МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ 4
І-тарау. Мемлекеттің пайда болуының алғышарттары 6
1.1. «Неолиттік төңкеріс» және мемлекет 6
1.2. Мемлекеттің пайда болу туралы негізгі теориялары 9
ІІ-тарау. Мемлекеттің белгілері, функциясы және органдары 16
2.1 Мемлекет анықтамасы. Мемлекет белгілері, функциясы және органдары
Қорытынды 24
ПАЙДАЛАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР: 27
КІРІСПЕ
Мемлекет қоғамдық институт тұрғысында қалай пайда болды? Бұл
Мемлекеттің қоғамдық институт тұрғысында тамыр тартқан тереңі мен
Бәрімізге белгілі жас мемлекетіміз – Қазақстан Республикасының өз
Бастапқы айта кететін жайт мемлекеттің мәні, құрылымы және
Мемлекеттің қалыптасуы туралы сұрақ аса күрделі және осы
Жұмыс барысында мемлекеттің пайда болуы хақындағы жинақталған білімді
І-тарау. Мемлекеттің пайда болуының алғышарттары
1.1. «Неолиттік төңкеріс» және мемлекет
Мемлекет - саяси жүйенің басты институты және оның
“Мемлекет” атауын екі мағынада ұғынуға болады. Сонымен, кең
Мемлекеттің пайда болып, дамуына мүмкіндік еткен себептерге көңіл
- Қоғамдық еңбекті бөлуді дамыту, басқару еңбегін әдейі
- Қоғамды басқару ісін күшейтуге құштарлықтың пайда болуы
- Қоғамдық өндірістің барысында жеке меншіктің, таптар мен
- бір халықты басқа халықтың жаулап алуы;
- халықтың саны мен тығыздығының өсуі, халықтардың көшпеліктен
- жағрапиялық жай-күйі, ауа-райы жағдайы және сол сияқтылар.
Мемлекет пен құқықтың танымын мемлекеттің пайда болуы туралы
Осы себептен алғашқы қауымдық қоғамның жақтарының мінездемесінен бастауға,
Қазіргі таңда археология мен этнографияның жетістіктерінің арқасында алғашқы
Алғашқы қауымдық қоғамның бұл жаңаша түсінуінде ең алдымен
Неолитте иемденушіден өндіруші шаруашылыққа өту кезінде қалыптасқан адамзат
Алғашқы қауымдық қоғам өмірінің барлық материалдық негізін, оның
Бұл кезеңділік қай алғашқы қауымдық қоғам туралы, ол
«Неолиттік төңкерістің» әлеуметтік экономикалық экологиялық мәні мынада болады
4-3 мыңжылдықтарға қарай өндірістік экономика адамзаттың өмір сүруінің
Өндірістік экономикаға көшудің негізіне азаматтық өмір сүруіне қауіп
Барлық өзінің әлеуметтік және шаруашылық ұйымдастыруының қайта құруымен
«Неолиттік төңкерістің» нәтижесі болып жер шарының кейбір аймақтарында
Осылайша «неолиттік төңкерістің» - адамзаттың өндіруші экономикаға көшуі
Әдетте, ежелгі мемлекеттік құрылымдар заңды түрде ерте жер
Бастапқыда олар қала мемлекеттер ретінде пайда болды. Еркін
Қала мемлекетте әкімшілік идеологиялық басшылықтың 3 басқару орталығы
Қала басқа шектесетін ауылдарға қатысты мемлекеттік басқару қызметін
Осылайша, мемлекеттік адамзат өндіруші экономикаға көшетін неолиттік төңкеріс
1.2. Мемлекеттің пайда болу туралы негізгі теориялары
Мемлекет адам қоғамы дамуының белгілі бір сатысында пайда
Мемлекеттік билік оның шығу тегі теориялық зерттеудің маңызды
Батыстағы отандық мемлекет пен құқық теориясына эквивалентті қоғамдық
Осылайша, тапқа дейінгі эгалитарлық қоғамға қарағанда (эголите -
Мысалы, бүкіл жерде тікелей өндірушілердің еңбегіне басқарушы бойынша
Осылайша мемлекеттік билік әр түрлі жолдармен тарихи дамиды:
Бұл заңдылық топтық қоғам мен алғашқы қауымдық арасында
Бірақ олар тек қоғаммен бейімделген жағдайда, қоғам мемлекетпен
Бұндай кезде қазіргі кездегі мемлекет теориясында бірінші, екінші,
Бұндай зонада топтық құрылымдардың және мемлекеттік құрылымдардың орталығы
Мемлекет пен құқықтың шығуы туралы түрлі теориялар бар.
