МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ.................................................................................................3
ТАБЫСТЫҢ ЭКОНОМИКАЛЫҚ МАЗМҰНЫ
1.1 Ұйым табыстары және оған анықтама............................................6
1.2 Табыстар есебінің шетелдік
ТАБЫСТЫҢ ЕСЕБІ
2.1 Ұйымның негізгі және негізгі емес
табыстардың есебі...........................................................................12
2.2 Жалпы активтердің табыстылық деңгейінің есебі.......................15
2.3 Ұйымдағы табыстар және оларды есептеу тәртібі........................17
ТАБЫСТАР ЕСЕБІНІҢ ЖЕТІЛДІРУ БОЙЫНША
ШАРАЛАРЫ
3.1Халықаралық қаржы есептілігінің стандартын қолданудың кейбір
мәселелері.
ҚОРЫТЫНДЫ.....................................................................................26
ПАЙДАЛАНЫЛАТЫН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ............................28
КІРІСПЕ
Қазақстан Республикасының қазіргі кездегі дамуы қаржылық есеп
Нарық қатынас жағдайында ұйымның қаржылық және бухгалтерлік
Қаржылық есеп және есеп беру мәліметтері ұйымның
Нарықтық экономиканы басқару мен құруға, әртүрлі деңгейдегі
Қаржылық есеп беру бұл ұйымның кәсіптік есеп
Нарық жағдайында табыстың ролі айтарлықтай артты. Табыстар
1 ТАБЫСТЫҢ ЭКОНОМИКАЛЫҚ МАЗМҰНЫ.
1.1 Ұйым табыстары және оған
Кез – келген ұйымның нарықтық экономика жағдайындағы
Табыстар дегеніміз – қаржының келуі немесе активтер
Ұйымның табыстары – деп Қазақстан Республикасы бухгалтерлік
дайын бұйымдар мен тауарларды сатудан алынатын табыстар
әртүрлі қызмет көрсетуден алынатын табыстар
дивиденттер және пайыз түрінде алынатын және тағы
Табыстар ұйымның қызметінің түріне және бағытына байланысты
негізгі қызметтен алынған табыстар
негізгі емес қызметтен алынған табыстар
Ұйымның негізгі қызметтен алынған табыстары мен негізгі
Ұйымның табыстары келесідей шарттар қанағаттандырылған кезде танылады:
табыс сомасы дұрыс бағаланған жағдайда
ұйымның экономикалық пайдаларды алу ықтималдығы болғавн жағдайда
ұйым сатып алушыға меншік құқығын берген жағдайда
келісім бойынша нақтылы жұмсалған немесе күтіліп отырған
Қаржылық есеп беру кезінде ұйымдар түсініктеме жазбахатында:
- тауарлар өткізу
қызметтер көрсету
пайыздар және дивиденттер нәтижесінде туындайтын табыстарды, олармен
Кәсіпорындар мен ұйымдарда табыстардың есебі субьектілердің бухгалтерлік
Ықшамдалған түрде табыс туралы түсінік 1995
Табыс өз қызметтерін тиімді орындай алуы үшін
Жуықтаудың белгілі бір дәрежесіне, өнім бағасы еңбектің
Бұйымдарды калькуляциялау және өнімнің өзіндік құнын анықтау
Табысты бөлу жүйесі белесенді рол атқаруы керек
Табысты тиімді пайдалану тек қалған барлық қаржы
Кәсіпорынның табыстылық көрсеткіштерінің өсіне ұйымның өзі де,
Табыстылық көрсеткіштерін талдау міндеттеріне мыналар жатады:
Табыстылықтың нақты көрсеткіштерінің жоспарының орындалуын бағалау;
Таза табыстың қалыптасуының жоспарының орындалуын бағалау;
Табысқа әсер ететін факторлардың әсерін анықтау және
Табысты болу бағыттарын, пропорцияларын және тенденцияларын зерттеу;
Табысты пайдалану жөнінде ұсыныстар жасау;
Табыстылықтың әр түрлі коэффиценттерін және олардың деңгейіне
1.2 Табыстар есебінің шетелдік тәжірибесі.
Шетелдік арнаулы әдебиеттерде «табыстар» ұғымы келесідей түрде
«Табыстар» дегеніміз – қаржының келуі немесе активтер
Табыстылықтың көрсеткіштер жүйесі ең алдымен қаржылық нәтижелердің
Табыс жинақталаған түрде ұйымның қызметін жүргізудің нәтижесін,
Табыс есебі ұйымның бюджет алдындағы, банктер мен
Шетелдік елдерде табыс негізгі екі қызмет атқарады:
мемлекеттік бюджет табысның көзі
ұйым мен бірлестіктерінің өндірістік және әлеуметтік даму
Нарықтық экономикаға өту кезінде табыстардың есебін ұйымдастырудың
Қызметтердің және олардың өзара шарттылығындағы бірлігі, табысы
2. ТАБЫСТАРДЫҢ ЕСЕБІ.
2.1. Ұйымның негізгі қызметінен түскен табыстың есебі.
