Кәмелетке толмағандарға жаза тағайындау

Жаза
Мазмұны
Кіріспе 3
1. Жазаның түсінігі жӘне мақсаттары 5
1.1. Жазаның түсінігі 5
1.2. Жазаның мақсаттары 8
1.3. Жазаның жүйелері мен түрлерінің жалпы сипаттамасы 10
Айыппұл 13
Белгілі бір лауазымды атқару немесе белгілі бір қызметпен айналысы
Қоғамдық жұмыстарға тарту 17
Түзеу жұмыстары 18
Әскери қызмет бойынша шектеу 20
Бас бостандығын шектеу 21
Қамау 22
Тәртіптік әскери бөлімде ұстау 23
Бас бостандығынан айыру 25
Өлім жазасы 27
Арнаулы әсери немесе құрметті атағынан, сыныптық шенінен, дипломатиялық дәрежесінен,
Мүлікті тәркілеу 32
2. Жаза тағайындаудың бастамасы 34
2.1. Жауаптылықты жеңілдететін және ауырлататын жағдайлар 34
2.2 Белгілі бір қылмыс үшін көзделген жазадан неғұрлым жеңіл
2.3 Аяқталмаған қылмыс үшін жаза тағайындау 48
2.4 Кәмелетке толмағандарға жаза тағайындау 55
3. Қылмыстардың көптілігі жағдайында жаза тағайындау 63
3.1 Қылмыстардың жиынтығы бойынша жаза тағайындау 63
3.2. Қылмыстардың қайталануы жағдайында жаза тағайындау 67
3.3 Үкімдердің жиынтығы бойынша жаза тағайындау 68
3.4. Шартты түрде соттау 69
Қорытынды 71
ПАЙДАЛАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР 74
Кіріспе
Біздің елімізде ХХ ғасырдың 90-жылдарының басынан бастап болып жатқан
Қазіргі таңда Қылмыстық құқықтарға жаза дайындау жүйесінің түсінігі
Осы дипломдық жұмыстың мақсаты Қазақстан Республикасындағы Қылмыстық жаза тағайындаудың
Осы жұмыстың міндеттеріне тоқталсақ:
Жазаның түсінігі мен мақсаттарын ашып көрсету;
Негізгі жазаның қолдану ерекшеліктері;
Жаза тағайындаудың жеңілдететін және ауырлататын жағдайларын ашу;
Белгілі бір қылмыс үшін көзделген жазадан неғұрлым жеңіл жаза
Аяқталмаған және қатысып жасалған қылмыс үшін жаза тағайындау;
Қылмыстардың жиынтығы бойынша жаза тағайындау;
Қылмыстардың қайталану жағдайында жаза тағайындау;
Үкімдердің жиынтығы бойынша жаза тағайындау;
және соңғысы Шартты түрде соттау.
Бұлардың барлығы осы жаза тағайындау жүйесінің түсінігі мен маңызын
Осы жұмыстың әдебиет тапшылықтарына келетін болсақ соңғы шығарылып жатқан
осы дипломдық жұмыс кіріспеден, үш тараудан және қорытындыдан тұрады.