Марксистік теорияда мемлекеттің пайда болу таптық теория тұрғысынан
Бұл теория процесті материалистік тұрғыдан дұрыс түсіндіргенмен, құқық
Маркстік теорияның тұжырымдалуынша (түсіндіруінше) құқықтық нормалардың таптық сипаты
Бірақта бұл процестерді қомақты етіп көрсету, құқықтың пайда
Бірақта осы негізде кұқықтың пайда болуы маркстік теорияның
Күш көрсету теориясы идеялық қайнар көздері құл иеленушілік
Сонымен қатар, мемлекет пен құқықтың шығуын зорлық-зомбылықпен байланыстырады.
Дюринг ойы бойынша қоғамдық дамудың негізі - саяси
Австралиялық социолог және мемлекет зерттеуші Гумплович сыртқы күш
К.Каутский да мемлекет қайнар көздерін сырт күш көрсетуден,
Күш көрсету теориясында толығымен экономикалык концепция элементтері бар.
Күш көрсету теориясын толығымен жоққа шығару тек формальды
Сыртқы да, ішкі де күш көрсету теориясының элементтері
Психологиялық теорияның жақтаушылары қоғам мен мемлектті адамдардың және
Ал шын мәнінде мемлекеттің пайда болуымен қызмет атқаруының
Бірақ барлық қоғамдық өмірді адамдардың психологиялық әсер етуіне
Мемлекет жан-жақты төтенше құбылыс. Оның пайда болуының себебптері
Адамды көптеген қызығушылықтар жинақталған: экономикалық, әлеуметтік, саяси, рухани,
Патриархалдық теория мемлекет шығуын отбасының дамуына байланыстырады, яғни
Органикалық теория – бұл пікірді Платон көне дәуірде
19 ғасырдағы ғылымның жетістіктеріне сүйене отырып, бұл теория
Табиғи құқықтық теория -17-18 ғасырлардағы қалыптасқан теория. Өкілдері:
Келісім-шарттық теория – мемлекет шығуын, пайда болуын адамдар
Материалистік теория - мемлекет пайда болуын экономикалық тұрғыдан
Мемлекет қоғамның көп салалы, көп жүйелі құбылыстарына сәйкес
1. Мемлекет (таптық тәсіл бойынша) - бір таптың
2. Мемлекет (жалпы әлеуметтік тәсіл бойынша) – саяси
Мұнда мемлекет адамдардың өзара
3. Мемлекет – құқық заңдарға тәуелді адамдардың бірлестігі
Мемлекеттілік ру-тайпалық құрылыстың орнына келеді. Алғашқы қауымдық теңдік
Мемлекет – қоғамның ұйымдық құрылымды объективті қажет ететін
Марксизм мемлекетті қарама–қарсы екі жақтың бірлігі деп қарайды.
"Мемлекет өркениетті қоғамды байланыстыратын күш" деп жазды марксизм
Мемлекеттің дамуы – мемлекет қоғамдық еңбек бөлісінің, жеке
Қорыта айтқанда мемлекеттің адамзат қоғамындағы саяси-әлеуметтік орны мен
ІІ-тарау. Мемлекеттің белгілері, функциясы және органдары
2.1 Мемлекет анықтамасы. Мемлекет белгілері, функциясы және органдары
Мемлекет дегеніміз – жария өкіметтің пайда болуымен іс-әрекетінің
1872 ж . неміс заңгері Р.Моль былай деп
Мемлекеттің мәнін орыс заңгерлері де түсіндірген. Мысалы, Коркунов
Трубецкой былай санайды, "халықтың бірлестігі – бұл мемлекет,
Сондықтан мемлекет белгілі бір территория шеңберіне халықты ырықсыз
Мемлекеттің негізгі белгілері:
Мемлекет – саяси ұйым. Қоғамда көптеген саяси ұйымдар
Меншігінің орнына жеке адамдардың меншігі пайда болып, меншіктің
"Мемлекет"- латынның "қалыптты жағдай" - деген сөзінен шыққан.
