МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ 3
I ДАЙЫН ӨНІМДЕРДІҢ БУХГАЛТЕРЛІК ЕСЕБІН ҰЙЫМДАСТЫРУДЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ
1.1. Дайын өнімнің өзіндік құны жөнінде түсінік, шығындардың
1.2. Өндіріс шығындары есебі мен өнімнің (жұмыстар, қызметгердің)
II МАТЕРИАЛДЫҚ ҚОРЛАР, ДАЙЫН ӨНІМДЕР,АЯҚТАЛМАҒАН ӨНДІРІСТІҢ БУХГАЛТЕРЛІК ЕСЕБІН
2.1 Материалдық қорлар есебінің жүйелері 19
2.2. Дайын өнімдер (жұмыстар, қызметтер) мен аяқталмаған өндіріс
2.3 Дайын өнiмдi бағалау 24
2.4 Дайын өнiмнiң синтетикалық есебi 26
ҚОРЫТЫНДЫ 27
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР 29
КІРІСПЕ
Бүгінгі күні Қазақстан Республикасының экономикасы әртүрлі меншіктік-құқықтық нысандарындағы
Бухгалтерлік есеп жүйесі дегеніміз – кәсіпкерлер мен ұйымдардың
Бухгалтерлік есеп - экономикалық ғылымдар ішіндегі өз алдына
Ұйымдардың өнімдер өндірудегі (қызметтерді атқару, жұмыстарды орындаудағы) аса
Қазіргі нарықтық қатынастардың дамуы барысында халықаралық сауда қатынастарының
Бухгалтерлік есеп және есеп беру жүйесінің халықаралық стандарттарға
Жоғарыда аталған жағдайлардан дайын өнімдердің (жұмыстар, қызметтердің) ұйымдардың
I ДАЙЫН ӨНІМДЕРДІҢ БУХГАЛТЕРЛІК ЕСЕБІН ҰЙЫМДАСТЫРУДЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ
1.1. Дайын өнімнің өзіндік құны жөнінде түсінік, шығындардың
Бухгалтерлік есеп кәсіпорынның жалпы есеп жүйесіне кіреді және
Бүгінгі күні өндірістік есеп кәсіпорынның өндірістік шығындары мен
шығындар мен табыстар түрлері бойынша есеп жүргізу;
жауапкершілік орталықтары бойынша есеп жүргізу;
шығындар мен табыстар есебін өнімдер (жұмыстар, қызметтер) бойынша
есепке алу.
Шығындар мен табыстар түрлері бойынша есеп жүргізу есепті
Жауапкершілік орталықтары бойынша есеп жүргізу шығындар мен табыстардың
Шығындар мен табыстар есебін өнімдер (жұмыстар, қызметтер) бойынша
Бүгінгі күні өндірістік есеп тек өнімдерді (жұмыстар, қызметтерді)
Басқару есебі құрамы бойынша өндірістік есептен кең ауқымды
Басқару есебінің шын мәніндегі маңызды бөлімі ол өндіріске
Дайын өнiм деп барлық технологиялық процесының стадияларынан өткен,
Дайын өнімге сыртқа, өзінің күрделі құрылысы және әлеуметтік
Субъект тұтынушылармен жасасқан шаруашылық шарттарын орындау ретінде өз
Дайын өнімді есептеу үшін 1320 “Дайын өнім” деп
Дайын өнімнің нақты өзіндік құны есептік кезең (ай)
Есептік кезеңнің соңында ауытқудың пайызы мен сомасын есептеу
Ауытқудың пайызы мен сомасы ай ішінде түскен және
Ауытқудың пайызын келесі формула бойынша есептейді:
Ауытқудың пайызы=(Ауытқу сомасы/(Қалдық+Есептік құны бойынша
түскен түсімдер))х100%
Бухгалтерлік шоттар есебінде нақты шығынның есептік құннан ауытқуын
Мысалға, кәсіпорында есепті кезең барысында мына проценттер бойынша
Қа
тар
№ Шаруашылық операцияларының мазмұны Сомасы,
теңге Шоттар
корреспонденциясы
дебет кредит
1 2 3 4 5
1. Қоймаға дайын өнім кірістелді:
-А бұйымы
-Б бұйымы
250000
800000
1320
1320
8010
8010
2. Дайын өнім сатылды:
-А бұйымы
-Б бұйымы
170000
630000
7010
7010
1320
1320
Есептік кезеңнің соңында және калькуляциялық процесс аяқталысымен дайын
-А бұйымы-230000 теңге;
-Б бұйымы-870000 теңге.
