ЖОСПАР
Кіріспе 3
I тарау: Қазақстан Республикасының салық жүйесі 4
1.1 Салық мәні,мазмұны және элементтері 4
1.2 Жалпы мемлекеттік салықтар 12
1.3 Ғалымдар мен тәжірибешілердің пікірлеріндегі салық жүйесі туралы көз
II тарау: Жанама және тікелей салықтарға сипаттама 19
2.1 Тікелей салықтар және жанама салықтар 19
Қорытынды 30
Пайдаланылған әдебиеттер 31
Кіріспе
Салықтар барлық елдерде олардың қоғамдық экономикалық қозғалысы мен саяси
Нарықтық қатынастарға көшумен байланысты біздің еліміздің экономикасында көптеген жаңа
Салық салу жүйесін жекелей алғанда,оны нарықтық қатынастардың жаңалықтарына жатқызуға
Салықтар мемлекетпен бірге пайда болды және мемлекеттің өмір сүріп,дамуының
Бұл курстық жұмысты жазудағы мақсат салық жүйесінің мәні мен
I тарау: Қазақстан Республикасының салық жүйесі
1.1 Салық мәні,мазмұны және элементтері
Салықтар дегеніміз – мемлекеттік бюджетке заңды және жеке тұлғалардан
Салықтар – шаруашылық жүргізуші субъектілердің , жеке тұлғалардың мемлекет
«Салық»ұғымымен «салық жүйесі»ұғымы тығыз байланысты. Мемлекетте алынатын салық түрлерінің,
1991 жылға дейін, яғни КСРО ыдырағанға дейін елде көбінесе
1991 жылғы желтоқсанның 25-інен бастап біздің елімізде салық жүйесі
Қазақстан Республикасының Үкіметі 1995 жылдың басында салық реформасының ұзақ
Қазақстан Республикасы Президентінің 1995 жылғы сәуірдің 24-індегі заң күші
Салықтардың, оларды төлеушілердің, салықтарды алу әдістерінің, салық жеңілдіктерінің жиынтығының
Барлық өркениетті елдерде салықтардың бүкіл жиынтығы әр түрлі қағидаттар
Салықтар мемлекеттің құрылуымен бірге пайда болады және мемлекеттің өмір
Әр бір мемлекетке өзінің ішкі және сыртқы саясатын жүргізу
Мемлекет салықтарды экономиканы дамыту,тұрақтандыру барысында қуатты экономикалық тетік ретінде
Салықтардың мәнін толық түсіну үшін,олардың экономикалық маңызын түсіну қажет.
Салықтар негізгі мынадай қызметтері (функциялары) бар:
реттеушілік;
фискалдық;
қайта бөлу.
Жоғарыда көрсетілген негізгі функциялармен қатар салықтардың ынталандыру, бақылау функцияларын
Реттеушілік қызметі – салықтың ең негізгі қызметі. Осы қызмет
Жоғарыда көрсетілген салықтық реттеудің тетіктері тек қана өндірістің дамуын
а-егер төленетін салық мөлшері салық төлеуші табысының 50 процентінен
ә-егер салық мөлшері салық төлеуші табысының 45-50 проценті аралығында
б-егер салық мөлшері, салық төлеуші табысының 35-40 проценті мөлшері
Салықтардың екінші қызметі – фискалдық немесе бюджеттік қызметі. Бұл
Қайта бөлу қызметі арқылы түрлі субъектілер табысының бір бөлшегі
Мемлекет мына жоғарыда көрсетілген салықтардың қызметін (функциясын) пайдалана отырып
Қазахстан Республикасы Конституциясының 35 – бабында: заңды түрде белгіленген
Салықтардың әлеуметтік – экономикалық мәнімен мазмұны олар қарайтын функциалрда
Фискалдық функция барлық мемлекеттерге тән негізгі функция. Оның көмегімен
Салықтардың реттеуші функциясы мемлекеттің экономикалық қызметінің ұлғаюымен байланысты пайда
Қайта болу функциясы арқылы түрлі субъектілер табысының бір бөлігі
Салық салу объектілерін есепке алу және оларды бағалау тәсілдеріне
Мемлекеттік салық салу саясаты- салық саласындағы шаралар жүйесін қоғамның
Нарықтық экономиканың қалыптасу кезеңінде салық саясатының негізгі бағыты немесе
Салық жүйесі - өзінің құрамы жағынан бірнеше компоненттерден тұратын
Салық жүйесі компоненттерінің құрамы мынадай : қаржы қатынастары және
Енді осы салық жүйесінің құрамы мен салық салу механизміне
Қандай да бір механизмінің құрамында бірнеше тетіктер және элементтер
Салық салу элементтері мыналар:
Субъект, объект, салық көзі, салық ставкасы, салық өлшем бірлігі
Енді осы әрбір элементке қысқаша түсінік берейік.
