Жоспар
Кіріспе
І Бөлім
Девиантты мінез-құлыққа жалпы анықтама беру
2.1. Девиантты жастармен жүргізілетін әлеуметтік жұмыстың
1.3. Жасөспірімдердің девиантты мінез-құлқы және аутогендік жаттығулар
ІІ Бөлім
2.1. Қоғамдағы қылмыскерлік проблемасы
ІІІ Қорытынды
3.1. Кесте
3.2. Пайдаланған әдебиеттер тізімі
Кіріспе
Жастар – қоғам құрылымындағы әлеуметтік, саяси, экономикалық элементтермен
Жастар – тек қана жастық принциптерге сүйенетiн категория
Қазiргi шындық кезеңiнде балалар көбiрек оқуға тырысады, және
Жастар – бұл жастық нормаларына тән ерекшелiктерiн игерген,
Бiздiң көзқарасымызша бұл критерии қандай да бiр деңгейде
Жасөспiрiмдер жасына қатысты қолданатын – олар өмiрлiк бағалылықтардың,
Олардың бiрiншiсi (жасөспiрiмдердiң жасы – 12 және 13
Келесi кезең (шамалағанда 13 пен 15 жас аралығы)
Жасөспiрiмдiк әлеуметтену процессiнiң үшiншi сатысы ретiнде (16-17-18 жас
Девиантты мінез-құлыққа жалпы анықтама беру
Қазiргi кездегi жастар үшiн ең маңызды мәселе ретiнде
Девианттық мiнез-құлықтың әлеуметтiк алғышарттарының барлығының себептерi, ол Қазақстан
Девианттық мiнез-құлықтың дамуына арнайы бiр қоғамдағы әлеуметтiк шындықтың
Девианттық мiнез-құлық мәселелерi әлеуметтiк жанжал теориясының негiзiнде қарастырылады.
Қазiргi кезеңдiк, отандық девианттық мiнез-құлық социологиясында Д.К. Қазымбетованың
Тар мағынасында алғанда девианттық мiнез-құлық деп қылмыстық шараларды
Осы түсiнiктерге берiлген мiнез-құлықтың индивидуалдылық формалары анықтамаларға мән
Негативтi ауытқу – шындық нормалардың қандай да бiр
Позитивтi ауытқулар – бұл қандай да бiр жалған
Қылмыс – ол қылмыстық құқықтың қандай да бiр
Деликт – бұл қандай да бiр норманың құқықтық
Девианттық мiнез-құлықтың индивидуалды формалары осындай.
Девианттық мiнез-құлықтың индивиуалды формалары массалық ауытқудың формаларына сәйкес
Сонымен қатар, бiз девианттық мiнез-құлықтың негiзгi категорияларын қарастырдық.
Бiздiң көзқарасымыз бойынша девианттық мiнез-құлық iс-әрекеттерi қоғамда қалыпты
Девианттық мiнез-құлықтың келесi түрi ретiнде, бiз – деликвенттiк
Девианттық немесе деликвенттiк мiнез-құлықты келесi негiздерi бойынша ажыратуымызға
Әлеуметтiк өмiрде мынадай жағдайлар болуы мүмкiн, ауытқитын мiнез-
Девианттық мiнез-құлықтың пайда болуы типологиялық топтардың ерекшеленуi, спецификалық
Девианттық мiнез құлықтың субъектiлерi ретiнде жекелеген индивидтер де
Маскүнем, нашақор, жезөкше, әртүрлі жыныстық жолмен жұққан аурулары
Девианттық мінез-құлық бастапқыда дәлелсіз болады. Жастар әдетте қоғамның
2.1. Девиантты жастармен жүргізілетін әлеуметтік жұмыстың
«Технология» түсінігі объектіні өңдеу және сапалы қайта өзгерту
Әлеуметтік жұмыстың технологиясы әлеуметтік технологиялардың бір саласы. Ол
Әлеуметтік жұмыстың технологиясы әдетте екі мағынада қарастырылады. Кең
Жоғарыда көрсетілген екі жол жастармен әлеуметтік жұмыс техологияларында
процедура мен операциялардан (іс-әрекеттің тәсілі мен құралы ретінде)
осындай бағдарламаларға сәйкес құрылған іс-әрекеттің өздері.
