Қазақстан Республикасының Білім және Ғылым Министрлігі
Алматы қалалық білім департаменті
Алматы экономика және статистика колледжі
Тақырыбы: Бухгалтерлік есеп шоттары
және екі жақты жазу
Орындаған: «Экономика, бухгалтерлік есеп және аудит» маманы 301
Алматы 2008
Мазмұны
Кіріспе..................................................................................3-4
1.Бухгалтерлік есеп шоттарының құрылымы мен түрлері.........5-9
2.Синтетикалық (жинақтау) және аналитикалық (жіктеу) шоттары............................................................................10-11
3.Екі жақты жазу жүйесі ....................................................12-13
4.Бухгалтерлік баланс пен шоттар арасындағы байланыс................................................................................14
5. Шоттарды жіктеу............................................................15-17
6. Ағымдағы есеп мәліметтерін қорытындылау....................18-19
Қорытынды............................................................................20
Қолданылған әдебиеттер.........................................................21
Кіріспе
Бухгалтерлік есеп көптеген жылдар бойы басқа ғылымдар сияқты
Бухгалтерлік есеп жүйесін реттеп, мұның құрамдас бөліктерін жетілдіріп
Кез келген кәсіпорынның бухгалтерлік балансында сол ұйымның меншігіндегі
Бухгалтерлік есеп шоттары - бухгалтерлік ақпараттар жүйесін жинақтау
1. Бухгалтерлік есеп шоттарының құрылымы мен түрлері
Бухгалтерлік есеп шоттары деп – ұйымдардың активті қаражаттары
Кәсіпорынның бухгалтерлік шоттары сол ұйымның бухгалтерлік балансы баптарының
Шоттардың атақаратын міндеті мен рөліне қарай және активті
Шаруашылық операцияларын есепке алу тұрғысында дебиттеу және кредиттеу
Активті қаражаттар, міндеттемелер мен меншікті капиталдың қалыптасуына және
Бухгалтерлік есеп шоттары баланстың активті және пассивті көрсеткіштері
Бірінші тарау «Қысқа ерзімді активтер» деп аталады, осы
Екінші тарау «Ұзақ мерзімді активтер» деп аталады, бұл
Үшінші тарау «Қысқа мерзімді міндеттемелер» бөлімінің шоттары қысқа
Төртінші бөлім «Ұзақ мерзімді міндеттемелер» деп аталады, бұл
Бесінші бөлім «Капитал мен резервтер» деп аталады, бұл
Алтыншы «Кірістер» бөлімінің шоттары өнімдерді сатудан және қызмет
Жетінші бөлім «Шығыстар» деп аталып, осы бөлімнің шоттары
Сегізінші тарау «Өндірістік есепке алу шоттары» бөлімінің шоттары
Бухгалтерлік есеп шоттарына күнделікті немесе ағымдағы шаруашылық фактілерінің
Активті шоттардың соңғы қалдығын шығару үшін бастапқы дебиттік
Пассивтік шоттардың соңғы қалдығын шығару үшін, бастапқы кредиттік
Сонымен активті шоттардағы қалған дебиттік қалдық активті қаражаттарының
шоттың аталуы;
мұның сол жағы –«дебит»;
ал оң жағы «кредит» екендігін тағы да қайталаймыз.
«Дебит» термині – «ол тиісті», ал «кредит» -
«Дебит» және «кредит» ұғымы Батыс Еуропа елдерінде ХІІІ
Жалпы бухгалтерлік есеп шоттары одан алынатын ақпараттардың түріне
Жинақтамалық (топтамалық, синтетикалық) шот негізінен бухгалтерлік баланстың баптары
Бухгалтерлік есепте шоттардың жинақтамалық (топтамалық, синтетикалық) және талдамалық
Қазақстан Республикасында қазіргі кезде қолданылып жүрген шоттар жоспарында
2. Синтетикалық (жинақтау) және аналитикалық (жіктеу) шоттары
Бухгалтерлік есеп тәжірибесінде барлық аналитикалық жіктеу шотарының дебиті
Синтетикалық және аналитикалық шоттар арасында тығыз экономикалық байланыс
Сонымен, синтетикалық жинақтау және аналитикалық жіктеу шоттары арасындағы
синтетикалық жинақтау шотындағы бастапқы және соңғы қалдық аналитикалық
Жекелеген аналитикалық жіктеу шоттары синтетикалық жинақтау шотының негізінде
Есеп жүргізу кезеңінің соңына қарай аналитикалық жіктеу мен
3. Екі жақты жазу жүйесі
Екі жақты жазу деп – ақшалай өлшеммен өлшенген
Екі жақты жазудың қажеттілігі экономикалық құбылыстардың өзара байланыстылығынан
Шаруашылық операцияларды бейнелеп көрсету тәсілі ретінде екі жақты
Екі жақты жазу жүйесі Ренессанс дәуірінде пайда болған.