Салық субъекті (салық төлеуші) дегеніміз – заң бойынша салық
Салық объектісі – табыс, мүлік, еңбек ету түрі, қызмет
*Салық көзі – салық салынатын табыс.
*Салық ставкасы немесе бәсі өлшем бірлігінен алынатын салық мөлшері.
*Ставкалар тұрақты немесе процентпен белгіленеді.
*Тұрақты ставкалар салық объектісінен түсетін табыстың мөлшеріне байланыссыз, өлшем
*Проценттік ставкалар үш түрге бөлінеді: үдемелі немесе прогрессивті; регрессивті
Үдемелі немесе прогрессивтік ставкалар салық салынатын табыстың өсуіне сәйкес
Регрессивтік ставкалар, керісінше, салық салынатын табыстың төмендеуіне сәйкес, азайып
Пропорционалдық ставкалар салық салу объектісінің мөлшеріне байланыссыз, тұрақты бір
Салық оклады – салық төлеушінің белгілі бір салық объектісінен
Салық жеңілдіктері дегеніміз, заңға сәйкес салық төлеушіні біртіндеп немесе
Салық төлеу мерзімі – салық төленетін уақыт.
Салық төлеу тәртібі – белгіленген мерзімде салықты төлеген кезде
Салық қызметінің негізгі міндеттері мыналар:
салық заңдарының орындалуын қамтамасыз ету, оның тиімділігін зерделеу;
заңдардың, салық салу мәселелері жөнінде басқа мемлекеттермен жасалатын шарттардың
салық төлеушілерге олардың құқықтары мен міндеттерін түсіндіру, салық заңдары
Салық төлеушілер өз тарапынан мынадай міндеттерді атқарулары тиіс:
уақытылы салық инспекциясына тіркеліп, тіркеу нөмірін алуға;
мемлекеттік салық комитетінің актілеріне сәйкес есеп құжаттамаларды жүргізуге, осы
белгіленген мерзімде салық декларациясын тапсыру;
атқарылған жұмыс немесе көрсетілген қызмет үшін төлемді жүзеге асыратын
салық заңдарын, салық төлеу тәртібін, салық төлеу мерзімін қатаң
1.2 Жалпы мемлекеттік салықтар
Заңды тұлғалардан алынатын табыс салығы салық жүйесінің құрамының бір
Салық төлеушілер салық жылында салық салынатын табысы бар заңды
Оның ішінде:
- Қазақстан Республикасы Ұлттық банкісінен басқа резидент және резидент
-кәсіпкерлік қызметінен алынған табысы бойынша коммерциялық емес және бюджеттік
Салық салу объектісі болып, салық салынатын табыс саналады.
Салық салынатын табыс жылдық жиынтық, табыс пен белгіленген шегерістер
Жылдық жиынтық табыс.