Ауытқудың пайызы мынаны құрады:
-А бұйымы бойынша=
-Б бұйымы бойынша=
Сатылған өнімнің ауытқу сомасы мынаны құрады:
-А бұйымы бойынша=170000х8%=13600 теңге- экономия (үнемделген);
-Б бұйымы бойынша=630000х8,05%=50715 теңге- артық жұмсалған.
Ауытқу пайызын есептеу және ауытқу сомасына бухгалтерлік есепте
-қызыл жазу әдісімен: 1320 шоты дебеттеледі де, 8010
Кәсіпорын “Жол- Өткен” ЖШС
Аспаптық өнеркәсіп өніміне жасалған
қабылдау-тапсыру құжаты (накладнойы) №243
2006 жылғы наурыз айы
Өткізуші цех Алушы цех-қоймасы
5 1
Рет
тік
№ Уақы
ты
(күні) Сызба
немесе
тапсы
рыс №
Өнім
нің
атауы Номен
клатура
лық
нөмірі
Өлшем
бірлігі Түскені Жөнелткені(артып жіберілгені
Саны Бағасы Сомасы Уақы
ты
(күні Са
ны Сомасы
есеп
айырысу
(есептік
боса
тылды
есеп айырысу
бағалары
бойынша босалу
бағалары
бойынша
есеп айырысу
бағалары
бойынша босалу
бағалары
бойынша
1 15.09 777-11 4қырлы
токарлы кескіш 0151 Дана 500 100 150 50000
2 26.09 777-11 4қырлы
токарлы
кескіш 0151 Дана 400 100 150 40000 60000
3 29.09 777-11 4қырлы
токарлы
кескіш
0151 Дана 250 100 150 25000 37500 29.09
Барлығы Бір жүз жетпіс екі мың бес жүз
Тапсырған
Содан соң осы операциямен бір мезгілде 7010
- өнімнің нақты өзіндік құнына жеткізу үшін әдеттегі
Дайын өнімді қабылдау – тапсыру накладной бойынша немесе
Қабылдау – тапсыру құжаты (накладнойы) цехта екі дана
Дайын өнімнің өзіндік құны - кең көлемді, көп
Кәсіпорын үшін өнімнің өзіндік құнын анықтау қажет, себебі
Өнімнің өзіндік құны кәсіпорын жұмысына тікелей тәуелді және
Өнімнің өзіндік құны жөнінде шынайы ақпарат алудың бір
Өндірістік шығындар құрамы бойынша, түрлері бойынша, пайда болу
1) Құрамына қарай шығындар бірэлементтік, кешендік болады. Бір
Кешендік шығындар бірнеше элементтерден тұрады, мысалы, құрамына материалдар,
2) Шығындар түрлері
Өнімдер (жұмыстар, қызметтер) өзіндік құнына кіретін шығындар құрамы
материалдық шығындар;
еңбек ақы төлеу шығындары;
әлеуметтік қажеттіліктерге аударымдар;
негізгі қорлар амортизациясы;
басқада шығындар.
Шығындарды элементтері бойынша топтастыру өнімді өндіруге жұмсалған нақты
Жекелеген өнімдердің өзіндік құнын есептеу үшін өндірістік кәсіпорындар
шикізаттар мен материалдар;
сатылып алынатын және құрастырушы өнімдер, жартылай фабрикаттар;
қайтарылған қалдықтар (шегеріледі);
технологиялық мақсаттағы отын және энергия;
өндірістік жұмысшылар еңбек ақысын төлеу шығындары;
әлеуметтік қажеттіліктерге аударымдар;
жабдықтарды ұстау және күту шығындары;
жалпы өндірістік шығындар;
жалпы шаруашылық шығындар;
ақауға байланысты зиян;
коммерциялық (өндірістен тыс) шығындар;
басқада өндірістік шығындар.
