ЖОСПАР
Кіріспе 2
Улы заттардың химиялық және физикалық қасиеттері
Нерв жүйесін зақымдайтын фосфорорганикалық уландырғыш заттар
Әсері күшті улы заттар (ӘКУЗ) 5
Төтенше жағдайларды анықтаудың маңызы 8
Барлау органдарының жұмыстары 9
Қорытынды 13
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі 14
Кіріспе
Қазіргі уақытта белгілі бірнеше ондаған мың
Бейбіт уақытта химиялық қауіпті авариялардың пайда
Салдарды болжау үшін қажетті ақпарат келтірілген
Улы заттардың химиялық және физикалық қасиеттері
Химиялық обьектілерде болған апаттар аса қатерлі
Улы заттектер /сильно действующие ядовитые вещества/
Жаппай қыру мақсатында қолданғанда олар тамшы,
Улы заттпен зақымдаудың бiрнеше ерекшелiктерi бар:
аз уақыт iшiнде жаппай улауға болады;
ауа, жер кеңiстiгiнде үлкен аумақта улай
аэрозоль, бу түрiнде қорғануы нашар үйлерге,
әр түрлi жағдайда, әр түрлi орындарда
Улы заттармен зақымданудың түрлерi:
уланған ауамен демалғанда;
улы тамшылардың терiге не көзге тиюi;
уланған заттарды ұстағанда;
уланған азық-түлiктi не суды пайдаланғанда.
Улы заттардың ішіндегі көп кездесетіні әрі
Хлор жасыл-сары түсті өткір исі бар
Оның қайнау температурасы – 34,6ºС. Яғни,
Адамдардың тыныс алу жолын зақымдайды және
Бірінші көмек: противогаз кигізу керек, ол
Аммиак – нашатыр тәрiздi иiсi өткір,
Аммиактың ауаға тарағаны туралы хабар болғанда
Өндiрiсте арнайы противогаздарды пайдаланады, мақтадан жасалған
Аммиактың буымен уланған адамды ол жерден
Аптечканың /АИ-2/ № 2 ұясындағы таблетканы
Химиялық зақымданған аймақтан шыққаннан кейiн толықтай
Нерв жүйесін зақымдайтын фосфорорганикалық уландырғыш заттар
Ви-икс-газдары. Олар аз мөлшерде буланатын түссiз
Ашық жатқан су көздерiн /көл, өзен/
Зарин – бұл түссiз немесе сарғыштау
Осы тәрiздес улағыш заттың бiрi –
Қорғаныс жолы: терiнi қорғау құралдарын және
Улы заттардың барлығын химиялық байқау құралдары
Терiнi күйдiрiп, iрiңдететiн улағыш заттардың бірі
Ол сарымсақтың иiсi бар сарғыш немесе
Адам Иприттiң буымен демалғанда бiрнеше сағаттың
Қорғаныс құралдары: противогаз, терi қорғау құрал-жабдықтары
Синиль қышқылы. Бұл тез буланып кететiн
Қорғаныс жолы: противогаз, арнайы баспаналар пайдалану.
Синиль қышқылы химиялық құралдар арқылы анықталады.
Тұншықтырғыш улы зат (газ) -
Бұл түссiз газ түрiнде болады, ауадан
Әсері күшті улы заттар (ӘКУЗ)
ӘКУЗ - шаруашылық мақсатта қолданылатын зат,
ӘКУЗ - жабық ыдыста қысыммен сақталады,
ӘКУЗ – қайнайды (қайнау температурасы +20ºС)
Химиялық қауiптi обьектiдегі апат туралы дабыл
улы заттардың тарағандығы жөнінде хабар келген
жақын жердегi панаханаға немесе арнайы жасырынатын
Зақымдалған аумақпен жүрген кезде мына тәртiптердi
жүгiрмей және шаңдатпай тез жүру;
- төтенше жағдай ұйымдарының
зардап шеккендерге, балаларға, сондай-ақ өз бетiнше
ӘКУЗ төгiлген кезде көсетiлетiн немесе iстелiнетiн
Хлор - төгiлген кезде (ол
а) егер сiз төменгі қабаттағы пәтерде
ә) егер сiз көшеде (далада) болсаңыз,
Аммиак төгiлген кезде (ол ауадан жеңiл)
Химиялық зақымдау туралы дабылды естiген бойда
есек пен терезенi жақсылып қымтаңыз;
ондағы саңылауды шүберекпен, жапсырғышпен, пленкамен немесе
Егер дабыл сiздi көшеде келе жатқан
Тыныс органдарын қорғау үшiн, тыныс органдарын
