс - әрекеттегі негізгі құралдарды жойылған,
жалға алынған немесе берілген – келісілген мерзім ішінде басқа
Аудитор негізгі құралдар нысандарының топталып сыныпталуын тексерген кезде кейбір
- негізгі құралдарды кіріске алу есеп акт ісіне тіркелетін
- негізгі құралдар нысандарының
- негізгі құралдар нысандары сәйкес белгілеріне қарай кіріске алынып,
Аудитордың басты мақсаты - негізгі құралдар нысандарының пайдалану мақсатына,
1. Өндіріске пайдалану мақсаты бойынша негізгі құралдар екі топқа
а) өндірістік мақсаттағы негізгі құралдар;
б) өндірістік емес мақсаттағы негізгі құралдар.
Өз кезеңінде өндірістік мақсаттағы негізгі кұралдар пайдалану бағыттарына қарай
2. Заттық нысанына қарай негізгі құралдар бухгалтерлік есеп шоттарының
3. Меншіктік қатынасына қарай меншіктегі және жалдағы болып болінеді.
4. Пайдалану сипатына карай да пайдаланудағы, пайдалануда жоқ (нақты
5. Болмыстық құрамдарына қарай негізгі құралдар мүліктік және мүліктік
Болмыстық күйінде ұстап, көзбен көріп, санауға болатын негізгі құралдарды
Аудитор негізгі құралдардың топталып, сыныпталу тәртібіне сәйкестігімен танысқаннан кейін,
- негізгі құралдар нысандарының кіріске алынған сәтінде келіп түсу
- жеке тұлғалардан сатып алынған құралдардың құны
- құрылтайшыларының шаруашылыктың жарғылық капиталына қосқан үлестері, кіріске алынып,
- негізгі құралдар нысандарын ұзақ мерзімге жалға (сатып алу
- негізгі құралдар нысандарының нарықтық құны туралы арнайы мамандандырылған
- негізгі құралдар нысандарын дайындап шығаруды және сатушы
Материалдық активтерді сатып алған кезде, есепке алғанда, олардың пайдалану
Мысалы: Шаруашылықтьң қызметіндегі қажеттігі бойынша пайдалану мақсатында сатып
Негізгі қүралдар нысандарының бастапқы қүны:
- құрылтайшылар жарғылық капиталға өз
- шаруашылықтағы негізгі құралдарды өзі дайындаған
- басқа заңды немесе жеке тұлғалардан сатып алынған нысандар
Айырбастау операциялары нәтижесінде алынған нысандардың құны алынган активтердің ағымдағы
Айырбастау бірдей мақсатқа пайдалануға арналған және сол мезгілде ағымдағы
Ұқсас емес активтерді мысалы автокөлікті, үйге айырбастаған кезде алынған
Аудитор бастапқы құнға өзгеріс енгізуге қандай жағдайларда ғана рұқсат
- қосымша күрделі салымдар жасау немесе негізгі құралдардың жәй-күйіне
- үкіметтің қабылдаған шешімдері бойынша негізгі құралдарға қайта бағалау
- негізгі құрал-жабдықтардың баланстық құнының бастапқы немесе ағымдағы құнынан
- өткізу (сату) құнының жақсы хабарлар мәміле жасауға әзір
- жойылу құнының - нысанды есептен шығару кезінде күтіліп
- тозу құнының - негізгі құралдардың бастапқы және жойылу
- негізгі құралдардың қалдық құнының - өндірілген өнімге, орындалған
Уақыт өткен сайын негізгі құралдардың бастапқы құнына үкімет органдарының
Қайта бағалауға байланысты атқарылған іс-шаралардың талапқа сай жүзеге асырылғандығына
- қайта бағаланған негізгі құралдар нысандарының тізіміне;
- қайта бағалауга байланысты Үкіметтің қаулысына (нұсқауына) және статистикалық
- қайта бағалаудың нәтижесінде есептелген тозу сомасына реттеулердің енгізілгендігіне;
- нысанның қайта бағалаудың кейінгі пайдалы қызмет ету мерзіміне
Қайта бағалаудың нәтижесінде негізгі құралдар бухгалтерлік және қаржылық есепте
Қайта бағалаудың нәтижесінде негізгі құралдардың құнының өзгеруіне сәйкес бұрынғы
2 тарау. «Ақ бидай» ЖШС-де негізгі құралдардың
2.1. ЖШС қызметінің негізгі көрсеткіштері және оның есептік
саясаты
«Ақ бидай» ЖШС 1997 жылы құрылған.
Кәсіпорын табысқа жету үшін келесідей негізгі іс-әрекет түрлерін жүзеге
- редакциялы-баспа іс-әрекеті;
- жарнамалы-баспа іс-әрекеті;
- сауда-сатып алу іс-әрекеті. Кәсіпорынның негізгі емес іс-әрекет түрлері:
- коммерция-делдалдық іс-әрекет;
- аудармашылық іс-әрекет;
- акпаратгы-делдалдық немесе басқада Қазақстан республикасыньщ заңымен тыйым салынбайтын
«Ақ бидай» ЖШС басқару органы:
- - атқарушы орган -
- бақылау органы - Ревизиялық комиссия.
«Ақ бидай» ЖШС Астана қаласында 1998 жылы мүлікке
«Ақ бидай» ЖШС нарыққа енгеніне жеті жыл болды.
1998 жылдан бастап Астана қаласында жүмыс істейтін «Ақ жайық»
Кәсіпорынның негізгі іс-әрекеті баспа өнімін көтерме өткізу болғандықтан, жұмыстын
Сөйтіп, Астана қаласында аумақ бойынша клиенттердін саны 2002 ж.
«Ақ бидай» ЖШС 2000-2003 жж. Тауар айналымының географиялық
Сурет 1.
Осындай ірілендіру процессі Алматы қаласында да байқалады, мұнда 2002ж.
2002-2003жж. «Ақ жайық» ЖШС дилерлік торабы
2002ж.
Сурет 2
2003 ж.
Есепті кезенде «Ақ бидай» ЖШС іс-әрекеті табысты болды.
Кесте 1
2003-2004жж. «Ақ бидай» ЖШС-ң негізгі технико-экономикалық көрсеткіштері /31/
№
Көрсеткіштер Өлшем бірлігі 2003ж.
2004ж.
Ауытқу
(+,-) Өсу қаркыны
%
1 2 3 4 5 6 7
Табыстың бағалануы
1 Өнімді (қызметті, жұмысты) өткізуден алынатын табыс Мың тг.
2 Өнімнің (қызметтің, жұмыстың) өзіндік құны Мың тг. 25864,4
3 Жалпы табыс Мың тг. 7060,2 8582,2 1522,0 121,6
4 Кезеңнің шығындары Мың тг. 5185,9 5612,1 426,2 108,2
5 Салық салынғанға дейінгі табыс Мың тг. 1874,3 2970,1
6 Рентабельділік % 5,7 6,5 0,8 1,14
7 Жұмысшылардың орташа сан тізімі Адам 27 29 2
8 Еңбек өнімділігі Мың тг. 1219,43 1576,92 3,575 129,3
Есептелген коффициенттердін талдауы арқылы келесідей қортындылар келтіруге болады:
- жалпы ликвидтік коэффициент көрсеткіші 2004 ж.
