ЖОСПАР
Кіріспе 3
I-тарау. Бастауыш мектепке өлкетану материалдарын оқушылардың құлықтық тәрбиенің
1.1. Педагогика тарихында құлықтық тәрбиенің қалыптасуы және дамуы
1.2. Бастауыш мектепте оқушылардың құлықтық тәрбиесін қалыптастыруда
ІІ – тарау. 3-сыныптың еңбекке баулу пәнін
2.1. Қазақстан Республикасы жалпы орта білім берудің мемлекеттік
2.2. 3-сыныптың еңбекке баулу сабақтарында өлкетану материалдарын оқушылардың
Қорытынды 23
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі 24
Кіріспе
Зерттеудің көкейкестілігі .
Қазақстан Республикасының мемлекеттік бітімі қалыптасып, егемендігінің нығая түсуі
Бұл мәселелер өкіметтің қаулы қарарларында басты орын алып
Адам тәрбиесі-жалпыға қатысты әрі мәңгі категория. Тәрбиенің сан
Балалық шақ – бала бойына адамгершіліктің негізін қалайтын
Құлықтық тәрбиенің пайда болуы және оның ұғымы жөніндегі
Тәрбие теориясының негізгі саласы жастарға ұлттық педагогика негізінде
Ал осы саланың отандық классиктер Ы.Алтынсарин, А.Байтұрсынов, Ж.Аймауытов,
Дегенменде, бүгінгі күннің талабына сай бастауыш мектепке адамзат
Жер мен ел тағдырының, табиғат пен адам өмірінің
Зерттеу жұмысымыздың мақсаты:
Бастауыш мектепке өлкетану материалдарын оқушылардың құлықтық тәрбиесінің құралы
Осы мақсаттан туындайтын міндеттер:
1.Құлықтық тәрбиеге түсінік беру және өлкетану жұмыстары арқылы
2.Бастауыш сыныптың еңбекке баулу сабақтарында өлкетану материалдарын оқушылардың
Зерттеу объектісі-Бастауыш сыныптағы оқу-тәрбие процесі.
Зерттеу пәні – Еңбекке баулу сабақтарында өлкетану материалдарын
Зерттеу әдістері:
Педагогикалық, әдістемелік әдебиеттерді оқып пайдалану.
Озат педагогикалық тәжірибені жинақтау, талдау .
Бақылау, әңгіме.
I-тарау. Бастауыш мектепке өлкетану материалдарын оқушылардың құлықтық тәрбиенің
1.1. Педагогика тарихында құлықтық тәрбиенің қалыптасуы және дамуы
Еліміздің болашағы – ұрпақ тәрбиесінде. Өркениетті қоғам мен
Бүгінгі күн талабыа орай тәрбиенің мазмұны, мақсаты, қағидалары,
Қоғамымыздың іргесін нығайту мақсатында ең алдымен адамгершілік, ізгілік,
Құлықтық тәрбиенің пайда болуы және оның ұғымы жөніндегі
XVI ғасыр мен XVII ғасырдың аралығындағы жаңа педагогиканың
XVIII ғасырда Иоганн Гейрох Пестолоцци “құлықтық тәрбиенің нәтижесінде
Қазақ халқы мәдениетінің тарихынан көрнекті орын алатын халқымыздың
Қазақ халқының ұлы ойшылы А.Құнанбаев адамның ең жақсы
Ұлттық рухани қорына зор үлес қосып, ұлттық
Тәрбие халықтың ғасырлар бойы жинақтап, іріктеп алған озық
Тәрбиенің негізгі мақсаты – дені сау, ұлттық сана-сезімі
Жеке тұлғаның қалыптасуы үздіксіз және күрделі процесс.