Кәсіпорындар мен ұйымдардың негізгі емес қызметінен түскен
6010 – «Өнімдерді сатудан және қызметтер көрсетуден
6020 – «Сатылған өнімді қайтару».
6030 – «Бағадан және сатудан жеңілдіктер».
6010 – шот, «Өнімдерді сатудан және қызметтер
Сатылған өнімді қайтару және бағадан, сатудан жеңілдіктер
6030 – бағадан және сатудан жеңілдіктер туралы
Сату жеңілдіктеріне келесідей түрлерін жатқызуға болады:
нақты төлем үшін шегерім шоты, нақты ақша
Сконто шегерімдері бағалық шегерімдер шарттары немесе жабдықтаушы
Дилерлік шегерімдер тауарларды өткізуді ұйымдастыратын агенттіктерге және
Жабық шегерулер тұйық экономикалық бірлестіктерге айналыста болатын
Қызмет барысындағы шегерулер өндіруші тауарларды сату, тасымалдау,
Шегерімдердің келесі түрлері қолданылады:
алынатын тауар санына байланысты баға жеңілдігі;
тауарды бір жылға ұйғарымды көлеміне қарағанда көбірек
уақытпен байланысты жасалатын жеңілдіктер; негізгі маусымдық сипаты
сандық жеңілдіктер бұл кезде тапсырыс көлеміне және
арнайы жеңілдік бұл белгілі бір жабдықтаушы мен
Осы жасалған жеңілдіктердің барлығы сатып алушыға жазатын
Табыстылықтың негізгі қызметтен алынған табысы ол қаржылық
Негізгі қызметтерді көрсетуден түскен табыстарды табудың
нақты орындау;
пропорционалды орындау;
аяқталған орындау;
инкассация;
Негізгі емес қызметтерден табыс есебі ол бағамдық
6110 - «сыйақылар бойынша кірістер»
6120 – «дивиденттер бойынша кірістер»
6130 – «қаржылық жалдаудан алынатын кірістер»
6150 – «қаржылық құралдардың әділ құнын өзгертуден
6160 – «қаржыландырудан түскен басқада кірістер»
Сонымен қатар 6200 – «басқа да кірістер»
6210 – «активтердің шығуынан алынатын кірістер»
6220 – «өтеусіз алынған активтерден алынатын кірістер»
6230 – «мемлекеттік субсидиялардан алынатын кірістер»
6240 – «құнсызданудан залалды қалпына келтіруден алынатын
6250 – «бағамдық айырмадан түсетін кірістер»
6270 – «биологиялық активтердің әділ құнын өзгертуден
6280 – «өзге де кірістер» және бұл
6310 – «тоқтатылатын қызметке байланысты кірістер» бұл
2.2 Жалпы активтердің табыстылық деңгейінің есебі
Жалпы активтердің тиімділік деңгейі анықтау үшін авансталған
Тәжірибеде ағымдағы активтердің табыстылығы деп аталатын көрсеткіштер
Ұйымның немесе акционерлік компания құқығында жұмыс істеуші
Тәжірибеде ұзақ мерзімді активтердің табыстылығы деп аталатын
Негізгі өндірістік қорлардың табыстылық деңгейі ол таза
2.3 Ұйымдағы табыстар және оларды
Ұйымның нарықтық экономика жағдайындағы қызмет етуінің экономикалық
Ұйым табыстылығын бағалау кезінде оларды абсолюттік және
Абсолюттік көрсеткіштердің келесі түрлері бойынша оларды бағалау
өнімді өткізуден түсетін түсім - ол қосылған
Жалпы табыс – ол өнімді өткізуден түскен
Негізгі қызметтен түскен табыс – ол жалпы
Салық салынғанға дейінгі қалыпты қызметтен түскен табыс
Негізгі емес қызметтен түскен табыс – негізгі
Салық салынғаннан кейінгі табыс – ол салық
Күтпеген оқиғалардан түскен табыс – ол қалыпты
Таза табыс – ол қорытынды табыстарды қорытынды
Салыстырмалы көрсеткіштердің келесі түрлері бойынша оларды
Ұйымның активтерінің табыстылығы – ол таза табыс
Ұзақ мерзімді активтердің табыстылығы – ол таза
Ағымдық активтер табыстылығы – ол таза табыстың
Өндірістік қорлардың табыстылығы – ол таза табыс
Негізгі қызметтің табыстылығы – ол негізгі қызметтен
Табыстылық көрсеткіштерін талдау міндеттеріне келесілер жатады:
Табыстылықтың абсолютті көрсеткіштерінің жоспарының орындалуын бағалау;
Таза табыстың қалыптасуының құрамдас элементтерін зерттеу;
Табысқа әсер ететін факторлардың әсерін анықтау және
Табысты бөлу бағыттарын, пропорцияларын және тенденцияларын зерттеу;
Табыстың өсу резервтерін анықтау;