- абсолютгы-ликвидті коэффициент көрсеткішінің 2003ж. 0,11 -ден
аралык ликвидті коэффициент көрсеткіші 2003ж. 1,31-ден 2004ж. 1,65-ке дейін
түсімдерденде төленеді. Осы коэффициенттін оптималды мәні бірден жоғаруы болуы
- өзіндік айналым коэффициент мәнінің 2003 жылы
- өзіндік капитал айналым коэффициент көрсеткішінің 2003ж.
- ағымдағы активтер айналым коэффициент көрсеткіштерінің 2003ж.
- дебиторлақ берешек коэффициент көрсеткішінің 2003ж. -
- кредиторлық берешек айналым коэффициент көрсеткішінің 2003ж.
Сонымен, «Ақ бидай» ЖШС-ң ликвидтік және төлем қабілет
Кесте 2
Баланстың құрастыру уақытына активтердің ликвидтілігі мен
төлеу қабілетін бағалау
1 Ағымдағы активтер Мың тг. 5266,7 9838,0 +4571,3 186,8
2 Ағымдағы міндеттемелер Мың тг. 3724,9 6819,4 +3094,5 183,1
3 Ақша қорлары Мың тг. 405,7 1490,7 +1085,0 367,4
4 Дебиторлық берешек Мың тг. 3871,2 9117,8 +5246,6 235,5
5 Басқадай активтер Мың тг.
586,4 610,3 +23,9 104,1
6
Озіндік айналым Басқадай активтеркапитал
Мың тг.
1541,8
30 18,6
+1476,8
195,8
7
Кредиторлық берешек
Мың тг.
3724,9
68 19,4
+30 94,5
183,1
8
Жалпы
1,41
1,44
+0,03
102,1
9
Абсолюдты
0,11
0,22
+0,11
200
10
Аралық
1,31
1,65
+0,34
126,0
Есеп саясаты - оның принциптері мен негізіне сәйкес қаржы
«Ақ бидай» ЖШС-н есеп саясаты негізгі ережелермен, кәсіпорындағы
1. Қазақстан Республикасының 1995 ж. 26 желтоқсанында шыққан №2732
2. Бухгалтерлік есептің қазақстандық стандартына сәйкес;
3. 18.09.2002ж. №438 Қазақстан Республикасының қаржы министірлігінің бұйрығы мен
4. Есепті жүргізу бойынша методикалық ұсыныстарға сәйкес
- оперативті басқару үшін, сонымен қатар несие берушілер, жабдықтаушылар,
- бекітілген нормаларға, нормативтерге, сметаларға сәйкес қаржы, еңбек, материалды
- қаржы-шаруашылық іс-әрекетәнде негативті қүбылыстарын алдын-ала анықтау, ішкі резервтерін
Ұйымның шарушылык іс-әрекеті туралы өз уақытында және дұрыс ақпаратты
«Ақ бидай» ЖШС-ң бухгалтерлік есебі 1-С бухгалтерия програмасын
Бухгалтерлік есеп ақпаратын сақтауы және жоюы, 30.06.1992ж. Қазақстан Республикасының
Алғашқы құжаттар Қазақстан Республикасының Мемлекеттік комитетімен бекітілген (бұйрық №
Компанияда мазмүны коммерциялық қүпияны қүрайтын келесідей алғашқы кұжаттар тізімі
- төлемдік міндеттемелер;
- банктін көшірмесі;
- шығын және түсім кассалық ордерлері;
- жабдықтау келісім шарты.
Президент осы ақпаратты көре алатын түлғалар тізімін анықтайды.
«Ақ жайық» ЖШС-ң жалпы есеп саясат тәртібін қарастырайық. Есеп
Салықтық есептемелер мен төлемдер 2001ж. 12 шілдесінде күшіне енген
«Ақ бидай» ЖШС есеп саясатының негізгі ережелер келесі
- «Ақ бидай» ЖШС бухгалтерлік балансы
- «Ақ бидай» ЖШС үшін есепті
алғашқы бөлінбеген табыс сальдосын өзгерту жолымен көрсетіледі;
- №30 БЕС сәйкес «Ақ бидай»
табыстарды бағалау және тану бөлігіндегі есеп саясаты «Табыс» №5
1) табыс сомасы үлкен дүрыстық деңгейімен бағаланады;
2) келісіммен экономикалық пайда табу ықтималы бар;
3) сатушыдан сатып алушыға жеке меншік күқығының өтуі орын
4) келісім бойынша нақты және күтілген шығындардын
Келісім бойынша контрактілер және олардын есептемелері бас бухгалтермен міндетті
701 шоттын кредиті бойынша, дебет 301 «Алынуға тиісті шоттар»
Дт 301 Кт 701 - тауар үшін табыс есептелінеді;
Дт 801 Кт 222 - өткізілген тауарлардын өзіндік күны
Дт 441 Кт 301 - өткізілген өнім үшін түскен
Дт 451 Кт 701 ~ өткізілген тауар үшін магазиннен
Дт 801Кт 222 - өткізілген тауардын өзіндік қүны шығынға
Кәсіпорында дабиторлық берешек сомасының бөлігінде күдікті талаптар бойынша резерв
кесте
Іскерлік белсенділікті бағалауы
1
Өзіндік капиталдын
21,4
10,9
-10,5
50,9
2
Ағымдағы активтердін
айнальш коффициенттері (айпалым саыы) (сатудан түскен табыс/ ағымдағы активтердін
6,3
4,7
-1,6
74,6
3
Агымдағы активтердін күніпдсп айналымы (бір айналымның ұзақтылығы) (360* ағымдағы
Күн
57,6
77,5
+ 19,8
134,6
3кестенің жалғасы
5
Дебиторлық бсрешек айналымьның орташа уақыты (360* дебиторлық берешектін орташа
Күн
42,3
71,8
+29,5
169,7
6
Кредиторлық берешектін айналым коэффициенті (сатудан түскен табыс/крсдиторлық берешскгіп оріаша
8,8
6,7
-2,1
76,1
7
Кредиторлық берешек айналымының орташа уақыты (360* кредиторлық берешектін орташа
Күн
40,7
53,7
+13
131,9
Негізгі қуралдардың есебі «Негізгі қорлар есебі» № 6 БЕС
Барлық негізгі күралдар бойынша амортизацияны есептеген кезде бухгалтерлік есепте
Негізгі күралдардын инвентаризациясы жыл сайын 1 карашада жүргізіледі. Комиссия
Негізгі корлардын келіп-түсуі «Негізгі қүралдарды өткізу-қабылдау Актісімен» (форма №НҚ-1)
Дт 123-125 Кт 671, 687 - жабдықтаушының шот-фактурасына немесе
Негізгі қорлар объектісі үшін төленген шоттар бойьшша қосымша қүн
Дт 331 Кт 671,687
ҚҚС сомасы есепке алынбайды, ол негізгі қүралдар қүнына жатқызылады
Негізгі қорлар бухгалтерлік есепте барлык сатып алу бойынша нақты
Дт 123-125 Кт 333 - есепті тұлғамен жүргізілген шығындар.