Жастардың әлеуметік жұмысының технологиясы әр алуан, олардың түрлері
Жастар әлеуметтік жұмысының технологиясының жіктелуі олардың жаңа дәрежесіне
Әлеуметтік жұмыстың технологиясы стратегиялық және тактикалық сипаттағы технологиялар
Соған қарамастан жастармен әлеуметтік жұмысты табысты жүзеге асыруда
Жастармен жүргізілетін әлеуметтік жұмысты жалпылау осы салада қолданылатын
ұйымдастырушылық тәсіл жұмыс нысанының, жобаларының әр алуандылығына бағыттылығымен
кезеңмен қолдану тәсілі жұмыстың шартты түрде екі негізгі
кадрмен қамтамасыз ету таңдап алынған технологияны жүзеге асыруға
Жастармен жүргізілетін әлеуметтік жұмыс технологиясының тағы бір маңызды
1.3. Жасөспірімдердің девиантты мінез-құлқы және аутогендік жаттығулар
Кез-келген іс-әрекетті бағалау белгілі бір нормамен салыстыруды көздейді.
Девианттық іс-әрекет екі үлкен категорияға бөлінеді. Бірішіден ашық
Жеткіншек және жасөспірімдік шақ аса үлкен қауіп тудыратын
Егер жасөспірімдік психопатологиясына психиатрдың емес, жай қалыпты психолог
Жоғарыда айтылғандай, Мен-концепциясының және эго-идентификациясының қалыптасу процесі қиын.
Дара адамның қалыпты тіршілік әрекеті тек ортамен ақпарат
Сонымен, жасөспірімнің қанша және қандай әрекеттерді істегендігі ғана
Девиатты мінез-құлық әртүрлі болса да олар өзара байланысты.
Өзін сыйлаудың төмендеуі зерттеулер бойынша жасөспірімдерге девиантты мінез-құлықтың
Ғылыми әдебиеттерде осы мәселеге байланысты төрт басты гипотезалар
Девиантты мінез-құлық өзін-өзі сыйлауды түсіруге ықпал ету. Себебі
Өзін құрметтеудің төмен болуы қалыпты емес мінез-құлықтардың өсуіне
Кейбір топтар бойынша, әсіресе төменгі бастамалы өзін құрметтеу
Делинквентіліктің басқа да мінез-құлықтар, жас келген сайын өзгереді.
Девиантты мінез-құлық әрқашан да басты мақсатсыз, жоспарланбаған болады.
Соңғы жылдары еліктіргіш заттардың көбеюіне байланысты уланған жасөспірімдердің
Бұл құбылыстың да психофизиологиялық механизмі жеке тексерілмеген. Бірақ
1-жаттығу. Көзді жұмып «мен мүлде тынышпын», «менің оң
2-жаттығу. Денені ауырлатуға ғана емес, аяқ – қол
3-жаттығу. Жаттығу жүрек соғуының жиілігін басқаруға арналған.
4-жаттығу. Бір қалыпты және іштей тыныс алу қабілетін
5-жаттығу. Қарынның жылынуын сезіну. Мұнан бұрын алдыңғы төрт
6-жаттығу. Әуелгі бес жаттығудан соң, маңдайдын сол жағынан
Өзін-өзі жаттықтыру әдісі жүрек қан тамырларымен, жүйке жүйесі
Салауатты өмір салты ұқалыптастырудың негізгі мақсаты - әрбір
Қазіргі кезде денсаулық – тән саулығына, дене саулығына,
тән және дене күйі үшін – мен істей
психикалық жай-күй үшін – мен тілеймін;
адамгершіліктік күй үшін – мен істеуге тиіспін.