Жылдық жиынтық табыс – заңды тұлғалардың күнтүзбелік жыл ішінде
өнімді (жұмысты, қызметті) өткізуден түскен табыс жанама салықтарсыз;
үйлерді, ғимараттарды, сондай-ақ амортизациялауға жатпайтын активтерді, олардың құның инфляцияға
сату операцияларынан тыс табыстар, соның ішінде:
- проценттер, берілген кредиттер мен депозиттер үшін төлемдер және
- заңды тұлғаға қатысудан түскен акциялар бойынша алынғанда дивиденттер,
- тегін алынған мүлік пен ақша қаражаты;
- роялти;
- өтелетін шегерістер;
- басқа да табыстар;
- есепті жылы анықталған өткен жылдардағы табыс;
- банк және сақтандыру ұйымдарының резервтік қорларының мөлшерін азйтудан
Резидент емес заңды тұлғаның табыс мөлшерінің мынадай ерекшелігі бар:
-Резидент емес заңды тұлғаның барлық қызметінен жалпы түсімдегі Қазақстан
-Резидент емес заңды тұлға шығысының сомасындағы Қазақстан Республикасының аумағындағы
Жеке тұлғалардан алынатын табыс салығы жалпы мемлекеттік салықтар қатарына
Жеке тұлғалардан алынатын табыс салығы азаматтардың табысынан алынатын тікелей
Қазақстан Республикасының азаматтары, шет мемлекеттің азаматтары және азаматтығы жоқ
Резидент – Қазақстанда салық жылы басталатын немесе салатын кез
Салық төлеушінің бір жылғы жиынтық табысы мен табысты алуға
Салық төлеуші резиденттің жылдық жиынтық табысы резидентінің қандай көздерден
Салық төлеуші резиденттің жылдық жиынтық табысына оның Қазақстан Республикасында
Кәсіпорындардан, мекемелерден, ұйымдардан немесе негізгі жұмыс орнынан басқа жерде
Тұрақты мекемемен байланысты емес бейрезидент жеке тұлғалардың Қазақстандағы көздерден
Жеке тұлғаның салық салынатын табысына мынадай ставкалар бойынша салық
10еселенген жылдық есептік көрсеткішке дейін Салық салынатын табыс сомасының
10 еселенген жылдық есептік көрсеткіштен 20 еселенген жылдық есептік
10 еселенген жылдық есептік көрсеткіштен 30еселенген жылдық есептік көрсеткішке
10 еселенген жылдық есептік көрсеткіштен 40 еселенген жылдық есептік
10 еселенген жылдық есептік көрсеткіштен 50 еселенген жылдық есептік
50 еселенген жылдық есептік көрсеткіштен және одан жоғары 50
1.3 Ғалымдар мен тәжірибешілердің пікірлеріндегі салық жүйесі туралы көз
Қазақстан Республикасы Қаржы министрлігінің Салық комитеті Төрағасының орынбасары: А.
Қазақстан Республикасы Қаржы министрлігінің Салық комитетінің мекен – жайына
Сондай – ақ аумақтық салық комитеттерінің камералдық бақылау нәтижелері
Соған байланысты мынадай түсініктеме жасаймыз.
Салық кодексінің 517 – бабында салық бақылауының нысандары салық
Салық кодексінің 18 – бөлімінің ережелерінде есептелген салықтар, өсімдер
Айтылғандарға байланысты, алдағы уақытта хабарламалардың дұрыс ресімделмеуіне және мұндай
Қазақстан салық жүйесіндегі кейбір мәселелер : А.Д. Байдүйсенов
Қандай да болмасын мемлекеттің салық жүйесі негізінен екі қызметті
Қазақстандағы салықтардың атқаратын реттеуші қызметіне кеңінен тоқталсақ, оның оншалықты
Қазақстанның 2030 жылға дейінгі даму стратегиясында болашақтағы мемлекетіміздің негізгі
Үкімет басшысының хабарлағанындай, 1999 жылдың қорытындысы бойынша, мұндайды экспорттау
Осындай көлеңкелі экономиканың келеңсіз әрекеттерінен еліміздегі күнделікті тұрмыстық қажеттіліктерге
Аталған кемшіліктерді жою үшін, ең алдымен салық заңына жаңадан
Тұрақсыз экономика жағдайында бұлай болу әрине мүмкін емес, әсіресе
Қорыта айтқанда, жоғарыда аталған ұсыныстарды жүзеге асыру қиынға соғады,
II тарау: Жанама және тікелей салықтарға сипаттама
2.1 Тікелей салықтар және жанама салықтар
Салықтардың анықтамасы; мәні және мазмұны жоғарыда айтылған болатын. Оған
Салықтарды мынадай нышаны, белгілері бойынша топтастырамыз немесе жіктейміз:
1) салық салу объектісіне байланысты;
2) қолданылуына қарай;
3) салық салу органына байланысты;
4) экономикалық ерекшелігіне байланысты;
5) салық салу объектісін бағалау дәрежесіне қарай.