Жеке тұлғаның қалыптасуы үздіксіз және күрделі процесс. Мұнда
Құлықтық тәрбие арқылы жас жеткіншектің ұлттық сана сезімін,
Балалар мен жастардың білімге ғылымға деген ықыласын арттыруда
Бастауыш мектеп педагогикасында тұңғыш рет қазақ тілінде педагогикалық
“Құлық тәрбиесі – адамгершілікті тәрбиелеудің құрамды бөлігі. Мұның
Құлықтық тәрбие беру арқылы жас жеткіншектердің бойында құлықтық
Енді осы айтылған терминдерге жеке-жеке тоқталайық:
Құлықтық сана –адамдардың көзқарастарында және елестетулерінде шындықты, қоғамдық
Құлықтық сана құрамына мұраттар, моральдық межелер, құлықтық құндылықтар,
Құлықтық құндылықтар - әлеуметтік құбылыстарды, адам әрекеттері мен
Құлықтықтық қатынастар шеңберінде адамдар қылығының моральдық маңызы болатын
Құлықтық құндылықтар мұғалімнің, оқушылардың көзқарастары арқылы өтіп, құлықтық
Құлықтық сезімдер – тұлғаның рухани құлықтық өмірінің көңіл
Құлықтық сезімдерге – намыс, ар -ұят, абырой, мақтаныш,
Өзінің әлеуметтік мазмұны жағынан олар қоғамдық болмысқа, өмірінің
Құлықтық сезімдер адамның бүкіл өмірлік іс-әрекетінің барлық түрлеріне
Құлық тәрбиесі дегеніміз – шәкірттердің саналы тәртібі, байыпты
Құлықтық тәрбиесі – адамгершілікті тәрбиелеудің бөлігі.
Мұның міндетті моральдық межелер мен талаптарды қоғамның әрбір
Жас ұрпақтың құлық тәрбиесінде ұлттық тәртіп пен мнез
Тәртіп пен мінез ерекшеліктері өзгеріп отырады. Олар халқымыздың
Ұлттық мінез-құлықты халықтың бай тәжірибесі арқылы тарихи тұрғыда
Қазақ халқының мінез-құлқында орын алған өзара көмектесу, әсіресе
Құлық тәрбиесінің міндеттері:
Оқушыларды қоғамның моральдық нормасын орындауда қалыптастыру;
Оқушыларды тәртіп және мінез-құлық тәжірибесін қалыптастыру;
Балалардың санасына және мінезіне педагогикалық ықпал жасаудың бірлігін
Отанға, халқымызға, еңбек және қоғамдық іс-әрекетке балалардың жауапкершілігін
Бұл міндеттерді жүзеге асыру; біріншіден, тәрбие процесінің объективті
Құлық тәрбиесінің мазмұны, оған қойылатын талаптар тәрбие бағдарламасында
Құлық тәрбиесі балалардың жас және дербес ерекшеліктеріне сәйкес
Әр түрлі іс-әрекеттерінің барысында бастауыш класс оқушылары, тәртіпке,
Сонымен, оқу және тәрбие барысында бастауыш класс оқушыларының
Орта мектеп жасындағы балалардың ішкі дүниеснде, сыртқы дүниеге
Демек, қорытып айтқанда, әдет баланың тәртібінің, мінез-құлқының тәрбиелк
Тәртіп мойындау мен еркіндіктің диалектикалық бірлігін көрсетеді.
Тұрмыстың әдеттегі формаларында бекіген тәртіп ережелері қылықты еркін
Тәртіптілік, болымды қылық және мінез негізінде адамның тұлғалық
Адам тәртібінің ішкі өлшемі қазіргі кезде оның тек
Ал оны бұзған уақытында, тіпті еріксіз болғанда да,
Сонымен құлық тәрбиесін тәрбиеніің басқа түрлерімен қабыстыру тұлғаның
Құлықтық тәрбиенің ең жоғарғы түрі - бауырмалдық, бүкіл
Ал бұл пікірде халықтың асыл ойының түйіні мақал-мәтелден
Қазақтың ұлы ойшылдары мен ағартушыларының бізге қалдырған еңбектерінен
Халық бала тәрбиесін құндақта жатқан күннен бастап, ат
Адам бойына жақсы мінез – құлық қасиеттердің
Кейде кластарда мінез-құлық мәдениеті жөнінде арнайы стенд жабдықталады.
Мектеп оқушыларын әдепті болуға, дұрыс киініп, таза жүруге
Мәдениетті мінез-құлық тәрбиелеу ұзақ уақытты керек ететін күрделі
1.2. Бастауыш мектепте оқушылардың құлықтық тәрбиесін қалыптастыруда
Оқушылар бойында құлықтық тәрбиесін, (қайырымдылық, ізгілік, өзара түсінушілік,
Жас ұрпақтың жеке тұлғалық бейнесінің қалыптасуы өз халқының
Өлкетану жұмыстары арқылы жеке тұлғаның ақыл-ой мәдениетін дамыту.
Өлкетану жұмыстары арқылы қүлықтық қасиеттерін қалыптастыру.