Адам денсаулығы, жанның тазалығы ең алдымен өзіндік
Күнделікті өмірде көңілді жүруге және адамдармен жақсы қарым-қатынаста
әр күніңізді жақсы көңіл-күймен қарсы алыңыз;
басқа біреумен ренжіскенде, оның қатты сөзіне жауап берер
адамдар өзіңізге қандай қарым-қатынаста болғаның қаласаңыз, өзіңіз де
Сонымен қазіргі өзін-өзі жаттықтыру арқылы жасөспірімдер жіне басқа
ІІ Бөлім
2.1. Қоғамдағы қылмыскерліктің проблемасы
Қылмыс – бұл әлеуметтік қауіпті девианттық тәртіп, Қылмыстың
Қылмыстың әр түрі болады: қылмыстық іс, шаруашылық қылмыс,
Қылмыстық іске – бандетизм, ақша жасау және жасанды
Шаруашылық қылмыстарға – төменгі түрлері жатады: пара алу,
Пайдакүнемдік қылмысқа баю мақсатымен басқалардың мүлігін, ақшасы мен
Ұйымдастырылған қылмыс ерекше орын алады. АҚШ-та ұйымдастырылған қылмыстың
топтың ішінде анық қалыптасқан қарым-қатынас;
бір немесе одан да көп мүшелерден түратын бандылар;
қылмысты жасау құралдары (ақша, транспорт, қару-жарақ);
ақша тығу жолдары;
ресми билікпен байланыс;
өзіндік ықпал өрісі.
Саяси қылмыс - өкімет халыққа қарсы қиянаттық көрсетеді,
Қылмыстық мінез-құлықтарды туғызатын себептер мен жағдайлар. әлеуметтік жұмыс
Қылмыстық девиацианың пайда болуын түсіндіретін әр түрлі теориялар
Бір психологиялық қылмыстық теориясында Зигмунд Фрейдтін ілімдері пайдаланады.
Социологиялық теорияларында қылмыстық мінез-құлықтың себебін адамның қоршауына байланысты
“Криминалды жасөспiрiмдер” түсiнiгiнiң өзi заңбұзушы азаматтар сапасында едәуiр
Жасөспiрiмдердiң қылмысы мен динамикасының құрылымы жағдайында Қазақстан Республикасында
Осындай тенденция бiздi қуантуы керек едi. Бiрiншiден, кез-келген
Екiншiден, бiздi тағы бiр ойландыратын мәселе, ол өте
Үшiншiден, соңғы жылдары кәмелетке толмаған жастардың қылмыстық тобымен
Қазiргi кезде жасөспiрiмдер үлкендермен бiрiгуге құштар. Осындай тенденция
Отандық криминологтардың пiкiрiнше статистикада зерттеуде кәмелетке толмаған заң
Қылмысқа әсер ететiн криминогендiк жағдайлардың бiрi ретiнде бiз
Жасөспiрiмдер арасында заңға қайшы мiнез құлық формаларын таралуының
Жасөспiрiмдердiң қылмыстық мiнез құлықтары көптеген себептердiң қатарымен байланысқан:
отбасындағы және оқу коллективтерiндегi тәрбиенiң салдары;
жанындағы үлкен адамдардың қарама қарсы әсерi, әсiресе бас
жасөспiрiмдер арасындағы зорлықтық iс-әрекеттердiң жанжал жағдайларындағы мүмкiн екендiгiнiң
халықтың құқықтық сауатсыздығы, оның iшiнде жасөспiрiмдердiң;
полиция жұмыскерлерiмен криминалдық тұрмыстық-отбасылық жағдайларды уақтысымен анықталмауы, осындай
жасөспiрiмдерге қолданған неадекватты шаралар, заңбұзғандығы үшiн немесе қылмыстары
антиқоғамдық iс-әрекеттегi жасөспiрiмдердiң бағыттарының топтарын iздеуге және анықтауға
жасөспiрiмдер арасындағы нашақорлық, iшiмгерлiк, токсикоманияның кең таралуы;