3) Пайда болу орнына қарай шығындар өндірістер, цехтар,
4) Шығындарды апару объектілеріне байланысты, яғни өнімдер, жұмыстар,
Өнімдердің өзіндік құнын анықтаудың ең қарапайым тәсілі жалпы
Жоғарыда қарастырылған шығындардың топтастырылуы өнімдердің өзіндік құнын калькуляциялау
Экономикалық дамыған елдерде басқару есебін ұйымдастыру тәжірибесі бойынша
Ең алдымен үш шығындар түрлері жөнінде ақпарат жиналады:
өндірілген өнімнің өзіндік құнын калькуляциялау және бағалау мақсатында;
басқару шешімдерін жоспарлау және шешім қабылдау мақсатында;
бақылау және реттеу қызметтерін жүзеге асыру мақсатында.
Осы үш есеп бағыттары бойынша ендігі кезекте тікелей
Кәсіпорын қызметінің функциялары бойынша өндірістік шығындар жабдықтау-дайындау шығындары
Өндіріс процесіндегі экономикалық рөлі бойынша шығындар негізгі және
Өнімнің өзіндік құнына қосылуына қарай шығындар тікелей (тура)
Өндіріс көлеміне қатысты шығындар тұрақты және айнымалы болады.
Шығындардың пайда болу уақыты мен өнімнің өзіндік құнына
Басқару шешімдерін қабылдау үшін басшы белгілі бір өнім
Кәсіпорын ресурстарының шектеулі болуы оның мүмкіндіктерін де шектейді.
Дифференциальды шығындар екі альтернативті шешімдерді қарастыру барысында шығындардың
Қайтарусыз шығындар - бұрын қабылданған шешімдер бойынша өткен
Инкрементті шығындар қосымша шығындар болып табылады, яғни қосымша
Маржиналды шығындар қосымша өнім бірлігін өндірумен байланысты шығындар.
Релевантты (мәнді, маңызды) шығындар дегеніміз қарастырылып отырған басқару
Реттеу және бақылау дәрежесіне байланысты реттелетін және реттелмейтін;
Толық реттелетін шығындар өндіріс және бөлініс сфераларында пайда
Тиімді шығындар жұмсалған шығындар нәтижесінде өндіріліп шығарылған өнімдерді
Бақыланатын шығындар дегеніміз басқару субъектілері тарапынан бақылау мүмкін
Жалпы кәсіпорын бойынша шығындарды бақылау жүйесі тиімді қызмет
1.2. Өндіріс шығындары есебі мен өнімнің (жұмыстар, қызметтердің)
Өндірістік кәсіпорындарда өнімдердің өзіндік құнын есепке алу және
1) шығындарды бақылау оперативтілігі бойынша нақты, нормативті және
пайдаланылған ресурстар саны мен олардың бағасын бақылау нормативтерінің
ауытқулардың орнын, жауаптылардың, себептерін анықтаудың мүмкін еместігі;
өндіріс процесі кезінде шығындарды есептеу мүмкін еместігі.
Нормативті өзіндік құн бойынша есеп жүргізу барысында шығындардың
бюджет құрастыру арқылы шығындарды бақылаудың мүмкіндігі;
нақты шығындарды нормативті мөлшермен салыстыру мүмкіндігі;
ауытқулардың орнын, жауаптыларды, ауытқу себептерін анықтаудың мүмкіндігі;
өндіріс процесі барысында оперативті шараны іске асыру мүмкіндігі.
Бұл әдістің кемшілігі ретінде есептеу жөнінде көп еңбек
Жоспарлы өзіндік құн есебін жүргізу барысында есепті кезең
- жоспарлы көрсеткіштердің өте терең негізділігін қамтамасыз етеді;
- бақылау тиімділігін өсіреді.
2) өндіріс процесіне қатысына байланысты тапсырыстар және процестер
Процестер бойынша калькуляциялау әдісі дайын өнім бірнеше өндірістік
Процестер бойынша калькуляциялаудың екі түрі бар: жартылай өнімді
Жартылай өнімсіз әдіс бойынша әрбір кезеңде тек өңдеу
Басқару есебінің тапсырыстар бойынша калькуляциялау әдісі аз сериялы,
3) шығындарды өнімдердің (жұмыстар, қызметтердің) өзіндік құнына толық
Қазіргі шаруашылықты жүргізу жағдайында қысқартылған шығындар бойынша өнімнің
Мысалы, кәсіпорынның өндіріс шығындары төмендегідей сипатта (кесте 1).