Аммиак сумен жақсы жайылады (суланған мақта-дәкi
Егер противогаз жоқ болса, тыныс органдарын
Тыныс органдарын хлордан қорғау үшiн өзiңiздiң
Халықты ӘКУЗ-бен ықтимал зақымдану аумағынан көшуі
Улы зат төгiлген орынға аммиак суын,
Аммиак көп төгiлсе, жайылған сұйықты топырақпен
Егер газ тәрiздес аммиак төгiлсе, онда
Сақтанудың жолдарының бiрi болып, мақта-мата таңғыштарын
Таңғыш ауыз бен мұрынға қойылады. Олардың
Апаттың осы түрі болғанда адамдар қандай
Химиялық қауiп немесе улы заттардың тарағаны
Төтенше жағдай соғыс қақтығысуларынан да болуы
Олардың әсерінен электр жүйелерi, су, жылу
Төтенше жағдайдың зардабын жою мақсатында iстелетiн
Күнделiктi жүрiп жатқан жұмысты, оқуды, өндiрiс
Кенеттен болатын жұмыстардың сипатына, көлеміне қарай
Байланыс жұмысын үзбеуге, тиiстi мәлiметтi дер
Апат болған ауданға барар жолдың ашылуына
Апаттың қоршаған ортаға тигізген зардабының сипатын
Апат болған жағдайда адамдардың арасындағы қарым-қатнасты
Әртүрлi мекемелердiң өзара қарым-қатынасын үзбеуiн, байланыстарын
Жоғарыда айтылған жоспарларды қызметкерлерге алдын-ала ескертiп,
Төтенше жағдайларды анықтаудың маңызы
Төтенше жағдайдың түрін, көлемін, сипатын және
Барлау жұмысы зақымданған аудандарды, қарсы жақтың
Барлау жұмыстары үзiлiссiз, тез арада жинақтылықпен
Барлаудың үзiлiссiз жүргiзiлуi – оның жоспарлы,
Барлаудың тез арада жүргiзiлуi – оның
Барлаудың жинақтылығы – болған жағдайды толық
Барлаудың шынайылығы – жағдай бірнеше жолдармен
Барлау органдарының жұмыстары
Бейбiтшiлiк кездегі төтенше жағдайда:
Ауаның, судың, топырақтың, өсiмдiктердiң және басқа
Табиғат дүлейiне не iрi апатқа ұшыраған
Елдi мекендi көшiретiн жағдайда жолдың, жол
Барлаушылар соғыс сипатын, жаппай қырып-жою қаруларын
Зақымға ұшыраған елдi мекендердегі панаханалардың /убежище/
Су және құрғақтағы көлік жүйелерінің жағдайларын,
Барлаудың түрлерi:
1) Әуе барлауы;
2) Су-өзен арқылы
3) Құрлықтағы барлау.
Әуе барлауы ұшақ пен тікұшақтардың қатысуымен
Ұшақ арқылы радиацияның деңгейi анықталады, кейбiр
Теңiз, өзен суы арқылы барлау. Бұндай
Құрылықтағы барлауға Азаматтық қорғаныстың күштерi, олардың
Төтенше жағдайда барлау жұмысы жүргізу Азаматтық
Өндiрiс орындарында барлау топтары, байқау бекеті,
Барлау бекетінде – 1 химик-дозиметрист, 1
Барлаушы оны ауыстыруға келген адамға өз
Өз қызметiн аяқтап шыққаннан кейiн, оларға
Радиоактивтi заттарды сезiп, олардың шамаларын анықтайтын,
Адам денесiне енген сәулелердiң мөлшерi арқылы
Оның қанша екенiн бiлу үшiн рентген
Р- радиация деңгейi, р/час
Д- сәуле дозасы – Р;
сәуле өткен уақыты, ч/сағат/
Радиация деңгейi жарылыстың алғашқы сағатында тез
2 сағаттан кейiн 0,43 р/ч
3 сағаттан кейiн 0,27 р/ч
5 сағаттан кейiн 0,15 р/ч
7 сағаттан кейiн 0,1
10 сағаттан кейiн 0,06 р/ч
Байқау бекеттерінде қолданылатын құралдар.
Индикаторлар
Рентгенометрлер -
Радиометрлер -
Дозиметрлер -
Қорытынды
Өнеркәсіптің дамуы технологияның процестерге әртүрлі химиялық
Бейбіт уақытта авариялар болуы мүмкін, ал
Алайда, аса қауіпті объектілердің қирауы (
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
Ж.Жатқанбаев. Экология негіздері. Оқулық – Алматы:
Өмір-тіршілік қауіпсіздігі: Оқулық /құрастырушы С. Арпабеков.
“Тіршілік қауіпсіздігі” Алматы – 1998ж
1