ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ ҒЫЛЫМ
БІЛІМ МИНИСТРЛІГІ
ТҰРАР РЫСҚҰОВ АТЫНДАҒЫ ҚАЗАҚ
УНИВЕРСИТЕТІ
«Қолданбалы информатика» кафедрасы
КУРСТЫҚ ЖҰМЫС
«Мәліметтер базасы жүйелері» курсы бойынша
тақырыбы: «Кітапхана бөлімінің Мәліметтер Базасын құру(ұйымдастыру)»
Тексерген:Манжу М.Д
Орындаған: Келгенов Е
Тобы: АЖ - 303
Алматы 2008
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ..................................................................................................................3
І МӘЛІМЕТТЕР БАЗАСЫН БАСҚАРУ ЖҮЙЕСІНЕ
НЕГІЗДЕУ.............................................................................................................5
Мәліметтер базасы туралы жалпы түсінік.....................................................5
Мәліметтер базасын басқару жүйесінің архитектурасы..............................7
1.3 Кітапхана бөлімінің концептуалдық сызбасы............................................11
ІІ МӘЛІМЕТТЕР БАЗАСЫН ҚҰРУ АЛГОРИТМІ.........................................13
2.1 Есептің қойылымы..........................................................................................13
Мәліметтер базасын құру алгоритмі...........................................................14
Кестелерді байланыстыру.............................................................................19
Пішіндерді дайындау.....................................................................................22
2.5 Сұраныстарды ұйымдастыру........................................................................24
2.6 Есеп беру (Отчет)............................................................................................26
ҚОРЫТЫНДЫ.....................................................................................................27
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ.....................................................28
ҚОСЫМША .........................................................................................................29
КІРІСПЕ
Ғылыми прогресс - білімнің жоғарылауымен және ақпарат көлемінің
Қазіргі кезеңнің ерекшелігі, үлкен көлемдегі материалдық және шикізаттық
Әр түрлі ұйымдардың табысты жұмыс жасауы үшін ақпаратты
Мәліметтер базасы - ақпаратты сақтауды және де мәліметтерге
Мәліметтер базасы деп деректердің электрондық сақтаушысын айтады. Оларға
Курстық жұмысымның тақырыбы – “Кітапхана бөлімінің мәліметтер
Курстық жұмыстың мақсаты – тақырыпқа белгілі бір жоғары
Жалпы, МББЖ-жаңа құрылымын құруға арналған программалық құралдар кешені,оны
База ақпаратын көрсетушілік ретінде берілген критерийге сәйкес бейнелейтін
Кез келген МББЖ мәліметтермен төрт қарапайым операцияны орындауға
1.Кестеге бір немесе бірнеше жазбаны қосу;
2.Кестеден бір немесе бірнеше жазбаны жою;
3.Кейбір өрістердің бір немесе бірнеше жазбаларындағы мәндерді жаңарту;
4.Берілген шартты қанағаттандыратын бір немесе бірнеше жазбаларды табу.
МББЖ-ның тағы бір функциясы-мәліметтерді басқару.Мәліметтерді басқару ретінде,әдетте,мәліметтерді рұқсат
МӘЛІМЕТТЕР БАЗАСЫН БАСҚАРУ ЖҮЙЕСІНЕ ТЕОРИЯЛЫҚ
НЕГІЗДЕУ
1.1 Мәліметтер базасы туралы жалпы түсінік
ЭЕМ (электронды есептеуіш машиналардың) маңызды ерекшеліктерінің
бірі- ақпараттың мол көлемін сақтау және өңдеу,сонымен бірге
және графикалық құжаттар (суреттер,сызулар,фотосуреттер,географиялық карталар) ғана емес,жаһандық жүйе,дыбыстық
Мәліметтер базасы(МБ) дегеніміз – ол арнайы орталықтандырылған программалық
Арқаулы ауқым ретінде нақты зерттеуші үшін қызықты нақты
Қарапайым МБ мысалы ретінде телефон анықтамалығын,поездар қозғалысы кестесін,кәсіпорын
Электронды мәліметтер базасының басты қасиеті-ақпараттық тез іздестіру мен
Мәліметтер базасын басқару теориясы дербес пән ретінде
Объект деп мағлұматтары мәліметтер базасында сақталатын ақпараттық жүйесінің
Атрибут-объектінің қасиеттерін ақпараттық бейнелеу.Әрбір объект атрибуттардың кейбір жиынтығымен
Мәліметтердің басты элементі деп мәліметтердің басқа элементтерінің мәндерін
Алғашқы кілт- объектінің(жазбаның) әрбір данасын бірегей түрде ұқсастарын
Екінші ретті кілт-бірнеше жазбалар үшін мәні қайталанатын
(немесе атрибуттар тобы).Ең алдымен,екінші реттегі кілттер жазбаларды іздестіру
Мәліметтер базасының ерекшелігі –ол базада мәліметтердің өзінің сипаттамаларымен
Метамәліметтердің орталықтандырылған жиыны мәліметтер сөздігі. Метамәліметтер құрамына мәліметтер
Мәліметтер базасынан бір мезгілде параллельді түрде бірнеше қолданушылар
Құрылған немесе бар мәліметтер базасының файлына жаңа ақпараттарды
Мәліметтер базасына жаңа бос файлды қосу;
Мәліметтер базасы файлындығы ақпаратты өзгерту (модификациялау);
Мәліметтер базасынан ақпаратты іздестіру;
Мәліметтер базасыдағы файлдан ақпаратты жою;
Мәліметтер базасында файлдарды өшіру.