Салық салу объектісіне қарай салықтар тікелей және жанама салықтар
Тікелей салықтар жалғаусыз немесе тікелей табысқа немесе мүлікке салынады.
Тікелей салықтарға мына салықтар жатады:
заңды және жеке тұлғалардың табысына салынатын салық;
мүлік салығы;
жер салығы;
бағалы қағаздармен жүргізілетін операцияларға салынатын салық;
Жеке тура салықтар-бұл жеке адамдар мен заңды ұйымдардың табыстары
Жанама салықтар-баға немесе тарифке үстеме түрінде белгіленген салық төлеушінің
Жанама салықтар мемлекеттің фискалдық мүдделерін білдіреді. Оларды саналы қолдану
Жанама салықтар салудың мәні салықтың тауар бағасына (немесе қызметтің
Салықты алатын және оған билік жасайтын органға қарай орталық
Пайдалану тәртібіне қарай барлық салықтар жалпы және мақсатты (арнаулы)болып
Жалпы салықтар тиісті деңгейлердегі бюджеттерде шоғырландырылады және жалпымемлекеттік қажеттіліктерді
Объектінің экономикалық белгілері бойынша табысқа салынатын салықтар және тұтынуға
Бірінші жағдайда салықты есептеу мен оны алу, салық салу
Мағлұмдамада салық төлеушілер табыстың көлемін, қажетті жеңілдіктерді, шегерімдерді көрсетеді
Жеке табыс салығы бойынша мағлұмдаманы мынадай салық төлеушілер:
Төлем көзінен салық салынбайтын табыстары барлар;
Тұрғын үй салу мен осындай құрылыс үшін құрылыс материялдарын
Қазақстан Республикасының шегінен тыс жерлерден табыстар алатын жеке тұлғалар;
Қазақстан Республикасының шегінен тыс жерлердегі шетел банктеріндегі шоттарда ақшасы
Қазақстан Республикасының сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес туралы заңнамалық актілеріне
Қазақстан Республикасы Парламентінің депутаттары, судъялар табыс етеді.
Салық төлеушіден салық мағлұмдамасын табыс етудің белгіленген мерзіміне дейін
Үшінші әдіс бойынша салық төлеуші жұмыс істейтін ұйымның, мекеменің
Төртінші әдіспен салық кәсіпкерлік қызметтің сан алуан түрлеріне берілетін
Салық есебінің екі әдісі қолданылады:
1) кассалық;
2) есептеу әдісі;
Кассалық әдіске сәйкес табыстар мен шегерімдер жұмысты орындау, қызмет
Есептеу әдісі бойынша табыстар мен шегерімдер ақы төлеудің уақытына
Қазақстан Республикасының салық жүйесі салықтардың және баждардың түрлерін, салық
Қазақстан Республикасындағы салықтардың,салық сипатындағы алымдардың тізбесі мыналарды қамтиды:
1. Салықтар:
1. корпорациялық табыс салығы.
2. жеке табыс салығы.
3. қосылған құн салығы.
4. акциздер.
5. жер қойнауын пайдаланушылардың салықтары мен арнаулы төлімдері.
6. әлеуметтік салық.
7. жер салығы.
8. көлік құралына салынатын салық.
9. мүлікке салынатын салық.
2. Алымдар:
1. заңды тұлғаларды мемлекеттік тіркегені үшін алынатын алым.
2. жеке кәсіпкерлерді мемлекеттік тіркегені үшін алынатын алым 3.
4.радиоэлектрондық құралдарды және жиілігі жоғары құрылғыларды мемлекеттік тіркегені үшін
5. механикалық көлік құралдары мен тіркемелерді мемлекеттік тіркегені үшін
6. теңіз, өзен кемелері мен шағын көлемді кемелерді мемлекеттік
7. азаматтық әуе кемелерін мемлекеттік тіркегені үшін алынатын алым.