Негізгі құралдар объектілерінің сатылуы «Ақ бидай» ЖШС келісімімен
Объектіні сатып алушыға берілуі «Негізгі корларды қабылдау -өткізу актімен»
Дт 842 «Негізгі қорларды сату бойынша шығындар» Кт 123-125
Дт 132 - 134 «Негізгі қорлардын тозуы» Кт 123
Белгілі бір құралдар мен бөлшектерді ликвидациялаудан алынған құнына: Дт
Жылдын соңына ликвидацияның көрсеткіштері көрсетіледі: шығындар сомасын шығынға жазу
Негізгі қорларға басқада капиталды салымдар алғашқы күнын жоғарлатады егер
Басқа шығындар, топтын құндылық балансының 10%-тен жоғары емес кезең
Материалды емес активтердін есебі Қаржы Министрлігімен №490 1999ж.
Тауарлы-материалды қорлардын есебі Қаржы Министірлігімен №3 1996ж. 11
Сатып алынған тауарды есепке алу үшін 222 «Сатып алынған
Өнімнің сатып алу өзіндік қүнына еңбеген шығындар кезеңнің шығындары
Өнімді өткізу бойынша пайда болған шығындар 811 шотында есептеледі.
Шетел валютада жүргізілетін операциялардын есебі №9 БЕС «Шетел валютадағы
Заңды түлғалардың корпоративті табыс салығының есебі №11 БЕС «Табыс
- Қазақстан Республикасының Үкіметімен
- Шетел валютадағы валюттық шоты бойынша курстық
- Бюджетке төленетін айыппұл санкциялар.
Заңды тұлғалардан алынатын салық шығынға жатқызылады және оған бухгалтерлік
Салық салынатын табыс - бұл салық заңына сәйкес анықталатын
Зейнеткерлік қамтамасыз (пенсионное обеспечение) етуге байланысты шығындар есебі. «Ақ
2.2 Негізгі құралдардың қозғалысы бойынша құжаттарды
рәсімдеу
Негізгі құралдарды кіріске алуды жүзеге асыратын шаруашылықтың басшысының бұйрығымен
Негізгі құралдарды пайдалануға, қабылдау комиссиясының қатысуымен қабылдау-өткізу актісі
Объектілерді негізгі құралдардың құрамына
“Негізгі құралдарды қабылдау, тапсыру туралы
“Негізгі құралдарды қабылдау, тапсыру Актісінің
Бухгалтерлік есепте негізгі құралдарды
I – нұсқа
Негізгі құралдары өте көп мөлшерде
Негізгі құралдардың есептен шығарылғандығы туралы
Негізгі құралдарды жою және негізгі
Аяқталған жұмыс, қайта құрау,
Толтырылған инвентарлық карточкалар “ Негізгі
Жарамай қалған негізгі құралдардың
Айналым мен әр топтың қалдығын салыстыру
II – нұсқа
Үлкен емес ұйымдарда аналитикалық
Негізгі құралдардың қолда бар екені
“ Негізгі құралдарды қабылдау мен
Негізгі құралдардың құрамына жеке
Оларды пайдалануға жіберу;
Негізгі құралдардың ішкі қозғалысын, бір
Негізгі құралдарды қоймадан пайдалануға
Негізгі құралдарды басқа субъектіге
Негізгі құралдарды қабылдап алған
экземплярмен толтырылып, қабылдау
Схемада негізгі құралдар қозғалысын есепке
Бірнеше субъектіге ортақ акті
Толтырылған және қажет құжаттармен
Негізгі құралдардың ішкі қозғалысы
Негізгі құралдарды басқа ұйымға сатқанда
2.3 Негізгі құралдардың синтетикалық
Негізгі құралдар кәсіпорынға:
Ғимараттарды салу, құрылыс;
Машина , құрал – жабдық, жиһаз
Малдарды табынға қосу;
Негізгі құралдарға көпжылдық өсімдіктерді
Заңды немесе жеке тұлғалардан
Ұзақ мерзімге жалға алынған
Жарғылық капиталға салым ретінде;
Тауар айырбастау операциялары нәтижесінде ;
келіп түседі.
Шаруашылық мақсатта қолдануға
Негізгі құралдардың объектілері бухгалтерлік
Физикалық немесе моральдық тозған кезде;
Шаруашылықта қолданылмайтын объектілерді сатқанда;
Негізгі құралдарды басқа ұйымға жарғылық
Басқа жеке немесе заңды
Объектілерді ұзақ мерзімге жалға бергенде;
Жетіспей қалғанда, табиғат апаттары мен
Қолдануға жарамайтын және физикалық
Негізгі құралдардың жарамсыздығын, құрамына
Кәсіпорында әрқашан жұмыс істейтін комиссия
Апат және төтенше жағдайлар нәтижесінде
Негізгі құралдарды қайтарымсыз беру
Негізгі құралдардың жарамсыздығын анықтау
Комиссия объектіні тексеріп, оның пайдалануға
Жойылуға объект тек ұйым
Бухгалтерлік есепте негізгі құралдарды
I – нұсқа
Негізгі құралдары өте көп мөлшерде
Негізгі құралдардың есептен шығарылғандығы туралы
Негізгі құралдарды жою және негізгі
Аяқталған жұмыс, қайта құрау,
Толтырылған инвентарлық карточкалар “Негізгі құралдарды
Жарамай қалған негізгі құралдардың
Айналым мен әр топтың қалдығын салыстыру
II – нұсқа
Үлкен емес ұйымдарда аналитикалық
Негізгі құралдардың қолда бар екені
Өндіріс процесінде негізгі құралдар
“ Негізгі құралдардың ” 16 Халықаралық
Негізгі құралдардың бастапқы бағасын
А) негізгі құралдардың объектілерін модификациялау,
Б) өндірілетін өнімнің сапасын жақсарту
В) өндірістік шығындарды азайту үшін
Негізгі құралдарды жөндеуге және пайдалануға
Мысалы: ғимараттың шатырын жөндеу, ақтау,
Мысалы: жөндеуді қажет ететін ғимарат
Негізгі құралдардың кейбір құрама элементтері,
Бірақ, жөндеу жұмыстары техникалық
Іргелі жөндеу - ол жөндеу
Ақаулар ведомості негізінде
Ағымдық жөндеуге кеткен шығындар
Жөндеу жұмыстары өз күшімен ( шаруашылық
Егер жөндеу жұмыстары көмекші
(шаруашылық әдіспен), яғни жөндеу цехтпен
Егер жұмыс мердігерлік жолмен атқарылса,
Жөндеу жұмыстары аяқталған соң
Егер жөндеу жұмыстары әркелкі жүргізілсе,
Модернизацияға жұмсалатын қаражат жиын
Негізгі құралдар өндірістік ғимараттарды және тұрғын үйлерді салу, машиналар.
Барлық жағдайларда актілермен құжатталады. Ғимараттарды салудың екі тәсілі бар:
Негізгі құралдар жарғылық капиталға үлес ретінде қосылса, оның бағасы
Д 121-125 К 511
Егер тегін келсе Д 121-125 К 727 жазу беріледі.