1. Жазаның түсінігі жӘне мақсаттары
1.1. Жазаның түсінігі
Қылмыстық жаза мемлекеттік күштеу шараларының бірі болып табылады және
Біріншіден, қылмыстық шара – мемлекеттік күштеу шарасы ретінде қылмыстық
Екіншіден, мемлекеттік күштеу шарасы ретіндегі қылмыстық жазаны мемлекет атынан
Үшіншіден, заңда көрсетілген тәртіппен сотталған адамды жазадан босату, сондай-ақ
Төртіншіден, қылмыстық жаза жария түрінде ашықтан-ашық тағайындалады. Яғни, қылмыс
Бесіншіден, мемлекеттік күштеу шаралары ретінде қылмыстық жаза қылмыстық заңда
Қылмыстық жазаны қолдану кінәліні басқа түрдегі азаматтық, әкімшілік немесе
Қылмыстық жаза мемлекет атынан қылмыстық іс-әрекеттер үшін кінәлінің кінәсін
Жаза сотталған адамға белгілі бір зардап келтірумен тікелей байланысты
Қылмыстық жазаның басқа да мемлекеттік күштеу шараларынан ерекшелігі сол,
Қылмыстық жазаның әкімшілік құқық бұзушылық үшін қолданылатын жазадан айырмашылығы
Екіншіден, қылмыстық жаза сот арқылы мемлекет атынан тағайындалады. Әкімшілік
1.2. Жазаның мақсаттары
Қазақстан Республикасы Қылмыс кодекстің 38-бабының 2-бөлігінде жазаның мақсаты -
Әлеуметтік әділеттікті қалпына келтіру, сотталған адамға жаза тағайындау және
Әлеуметтік әділеттікті қалпына келтіру дегеніміз қылмыс істеген адамға
Жазаның мақсаттары қылмыстық құқықтың жалпы міндеттері арқылы белгіленеді. Қылмыстық
Арнаулы сақтандырудың иелері болып, қылмыс істеп сотталғандар танылады. Жазаның
Сондықтан да қылмыскерге жаза тағайындау арқылы оны түзеу жазадан
Сол сияқты жаза – қылмыстының жанын қинау немесе адамгершілік
1.3. Жазаның жүйелері мен түрлерінің жалпы сипаттамасы
Жазаның жүйелері деп қолданылып жүрген қылмыстық заңда белгіленген соттар
Қылмыстық заңның өзінде барлық соттар үшін міндетті болып табылатын
1. Сотталған адамға моральдық жағынан әсер ететін жаза түрлері.
2. Сотталған адамның құқығына шек қоюмен байланысты жаза түрлері:
3. Сотталған адамды материалдық жағынан айыруға байланысты жазалар: түзеу
4. Сотталған адамның құқығынан немесе бас бостандығынан айыруға байланысты
Қылмыс жасады деп танылған адамдарға мынандай негізі жазалар:
а) айыппұл салу;
б) белгілі бір лауазым атқару немесе белгілі бір қызметпен
в) қоғамдық жұмыстарға тарату;
г) түзеу жұмыстары;
д) әскери қызмет бойынша шектеу;
е) бас бостандығынан шектеу;
ж) қамау;
з) тәртіптік әскери бөлмеде ұстау;
и) бас бостандығына айыру;
к) өлім жазасы қолданылуы мүмкін
(39-бап, 1- бөлігі)
Екінші топқа қосымша жазалар жатады:
Қосымша жазалар деп негізгі жазаға қосылып тағайындалатын жазаның мақсатын
Қосымша жаза жеке-дара тағайындалмайды, ол тек қана негізгі жазаға
Сотталғандарға негізгі жазалардан басқа мынандай қосымша жазалар:
а) арнаулы, әскери немесе құрметті атағынан, сыныптық шенінен, дипломатиялық
б) мүлік тәркілеу қолданылуы мүмкін (39-бап, 2 бөлігі).
Үшінші топқа негізгі де, қосымша да жаза ретінде қолданылатын
Айыппұл
Қылмыстық кодектің 40-бабы бойынша: «Айыппұл- осы Кодексте көрсетілген шекте,
Қылмыстық кодекстің 40-бабында көрсетілгедей айыппұл негізі немес қосымша жаза
Егер айыппұл қылмыс сараланған баптың санкциясында көрсетілмеген болса, онда
Айыппұл Қазақстан Республикасының заңдарымен белгіленген айлық есептік көрсеткіштің жиырма
Жазалаудың негізгі түрі ретінде тағайындалған айыппұлды төлеуден әдейі жалтыраған
Белгілі бір лауазымды атқару немесе белгілі бір қызметпен айналысы
