Мазмұны
Кіріспе ......................................................................................................... 1
1 Желілік жоспарлау және басқару бағдарламалары................................... 2
1.1 Желілік модель және оның элементтері ............................................... 2
1.2 Желілік графикті тұрғызу................................................................. 9
1.3 Кризистік жолды таңдау.................................................................. 15
2 Тәжірибелік бөлім..................................................................................... 19
2.1 Мәселені анықтау және оны шешу........................................................ 19
Қорытынды.................................................................................................. 21
Қолданылған әдебиеттер тізімі.................................................................... 22
Пікір жазуға арналған................................................................................. 23
Кіріспе
Ақпараттық-коммуникациялық технологияны пайдалану қажеттігі өмір талабынан туындап, математикалық модельдер
1 Желілік жоспарлау және басқару бағдарламалары
1.1 Желілік модель және оның элементтері
Желілік жоспарлау және басқару бағдарламалары үш негізгі кезеңді қосады:
Желілік модель операциялардың арасындағы өзара байланысты бейнелейдi және олардың
Желілік модель құрастыруының ережелерi:
Ереже 1: Желідегі әрбір операция бір және тек қана
Ереже 2: Операцияның бір де бір парасы бірдей бастапқы
Ереже 3: Әрбір операцияны желілік модельге қосу үшін
А) қарастырылатын операциялар алдында қандай операциялар аяқталу керек?
Б) берілген операция аяқталғанна кейін қандай операциялар жалғасу керек?
В) қарастырылатын операциямен бір уақытта қандай оперцияларорындалуы мүмкін?
Желілік модель және оның негізгі элементтері:
Желілік жоспарлау және басқару жүйесі төмендегілерді іске асыруға мүмкіндік
кейбір жұмыс кешенінің тасымалдаудың күнтізбелік жоспарын қалыптастыру;
уақыт резервін айқындау және жұмылдыру, материалдық және ақшалай шығындар;
басқаруды жұмыс жиынтығының көмегімен жүзеге асыру, жұмыс барысында жоспарлау
әр түрлі деңгейдегі басқарушылар және жұмысты орындаушылар арасындағы жауапкершілікті
Мұндай жобалардың ерекшелігі жеке қарапайым жұмыстар қатарынан тұратындығы. Олар
Мыңдаған жеке операциялар мен зерттеулерден тұратын үлкен және қиын
Қаржылық жағдайын жақсарту үшін фирмаға М400 маркалы цементке деген
Сол себептен төмендегілерді орындау қажет деп есептеледі:
қайта жабдықтауға техникалық тапсырманың әзірленуі;
қайта жабдықтауға техникалық тапсырманың шығарылымы;
техника қауіпсіздігі бойынша іс-шаралардың өңделуі;
кадрлардың таңдап алынуы;
қажет жабдыққа тапсырыс беру және жеткізу;
электржабдығына тапсырыс беру және жеткізу;
жабдықтарды орнату;
электржабдықты орнату;
қызметкерлерді оқыту;
10. сынау;
11. пайдалану сызығына өткізу.
Желілік модель желінің спецификалық формасында берілетін, графикалық көрінісі желілік
Жұмыс - белгілі бір нәтижелерге әкелетін және қандай
Оқиға – бұл бір жұмыстар аяқталып екіншісі басталғандағы уақыт
Сол себептен, кез-келген жұмыстың басы мен соңы оқиғалар жиынтығымен
Құрылымдық жоспарлау этабында жұмыс пен оқиғаның өзара байланысы желілік
Жоба басталатын оқиға бастапқы(И) деп аталады. Өзінен кейін
Сурет 1.1 Желілік графикті тұрғызу үлгісі
Желілік графикті тұрғызғанда келесі ережелерді ұстану керек:
бағыт ұзындығы жұмысты орындалу уақытына тәуелді болмайды;
бағыт түзу сызық болуы міндетті емес;
нақты жұмыстар үшін түзу, ал жалған жұмыс үшін кесілген
әрбір операция бір ғана бағытпен көрсетілуі тиіс;
ылғи бір оқиғалар арасында параллель жұмыстар болмауы керек, мұндай
бағыттардың қиылысуын болдырмау керек;
оңнан солға қарай бағытталған бағыттар болмауы керек;
бастапқы оқиғаның нөмірі соңғы оқиға нөмірінен кіші болуы керек;
бастапқы оқиғадан бөлек аспа оқиғалар болмауы керек;
аяқталушы оқиғадан бөлек тұғырықты оқиғалар болмауы керек;
цикл болмауы керек.