Кәсіпорынның даму перспективасын ескере отырып, табысты тиімді
Табыстылықтың (рентабельділіктің) әр түрлі коэффициенттерін және олардың
Нарықтық экономика жағдайында ұйымның негізі және мақсаты
Табыстылықтың бірінші абсолютті көрсеткіші өнімді (жұмыс, қызмет)
Табыс құрылымында ең үлкен үлес салмақты өнімдер
Өнім өткізуден түсетін табыс сомасына қоймадағы өтпеген
Кәсіпорында өнімді өткізуден түскен табыс жоспарлан өндірісінен
Есептеу әдісіне көшу өнімді өткізуден түсетін табыс
Нарықтық жағдайда тиеліп жіберілген өнімдер үшін есеп
1. бұл нысан жабдықтаушылар үшін тиімді;
2. белгілі бір дәрежеде өндірілген өнім сапасын
3. тұтынушы төлем жүргізгеннен кейін, тауарды қажетті
Табыстылықтың абсолютті көрсеткіші – жалпы табыс. Ол
Көптеген кісіпорындарда өзіндік құнды баптар бойынша талдаумен
Ұйымдық жүргізудің тұрақты экономикалық жағдайда жалпы табыстың
Ұйымдарда табиғи себептерге байланысты табыс өсімін пайдалы
Соңғы тұтынушыға бағытталған салаларда сұраныс, өзіндік құн
Заттай түрде өнімді өткізу көлемінің өсуі табыстың
Өндіріс және өнім өткізу көлемін өсіруге әкелетін
Табыстылықтың келесі абсолютті көрсеткіші – негізгі қызметтен
3 ТАБЫСТАР ЕСЕБІН ЖЕТІЛДІРУ БОЙЫНША ШАРАЛАРЫ
3.1 12 IAS Халықаралық қаржы есептілігінің стандартын
қолданудың кейбір мәселелері
1996 жылы қазанда Кеңес қайта қаралған 12-«Пайдаға
1999 жылы мамырда 10-«Есепті күнінен кейінгі оқиғалар»
2000 жылы сәуірде 40-«Инвестициялық жылжымайтын мүлік» IAS
2000 жылы қазанда Кеңес 12 IAS-Халықаралық стандартына
SIC мынадай түсініктемелерінің 12 IAS қатысы бар:
21 SIC-«Пайдаға салынатын салық - қайта бағаланған
25 SIC-«Пайдаға салынатын салық - компанияның немесе
Бастапқы 12 IAS-мен салыстырғанда негізгі өзгерістер мынадай:
Бастапқы 12 IAS компаниядан мерзімі ұзартылған әдісінің
1)Ұйымның ақшалай емес активтері мен міндеттемелері оның
2)Ақшалай емес активтер мен міндеттемелер 29-«Гиперинфляциялық экономика
Бастапқы 12 IAS уақытша айырмашылықтардың біршама уақыт
12 IAS кәсіпорындарды біріктірген кезде жасалатын түзетудің
Бастапқы 12 IAS кейінге қалдырылған салық активтері
32-«Қаржы құралдары - ақпаратты ашу және беру»
ҚОРЫТЫНДЫ
Қаржылық есеп бер бұл ұйымның кәсіптік есеп
«Табыстар - бұл есептік кезеңдегі активтердің ұлғаюы
Табыс табу кез келген ұйымның қызмет етуінің
Ұйымның табыстары – деп Қазақстан Республикасы бухгалтерлік
Негізгі емес қызметтерден табыс есебі ол бағамдық
Ұйымның нарықтық экономика жағдайындағы қызмет етуінің экономикалық
«Директ - костинг» жүйесі шығындарды талдау
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
1 Баканов М.И., Шеремет А.Д.Теория экономического
2 Ковалев В.В.Финансовый анализ. М: Финансы
3 Дюсембаев Х.Ш и др.Анализ финансовой
4. Шеремет А.Д., Сайфулин Р.С. методика финансового
5. Қазақстан Республикасы Президенті Жарлығының күшіндегі №
6. Бухгалтерлік есептің бас шоттар жоспары 4.
7. В,В, Родостовец «Теория и отрослевые
8. Ә.Ә. Әбдіманапов «Бухгалтерлік есеп теориясы және
9. В.К. Радостовец. «Бухгалтерский учет на предприятии»
10. В.К.Радостовец «Финансовый и управленческий учет на
11. Нидлэ Б. Андерсон Д. Колдуэлл
12 Антони Р. «Основы бухгалтерского учета»
13 Луко Пачоли «Трактат о счетах и
14 Н.Қ. Қабылова., Ш.А. Доспалинова., Е.Н. Оразалинов
15.С.Б: Баймуханова., Ә.Ж. Балапанова., «Бухгалтерлік есеп» Алматы
Абленов. «Аудит негіздері» Алматы, Экономика
Вахрушина.М.А, «Бухгалтерский управленческий учет» Москва, Омега –
Друри.К, «Введение в управленческий и производственнчй учет»
Назарова.В.Л, Жапбарханова.М.С, Фурсов.Д.А, Фурсова.С.Д. «Басқару есебі»
Карпова Т.П, «Управленческий учет» Москва, ЮНИТИ
21 Сейдахметова. Ф.С «Современный бухгалтерский учет» Алматы