Кесте 1. Кәсіпорынның өндіріс шығындары мөлшері (өнім
Көрсеткіштер Мәні (теңге)
1 . Бағасы 35,00
2. Айнымалы шығындар (цехтық өзіндік құн) 21,00
3. Маржиналды табыс 14,00
4. Тұрақты шығындар 7,90
5. Пайда 6,10
Кестеден маржиналды табыстың отраша мәні 14,00 теңге екенін,
Маржиналды табыс жалпы өндіріспен қоса жеке өнім түрлерінің
Ендігі кезекте қысқартылған шығындар әдісін қолдану арқылы шешім
Кесте 2. Кәсіпорынның өндірістік сипаты
Көрсеткіштер Өнімдер түрлері Жиыны
1 2 3
Саны, дана 1000
Бағасы, теңге 35,00 40,00 25,00 -
Айнымалы шығындар, теңге 21,00 36,00 23,00 -
Тұрақты шығындар
30,00
Кәсіпорынның әрбір өнім бірлігін өндіруге және сатуға жұмсалған
Кесте 3. Өнім бірлігіне келетін шығындар
Көрсеткіштер Өнімдер түрлері
1 2 3
Айнымалы шығындар 21,0 30,0 15,3
Тұрақты шығындар 7,9 11,3 5,7
Толық өзіндік құн 28,9 41,3
Баға 35,0 40,0 25,0
Пайда +6,1 -1,3 +4,0
Кестеден екінші өнім түрінен алынатын пайда сомасының теріс
Қарастырылған мысал бойынша жиынтық түсім сомасы 120,500 теңге
Жоғарыда қаралған жағдайларға қатысты басқару есебінің қысқартылған шығындар
- өнім немесе тапсырыс бағасының ең төменгі шегін
- әртүрлі өнімдердің пайдалылығын салыстырмалы талдау;
- өнімдерді өндіру мен сатудың тиімді жолын анықтау;
- өнімдерді өзі өндіру мен сырттан сатып алу
- өндірістің экономикалық тұрғыда тиімді технологиясын таңдау;
- тепе-теңдік нүктесін анықтау.
Сонымен қатар бұл әдістің бірқатар кемшіліктері де бар:
- өнімнің толық өзіндік құны анықталмайды;
- дайын өнімдер мен аяқталмаған өндіріс құны төмендетілген
- тұрақты және айнымалы шығындарды бөлудің қиындығы.
Өнеркәсіптік кәсіпорындарда басқару
II МАТЕРИАЛДЫҚ ҚОРЛАР, ДАЙЫН ӨНІМДЕР, АЯҚТАЛМАҒАН ӨНДІРІСТІҢ БУХГАЛТЕРЛІК
2.1 Материалдық қорлар есебінің жүйелері
Өндірілетін өнімдердің сапасын және бәсеке қабілеттілігін жоғарылату мен
EXW (Ex Works) - франко-зауыт - жабдықтаушы тауарды
FCA/FRC (free carrier/named point) - франко-жеткізуші - жүк
FOR/FOT (free of rail/truck) - франко-вагон - жабдықтаушы
ҒОА/FОВ (frее of аіrроrt) - франко-аэропорт - жабдықтаушы
CFR (cost and freight) - құн және фрахт
GIF (cost, insuranse, freight) - құн, сақтандыру және
Тауарлық-материалдық қорларды сатып алумен байланысты шығындар құнына сатып
Тауарлық-материалдық қорлар есебін ұйымдастырудағы ерекшеліктердің бірі оларды есептеу
Кезеңдік есеп жүйесін пайдаланғанда жыл бойы тауарлық-материалдық құндылықтар
есепті кезең басындағы материалдар қалдығы
+
есепті кезеңде келіп түскен материалдар
=
сатуға дайын тауарлы-материалдық қорлардың өзіндік құны
-
есепті кезең соңындағы материалдар қалдығы
=
сатылған материалдардың өзіндік құны
Сатылған тауарлық-материалдық құндылықтардың өзіндік құны пайдаланылатын бағалау әдісіне
Үздіксіз есеп жүргізу жүйесін пайдалану тауарлық-материалдық қорлардың кіріске
Сонымен, бухгалтерлік есептегі кезеңдік және үздіксіз есеп жүйелерінің
Екі есеп жүйесіндегі ерекшеліктерді көру үшін төмендегідей мысал
Кесте 6. Үздіксіз және кезеңдік есеп жүйелерін салыстыру
Үздіксіз есеп жүйесі
Дт 1310 “Материалдар” шоттары - 117600 тг.