Егер сатып алынса:
Д 121-125 К 671
Д 331 К 671 жазулары беріледі.
Субъектінің материалдық жауапты адамға бекітілген негізгі құралдарының бәрі бөлімдер
Талдамалы есеп негізгі құралдардың ел аумағындағы және шет елдегі
Кәсіпорын қолданып жүрген заңдарға сәйкес өзіне тиісті үйлерді,ғимараттарды, басқа
Оларды есептен шығару табиғи және моральдық тозуына байланысты жою
Д 842 К 121-125 –баланстық баға
Д 131-134К 121-125- тозығы
Сонда 121-125 кредиті бойынша бастапқы баға шығады.
Егер сатылса.
Д
301 722
301 633
441 301
Егер тозығы жетуіне байланысты жойылса:
Д
842 121-125 баланстық
131-134 121-125 тозығы
842 681
842 635
842 687
206 722
571 842
722
сөйтіп 571 шоттың айналымдарын салыстыру арқылы жоюдың соңғы нәтижесі
Егер негізгі құралдардың бағасы қайта есептелсе:
Д
541 121-125
131-134 541
2.4 Негізгі құралдардың амортизациясын есептеу
Амортизация – ( латынның “ өтеу” деген
Амортизациялық норма - амортизациялық аударымдардың
Амортизацияны есептеген кезде бухгалтерлік
бірқалыпты ( түзу сызықты ) есептен шығару әдісі;
орындаған жұмыстың көлеміне пропорционалды түрде
есептен шығару ( өндірістік әдіс ) ;
тездету әдісімен есептен шығару;
а) азаятын қалдық;
б) сан сомасына байланысты бағаны есептен
Негізгі құралдардың түрлеріне байланысты әр
Субъектінің тозуын есептеу мен амортизация
Бюжеттік мекемелерде негізгі құралдардың тозуын
Бухгалтерлік есептің №6 стандартында (БЕС) берілген анықтамада:
Тозу дегеніміз - физикалық және моральдық сипатын жоғалту процесі
- біріншіден, негізгі құралдардың өндіріс процесінде күш-қуатьн сарқа жұмсап,
- екіншіден, негізгі құралдардың қалпы сақталып, өндірістік және өндірістік
- үшіншіден, негізгі құралдарды пайдалану барысында тозу процесін жеделдететін
Моральдық тозудың салдарынан қолданыстағы негізгі құралдар өндірістен ығыстырылып шығарылуы
Негізгі құралдар нысандары толық ескіріп, құнының тозу құнына дейін
Негізгі құралдардың қызмет ету мерзімі ішінде дайын өнімнің
Пайдалы қызмет мерзімі - бүл негізгі құрал-жабдықтарды пайдаланудан экономикалық
а) құнын біркелкі (түзу сызықты) есептен шығару;
ә) құнын атқарылған жұмыстың көлеміне тепе-тең мелшерде есептен шығару
б) жедел есептен шығару;
- азайып бара жатқан қалдығына екі еселеп тозу есептеу;
- сандардың жиынтығы бойынша құнын есептен шығару (куммулятивтік әдіс).
Жоғарыда келтірілген бухгалтерлік есептің 6 «Негізгі құралдар есебі» стандартында
Стандартта бірінші әдіс «құнын біркелкі (төте) есептеп шығару» деп
Ан = (Б-Ж) / ПКМ = (100000 –
Бұндагы: Ан - жылдық амортизациялану сомасы;
Б - бастапқы құны;
Ж - жойылу құны;
ПКМ - пайдалану, қызмет ету мерзімі.
Негізгі құралдардың пайдалы қызмет ету мерзімі де жойылу құны
Мысалы: сатылған өндірістік ғимараттың бастапқы құны 180000 теңге, жойылу
мерзімі 40 жыл. Құнының біркелкі амортизация есептеу әдісі қолданған
Ан = (180000-20000) / 40 жыл = 4000 тг
Пайдаланған 20 жылдың ішінде жинақталған амортизация сомасы 80000 теңгені
Ан = (180000-80000-30000) / 10 жыл = 7000 тг
Құнын біркелкі есептен шығару әдісі негізгі құралдар нысандарын пайдаланудан
Амортизация есептеудің өндірістік әдісі бойынша амортизациялық аударымдар нысан пайдаланылған
Активтің қалдық сомасы жойылу құнына жеткенге дейін жыл сайын
1,8 х 1500 = 2700 теңге
9 х 290 = 2610теңге.
Іс жүзінде субъект негізгі құралдар нысандарының өндірістік қуатын сипаттайтын
Негізгі құралдардың жекеленген түрлерін пайдалану мерзімінің бас кезінде барынша
Құнын сандарының жиынтық сомасы бойынша есептеп шығару әдісі (куммулятивтік)
Мысалы: Жоғарыда келтірілген ағаш жонатым қондырғының белгіленіп отырған пайдалы
Қызмет ету мерзімі
1 жылы
2 жылы
3 жылы
----------------
10 жылы
Келтірілген мысалға аңғарып көз жүгіртіп қараған кезде алғашқы 3
Куммулятивтік санды неғұрлым жылдам анықтау үшін мына формуланы қолдануға
S =( N x (N+1)) / 2
Мұнда S - сандар қосындысы, ал N -
Жеделдетіп амортизация есептеп шығару әдісінің екінші түрі азайып бара
Бастапқы қүны
1 жылы
3 жылы
4жылы
5 жылы
Негізгі құралдардың тозуын есептеу
Тауарды сату ( жұмыс, қызмет )
Дт 811 “ тауарды сату жөніндегі
Кт 131 – 134
Өндірістік процеспен байланысты емес
Дт 821
Кт 131-134
Өндірістік процесіне байланысты негізгі
Дт 935 “Негізгі құралдардың тозуы мен
Кт 131 – 134
Айдың аяғында негізгі құрал объектілерінің
Дт 930 “ Үстеме шығын”
940 “ Әлеуметтік сала”
935, 946
Өнімнің және қызметтің өзіндік
Амортизациялық есептеулердің сомасын
Негізгі құралдардың бөлек объектілерін
Дт805 “ Жалға байланысты қызметтің
Кт 131 -135 “Негізгі құралдардың тозығы”
3 тарау. НЕГІЗГІ ҚҰРАЛДАРДЫҢ АУДИТІ
3.1. Негізгі құралдар аудитінің бағдарламасы
Негізгі құралдар дегеніміз - материалдық және материалдық емес өндірістік
Негізгі құралдар субъектінің материалды-техникалық жарақтану базасын құраудың негізін қалыптастырып,
Негізгі құралдардың сақталу, есепке алу және пайдалану есебінің аудитінің
- негізгі құралдардың нақты қолда барлығына және сақталуына бақылаудың
- еңбек құралдарының негізгі құралдарға дұрыс жатқызылғандығын, олардың жіктелуі,
- есепте негізгі құралдардың дұрыс бағаланғандығын;
- есепте негізгі құралдардың кіріс және шығыс операцияларының дұрыс
- есепте негізгі құралдарға тозудьң және жөндеудің дұрыс есептеліп