Жеке тұлғаның әлеуметтік және құлықтық мәдениетін тәрбиелеу.
Бастауцыш мектепе оқушының көңіл-күйін, сезімін тәрбиелеудің маңызы зор.
Өйткені оқушының оқуға деген ынтасын, қызығушылығын сақтау көңіл-күйді,
Өлкетанудың нәтижесінде оқушылар өздерінің жұмысқа деген қабілеттіліктерін сынайды,
Міне сондықтан да өлкетану мектеп өміріне сіңісе бастады.
Одан соң зерттеу объектісін жылдан-жылға кеңейтіп отырады. Бір
Енді бір мектептерде мектеп бағдарламасы талап ететін
“Өлке” деген ұғымды да әркім әр түрлі түсінеді,
Өлкетанумен тек мектеп емес мектептен тыс мекемелер де
Бұлардың барлығының мақсаты жергілікті жерді зерттеу, оны оқып
Мектепте оқушыларға өздерінің жергілікті жерінің табиғат жағдайын, тарихын,
Өз өлкесі жайындағы қарапайым түсініктерді мұғалім оқушыларға
Оған былай деп жауап беруге болады.
Өлкетану дегеніміз алдын ала белгіленген жоспар бойынша жүйелі
Енді осы анықтаманы талдап көрейік.
Мектепте өтілетін әрбір сабақтың экскурсияның, класс жетекшілері мен
Оқушылар жыл бойы өлкетанумен шұғылданатын болса, сабаққа кедергі
Біздіңше “өлке” дегенде ең алдымен, мектеп тұрған ауылдың,
Кейбір өлкетанушылар “Біз өзіміз тұрған жерді бұдан бірнеше
Жергілікті жерді зерттеуді әрқашан диалектикалық материализм тұрғысынан қарау
Әр сыныптың бағдарламасы талап ететін экскурсия да өлкетануды
Табиғатта сыртқы күштедің әсері мен адам баласының еңбегі
Міне сондықтан жас жеткіншектердің байқаушылық қабілетінің дамуына мектеп
ІІ – тарау. 3-сыныптың еңбекке баулу пәнін
2.1. Қазақстан Республикасы жалпы орта білім берудің мемлекеттік
Қоғамның ең басты талаптарының бірі - әр азаматтың
Мектепте еңбекке тәрбиелеудің басты міндеттері: біріншіден, еңбекке сүйіспеншілік
Жасөспірімді, еңбекке тәрбиелеудің жалпы міндеттері бірнеше жеке міндеттерді
Еңбек етуге әдеттену - бұл жай ғана еңбекке
Еңбек мәдениеті дағдыларын дарыту басты мәселелердің бірі. Еңбек
Бастауыш білім берудің мақсаты мен міндеттері.
Бастауыш сатыдағы білім берудің приоритетті мақсаты – оқу
Оқушының өзін қоршаған, өзі өмір сүрген жаңа табиғи
Оқу, ойын, еңбек, қарым-қатынас сияқты әрекет түрлерін қажетті
Оқушыда қалыптасуы тиіс әрекет түрлері (ойын, оқу, еңбек,
Түйме, ілгек, сыртетпе қадау; ілгек торлау; көнерген жерді
II. Ауылшаруашылық еңбек.
Өсімдіктің жетілуінің сыртқы жағдайларға байланыстылығы; бақылау (жылу, ылғал,
III. Техникалық еңбек.
Көркем өңдеу; қағаз, қатырма қағаз құрастыру техникалық үлгілер;
IV. Көркем еңбек.
Ермексаз, сазбалшық және папье-машеден жасалған бұйымдарды өңдеу, мата
Бастауыш сыныпты бітіретін оқушы дайындығы деңгейіне қойылатын бірқатар
Құрал-саймандармен жұмыс істеген кезде жеке бас гигиенасы мен
Көркем өңдеудің технологиясы жайында жалпы мағлұмат (кесте, аппликация,
Мамандық жөнінде жалпы мағлұмат.
Материалдың аты, қолданылуы салыстырмалы сипаттамасы (қағаз, қатырма қағаз,
Құрал-жабдықтардың аты, қолданылуы сонымен қатар іскерліктерін анықтағанда.
Жалпы еңбек іскерлігі олар:
Құрал-жабдықтармен материалды өңдегенде жеке бас гигиенасы мен қауіпсіздік
Материалды көркем өңдеуде құрал-жабдықтарды таңдап алу. Сызатын, өлшейтін
Қағазды, қатырма қағазды, матаны, теріні белгі бойынша қайшымен
Техникалық сурет, эскиз инструкциялық картаны оқу.
