Жоспар
Кіріспе 3
1. Монополияның және бәсекенің ұғымы 3
2. Нарықтың негізгі түрлері 6
3. Монополистік бәсеке 6
4. Монополистік бәсеке жағдайындағы нарық бағалары
4.1. Монополдық баға 7
4.2. Монополиялық бағалар жағдайындағы нарықтық тепе-теңдік
5. Антимонополдық әдістер 10
Қорытынды 12
Пайдаланған әдебиеттер тізімі 13
Кіріспе
Монополия туралы сөз бастағанда қазіргі кездегі
Бiздiң дамуымыздың басты басымдығы экономика болып,
«Бәсекеге қабiлеттiлiкке мемлекеттiк қолдаудың қолайлы жағдайында
Қазіргі кезде Қазақстан дүниежүзілік экономикалық қоғамдастыққа
1. Монополияның және бәсекенің ұғымы
Монополия (грек - mono - жалғыз,
Монополияның мақсаты - рынокта баға мен
Монополия бірнеше компаниялардың қосылуы арқылы құрылады
Картель — шығарылып отырған өнім мен
Синдикат — өнімді бірлесіп өткізуді ұйымдастыру
Трест — монополияға енетін фирмалардың меншік
Концерн — қаржы орталығы
Конгломерат — басты фирманың қызмет өрісімен
Монополистік, жетілмеген бәсеке үнемі болып тұрған.
Монополия — кейбір өнімді сатуға немесе
Монополия деген термин сөзбе-сөз мағынасында тауардың
Монопсония — белгілі тауарды сатып алуға
Олигопсония — белгілі тауарларды сатып алушы
Олигополия — бұл да нарық құрылымынң
Олигополиялық бәсеке дегеніміз бірнеше фирма үстемдік
бірсалалық сауда — өнеркәсіптік фирма әрекет
ешқандай келісіммен байланысты емес, бір-бірімен бәсекелес
өндірістік өзара байланыстар егжей-тегжей мамандандыру түрінде
Дуополия — белгілі тауарлардың тек екі
Билатералдық монополия (екі жақты монополия) —
Рыноктық экономиканың негізгі ерекшелігі болып еркін
Бәсеке - бұл рыноктық экономиканың қатысушыларының
Бәсеке - рыноктық қатынастардың негізгі категориясы,
Бағалық бәсеке тауарлар мен қызметтерді бәсекелестің
Бағалық емес бәсеке техникалық артықшылықтардың арқасында
Рыноктық қатынастардың қатысушыларының өзара қалай бәсекелесуіне
Жеке фирмалардың өнім бағасына (базар нарқына)
Жетілген бәсеке (еркін бәсеке рыногі) дегеніміз
Жетілген бәсекені негізгі белгісі: әрбір фирманың
Жетілген бәсеке толық түрде болмайды. Оған
Жетілмеген бәсеке деп еркін бәсекенің шарттарының
Жетілмеген бәсеке үш типке бөлінеді: монополиялық
XIX ғасырдың
2. Нарықтың негізгі түрлері
Сатып алушылар Сатушылар
Көп Бірнеше Бір
Көп Полиполия (толық бәсеке) Олигополия (сатушылар
Бірнеше Олигосония (сұраныс олигопониясы) Билатералдық олигопония
Бір Монопсония (сұраныс монопсониясы) Шектелген монопсония
3. Монополистік бәсеке
Шаруашылық жүргізудің монополистік формасы жағдайында бәсекенің
Монополиялық бәсеке кезінде рынокта сатушылар мен
Монополистік бәсекенің бірнеше формалары болады, оның
Ғылыми-техникалық текетіресу. Бұнда фирмалардың бәсекелестік сайысы
жаңа өнім дайындау; осы замандағы жаңа
ғылыми-техникалық ақпаратты жинақтап пайдалану; патенттерді сатып
Өнеркәсіптік-өндірістік сайыстың көрінісі: өндірістік мүмкіндіктің күшейуі,
Сауда-саттық сайысы. Бұл сайыс бағаны қолдану
4. Монополистік бәсеке жағдайындағы нарық бағалары
4.1. Монополдық баға
Еркін бәсеке кезінде баға көбінесе сұраныс
Монополдық баға — берілген сұраныс
Нарықты бәсеке монополиялық бағаның шекарасын белгілейді.
Монополиялық бағаның төменгі шегі. Бұл әдеттегі
Е=Pm-Pжб/Pm,
Мұнда Pm — монополиялық баға; Pжб
4.2. Монополиялық бағалар жағдайындағы нарықтық тепе-теңдік
Нарықтық тепе-теңдік механизмінің монополдық баға жағдайында
әр түрлі себептерге байланысты, тауарлар нарығында
нарықта осы тауардың көп тұтынушылары болады,
өндіріс жағдайында байланысты фирма-монополистің үлес шығындары
жекелеген тұтынушылардың нарықтық бағаға әсер етуге
Осылардан мынадай методологиялық қорытынды жасауға болады:
Табиғи монополия. Кейбір салаларда жеке өндіруші
Демонополизация туралы әңгіме болғанда есте болатын
Монополдық пайда — монополдық бағамен өндіріс
Өндіріс көлемінің азаюы, бағаның тым артық
Ұзақ мерзімдік интервалда, тұрақты шығындардың көлеміне
Монополдық пайдаға ие болу былай жүреді:
монополдық баға арқылы; бұл арқылы шет
мемлекеттік бюджет арқылы; монополдық пайда салық
қаржы жүйесі арқылы; монополдық пайда құрылтайшылықтан
Монополдық рента — тауарларды монополдық бағамен
Сирек кездесетін ауыл шаруашылық өнімдерінің монополдық
5. Антимонополдық әдістер
Монополдық ситуацияға мемлекеттік органдар жағынан антимонополдық
Әкімшілік-құқықтық әсер ету түрлері — шаралардың
белгілі бір шаруашылық саласында монополияның болуына
бар монополиялық бірлестіктерді тарату;
монополияларды бірнеше жеке дербес шаруашылықтарға бөлу.
Әкімшілдік-экономикалық әсер етудің бағыттары — шаралардың
баға алалаушылығымен айналысатын сатушылар (өндіріс шығындарымен
жарнама арқылы тауарларға фальсификация жасаған саудагерлерді
нарық жағдайына бірлесіп әсер еті мақсатпен
Мемлекет жүргізетін экономикалық әсер ету —
салық саясатының әрқилы әдістері арқылы, монополияларды
субстиг тауарларды (өзара алмасатын) шығаруды қолдау.
халықаралық экономикалық байланыстар және импорт өсіру
Қорытынды
Қортындылай келе біз мынаны анықтадық: монополияның
Жаман жағы монополия рынокта үстемдік етеді
Осыны ескере келе, мемлекет бәсекені қолдай
Антимонополиялық заңдар 1880 ж. АҚШ-та қабылданған.
Қазақстанда 1996 ж. «Бәсеке және сауда
Пайдаланған әдебиеттер тізімі
1. Әубәкіров Я., нәрібаев н., Есқалиев
2. Доғалова Г.Н. Халықаралық экономика. Алматы,
3. Нарықтық экономика дамыған елдер өнеркәсібінде
4. Мәуленова С.С. Бекмолдин С.Қ. Құдайбергенов
5. Мәдешов Б. Нарықтық экономика теориясына
13