8. дәрі-дәрмек құралдарын мемлекеттік тіркегені алым үшін.
9. автокөлік құралдарының Қазақстан Республикасының аумағы арқылы жүру алымы.
10.аукциондардан алынатын алым.
11.елтаңбалық алым.
12.жекелеген қызмет түрлерімен айналасу құқығы үшін лицензиялық алым.
13.телевизия және радио хабарларын тарату ұйымдарына радио жиелік спектрін
3. Төлемақылар:
1. жер учаскелерін пайдаланғаны үшін төлемақы.
2. жер бетіндегі көздердің су ресурстарын пайдаланғаны үшін төлем
3. қоршаған ортаны ластанғаны үшін төлемақы.
4. жануарлар дүниесін пайдаланғаны үшін төлемақы.
5. орманды пайдаланғаны үшін төлемақы.
6. ерекше қорғалатын табиғи аумақтарды пайдаланғаны үшін төлемақы.
7. радиожиілік спектрін пайдаланғаны үшін төлемақы.
8. кеме жүретін су жолдарын пайдаланғаны үшін төлемақы.
9. сыртқы (көрнекі) жарнаманы орналастыру үшін төлемақы.
4. Мемлекеттік баж.
5. Кеден төлемдері:
1. кеден бажы.
2. кеден алымдары.
3. төлемақы.
4. алымдар.
Салықтардың және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдердің сомасы
Салық жүйесі өзінің құрамына мемлекеттік салық службасының – Қаржы
«Салық» және «салық салу» ұғымдарын ажырата білген жөн: бірінші
Жанама салықтар – жоғарыда атап өткендей, баға немесе тарифке
Алайда тұтынуға салынатын салық өсуінің кемшіліктері де бар, бұл
Салық салу жүйесінде ортақ заңдылықтың болатының есте ұстау қажет:
Жанама салықтардың ішіндегі ең маңыздысы 1992 жылы еңгізілген қосылған
Демек, бұл салықтың ерекшелігі – оның салық салынатын объектісі
Салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер туралы
Жанама салықтар арасындағы фискалдық маңызы жағынан екіншісі кеден төлемдері
Акциздер – бағаға қосылатын және сатып алушы төлейтін тауарларға
Қорытынды
Осы жазылған курстық жұмысымды қорытындылай келе , мынадай мәселелерге
Мемлекет құрылымының өзгеруі, өркендеуі әрқашан салық жүйесінің қайта құрылуымен,
Ұйымдық-құқықтық жағынан алғанда салықтар – бұл заңмен алдын-ала анықталған,
Салықтардың экономикалық мәні мемлекеттің заңды және жеке тұлғалармен қалыптасатын
Осы жоғарыда келтірілген мәселелер курстық жұмыстың толықтай мазмұнын ашады
Пайдаланылған әдебиеттер
1. Мелников В.Д., Ильясов К.К. «Финансы».- Алматы 2001.
2. Мелников В.Д., Ильясов К.К. «Финансы».- Алматы 2001: Қаржы-қаражат,1997.
3. Құлпыбаев С.К., Баязитова Ш. «Қаржы теориясы»Оқу құралы-Алматы: Мерей,2001
4. Есенғалиев В.А.,Хайруллина.Орал 2002
5.Салық және бюджетке түсетін басқа да міндетті төлемдер туралы
6. Егемен Қазақстан 1999-18 мамыр
7. Қ.Р. Парламентінің жаршысы 1999 # 20
8. Қ.Р. Парламентінің жаршысы 1999 # 23
9. Қ.Р. Парламентінің жаршысы 1999 # 24
10. Қ.Р. Парламентінің жаршысы 1999 # 14
11. Бухгалтерлік бюллетені – 2000 # 3-4
12. Бухгалтерлік бюллетені – 2000 # 17
13. Бухгалтерлік бюллетені – 2000 # 9
14. Бухгалтерлік бюллетені – 2000 # 11
15. Бухгалтерлік бюллетені – 2000 # 49
16. Салық кодексі. Юрист,2001-2002
3