Техникалық сәндік қолданбалы қолөнер бұйымдарына эскиз дайындау. Бұйым
Үшіншіден нақтылы еңбек іскерлігіне тоқталғанда қағаз, қатырма қағаз,
“Папье-маше” әдісімен бұйымдар жасау. Модельдеуде әр түрлі материалдарды
Техникалық электрленген модельдерді өз бетімен бөлшектеу, құрастыру. Киіз,
Торлау, түйме, сыртетпе, ілмек қадау. Қиып құрастыру. Ілмекпен
1. Кітап, газет-журналдар бұлар қағаздың қай түріне жатады?
Сызу мен суретке арналған қағаз.
Баспа қағаздары.
Май өткізбейтін қағаз.
2. Әр түрлі модельдерді құрастыру үшін ең қажет
Қайшы, балта, кілт.
3. Тігу жұмысына ең қажетті материалды тап?
Жұн, темір, жіп.
Жалпы білім беретін мектептің бастауыш сатысындағы білім мазмұны
Осы мақсатты іс жүзіне асыру үшін бірқатар міндеттер
Оқушылардың ақыл-ой өрісін дамытып, ізгілікке, имандылыққа баулу, эстетикалық,
еңбек белсенділігін қалыптастыру арқылы еңбекке қызығушылығын, мінез-құлқын тәрбиелеу.
Оқушылардың әртүрлі материалдарды көркем өңдеу және құрастыру мен
еңбек әрекетін әрекетін жоспарлау, білу, өзінің және өзгенің
Бағдарламаның өзіне өзі қызмет ету бөлімінде оқушылардың күнделікті
Жұмыс орнын таза ұстау, оқу құралдарын күтіп ұстау,
Ауылшаруашылық еңбектің ауылда және қала мектептерінде жұмыстар екі
бөлме өсімдіктерін өсіру, баптау;
мектептің оқу тәжірибе үлескесіндегі ұйымдастырылатын жұмыс;
мектептің жағдайы мен мүмкіншілігін ескеріп тірі бұрыштар ұйымдастыру
Еңбектің техникалық түрінде оқушылар қағаз, қатырмақағазбен, сазбалшық, ермексазбен,
Бағдарламаның көркем еңбек түрі мата, қолданбалы қолөнер түрлерін
4-сыныптың еңбекке баулу сабақтары мына төмендегі түрлерден тұрады:
Өзіне-өзі қызмет ету – 8 сағат
Ауылшаруашылық еңбек – 10 сағат
Техникалық еңбек, екі бағытта қарастырылған.
Ағашпен жұмыс – 10 сағат; техникалық үлгілеу –
4. Көркем еңбек – 30 сағат оның матамен
Ал, қолданбалы қолөнер түріне – 18 сағат жоспарланған.
Жаңа буындағы 4-сыныптың еңбекке баулу оқулығы 2000 жылы
Біздің түсінігімізше оқулық, әдістемелік нұсқау, хрестоматия сияқты құралдар
Оқулықтың 133-бетінен 156-бетке дейінгі “Шеберлер үйірмесіне саяхат” тарауы,
Өзіне-өзі қызмет ету түрде бағдарламада “сусындар” тақырыбы жоспарланған,
Техникалық еңбек түріне шолу жасағанымызда, бағдарламада ұсынылған тақырыптар:
Оқулықта берілген тақырыптар “Киіз үй” (шаңырақ, кереге, уық,
2.2. 3-сыныптың еңбекке баулу сабақтарында өлкетану материалдарын оқушылардың
Қазіргі таңда адамзат ауасын жұтып, суын ішіп отырған
Қазақ халқы табиғатты қорғауға ерекше мән берген. Біздің
Қазақ халқы ежелден өз туған жерін, табиғатын сүйе,
Бұл – қарапайым, әркімге түсінікті өмір заңы. Сондай,
Мемлекетімізде болып жатқан әлеуметтік-экономикалық өзгерістер білім беру жүйесінің
Бастауыш мектептің еңбекке баулу бағдарламасындағы ауылшаруашылық және табиғи
Қазіргі таңда бастауыш сынып оқушылары өз ауылының, аймағының,
Міне 3-сынып оқушыларының мінез-құлқын қалыптастыру бағытында, өз әсем
Қазақстанның әр аймағында өлкесінде табиғи материалдар өте бай,
Әсіресе оқушылар экскурсия кезінде республикамыздың табиғатына әрбір өлкелеріне
Әр өлкеде өсетін табиғи материалдар жайынжа, оқушыларға бірқатар
Табиғи материалдар: өсімдіктер – жазық табиғи материалдар (жапырақ,
Көлемді табиғи материалдар (жүгерінің собығы, емен жаңғағы, шырша
Жануарлардан өндіретін заттар:(сүйек, көн, тері, мүйіз, тұяқ, құстардың
өлі табиғи материалдар:(құм, түсті топырақтар, майда тастар, т.б.).