- негізгі құралдардың дұрыс және тиімді пайдаланылғанын;
- бухгалтерлік есеп пен қорытынды есепте нақты қолда бар
Аудитордың міндеті қолда бар негізгі құралдардың сақталуын бақылаудың қалай
- баланстың көрсеткіштерінің, бас кітап, есеп регистрларындағы және машинажазбалардағы
- негізгі құралдардың аналитикалық және синтетикалық есебінің дұрыс жүргізілгендігін
- негізгі құралдарды сақтау, пайдалану орындарындағы нақтылығын және оларға
- негізгі құралдардың ішкі және сыртқы қозғалыстарының дұрыс құжатталғандығын
- негізгі құралдардың дұрыс топталып сыныпталғандыгын тексеруді;
- негізгі құралдарды бағалау және сыртқы қозғалыстарының дұрыс құжатталғандығын
- негізгі құралдарды кіріске алу
- негізгі құралдарға тозу есептеу және амортизациялану операцияларының дұрыстығын
- негізгі құралдарды жөндеуге (күрделі ағымдағы) жұмсалған шығындардың негізділігін
- негізгі құралдардың техникалық жағдайын және олардың тиімді пайдалануын
- негізгі құралдарды сақтандыру және оларға салық есептеу операцияларының
Негізгі құралдарды, аудитордың бағдарлама көрсетіп отырғандай, алдымен
Аудитордың тексеру бағдарламасы бухгалтерлік есеп жүргізуге, оның күшіндегі нормативтік-қүқықтық
Бұдан міндетті түрде тест жасау керек деген ой туындамау
Негізгі құралдарды жаңартып, толықтырып ескіргендігін және шаруашылыққа қажет емес
- шаруашылықтың басшысының негізгі құралдар нысандарын қабылдап, кіріске алуды
- қабылдау комиссиясының құрамының кәсіби тапапқа сай екендігін;
- қабылдау-өткізу актісінің дер кезінде сапалы толтырылып, техникалық құжаттарының
- қабылдау актісін субъектінің басшысыньң бекіткендігін;
- қабылданған нысандарға мүліктік карточкалары ашылып, мүліктік номерлер соғылғандығын,
- кіріске алынған негізгі құралдар нысандарының жұмсалған қаржы көздеріне
Аудитор шаруашылықтың басшысының негізгі құралдар нысандарын қабылдап, кіріске алуды
- күрделі қаржы салымына (жаңа ғимараттар, құрылымдар мен беріліс
- заңды және жеке тұлғалардан жаңа және бұрын пайдалануда
- тауарлы-материалды құндылықтарға айырбастау (бартерлік) жолымен алынған негізгі құралдарға;
- заңды және жеке тұлғалардан төлем ақысыз тегін алынған
- құрылтайшыларының жарғылық капиталка қосқан үлесі ретінде алынған негізгі
- түгендеу кезінде анықталған есепте жоқ (артық) негізгі құралдарға;
- ұзақ мерзімге жалға алу
Аудитор нақты қолда бар негізгі құралдардың сақталуын тексеруге кіріскенде,
Негізгі құралдарды пайдалану барысында олардың құнына, пайдалы қызмет ету
Кіріске алынған негізгі құралдарды, оларды топтау принциптерін сақтай отырып,
Көптеген жағдайда негізгі құралдарға қаржы салымы үдемелі және негізгі
Аудитор күрделі құрылысқа жұмсалған шығындардың негізділігін, күрделі қаржы көзінің
Жоғарыда келтірілген құрылыс-монтаждау жүмыстарының шығындары құрылыстың және түрлендірудің басынан
Негізгі кұралдардың құнын үлғайтпайтын шығындарына жататындар: құрылысты нысанын салып
Аудитор шаруашылықтың негізгі құралдарды жеке тұлғалардан сатып алу операцияларына
Жеке тұлғалардан оның жеке меншігіндегі негізгі құралдарды сатып алғанда,
Аудитор шаруашылықтың сатып алған автокөлігінің дұрыс кіріске алынғандығын, тасымалдау
Шаруашылықтың салық инспекциясы сатып алынған тасымалдау құралдарына төленген салықтар
Негізгі құралдар ұзақ уақыт (бір жылдан жоғары) бойы өндіріс
- есеп жүргізу саясатында қаралған тозу-есептеу тәртібінің сақталғандығына;
- негізгі құралдарға тозу-есептеу ведомостының дұрыс толтырылып есептелгендігіне:
- жолаушыларды және жүк тасымалдайтын автокөліктерге тозу есептеу ерекшеліктерінің
- негізгі құралдарды кіріске алғанда және шығыс жасағанда тозу
- пайдалы қызмет ету мерзімі бітуіне қарамастан, әлі өндіріске
- пайдалы қызмет ету мерзімінен бұрын істен шығып, жарамсыз
- тозу есептеу әдістерінің, негізгі құралдардьң тиісті топтарына қолданылғандығына,
- жедел тозу есептеу әдістерін қолданудың негізделгеніне және
- күрделі жөндеуге және қайта жарақтандырьш, жабдықтауға тоқтатылған негізгі
- құрылысы толық аяқталмай пайдалануға берілген негізгі құралдар нысандарына
- тозу есептеуге жатпайтьн негізгі құралдарга есептелмегендігіне;
- есептелген амортизациялану құнын негізгі құралдардың топталып, сыныптау бағыттары
- ішкі аудитордың немесе лауазымды тұлғалардың тозу есептеудің тәртібінің
Бухгалтерлік есептің №6 стандартында (БЕС) берілген анықтамада:
Тозу дегеніміз - физикалық және моральдық сипатын жоғалту процесі
- біріншіден, негізгі құралдардың өндіріс процесінде күш-қуатьн сарқа жұмсап,
- екіншіден, негізгі құралдардың қалпы сақталып, өндірістік және өндірістік
- үшіншіден, негізгі құралдарды пайдалану барысында тозу процесін жеделдететін
Моральдық тозудың салдарынан қолданыстағы негізгі құралдар өндірістен ығыстырылып шығарылуы
Негізгі құралдар нысандары толық ескіріп, құнының тозу құнына дейін
Негізгі құралдардың қызмет ету мерзімі ішінде дайын өнімнің
а) құнын біркелкі (түзу сызықты) есептен шығару;
ә) құнын атқарылған жұмыстың көлеміне тепе-тең мелшерде есептен шығару
б) жедел есептен шығару;
- азайып бара жатқан қалдығына екі еселеп тозу есептеу;
- сандардың жиынтығы бойынша құнын есептен шығару (куммулятивтік әдіс).