Тапсырманы шешу алгоритмі:
модельді немесе желілік графикті тұрғызу;
желілік графикті реттеу;
Желілік графикті реттеу дегеніміз, жоғарыдағы ережелермен тұрғызу керек
Жобаның сызықты диаграммасын тұрғызу;
Сызықты диаграмманы тұрғызғанда әрбір жұмыс уақыттың параллель осінде сызықтармен
кризистік жолды таңдаймыз;
Кризистік жолды анықтау үшін – жұмыс-кесінділерді қарастырамыз.
кризистік жолға жататын параметрлерді (жұмысты) талдаймыз;
қалған басқа жұмыстарды талдаймыз;
уақытша параметрлерді есептейміз;
Эксперттің және жобаның жауапты орындаушыларын сұрау негізіндегі жұмысқа арналған
оптимисттік бағаны, яғни қолайлы жағдайлардағы жұмыс ұзақтығы;
пессимисттік бағаны, яғни қолайсыз жағдайлардағы жұмыс ұзақтығы;
с) өте ықтимал бағаны, яғни қалыпты жағдайлардағы жұмыс
уақытша бағаның сандық мінездемесін анықтау (есептеу);
жобаны орындау мерзімі нұсқаушы мерзімінен асып түспейтіндігінің ықтималдық бағасы.
Бізге берілген жобаны құрастырғанда 12 оқиға ерекшеленді деп ойлайық:
1.2 Желілік графикті тұрғызу
Жұмыстардың тізімінен көргендей, желілік графиктің бастапқы оқиғасы 0
Сурет 1.2 Оқиғаларды жұмыс тізіміне сәйкес бағыттармен байланыстыру
Тұрғызылған желілік график құрастыру ережесін қанағаттандырады. Дегенмен, бұл график
Желілік графикті реттеу. Мұнда оқиғалар мен жұмыстар келесідей орналасу
Шартты түрде желілік графикті бірнеше тік қабаттарға бөлеміз (оларды
І қабатқа бастапқы оқиға 0 ді орналастырып (сурет 2),
Сурет 1.3 Шартты түрде желілік графикті бірнеше тік қабаттарға
Енді көретініміздей, оқиғалардың бастапқы нөмірленуі дұрыс емес: яғни, 6
Оқиғалар нөмірін графикте орналасқанына сәйкес өзгертейік, сол арқылы реттелген
Бір вертикал қабатта орналасқан оқиғалар нөмірінің ретінің аса маңызы
Сурет 1.4 желілік графиктегі жолдардың көрсетілу үлгісі
Желілік графиктің ең маңызды түсінігінің бірі – жол түсінігі.
Желілік графикадағы өте ұзақ жол кризистік деп аталады. Сонымен
Мысалыға, біз қарастырған желілік графикада (сурет 3 қараңыз) толық
Жол 0 –– 1 –– 2 –– 7 ––
Жол 0 –– 1 –– 3 –– 4 ––
Жол 0 –– 5 –– 8 –– 9 ––
Жол 0 –– 3 –– 5 –– 6
Бұл жерден көретінімдей, соңғы жолдың ұзақтығы басқалардан көп (жоғарыда
Шынымен де, 11 оқиғаға жету үшін (10, 11) жұмыстарын
Кризистік жолды анықтау арқылы, біз желідегі кризистік оқиғаларды орнаттық
ЖБЖ (Жоспарлау мен Басқару Жүйесі) – де кризистік жолдың
Сызықты диаграмманы тұрғызу.