Мемлекет пен билік туралы қағидалар бірте-бірте мифологиялық ұғымнан
Мемлекет туралы саяси ілімнің шығуы ежелгі Грецияның саяси
15 ғасырдағы қазақ мемлекетінің құрылуы да саяси-құқықтық идеологияның
Бірақ мемлекет - ерекше, бүкіл қоғамды қамтып, негізінен,
Мемлекет қоғамның атынан қоғамның ішінде де, басқа мемлекеттермен
1. Мемлекеттік егемендік. Мемлекеттің негізгі белгілерінің бірі –
Мемлекет өзінің ішкі және сыртқы саясатын өзі
2. Билеуші органдар. Мемлекеттік билікті іске асырушы
Мемлекеттің басты белгісінің бірі өкімет билігі бірлігінің болуы.
Мемлекет органдарын, оларда істейтін қызметкерлерді қаржыландыратын оның арнаулы
3. Мемлекетте қалыптасқан белгілі бір нормалар жүйесін нығайтатын
4. Мемлекеттің өзінің тұрағы, аумағы болады. Сол аумақта
Мемлекет түсінігіне - орын басты, анықтаушы, тұрақты және
Саяси билік мемлекеттің маңызды белгісі мен оның мәнінің
Бірақ мұнымен қатар 70 жылдан астам уақыт бойы
Нақтылап айтқанда, антогонистік таптарға бөлінетін қоғамдағы мемлекетке есептелген
К.Маркс мен Ф.Энгельс былай деп жазған; "Саяси биліктің
Бұлардың соңынан В.И.Ленин де мемлекетті бір класстың екіншісінен
Бірақ, 19 ғасырдың 40 жылдарының 2-ші жартысынан бастап,
Бұндай көзқарас жеке елдердің ішіндегі мен халықаралық алаңдағы
Сондықтан екінші дүниежүзілік соғыстан кейін болған әлемдегі түпкілікті
Айта кететін жағдай — қарастырылып жатқан мемлекет талқылауына
Алайда мұндай көзқарас қандай жағымды болғанымен, ол да
Құрылымы, өкілеттіліктері, қызмет етуі, билік ету аумағы қатаң
Ескере кететін жағдай - құқықтық мемлекет пен демократияның
Заңдылық пен құқықтың тәртіпті қамтамасыз ету - демократия
Мемлекеттің аса күрделі құбылыс екендігін ескере отырып және
Мемлекет қоғамның саяси жүйесіне кіретін басқа ұйымдардан бірқатар
1. Мемлекет өзінің территориялық шекарасының аумағында азаматтық белгімен
2. Мемлекетік егеменділік, яғни, халық аралық қатынастардағы тәуелсіздік
3. Мемлекет зандық күші бар және өзіне құқық
Белгілі бір қоғамдық бірлестіктер өздерінің ұйымішілік бөлімдері мен
4. Мемлекет өзінің міндеттері мен функцияларын жүзеге асыруға
Тұтас болғанда мемлекеттік механизмді құрайтын органдардың спецификалық ерекшелігі
Осы арнайы құрылған мемлекеттік механизмнің осы өзінше дағдыланған
5. Мемлекет заңдылық пен құқықтық тәртіпті қорғауға арнайы
6. Тек мемлекетте ғана - өзінің қорғанысын, егемендігін,
7. Қоғамдық қатынастарды мемлекетік реттегіші және қоғамның мемлекеттік
Мемлекеттің тұтас алынған белгілері – оның қоғамның саяси
Қазіргі таңда Қазақстан Республикасында демократия мен бостандық, тұрақтылық
Бұл мақсаттарды жүзеге асыру – мемлекетті нығайтумен Қазақстандағы
Мемлекет қоғамның саяси жүйесінің басты элементі. Мемлекет саяси
Қоғамдағы кез келген саясаттың жүзеге асырылуы мемлекет пен
Қорытынды
Біз осы еңбегімізді жаза отырып, көптеген саналы пікірлермен
Атап айтар болсақ, біздің пікірімізше билік иесі болу
Қазақтың біртуар ақыны М. Шаханов айтпақшы:
«Алмас қылыш секілді халық деген
Ұстайтындар аз оны парықпенен
Қайрай білу – бір өнер
Жұмсай білу - бір өнер
Құрай білу – бір өнер».