Кіріске алынып жаңадан өндіріске берілген негізгі құралдарға тозу есептеу
Толық амортизацияланып пайдалы кызмет ету мерзімін бекіткен, бірақ әлі
Шаруашылықтың балансындағы негізгі құралдарға тозу-есептеу, оларды қайта құру, қайта
Құрылысы толық аяқталмай (қабылдау тапсыру актісі әлі рәсімделмеген), пайдаланудағы
Шаруашылық жүргізуші субъектілер тәжірибесінде амортизация есептеудің тәртібін бұзу фактілері
- кейбір субъектілер тәжірибесінде негізгі
- қаржылық нәтижені әдейі төмендету мақсатында мөлшерлі пайдалану мерзімі
- құқық берілмегендігіне қарамастан, шамадан жоғары жеделдетіп тозу
- жеделдетіп амортизация есептеуге жатпайтын нысандарға жедел амортизация есептеу
Аудитор тозу есептеудің және оның бухгалтерлік есеп шоттарында дұрыс
Негізгі құралдар пайдалану барысында біртіндеп тозады, сондықтан оларды пайдалы
Аудитор негізгі құралдардың техникалық құжаттарында белгіленген тәртіпке сәйкес күрделі
- есеп жүргізу саясатында негізгі
- күрделі жөндеуге қойылған негізгі құралдар нысандарының ақаулары анықталып,
- ақау ведомостының негізінде жөндеуге қойылган негізгі құралдар нысандарына
- шаруашылықтың басшысының, комиссияның нысандардың техникалық жағдайын қарап шығып
- негізгі құралдар нысандарын күрделі жөндеудің қандай әдіспен жүзеге
- негізгі құралдар нысандарын жөндеуді жүзеге асырған мердігерлермен шарт
- жөндеу жұмыстарына есептелген еңбек ақы, жұмсалған материалдар шығындарының
- жеке жөндеу жұмыстарының нарядтарына, жөндеуге материалдарды босату накладнойларына,
- ішкі бақылаушылар және аудитор орындалған жөндеу жұмыстарына қарама-қарсы
- күрделі жөндеуден өткен негізгі құралдарға қабылдау комиссиясы жүзеге
- күрделі жөндеуге қойылған негізгі құралдарга тозу есептеуді тоқтату
- мердігерлік әдіспен жөндеуден өткізілген негізгі құралдар нысандарына белгілі
Жөндеу, ұйымдастыру - техникалық белгілері бойынша күрделі және ағымдағы
Күрделі жөндеу деп нысанның түгелдей тозу мерзімімен салыстырғанда жылдам
Ағымдағы жөндеу кезінде тез тозатын тетіктерін, бөліктерін алмастыруды, кейбір
Аудитор негізгі құралдарды жөндеуге жұмсаған шығындарының дұрыстығын тексеріп, оны
Күрделі жөндеудің сапасын тексерудін, орны ерекше болуға тиісті. Бұл
Қорытындысында негізгі құралға жөндеу жүргізуге жұмсалған шығындарының есебінің дұрыстығын
Аудитор бәрінен бұрын, шаруашылықта осы сұрақ жөнінде қандай есеп
Кейбір шаруашылықта жөндеу қорын құрып (жөндеудің барлық түріне резерв
Бірінші жағдайда, шаруашылық жөндеу шығындарының барлығын оның нақты орындалған
Екінші жағдайда, шаруашылықтың өзінің балансында көрсетілген негізгі құралдардың бастапқы
Аудитор жөндеу қорына бөлу колемінің қаншалықты негізді екеніне (экономикалық
Нысандардың (ғимараттар, құрылғылар, тасымалдау құралдары, машиналар және жабдықтар) қызмет
Аудитор жөндеу қорына бөлу нормаларының техника-экономикалық негізділігіне (есептеулерінің) және
Жөндеу жұмыстарын шаруашылық әдіспен жүзеге асырған кезде негізгі құралдар
Бірінші нұсқа негізінде барлық шығындар орындау мерзімдеріне қарай 92
Екінші нұсқада барлық қозғалмайтын нысандарға жұмсалған жөндеу шығындары есептелген
Жөндеу қоры құрылмайтын шаруашылықтарға негізгі құралдар нысандарын техникалық күту
Негізгі құралдар нысандары әр түрлі себептермен белгіленген тәртіп бойынша
Негізгі құралдар нысандары шаруашылықтың бухгалтерлік балансынан табиғи және моральдық
- есептеген шығысқа шығарылған негізгі құралдар нысандарының бастапқы құжаттарының
- негізгі құралдарды шығысқа шығаруға жасалған комиссияның қорытындысының дәлелдігін;
- шаруашылықтың басшысының негізгі құралдарға шығысқа шығаруға жасаған комиссияның
- негізгі құралдар нысандарының
- негізгі құралдар нысандарының жоғалудың, сынудың бүлінудің және
- әр түрлі себептермен
- шығысқа шығарылған негізгі құралдар
- негізгі құралдарды шығысқа шығару актілерінің мәліметтерінің есеп регистрларына
- айырбастау үшін шығысқа шығарылған негізгі құралдар операцияларының тәртіптерінің
Толық ескіріп, тозығы жетіп басқа да себептермен толық істен
Тексеру барысында аудитор негізгі құралдар нысандарының шығысқа шығарылу себептерінің
Аудитор ғимараттарды, құрылғыларды, машиналарды, жабдықтарды және шаруашылықтың басқа да
Сондай-ақ, 12 «Негізгі құралдар» бөлімшесінің шоттарының кредиті бойынша, шығысқа
Нарықтық қатынаста негізгі құралдар нысандарын жалға беру және жалға
Жасалған операцияның нәтижесі бір жакты емес, екі жағына да
Жалға беру деп жалға берушінің жалдаушыға мүліктің төлем ақысын
Жалдағы негізгі құралдар операцияларының есебін жүргізу тәртібі олардың түріне
Жалдауды экономикалық жағдайы бойынша қаржыландыратын, ағымдағы және түпкілікті (қайтарылынып
Бухгалтерлік есептің №17 «Жалға беру есебі стандартында» қаржыландырылатын жалдауға
Қаржыландырылған жалдау, егер жалға алушыға тұтыну құқығының едәуір бөлігі
1. Жалға берілген мүліктің иелік ету құқы жалдаушыға өткен
2. Жалдау мерзімі жалға берілген тиімді пайдалану мерзімінің кемінде
3. Жалдау ақысынын, ең төменгі мөлшерінің дисконтталған (ағымдағы) құны
4. Жалдау мерзімінің соңында активтің қалдық құны келісім-шартта көрсетілген
Ағымдағы жалдау деп қаржыландыру талаптарына сәйкес келмейтін басқа да
Түпкілікті (қайтарылып алынбайтын) жалдаудың қатарына тек төмендегі жағдайларға кездескен
- күтпеген жағдайлар кездескенде жалға берушінің рұқсатымен;
- дәл осы жалға алушымен осы немесе осыған ұқсас
- егер жалға беру мерзімінің бас кезінде жалдауды тоқтату
Нысандарды жалға алғанда берілу және қайтарылу тәртіптері көрсетіліп шарт
Аудитор негізгі құралдар нысандарын жалға беру және алу операциялары
- субьект жалға беру және алудың қандай түрлерін қолданғандығын;