Осы жоғарыда айтылған табиғи материалдар түрлі қосымша заттар
Қосымша заттар: (жіп, ермексаз, сазбалшық, желім, иілгіш сым,
Табиғи материалдармен жұмыс атқарғанда төмендегідей құрал-жабдықтар пайдаланылады:(қайшы, шеге,
Табиғи материалдарды осы айтылған құралдармен өңдеп, бұйымдар жасағанда
Оқушылар осы ерекшеліктерді түсініп, өзі жасайтын бұйымдарына
Табиғи материалдың құсқа, түрлі жануарға, адамға ұқсастығын түсініп,
Оқушылар бұйымдарды жеке-жеке немесе топтасып, бір немесе бірнеше
Республикамыздың бастауыш мектептерінде әр өлкенің өзінің жергілікті жердің
Еңбекке баулу сабақтары әуелі мұғалімнің көрсетуімен, бірте-бірте оқушылар
Экскурсия кезінде оқушылар тәртіппен шуламай ұқыптап табиғи материалдарын
Емен жаңғақтарынан бұйымдар жасау өте қиын, өйткені олар
Кейбір бастауыш сынып мұғалімі, жиналған ағаш жапырақтарын үтікке
Сондықтан жапырақты үтікке басып кептірмей, тек дәптер арасына
Енді, табиғи материалдармен жұмыс атқару үшін бірнеше сабақ
Сабақтың тақырыбы: Экскурсия
Сабақтың мақсаты:жазық және көлемді табиғи материалдарды көрсетіп таныстыру.
3-сынып оқушыларына Экскурсия алдында пайдалы кеңес беріп, нұсқаулар
Экскурсияға келген соң оқушылар ағаш бұтақтарын бет алды
Осының барлығы табиғат. Бұл табиғат деген не деген
Күн, аспан, бұлт, жер, тас, су, жаңбыр, қар
Өсімдік, жануар, адам – бұлар тірі табиғат;
Сондықтан есіңе сақта табиғатқа ұқыптылықпен қарау керектігін білу
Экскурсия өткізетін жерге келген соң ағаш, бұта, шөптесін
Сонымен біз экскурсияға шығып қайттық. Түрлі ағаш жапырақтарын,
Балалар, күздің осы мезгілін қалай атауға болады. қоңыр
Күзде ағаш пен бұталар жапырақтарының түсі өзгеріп, олар
Біз туған өлкеміздің табиғатын оқып білдік. Отанымыздың сан
Сабақтың тақырыбы: “Қораз бен балапанды құрастыру”
Сабақтың мақсаты: көлемді табиғи материалдардан құстарды жасап үйрену.
Сабақтың міндеттері: табиғи материалдардың пішіндері мен шамаластығын дұрыс
Бұйымды әдемі жасау, материалды үнемдеп пайдалану, жұмысқа құралдарды
Мұғалімнің көмегімен оқушылар сабаққа жоспар құрып, жұмыстың орындалу
Табиғи материалдарды қолданып, қоразды құрастыру үшін шырша бүршігін,
Енді балапанды құрастырғанда емен жаңғағына ермексазды жапсырып, басын,
Осы композицияны толықтыру үшін ара немесе көбелекті табиғи
Емен жаңғағына төрт майда жапырақтарды жапсырып біріктіріп, сымнан
Оқушылардың тапсырманы орындау барысындағы жіберген қателерін түзейді, жұмыстың
Сынып оқушыларының жартысынан көбі тапсырманы дұрыс орындай алмай
Оқушылардың бүгінгі сабақта жасаған бұйымдарын тексере отырып, жақсы
Біріншіден көлемді материалдарды бір-біріне біріктіру әдіс-тәсілдерін дұрыс жасай
Екіншіден алдарыңдағы табиғи материалдарын үнемдеп қолдана алады екенсіңдер.