Ендеше біз осындай «саяси үлестірушілердің» барлығына тәубе келтіруіміз
Қорыта айтқанда, біз мемлекеттік биліксіз, басқарусыз өмір сүре
Тіршіліктің өзі жалқы мен жалпыдан, билеуші мен халықтан
Арабтың атақты жиһангезі әл-Идрисиі «Әміршінің әйелі билікке араласса,
Иә, билік жүрген жерде қызғаныштың қызыл оты өшпейді,
«Әмірші қашанда ел арасынан шыққан айбатты әрі ақылды
Халқымыз бейбітшілік пен тыныштықта өмір сүріп, ауздарынан ақ
Міне, біз осылайша талғам-түсінігіміздің шеңберінде мемлекеттің пайда болуы
Иә, тағдыр біздің мемлекетіміздің жолындағы небір қиын сүрлеу-соқпақтардан
ПАЙДАЛАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР:
І. Нормативтік–құқықтық актілер:
І. 1. Қазақстан Республикасының Конституциясы. 30.08.95 ж. қабылданды,
І. 2. Қазақстан Республикасының мемлекеттік тәуелсіздігі туралы заң.
І. 3. Егемендік туралы декларация. 25.10.90 ж.
І. 4. «Қазақстан Республикасының президенті туралы» конституциялық заң
І. 5. Назарбаев Н.А. Қазақстан халықына Президенттің Жолдауы
І. 6. Назарбаев Н.А. Тәуелсіздік мемлекет ретінде
І. 7. Конституцияның түсіндірме сөздігі. Алматы, 1996 ж.
ІІ Арнаулы әдебиеттер:
ІІ. 1. Алексеев С.С. Теория права, 2 изд.,
ІІ. 2. Баянов Е. Мемлекет және құқық негіздері.,
ІІ. 3. Венгеров А.Б. Теория государства и права.,
ІІ. 4. Жоламан Қ.Д., Мұхтарова А.Қ., Тәукелев А.Н.
ІІ. 5. Левшин Р.З. Государство и право в
ІІ. 6. Марченко М.К. Теория государства и права.,
ІІ. 7. Өмірбекова Г.Ш. Мемлекет және құқық теориясы.,
ІІ. 8. Лазарева В.В. Общая теория государства и
ІІ. 9. Петров В.С. Сущность, содержание и формы
ІІ. 10. Сырых Теория государства и права., 1998
ІІ. 11. Сапарғалиев Ғ.С., Ибраева А.С. Мемлекет және
ІІ. 12. Сапарғалиев Ғ.С. Теория государства и права
ІІ. 13. Марченко М.Н. Проблемы теории государства и
ІІ. 14. Матузова Н. Теория государства и права,
ІІ. 15. Корельский В.М. Теория государства и права.,
ІІ. 16. Марченко М.Н. Теория государства и права.,
ІІ. 17. Лазарева В.В. Теория государства и права.,
ІІ. 18. Храпанюк В.И. Теория государства и права.,
ІІ. 19. Юридический справочник для населения, 2 изд.
ІІ. 20. Өзбекұлы С. Хан Тауке и правовой
ІІ. 21. Левшин А.И. Учебное пособие., М. 1997
Венгеров А.Б. ТГП. Ч.1.М.,1995. С.25.
«Саясат» - ақпараттық – сараптама журналы. А. 1999.
Сапаргалиев Г.С. ТГП. А. 1994. с. 20.
Марченко М.Н. Проблемы ТГП. М. 2001. с. 45.
Сапаргалиев Г.С. Теория государства и права Казахстана А.
Хропанюк А. «Теория государства и права» М. 1997ж
Алексеев С.С. Теория права. М. 1995 с. 19.
Марченко М.К. Теория государства и права М. 1996
Лазарева В.В. «Общая теория государства и права» М.
Лазарева В.В. Теория государства и права М. 1997.
Маркс Энгельс Соч. Т4 с. 447
В.И. Ленин Полн. соч. собр. Т33 с.8
Марченко М.К. ТГП. М. 1996
3