Екі жақты жазу принципі экономикалық заңдылықпен үйлеседі. Мысалға,
Ертедегі Греция мен Италияда ақша қаражаттарына байланысты операцялар,
Шоттар арасындағы байланыс шоттар корреспонденциясы, ал өзара шаруашылық
4. Бухгалтерлік баланс пен шоттар арасындағы байланыс
Шоттарға жазылған мәліметтер мен көрсеткіштер арқылы ұйымдарда қалыптасқан
Баланстың бастапқы көрсеткіштері негізінде шоттар ашылып, ал шоттардың
әрбір есепті жылдың басында ашылған шоттардың қалдығына сай
Алайда әрбір шаруашылық операцияларының мазмұны мен маңызын бухгалтерлік
Сонымен қатар, бухгалтерлік баланс мәліметтерінен, мысалға, әрбір алашақтар
5. Шоттарды жіктеу
Шоттарды жіктеу бухгалтерлік есеп тәсілінің маңызды элементі ретінде
Шоттарды екі белгісі бойынша жіктейді:
экономикалық мәні жағынан - қаражат пен шығу көздерін
міндеті мен құрылымы жағынан – назардағы объекті туралы
Негізгі шоттар шаруашылық құралдарының бар-жоқтығы мен қозғалысын, олардың
Мүліктік. Материалдық құндылықтардың өсуін, жұмсалғанын және қалдығын бақылауға
Ақшалай. Банкте, кассада әр түрлі валютамен сақтаулы
Инвестициялар акцияларға, басқа субъектілердің жарғы капиталына салынған инвестициялар,
Меншікті капитал. Шоттар субъектісінің меншікті қаражат көздерінің пайда
Есеп шоттар кәсіпорынның дебиторларымен және кредиторларымен есептесулерді есепке
Реттеуші шоттар. Бұлардың көмегімен ағымдағы есепте шаруашылық
Процестер мен нәтижелердің шоттары төменде көрсетілгендей бөлінеді:
Жинақтау-бөлу шоттары. Төлем немесе аудару сәтінде тиісті объектілерге
Калькуляциялық шоттар. өнім өндірісімен, орындалған жұмыспен, өнімнің, жұмыс
Кіріс шоттары – негізгі және негізгі емес іс-әрекеттен
Транзиттік шоттар. Бір элементті шығындарды есепке алу үшін
Шығын шоттары. Құрылымы бойынша активті, дебит бойынша шығын
Қаржы-нәтижелік. Дебит бойынша субъектісінің шығыны, ал кредит бойынша
Тысқары шоттар осы кәсіпорынға тиесілі емес жауапты сақтауда
6. Ағымдағы есеп мәліметтерін қорытындылау
Шоттардағы айналым және шаруашылық құралдарының қалдығы мен олардың
Айналым тізімдемелрі кесте түрінде көрініс алады, оның бірінші
Есеп беру кезеңінің басындағы шот бойынша қалдықтар;
Есеп беру кезеңі үшін шот бойынша дебиттік және
кредиттік айналым;
Есеп беру кезеңі соңындағы немесе келесі кезеңнің басындағы
Жалпы айналым тізімдемелрін құру үшін барлық жинақтамалық (топтамалық,
Жинақтамалық (топтамалық, синтетикалық) және талдамалық есеп жүргізудің дұрыстығын
Кәсіпорын өз қызметінің айналымы туралы бұдан да толығырақ
Қорытынды
Курстық жұмысымды қорытындылайтын болсам, кәсіпорынды оперативті басқару үшін
Шаруашылық операцияларды бейнелеп көрсету тәсілі ретінде екі жақты
Қолданылған әдебиеттер
Қ.К.Кеулімжаев, Н.А.Құдайбергенов - «Бухгалтерлік есеп теориясы және
Қ.К.Кеулімжаев, З.Н.Әжібаева, Н.А.Құдайбергенов – «Бухгалтерлік есеп принциптері»
В.Л.Назарова - «Шаруашылық жүргізуші субъектілердегі бухгалтерлік есеп»
Ә.Әбдіманапов – Бухгалтерлік және қаржылық есеп принциптері»
Бухгалтерлік есеп шоттарының үлгілік жоспары. Қазақстан Республикасының Қаржы
Ә.Әбдіманапов «Бухгалтерлік есеп теориясы»
5