Мәліметтер базасын басқару жүйесінің архитектурасы
МБ теориясындағы ең негізгі
Сыртқы модельдер деңгейі- ең жоғарғы деңгей.
Концептуалдық деңгей – бұл орталық басқарушы
Физикалық деңгей- файлдарда орналасқан немесе сыртқы ақпарат
Мәліметтер базасын жобалау технологиясы
Мәліметтер базасын жобалау заттық образды талдаудан басталады және
Мәліметтер базасын жобалау барысында келесі мақсаттар орындалуы қажет:
Мәліметтер базасын жобалау барысында кедергілерге жолықпау үшін келесі
Мәліметтер базасының мазмұны
Базаны ұйымдастырудың тиімді жолы
Құрылатын жүйені басқарудың құралдарын анықтау керек.
Жобалаушының негізгі мақсаты МБ-ң құрылымын кез келген МББЖ
қамтитын ақпараттық қолдану саласы жағдайына сәйкес келуі және
Мәліметтер базасын жобалау процесі – бұл қолдану саласының
Мәліметтер базасын жобалау
Қосымшаларды жобалау
Мәліметтер базасын жүзеге асыру
Мәліметтер базасын басқарудың
арнайы әдістерін қалыптастыру
Мәліметтер базасын қолдану
Бұл схемада МБ-ң өмірлік циклының кезеңдері көрсетілген.
Қолдану саласын талдауды аяқтағанан кейін МБ-н жобалаудың негізгі
Айта кететін жайт, жобалау процесі өте күрделі процесс.
Модельді құрғанда болашақ Мәліметтер базаларын нақты бір МББЖ
ХХ ғасырдың жетпісінші жылдарында семантикалық модель ретінде
Қазіргі кезде көптеген case құралдарда ER моделі
Инфологиялық модель қолдану саласының құрылымын және динамикасын, жүйені
Жүйелік талдау және қолдану саласының ақпараттық нысандарын қарапайым
Қолдану саласының инфологиялық моделін жобалау, яғни берілген бір
Мәліметтер базаларының даталогиялық немесе логикалық жобалау, яғни Мәліметтер
Мәліметтер базаларын физикалық жобалау, яғни қосымшалардың тиімді қызмет
1.3 Кітапхана бөлімінің концептуалдық
Концептуалды схема ақпараттық жүйе құру мен оның
Мәліметтер базасы - бұл күрделі
Әдетте жүйені анықталған белгілеріне қарай жасайды және
Ол функционалды және жабдықтаушы бөлік. Функционалды бөлігіне функционалды
Жүйеше дегеніміз - жүйенің анықталған белгілері бойынша
Функционалдық бөлігі - жүйешелер немесе есептер жиыны мен
Функционалдық жүйеше – нақты функциялармен шектелген ақпараттық жүйенің
Қамтамасыз ету бөлігі - бұл автоматтандырылған тәртіпте (режимде)
жүйенің қызмет етуі үшін қажетті жағдайлардың жиынтығы.