- негізгі құралдар нысандарын жалға беру және алу туралы
- жалға берілген негізгі құралдар нысандарына күрделі күрделі қаржы
- жалгерлік төлемдерінің дұрыс есептелгендігін;
- жалдаушыға мүліктің иемдену құқығының берілуінің заңдылығын;
- ұзақ мерзімге жалға берілетін негізгі құралдар нысандарына қойылатын
- жалға беру және алу есеп операцияларының есеп регистрларында
- аудитор негізгі құралдар есебінің ағымдағы орташа және ұзақ
Жалдаудың ең кең тараған түрі — ағымдағы жалдау. Жоғарыда
Аудитордың ағымдағы жалдау бойынша шаруашылық операцияларының бухгалтерлік есеп шоттарында
Аудитордан жалдағы негізгі құралдар нысандарына күрделі қаржы салымы және
Жалдағы негізгі құралдар нысандарына жұмсалатын күрделі қаржылар шығындары жалгерлік
Жалдағы негізгі күрделі жөндеу бойынша шығындары шарттағы қаралған жағдайға
Жалға алынған нысандар баланста жиынтығын санағаннан кейін жалға алушының
Жалға алынған негізгі құралдар нысандары 001 «Жалдағы негізгі құралдар»
Аудитор ағымдағы жалдағы шаруашылық операцияларының бухгалтерлік есеп шоттарындағы көрсетілуін
Жалгерлік төлем қаржыландырылған
№17 «БЕС» көрсетілген, төменгі жалгерлік төлем — жалға алушы
Жалға алынған мүлікке тозу есептеу жалдағы негізгі құралдар нысандарының
Жалға берілген мүлік жалға берушінің; жалға берген жалпы күрделі
Жоғарыда баяндалғандай, жалға алушы жалдаудың ұзақ мерзімді түрін қолданғанда,
Жалға беруші қаржыландырылған жалға беру бойынша төлемді инвестицияға салынған
Үзақ мерзімде қаржыландырылған жалдағы негізгі құралдар нысандарының операцияларыньң есебі
Түгендеу процесі - субъектіде негізгі құралдарды түгендеудің ережелеріне, нормативтік
Түгендеудің негізгі мақсаты нақты қолда бар негізі құралдардың нақты
Негізгі құралдарды есепті жылдың соңында ғана түгендейді деген үзілді-кесілді
Аудитор негізгі құралдарды түгендеудің материалдарымен танысып, тексеруді жүзеге асырған
- түгендеу комиссиясының субъектінің басшысының бұйрығымен құрылып, тұрақты жұмыс
- негізгі құрал-жабдықтардың нақты бар-жоғы және техникалық жағдайы туралы
- түгендеу жүргізілген нысандардың мүліктік карточкаларындағы
- түгендеудің нәтижесінің салыстыру ведомостарындағы және мүліктік карточкаларындағы
- түгендеу кезінде есеп регистрларында, техникалық құжаттарында
- түгендеудің нәтижесін субъектінің басшысының қатысуымен қарап, талдап бекіткеннен
- жүргізілген түгендеудің нәтижесі бойынша активтердің бухгалтерлік баланста қалдық
Субъектінін өз ішінде жүргізілген түгендеу материалдары аудиторды қанағаттандырмаған жағдайда,
Аудитор толтырған түгендеу көшірмелерінің
3.2. Негізгі құралдарды пайдалану тиімділігін талдау
Негізгі құралдарды аудиторлық тексеруді негізгі құралдардың қозғалыстарын және техникалық
Негізгі құралдардың тиімді пайдаланылғандығын қорытындылайтын көрсеткіш қор қайтымдылығы болып
Аудитор негізгі құралдардың белсенді бөлігін пайдаланудың тиімділігін экстенсивті жолмен
Кэ = Тн / (Тк / р)
Бұнда: Кэ - экстенсивті пайдалану коэффициенті;
Тн — жабдықтың белгілі бір кезеңдегі нақты жұмысының
Тк/р — күнтізбедегі немесе режимдегі белгілі бір кезеңдегі (алмасу,
Жабдықтың интенсивті жүктеу коэффициенті жабдықты жүктеу бірлігінің немесе топтар
Кн = Но / Тк
Бұнда: Кн - жабдықты интенсивті (екпінді) жүктеу коэффициенті;
Но — нақты шығарылған өнім;
Тк — төл құжатындағы өнім шығару мүмкіндігі.
Техникалық жағдайдың құрылымын және негізгі қорлардың пайдалану тиімділігін сипаттайтын
Аудитор негізгі құралдарға тозу есептеуді тексерген кезінде жинақталган амортизация
Тозу коэффициентін негізгі кұралдардың тозу
Негізгі құралдарға амортизация (тозу) есептеу үшін бастапқы құнына және
Ақ жайық ЖШС негізгі құралдар бастапқы бағасы бойынша54535,9 мың.
Кестеде көрсетілгендей кәсіпорында ғимараттар көп үлес алып отыр ,
2 кесте
Негізгі құралдардың құрылымы / 31/
Негізгі құралдар түрлері 2003ж. 2004ж. Ауытқулар
Мың тг Өзіндік үлес Сомма,мың тг Өзіндік үлес Соммада
1 2 3 4 5 6 7
1. Ғимараттар 42044,46 78,2 42810,68 78,5 +766,22 102
2. Машиналар мен құрал-жабдықтар 8226,1 15,3 7962,24 14,6 -263,86
3. Транспорттық құралдар 1666,72 3,1 1799,68 3,3 +132,96 108
2 кестенің жалғасы
4. Басқа негізгі құралдар 1828,02 3,4 1963,3 3,6 +135,28
Барлығы: 53765,3 100 54535,9 100 +770,6 101
Негізгі құралдардың тиімді пайдаланылғандығын қорытындылайтын көрсеткіш қор қайтымдылығы болып
3 кесте
Негізгі құралдардың тиімділігі /31/
Көрсеткіштер 2003ж. 2004ж. Өзгерістер Процент бойынша
1 2 3 4 5
1.Сатудан түскен табыс,мың тенге 32924,6 45730,8 +1806,2 138,9
2.Негізгі құралдардың орташа бағасы,мың тенге 53765,3 54535,9 +770,6 101
3 кестенің жалғасы
3.Қор қайтарымы, тенге 0,61 0,84 +0,23 137,7
4.Қор сыйымдылығы, тенге 1,64 1,19 -0,45 72,6
Жоғарыдағы кесте көрсеткендей, 2004 жылы қор қайтарымы 23 бөлімде
3.3 Негізгі құралдың есебі мен аудитін жетілдіру бойынша ұсыныстар
Шетелдік әріптестермен ынтымақтастық процесі күні бүгінге дейін жалғасып келеді.
Алайда еліміздегі бухгалтерлік есеп жүйесі халықаралық бухгалтерлік есеп принциптері
Біріншіден, заңдастырылған негізінде арнайы сараптаушылардың жұмыс тобы құрылып,
Екіншіден, Қазақстандық есеп жүйесінде болашақта қолданылатын қазақстандық жекелеген есеп
Үшіншіден, бухгалтерлік есеп және аудит мамандығы бойынша оқу орындарыда
Төртіншіден, отандық бухгалтерлік және қаржылық қорытынды есеп мазмұның толық
Бесіншіден, Қазақстандық бухгалтерлік есеп жұйесін алдағы кезеңдерде халықаралық
Алтыншыдан, Қазақстанда қызмет атқарушы бухгалтерлердің білімін жетілдіру, кәсіби бухгалтерлер
Жетіншіден, халықаралық ынтымақтық немесе жаһандану мәселесіне байланысты елімізден
Сегізіншіден, бухгалтерлік есеп өрісінде қалыптасқан ақпараттар жүйесіне тән компьютерлендіру.