Айта кететін жайт желілік графиктің классикалық түрі – уақыт
Сурет 1.5 Желілік сызықтық диаграмма
Сызықты диаграмма құрастырғанда әрбір жұмыс, ұзындығы жұмыс уақытына тең,
Жобаның сызықты диаграммасынан кризистік уақытты, кризистік жолды, сонымен қатар
1.3 Кризистік жолды таңдау
Сонымен, жұмыс жиынтығының кризистік уақтыты диаграмманың барлық кесіндісінің оң
t кр = t (11) = 60
Кризистік жолды анықтау үшін соңғы оқиғасы желідегі аяқталу оқиғасымен
Кесте 1. Желілік графиктің негізгі уақытша параметрлері
Параметрмен мінезделетін желі элементі Параметр атауы
Параметрдің шартты белгіленуі
Оқиға i Оқиғаның орындалуын ерте мерзiмі tр (i)
Кесте 1. жалғасы
Оқиғаның орындалуын кеш мерзiмі Оқиғаның уақыт резервi tп (i)
R (i)
Жұмыс (i‚ j) Жұмыстың ұзақтығы
Жұмыстың басталуының ерте мерзімі
Жұмыстың аяқталуының ерте мерзімі
Жұмыстың басталуының кеш мерзімі
Жұмыстың аяқталуының кеш мерзімі
Жұмыс уақытының толық резерві
Бiрiншi түрдегі жұмыстың дербес уақыт резервi
Екінші түрдегі жұмыстың дербес уақыт резервi
Немесе жұмыстың еркiн уақыт резервi
Жұмыстың тәуелсіз уақыт резервi t (i, j)
tрн (i, j)
tро (i, j)
tпн (i, j)
tпо (i, j)
Rп (i, j)
R1 (i, j)
Rс (i, j)
Rн (i, j)
Жол L Жолдың ұзақтығы
Кризистік жолдың ұзақтығы
Жолдың уақыт резерві t (L)
tкр
R (L)
Көрcетiлген параметрлердiң мазмұнын және есептеуiн қарап шығамыз.
Кризистік жолға жататын параметрлерді талдау.
Оқиға параметрлерінен бастаймыз. Жоғарыдай айтылғандай, оқиға барлық жұмыстар аяқталмайынша
tр (i) = max t (Lпi),
бұл жерде Lпi - і –
Егер j оқиғасы бірнеше келетін жолдан тұрса, сәйкесінше бірнеше
tр (j) = max [tр (i) + t (i,
і-ші оқиғаның орындалуының кеш мерзімі tп(i) төмендегі формулаға тең
tп (i) = tкр – max t(Lci),
бұл жерде Lci – і-ші оқиғаға ілескен кез
Егер де j оқиғасының өзінен кейін бірнеше кезек
tп (i) = min [tп(j) – t (i, j)],
і – ші оқиғаның уақыт резерві R(i) оның
R(i) = tп (i) – tр (i),
Оқиғаның уақыт резерві - жұмыс жиынтығының орындалу мерзімін ұзартпай
Кризистік оқиғалар уақыт резервін қажет етпейди, себебі кризистік жолда
Мұнан шығатыны, кризистік жолдың топологиясы мен ұзындығын анықтау үшін,
Желідегі қорытындылаушы оқиғаның пайда болуының ерте мерзімін анықтау арқылы,
Егер желілік графикте жалғыз ғана кризистік жол болса, онда
2 Тәжірибелік бөлім
2.1 Мәселені анықтау және оны шешу
Есептің берілгені:
Шағын кәсіпорын үш түрлі 100 бұйым дайындауы керек.
Қолданылған әдебиеттер тізімі
1. Акулич И.Л. Математическое программирование в примерах и задачах.
2. Щедрин Н.И., Кархов А.Н. Экономико-методические методы в торговле.
3. Ә.Ж.Сапарбаев, Қ.А.Ахметов, А.Т.Мақұлова Экономикалық-математикалық әдістер мен модельдер (оқулық),
2
IX
I
II
III
IV
V
VI
VII
VIII
Жұмыс саны
Уақыт,
тәуліктер
1
1
1
1
0
0
0
2
2
3
3
3
3
3
4
5
7
4
4
4
6
5
7
8
9
8
5
6
5
5
6
6
6
6
6
9
9
9
9
10
7
7
10
8
10
10
11
11