Қамтамасыз ету бөлігі мыналардан тұрады: техникалық қамтамасыз
МӘЛІМЕТТЕР БАЗАСЫН ҚҰРУ АЛГОРИТМІ
2.1 Есептің қойылымы
Mіcrosoft Access-те деректер базасын құру және жұмыс жасаудың
Жалпы мағлұматтар
Мәліметтер базасы дегеніміз-деректерді сақтау үшін арнайы жасалған
Мәліметтер Базасын Басқару Жүйесі(МББЖ) - бұл жаңадан деректер
MS Access-тің объектілері:
Кесте- бұл кез келген деректер базасының негізгі объектісі.
Сұраныс - бұл қолданушыға кестенің кез келген жерінен
Пішін - бұл арнайы құралдарды пайдаланып деректерді енгізуге
Отчет - берілген мәліметті басып шығаруға арналған объект.
Беттер - деректер базасының арнайы жасалған объектісі. Ол
Макрос және модуль - ДББЖ-гі қайталанып отыратын амалдарды
Access-те деректер базасын құру үшін, қолданушы алдымен жұмыс
Бізге, белгілі бір жоғары оқу орнындағы кітапхана бөлімінің
Кітаптардың атауы
Авторлары
Кітапты алу және өткізу мерзімі
Оқырмандар туралы мәліметтер және олардың билетінің номері
Кітаптың бағасы және саны
Мәліметтер базасын құру алгоритмі
Мәліметтер базасын құру алдында, ең алғаш бос
Mіcrosoft Access-ті іске қосқаннан кейін, деректер базасын құру
Бұл терезе Сервис-Парамертры-Вид-Отображать терезесіндегі Окно запуска опциясында жалауша
«Кітапхана бөлімінің» мәліметтер базасын құру алгоритімі
Сұхбат терезесінен Новая база данных түймесін басамыз.
Егер ондай бұйрық жоқ болса, Файл-Создать бұйрығын орындасақ,
Общие-база данных бұйрығын таңдаймыз.
Файл новой базы данных терезесінде файылды орналастыратын Папка
Имя файла деген өріске жаңа деректер базасын
Деректер базасының кестелерін құру
Деректер базасының кестелерін құру 2 кезеңнен тұрады. Бірінші
Кесте құрылымын дайындау
Access-те кестені құрудың бірнеше мүмкіндіктері бар:
Кесте режимі - берілген кестені Кесте режимінде
Конструктор - кестелерді Конструктор көмегі арқылы құру;
Кестелер шебері - кестені Кестелер шебері арқылы орындау;
Кестелерді импорттау - басқа деректер базасынан мәліметтерді көшіру
Кестелермен байланыс - сыртқы файлдың немесе кестенің басқа
Жоғарыдағы аталған кесте құрылымдарының ең тиімдісі ол Конструктор
Кестелер констукторын пайдаланып Кітаптар атты кесте құрамыз.
Кітапхана бөлімі атты деректер базасының терезесінен Таблицы-Создать объектісін
Новая таблица атты терезеде Конструктор жолын таңдап, Конструктор
Мәліметтерді енгізу
Мәліметтерді енгізу біріншіден кестені ашудан басталады.Ол үшін саймандар
Бірінші реттегі кілтті орнату
Бірінші реттегі кілті анықтау үшін Кітап атауы(КА)
Mіcrosoft Access-те кілттің 3 түрін анықтауға болады.. Олар:
Егер бірінші реттік кілт қолданушымен қойылмаған болса, онда
Жай кілттік өріс- бұл өріс тек арнаулы жазулары
Егер арнайы жазулардың өрісте бар екендігін анықтау мүмкін
Ал біздің қарастырып отырған жағдайымызда Кітапты алу/беру уақыты
Мәліметтерді сақтау
Mіcrosoft Access-те барлық өзгертулер автоматты түрде мынадай
Келесі жазуға өту кезінде
Кесте режимін жабу немесе келесі пішінге ауысу
Жазуларды қосу және алып тастау әдістері
Мәліметтерді жаңа жазуға қосу:
Жаңадан енгізген жазудың бос өрісіне келеміз.
Мәліметтерді немесе жазуларды жою үшін:
Жойылатын жазуды ерекшелеп, тышқанның сол жақ батырмасын ұстап
Del пернесін басамыз немесе Правка-Удалить записи бұйрығын таңдаймыз.