Кт 3310 “Төленуге тиісті шоттар” - 117600 тг.
Кт 3310 “Төленуге тиісті шоттар” - 117600 тг.
Егер 20 данасы 30000 тг. сатылса:
Дт 7010, 7110 Кт 1310, 1320 – 235200
Дт 1210 Кт 6010, 6280 – 30000 тг.
Егер 20 данасы 30000 тг. сатылса:
Дт 1210 Кт 6010, 6280 – 30000 тг.
Егер жабдықтаушыға қорлардың 10 данасын қайтаратын болсақ:
Дт 3310 Кт 1310, 1320 – 11760 тг.
Дт 3310 Кт 1310, 1320 – 11760 тг.
Жабдықтаушы шотының төленуі:
Дт 1010 Кт 1210 – 105840 тг. Жабдықтаушы
Дт 1010 Кт 1210 – 105840 тг.
Кесте мәліметтерінен біз алғашқы үш операциялар бойынша өзгешеліктерді
Өндірістік-шаруашылық қызметпен айналысушы ұйымдардың кезеңдік және үздіксіз есеп
2.2. Дайын өнімдер (жұмыстар, қызметтер) мен аяқталмаған өндіріс
Өндірістің ұйымдастырылуына қарай негізгі және көмекші болып бөлінеді.
Бөлімшелердің ішіндегі шоттар бір элементтік шығындар есебін жүргізуге
- материалдар;
- есептелген еңбек ақы;
- әлеуметтік аударымдар;
- үстеме шығындар.
Шоттар бойынша келесі түрдегі негізгі шоттар корреспонденциялары құрастырылады:
Дт 8010 Кт 1310 "Материалдар" - негізгі, көмекші,
Дт 8010 Кт 3350 - өндіріс жұмысшыларына есептелген
Дт 8010 - Кт 3000 "Бюджетпен есеп айырысу",
Есепті кезең бойында үстеме шығындар кәсіпорынның әр құрылымдық
Дт 8040 Кт 3310 - негізгі құралдарды жөндеу
Дт 8040 Кт 2720 "Материалды емес активтер амортизациясы",
Дт 8040 Кт 3310,1010,1040 - коммуналдық шығындар сомасына,
Есепті кезең соңында барлық бір элементтік шоттарда жинақталған
Дт 8010 Кт 8020-8040 - негізгі өндіріске қатысты
Аяқталмаған өндіріс дегеніміз технологиялық процестің барлық өңдеу кезеңдерінен
1340 "Аяқталмаған өндіріс" есебінің шоттарының дебеттік айналымында өндірістік
Дт 1340 Кт 8010-8030 - есепті кезең соңында
Дт 8010-8030 Кт 1340 - есепті кезең басында
Тауарлар есебін жүргізуші 1320 "Тауарлар" бөлімшенің шоттары бойынша
Дт 1320 Кт 8010 - дайын өнімнің қоймаға
Дт7010 Кт 1320-сатылған дайын өнімдердің өзіндік құнын есептен
Бухгалтерлік есепте дайын өнімдер төмендегідей бағалар бойынша бағаланады:
1). Өндірістік өзіндік құн (нақты, жоспарлы) - дайын
2) Толық өзіндік құн (жоспарлы, нақты) - өндірістік
жалпы және әкімшілік шығындар;
пайыздарды төлеумен байланысты шығындар;
тауарлық-материалдық қүндылықтарды сатумен байланысты шығындар.
3) Кәсіпорынның келісім бағалары бойынша. Дайын өнімдерді бағалаудың
4) Бөлшек баға бойынша бағалау әдісі. Бұл әдіс
Қазақстан Республикасында нарықтық қатынастардың дамуы барысында кәсіпорындар өндірілген
Қоймаға дайын өнімдер "Қабылдау-тапсыру накладнойы" немесе "Өндіріліп шығарылған
2.3 Дайын өнiмдi бағалау
Бухгалтерлік есепте дайын өнімді бағалаудың мынадай түрлерін қолданады:
- өндірістік (жоспарлы, нақты) өзіндік құн бойынша бағалау,
- толық өзіндік құн (жоспарлы, нақты) бойынша бағалау,
- кәсіпорынның келісімді бағалары бойынша бағалау;
- бөлшек сауда бағалары, әсіресе үлкен
Қазiргi уақытта келесi дайын өнiм бағалау түрлерi қолданылады:
1) Нақтылы өндiрiстiк өзiндiк құн бойынша. Бұл дайын
2) Толық емес (қысқартылған) өндiрiстiк өзiндiк құн бойынша.