Үшіншіден, қораз бен балапанның дұрыс шамалай алдыңдар, сондықтан,
Бүгінгі тапсырманы 96% оқушылар үлгеріп толығымен аяқтады, тек
Жалпы жаңа буындағы еңбекке баулу оқулығы бойынша жаслынғн
Кемшілік: жалпы композицияны кейбір балалар сапалы құрастыра алмады,
Келешекте осындай кемшіліктерді жібермеу үшін, оқушыларды политехникалық негізде
Қорытынды
Қазақстан Республикасы бастауыш білімнің мемлекеттік стандарты 4-сыныптың жаңа
Екіншіден өз мектебіміздегі тәжірибелі ұстаздардың істері мен танысып,
Сонымен қатар 3-сыныптың еңбекке баулу сабақтарында экскурсия ұйымдастыру
Біз еңбекке баулу бағдарламасы, оқулықтары жайында бірқатар талдау
Бұл көрме барлық балаларға ұнайды, бұл да еңбекке
Жалпы біздің түсінгшенімізде мектепте еңбекке баулу пәніне өте
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
Қазақстан Республикасы бастауыш білімнің мемлекеттік стандарты. Алматы, 1998.
Н.Ә.Назарбаев. Республика білім және ғылым қызметкерлерінің екінші съезінде
Қазақстан Республикасында гуманитарлық білім беру тұжырымдамасы. “Егемен Қазақстан”
Қоянбаев Ж.Б. Қоянбаев Р.М. Педагогика. Алматы, 2000 жыл.
Қоянбаев Р.М. Қысқаша педагогикалық сөздік. Алматы, 2000 ж.
Қоянбаев Р.М. Білім беру және оқыту теориясы. Алматы,
Подласый И.П. Педагогика. Москва, 1996.
Педагогикалық ізденіс. Алматы, 1990.
Сабыров Т.С. Оқыту теориясының негіздері . Алматы, 1993.
Харламов . Педагогика. Москва, 1993.
Сабыров Т.С. Оқушылардың оқу белсенділігін арттырудың жолдары. Алматы,
Бозжанова К. Бастауыш мектепте оқушылардың оқу дағдыларын қалыптастыру.
М.Жортанов. Өлкетану. Алматы, 1984.
Игенбаева Б. “Адамгершілік сабақтары”. А., 2001.
Жұмабаева М. Педагогика. Алматы, 1993.
Бағдарламалар (1-4 сыныптарға арналған) Алматы, 1997.
Н.К.Крупская. Таңдамалы педагогикалық шығармалар.Алматы, 1973.
М.М.Мұқанов. Жас және педагогикалық психология. Алматы,1982.
Жарықбаев Қ. Ұлттық тәлім-тәрбие хақында.Б.М. 1989.№10.
Сейталиев Қ. Тәрбие теориясы. Алматы, 1989.
Байжанова Ж. Қызым саған айтам. Алматы, 1985.
Жаңабаева Р.А. Еңбек тәрбиесінің негіздері. Алматы, 1991.
Завитаев П.А. 4-кластағы қол еңбегі сабақтары. Алматы,1961.
Оралбекова Т.Ш. және басқалар. Еңбекке баулу оқулықтары. Алматы,
Райымжанов Е. Сатқанов О.С. Еңбекке баулу әдістемесі. Алматы,
Сатқанов О.С. Еңбекке баулу оқулықтары .Алматы, 1995.
Глушенко А.Г. Трудовое воспитание младших школьников во внекласный
Қазақ совет энциклопедиясы. Алматы, 1979.
Конышева Н.М. Методика трудового обучение младших школьников. Москва,
Выгонов В.В. Практикум по трудовому обучению. Москва, 1999.
Асарбаев Ж. Ою-өрнек үлгілерін үйренудің маңызы. “Бастауыш мектеп”
Нүсіпова З. Еңбек сабағында. бастауыш мектеп журналы №8-9,
Жұмашева С. Табиғи материалдарымен жұмыс.”Бастауыш меуктеп” журналы, №6,
Төлеген қызы Р. Табиғат қорғау дәстүрі қандай? “Бастауыш
Қазақбаева Г. Салт-дәстүрді білесің бе? “Бастауыш мектеп” журналы,
5
3