Жасөспiрiмдердiң бос уақыттық және еңбекпен уақыт өткiзу мәселелерiнiң
Заңқорғаушы органдардың профилактикалық жұмыстарының жетiспеушiлiгi, осы органдар мен
Бiлiмдi қолдана педагогтардың, психологтардың, заң бұзушылыққа алып келетiн
Жасөспiрiмдерге әлеуметтiк көмек беретiн қызметтердiң аймақтардағы әлi дамымағандығы
Мемлекеттiк және қоғамдық ұйымдардың, педагогикалық коллективтердiң, заң қорғаушы
Жасөспiрiмдiк қылмыс жастардың девианттылығының бiр формасы ретiнде ең
Қорытынды
Қоғамның тоқтаусыз дамуы нәтижесінде девиация мәнді проблемалардың біріне
Жастардың девиантты мінез-құлық әрекеттері түрлеріне нашақорлық, маскүнемдік, өзін-өзі
Жастардың әлеуметтік девиантты мінез-құлық болуының басты себебі, бір
Қазақстанда девиантты мінез-құлық әрекеттердің қазіргі жағдайына, нарықтық қатынасқа
Профилактика – бұл біздің жастарымызды тәрбиелеудің жалпы процесінің
Қорыта келгенде, әрбір елдің жастары өз қоғамының ең
Жастар – елдің болашағы, қоғам дамуына әрекет жасайтын
Қосымша-1
Заңды бiлуге берген өзiндiк баға.
Заңды бiлуге берген өзiндiк баға
Зерттеуге қатысушылар Жеткiлiктi Жиi Интуициялық Жеткiлiксiз
Ерлер арасында 12,0 42,0 27,0 19,0
14-17 жас аралығындағы ж-р 12,0 44,0 32,0 12,0
18-25 жас аралығындағы ж-р 12,0 25,0 22,0 41,0
Мектеп оқушылары, ТПУ оқу-ы 12,0 44,0 32,0 12,0
Орта бiлiмi бар адамдар 11,0 29,0 25,0 35,0
Жоғарғы бiлiмi бар адамдар 20,0 20,0 - 60,0
Әйелдер арасында 13,0 37,0 11,0 39,0
14-17 жас аралығындағы ж-р 5,0 29,0 20,0 46,0
18-25 жас аралығындағы ж-р 18,0 37,0 11,0 34,0
Мектеп оқушылары, ТПУ оқу-ы 5,0 27,0 136,0 52,0
Орта бiлiмi бар адамдар 18,0 39,0 9,0 34,0
Жоғарғы бiлiмi бар адамдар 20,0 30,0 10,0 40,0
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР
Джаманбалаева Ш.Е. Социальные проблемы девиантного поведения (на материалах
Ковалева А.И. Социализация личности: норма и отклонение –
Первова И.Л. Ассоциальное поведение детей и подростков. СПб:
Джаманбалаева Ш.Е. Общество и подросток: социологически аспект девиантного
Ковалев А.Г. Психология личности. –М: 1985.
Казымбетова Д.К. Девиантное поведение молодежи как объект социологического
Дюркгейм Э. Норма и патология. Рубеж. Альманах социальных
Сиськов В. Преступность несовершеннолетних: причины и следствия //Фемида.
Первова И.Л. Ассоциальные поведение детей и подростков. СПб:
Джаманбалаева Ш.Е. Особенности социализации подрастающего поколения//Казахстанское общество и
Молодежь и общество на рубеже веков. –М: Владос,
Дюркгейм Э. О разделении общественного труда – Одесса,
Панкратов В.В. Ассоциальное поведение молодежных группировок – реакция
Актуальные проблемы социологии девиантного поведения и социального контроля.
Сарсенова Ж.Н. Әлеуметтік жұмыс. Алматы 2004 жыл.
3