Белгілі бір лауазымды атқару немесе белгілі бір қызметпен айналысу
Қылмыстық кодексінің осы бабында екі түрлі әр түрлі жаза
Жазаның бұл түрі сот арқылы істелген қылмыстық мәніне
Белгілі бір лауазым иесі болу немесе белгілі бір қызметпен
Мұндай жазаны қолдану негізінен қызмет бабын немесе кәсәптік қызметін
Екіншісі, сотталған адамның белгілі қызметпен шұғылдануына тыйым салу. Мысалы,
Белгілі бір лауазымды атқару немесе белгілі бір қызметпен айналысу
Белгілі бір лауазым иесі болу немесе белгілі бір қызметпен
Жазаның бұл түрі қосымша жаза ретінде істелген іс-әрекет сараланатын
Сонымен, қылмыстық кодекстің 41 – бабының талабына сәйкес сот
Қылмыстық жазаның осы түрін қолдану барысында жазаның орындалу мерзімін
Бұл жазаны бостандығын шектеуге, қамауға алуға, тәртіптік әскери бқлімде
Осы жаза қолданылған сот үкімі күшіне енгеннен кейін ол
Қоғамдық жұмыстарға тарту
Қоғамдық жұмыстарға тарту деп жергілікті өкімет органдары белгілеген жұмыстарды
Әскери қызметшілерге, елу бес жастан асқан әйелдер мен алпыс
Түзеу жұмыстары
Түзеу жұмысы сотталған адамды мәжбүрлеп еңбекке тарта отырып, үкімде
Түзеу жұмысында сотталған адам бас бостандығынан айырылмайды, отбасынан, еңбек
Сонымен бірге түзеу жұмысы бас бостандығынан айыру жазасы сияқты
Түзеу жұмысы тағайындалған сотталған адамның түзелуі міндетті түрде қоғамға
Қылмыстық кодекстің 43-бабының 3-бөлігіне сәйкес:
Түзеу жұмыстарына сотталған адамның табысынан соттың үкімімен белгіленген мөлшерде
Еңбекке жарамсыз танылған, тұрақты жұмысы жоқ немесе оқу орнында
Жаңа Қылмыстық кодексте түзеу жұмыстарын сотталған адамның жазасын өтеуден
Қылмыстық орындау заңы бойынша: 1) Сотталған адамға инспекцияның жұмысқа
Түзеу жұмыстары түріндегі жазаны орындау қылмыстық орындау инспекцияларына жүктелген.
Әскери қызмет бойынша шектеу
Әскери қызмет бойынша шектеу жазаның негізгі түрі болып табылады.
Қылмыстық кодекстің 44 – бабының 1 – бөлігіне сәйкес:
Сонымен, қылмыстық заңда осы бапты қолдану үшін бірнеше шарттар
Қылмыстық кодекстің 44-бабының 2-бөлігінде әскери қызмет бойынша шектеудің екі
1) Осы жазаны өтеу кезінде сотталған адамның лауазымы көтерілмейді
2) Осы жазаны өтеу кезінде сотталған адамның кезекті әскери
Қылмыстық кодекстің 44-бабында көрсетілмеген әскери қызмет бойынша шектеуге жол
Осы жазаны өтеу мерзімі Қылмыстық кодекстің 44 – бабының
Әскери қызмет бойынша шектеуге сотталған адамның үлес қаражатынан соттың
Бас бостандығын шектеу
Бас бостандығын шектеу сотталған адамды қоғамнан оқшауламай арнаулы мекемеде
Жазаның бұл түрі негізгі жаза ретінде жеке-дара тағайындалады. Бас
кәмелетке толмағандарғ бірінші немесе топтағы мүгедектерге, жүкті әйелдерге, сегіз
Бас бостандығын шектеуге сотталған адам жазаны өтеуден әдейі жалтарған
Бас бостандығын шектеу жазасын өтеудің тәртібі және шарттары Қазақстан
Қамау
Бұрынғы Қазақ ССР Қылмыстық кодексіне қамау жаза түрі ретінде
Қамау өзінің мәні жөнінен қысқа мерзімдегі бас бостандығынан айыру
Қамау бір айдан алты айға дейінгі мерзімге белгіленеді. Қоғамдық
Қамау үкім шығару кезінде он алты жасқа толмаған адамдарға,
Тәртіптік әскери бөлімде ұстау
Шақыру бойынша мерзімді әскери қызмет өткеріп жүрген әскери қызметшілерге,
Тәртіптік әскери бөлімде ұстау жазаның негізгі түрі болып табылады
Заңға сәйкес жазаның бұл түрін қолдану белгілі бір шарттарға