3) Сатудың көтерме бағасы бойынша. Көтерме баға тұрақты
4) Жоспарлы (нормативтi) өндiрiстiк өзiндiк құн бойынша, бұл
5) Қосымша құн салығын өсiрген, еркiн шығарылатын бағалар
6) Бiрлiктi (жеке) тапсырыстар мен жұмыстарды орындауда еркiн
Есептеуде қолданылатын көтерме баға, жоспарлы өзiндiк құн және
Кесте 1- Тиелген өнiмнiң нақтылы өзiндiк құнын есептеу.
Көрсеткiштер Тұрақты есептеу бойынша Нақтылы өзiндiк құн бойынша
(+,-)
Айдың басындағы дайын өнiм қалдығы
Өндiрiстен түскен
Барлығы
300000
2700000
3000000
306000
2724000
3030000
+6000
+24000
+30000
Тұрақты баға бойынша (%) құнының нақтылы өзiндiк құнының
Х
Х
1,0
Тиелген тауарлар 2500000 2525000 +25000
Айдың аяғындағы дайын өнiм қалдығы
500000
505000
+5000
Тиелген өнiм құнының ай аяғындағы оның қоймадағы қалдығын
2500000*1/100=250000
2500000+250000=2525000
500000*1/1000=5000
500000+5000=505000
Берiлген әдiс қысқартылған өндiрiс өзiндiк құндарын қолдану кезiнде
2.4 Дайын өнiмнiң синтетикалық есебi
Синтетикалық есебінде дайын өнімді нақты өзіндік құнымен; талдау
Қолда бар және айналымдағы дайын өнiм есебi активтi
Егер дайын өнiм толығымен кәсiпорынның өзiнде қолданса, онда
ҚОРЫТЫНДЫ
Нарықтық қатынастардың дамуы барысында орын алып отырған түбегейлі
Қазақстан Республикасының экономикасы әрекет етуші кәсіпорындар мен ұйымдардың
Кәсіпорындардың басшылығы мен еңбекшілер ұжымдарының басты қызығушылығын шикізаттар
Ұйымның қаржылық-шаруашылық қызметінің нәтижесінің табы түрінде қалыптасуына ықпал
Нарықтық-экономикалық қатынастардың дамуы барысында орын алып отырған түбегейлі
Қазақстан Республикасының "Бухгалтерлік есеп және қаржылық қорытынды есеп
Қорыта келгенде, бухгалтерлік есеп жүйесінде, өзіне тән әдіснамалары
"Дайын өнімдердің (жұмыстар, қызметтер) бухгалтерлік есебі" тақырыбын зерттеу
• дайын өнімдерді сатудан алынған табыс кәсіпорынның пайдасын
• кәсіпорынның қаржылық-шаруашылық қызметінің нәтижесінің табыс ретінде анықталуына
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР
Қазақстан Республикасының Бухгалтерлік есеп және қаржылық қорытынды есеп
Халықаралық қаржылық қорытынды стандарттары, 2001 ж.
Баймұханова С.Б., Балапанова А.Ж.
Нидлз Б., Андерсон Х., Колдуэлл Д. Принципы бухгалтерского
Радостовец В.В., Шмидт О.И. Теория и отраслевые особенности
Радостовец В.К., Радостовец В.В. Бухгалтерский учет на предприятии,
Тасмағамбетов Т.А. Қаржы есебі, Алматы, 1997ж.
Тишков И.Е., Балдинова А.И. Бухгалтерский учет, 1999.
Тасмағамбетов Т.А., Әбленов Д.О. Бизнестегі есеп пен талдау,
3
Дт
801 шоты
Кт
Нақты шығын
Дайын өнімнің есептік құны
Есептік құннан ауытқу
Өнімнің нақты өзіндік құнының жиыны (есептік құны (
Дт
1320 шоты
Кт
Дайын өнімнің есептік құны
Есептік құннан ауытқу
Өнімнің нақты өзіндік құны
Өнімнің нақты өзіндік құны
Дт
7010 шоты
Кт
Өнімнің нақты өзіндік құны