2.3 Кестелерді байланыстыру
Access реляцияық деректер базасын құруға мүмкіндіктер береді және
Кестелер арасындағы байланыстарды анықтау үшін келесі шарттар орыдалу
Байланыстырылатын кестелер міндетті түрде бірдей өлшемді және олардың
Екі кесте де Access-тің бір деректер базасында сақталуы
Байланыс типтерін анықтағанда, өрісті дұрыс белгілеу керек және
Бірге-бір байланысы тек байланыстырылып отырған өрістер кілттік болса
Бірдің көпке байланысы тек бір өріс кілттік болса
Көптің-көпке байланысы. Бірдің көпке байланысының екеуін көрсетеді және
Егер кестелердің біреуінде де кілттік өріс анықталаған жағдайдаТип
Схема данных деген терезесін ашып, Добавление таблицы деген
Закрыть нүктесін басамыз. Соңында Кітапхана бөлімі кестесінде
Читатель және Книга Выдано кестелері арасында байланыс орнатамыз.
Изменение связей терезесінен Тип отношения жолынан бірдің–көпке байланысын
Каскадное обновление связанных полей және Каскадное удаление связанных
Жай кілттік байланыстарды келесі сыңарланған кесиеттері үшін орнатыңыз:
ЧИТАТЕЛЬ ( КНИГА ВЫДАНО (НЧБил),
КНИГА ВЫДАНО(КНИГА(Номер),
Бұл байланыстарды пайдалана отырып, кітапхана бөліміні туралы мәліметтерді
2.4 Пішіндерді дайындау
Ақпаратты деректер базасына енгізудің екі жолы бар: кестеге
Егер енгізіліп отырған мәліметтер жиі ауысатын болса, онда
Кез келген Пішін деректер базасының кестелерінде немесе сұраныстарда
Пішіндер конструкторы көмегімен
Пішіндер шеберімен
Автопішінді қолдану
Әр бір пішінді экранда 3 режимде көрсетуге болады:
Конструктор режимінде
Пішіндер режимінде
Кестелер режимінде
Режимдер арасында ауыстыру Вид көмегімен іске асырылады.
2.5 Сұраныстарды ұйымдастыру
Сұраныс дегеніміз- деректерді бір немесе бірнеше шарттарға байланысты
Деректер базаларында сұраныстардың келесі түрлерін орындауға болады:
1.QBE сұраныстары (Query By Example - Үлгі бойынша
Таңдауға арналған сұраныстар
Қиылыс сұранысы
Кестені құруға арналған сұраныс
Жаңартуға арналған сұраныс
Жаңадан жазуларды қосу сұранысы
Жазуларды өшіру сұранысы
Параметрлік сұраныс
2.SQL (Structured Query Language) тілінде берілген сұраныстар.Бұл сұраныспен
Негізінен сұраныстарды Қолмен жасау ыңғайлы.Ол үшін Контрукторды пайдалану
Көпкестелі сұранысты жасаудың технологиясын қарастырсақ:
2.6 Есеп беру (Отчет)
Есеп берудің басты қызметі – деректер базасында сақталынған
ҚОРЫТЫНДЫ
Қорыта айтар болсақ, кітапхана жұмысын жеңілдету үшін
Жалпы мәліметтер базасының негізгі мақсаты – көптеген ақпараттарды
Сонымен қатар, мәліметтер базасымен,онымен қалай жұмыс жасау керектігін
Бұл курстық жұмыста жалпы кітапхана бөліміне
Курстық жұмыстың кіріспе және теориялық бөлімінде
МБ құру алгоритмі бөлімінде, берілген есептің «Кітапхана бөлімінің»
Қорыта келгенде, нақты мәселелерді шешуде біз белгіленген сала
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
Дейт К.Дж «Введение в системы базы
Неверова Е.Г «Технология проектирование баз данных и знании»,
Вендров А.М «Проектирование программного обеспечения ЭИС», Москва,
Гусьева Г.И «Проектирование базы данных примерах и
Диго С.М «Проектирование БД», Москва, 1995
.
ҚОСЫМША
- 26 -
Өңдеу
Кітап атауы,
шифры,
авторы,
оқырман билетінің номері
Кітапхана бөлімі
Программалық жабдықтау
Техникалық
жабдықтау
Функционалдық бөлім
Жабдықтау бөлімі
Кітапхана бөлімінің мәліметтер базасын
Ақпаратты жинау және мәліметтер базасын толықтыру
Кітап алғандығы туралы мәліметтер