Қазақстан Республикасының Үкіметі белгіленген тәртіппен айқындалатын жекелеген ұйымдар үшін
Акционерлік қоғамдар үшін – 2005 жылғы 1-қантардан бастап.
Өзге ұйымдар үшін – 2006 жылғы 1 қантардан бастап
Жаңа есеп саясатын қолдануды бастамас бұрын, қазіргі қолданылып жүрген
есептік нысандарға енгізілген кейбір көрсеткіштерді түзету талап етеді. ХҚЕС
1.ХҚЕС бойынша танылу талап етілетін барлық активтер мен міндеттемелерді
2.ХҚЕС бойынша таныту талап етілмейтін барлық активтер мен міндеттемелерді
-16ХБЕС –на сәйкес негізгі құралдарды тану өлшемдеріне келмейтін
-38 ХБЕС-на сәйкес негізгі құралдарды тану өлшеидеріне сай келмейтін
3. Ұлттық ерекшелерге сәйкес танылған есептелік баптарын активтердің,
4. Барлық баптары /активтер мен міндеттемелерді/ ХҚЕС-на сай келетін
Бағалануы өзгеруі мүмкін активтер мен міндеттемелер:
Қаржы құралдары, оның ішінде дебиторлық берешек және несиелер
Шетелдік компанияға инвестициялар /21-ХБЕС/;
Кейігне қалдырылған салықтар/12-ХБЕС/;
Резервтер /37-ХБЕС/;
Негізігі құралдар мен материалдық емес активтердің құнсыздануы /36-ХБЕС/
Кіріс /18-ХБЕС/;
Сыйақы бойынша міндеттемелер /19-ХБЕС/;
Қазақстандық бухгалтерлік есеп жүйесін жетілдіру тек қана жоғарыда айтылған
Халықаралық қаржылық есеп стандарттары негізінде отандық бухгалтерлік есеп жүйесін
Қорытынды
Негізгі құралдарды есепке алу шаруашылық
Дипломдық жұмыстың 1 – тарауында
Негізгі құралдар бухгалтерлік есепте кіріске
Негізгі құралдардың бастапқы бағасын
Амортизация ( латынның “ өтеу” деген
Негізгі құралдардың құжаттық қозғалысының есебі
Екінші тарауда негізгі құралдарға салынған
“ Негізгі құралдарды есепке алу” №
Үшінші тарауда - “Негізгі құралдардың
ЖШС іс-әрекеттері есеп беруге тиісті уақытта өте үлкен жетістіктерге
Есептелген коффициенттердін талдауы арқылы келесідей қортындылар келтіруге болады:
- жалпы ликвидтік коэффициент көрсеткіші 2004 ж.
- абсолютгы-ликвидті коэффициент көрсеткішінің 2004ж. 0,11 -ден
- аралык ликвидті коэффициент көрсеткіші 2003ж. 1,31-ден
- өзіндік айналым коэффициент мәнінің 2003 жылы
- өзіндік капитал айналым коэффициент көрсеткішінің 2003ж.
- ағымдағы активтер айналым коэффициент көрсеткіштерінің 2003ж.
- дебиторлақ берешек коэффициент көрсеткішінің 2003ж. -
- кредиторлық берешек айналым коэффициент көрсеткішінің 2003ж.
Сонымен, «Ақ маржан» ЖШС-нің ликвидтік және төлем қабілет көрсеткіштері
Жалпы, «Ақ маржан» ЖШС тәжірибеде зерттеулері көрсеткеніндей, қаржы және
Қолданылған әдебиеттер тізімі
1. Налоговый кодекс Республики Казахстан от 12 июня
2. Закон Республики Казахстан от 26 декабря 1995
3. Закон Республики Казахстан от 20 ноября 1998
4. Закон Республики Казахстан "О труде в Республике
5. Закон от 20 июня 1997 года
6. Приказ МФ РК "Об утверждении Типового плана
7. Стан дарты бухгалтерского учета
8. Андросов А.М., Викулова Е.В. Бухгалтерский учет. -
9. Аренс Э.А., Лоббек Дж.К. Аудит / пер
10. Артеменко В.Г., Белленир М.В. Финансовый анализ. - М:
11. Аудит/Подред. В.И.Подолъского.-М.: ЮНИТИ, 2001.
12. Барышников Н.П. В помощь бухгалтеру и аудитору.- М:
13. Грушков И.В. Практический аудит на современном предприятии. -
14. Дюсембаев К.Ш., Егембердиева С.К., Дюсембаева З.К. Аудит и
отчетности. - Алматы: Каржы-Каражат, 1998. •
15. Дюсембаев К.Ш. Теория аудита. - Алматы: Экономика, 1995.
16. Ержанов М.С. Теория и практика аудита. - Алматы:
17. Ержанов М.С., Ержанова С.М. Учетная политика на казахстанском
18. Ефимова О.В. Как анализировать финансовое положение предприятия (практическое
19.Кеулимжаев К.К. Финансовый учет на предприятии. – Алматы: Экономика,
20. Ковалев А.И., Привалов В.П. Анализ финансового состояния предприятия.
21. Ковалева О.В., Константинова Ю.П. Аудит. Организация аудиторской деятельности.
22. Козлова Е.П., Парашутин Н.В., Бабченко Т.Н., Галанина Е.Н.
23. Камышанов Л.И., Камышанов А.П., Камышанова Л.И-. Бухгалтерский учет
24. Маркарьян Э.А., Герасименко Г.П. Финансовый анализ. -М: ПРИОР,
25. Назарова В.Л. Бухгалтерский учет хозяйствующих субъектов .-Алматы: Экономика,
26. Нидлз Б., Андерсон X., Колдуэлл Д. Принципы бухгалтерского
27. Нурсеитов Э.О. Руководителю о контроле за бухгалтерским учетом.
28. Радостовец В.К., Ғабдуллин Т.Ғ., Радостовец В.В., Шмидт О.И.
29. Русак Н.А., Русак В.А. Финансовый анализ субъекта хозяйствования:
30. Справочник бухгалтера. 2001-2004гт.
31. Ақ жайық ЖШС –нің 2003-2004 жж. есептемесі
№1 қосымша .
Негізгі құралдардың құжаттарын есепке алу схемасы.
1
2
Негізгі құралдарды қабылдау – тапсыру актісі
Қайта құрастырылған және модернизацияланған негізгі құралдарды қабылдау және тапсыру
Негізгі құралдарды жою актісі
№12 журнал - ордер
Бас кітап
Бухгалтерлік есеп
Негізгі құралдарды түгендеу карточкасы
Түгендеу карточкасының тізімі
Түгендеу тізімі
Негізіг құралдардың қозғалысын тіркеу карточкасы
салыстыру