Біріншіден, бұл жаза Қылмыстық кодекстің Ерекше бөлімінде көрсетілген әскери
Екіншіден, бұл жаза сот арқылы әскери емес басқа құрамдағы
Бас бостандығынан айырудың орнына тәртіптік әскери бөлімде ұстау мерзімі
Жазаның бөл түрі шақыру бойынша әскери қызмет өткеріп жүрген
Қылмыстық орындау заңына сәйкес жазаның бұл түрін өтеу арнаулы
Тәртіптік әскери бөлімінде жазасын өтеген немесе осы жазадан мерзімінен
Бас бостандығынан айыру
Бас бостандығынан айыру (48-бап) дегеніміз сотталған адамды сот белгілеген
Бас бостандығынан айыру жазасын сот істелген қылмыстың қоғамға едәуір
Бас бостандығынан айыру жазасы тек негізгі жаза ретінде 6
Түзеу жұмыстарын немесе бас бостандығын шектеуді бас бостандығынан айырумен
Жаңа қылмыстық заң өмір бойына бас бостандығынан айыру өмірге
Қылмыстық кодекстің 48-бабының талаптарына сәйкес бас бостандығынан айырылғандарға жаза
а) абайсызда қылмыс жасағаны үшін жеті жылдан аспайтын мерзімге
б) қасақана кішігірім немесе ауырлығы орташа және ауыр қылмыс
жасағаны үшін бас бостандығынан айыруға тұңғыш рет сотталған адамдарға,
сондай-ақ абайсызда жасалған қылмыстар үшін жеті жылдан астам мерзімге
в) аса ауыр қылмыстар жасағаны үшін бас бостандығынан айыруға
г) қылмыстардың аса қауіпті қайталануы кезінде, сондай-өмір бойына бас
Аса ауыр қылмыс жасағаны үшін бес жылдан астам мерзімге
Заң жазаның қайсы бөлігін түрмеде өткізуді көрсетпеген. Бұл мәселе
Өлім жазасы
Өлім жазасы – жазаның ең ауыр, ерекше түрі болып
Өлім жазасы – ату жазасы адамның өміріне қол сұғатын
Қылмыстық кодекстің 49-бабына сәйкес өлім жазасы – ату мына
Өлім жазасын қарастырған Қылмыстық кодекстің баптарының санкциялары баламалы болып
Өлім жазасы кешірім беру тәртібі мен жиырма бес жыл
Өлім жазасын қолдануға істелген қылмыстың ерекше ауырлығы, жазаны ауырлататын
Өлім жазасын қолдану барлық жағдайда істелген қылмыстың анықталған мән-жайларын
Өлім жазасын қолданудың ерекшелігі сол, бұл тұрғыдағы қылмыстарды қарау
Өлім жазасы әйелдерге, сондай-ақ он сегіз жасқа толмай қылмыс
Туған күннен кейінгі тәуліктің басталуы адамды 18-ге толған деп
Әлем елдерінде өлім жазасын қолданудың тәртібі әр түрлі.
Көптеген өркениетті елдердің қылмыстық заңы бойынша өлім жазасы Отанға
Өлім жазасын орындаудың тәртібі Қазақстан Республикасы қылмыстық атқару заңмен
Арнаулы әсери немесе құрметті атағынан, сыныптық шенінен, дипломатиялық дәрежесінен,
Қазақстан Республикасының Қылмыстық кодексінің 50-бабы, 1-бөлігінде ауыр немесе аса
Ауыр немесе аса ауыр қылмыстардың түсінігі Қылмыстық кодекстің 10-бабының
Қазақстан Республикасының мемлекеттік наградалары, сондай-ақ Қазақстан Республикасының Президенті берген
Мемкеттік наградалар Қазақстан Республикасының мемлекеттің наградасы туралы арнаулы заңында
Әскери атақтар – Республика қарулы күштерімен офицерлік құрамдағы әскерилерге
Арнаулы атақтары әр түрлі ведомстволар мен үкімет саласындағы өкімет
Басқадай атақтарға, мемлекеттік аттестациялық департамент беретін ғылыми атақтар (профессор,
Сынптық шен прокуратура органдарында белгіленген.
Сондай-ақ мемлекеттік қызметшілерге біліктілік сыныптары жоғары, біріншіден – он
Дипломатиялық дәреже – Сыртқы істер министрлігі қызметкерлеріне, өкілетті және
Арнаулы, әскери немесе құрметті атағынан, сыныптық шенінен, дипломатиялық дәрежесінен,
Сотталған адамды атақтары мен нарградаларды айыру туралы ұсынысты сол
Сотталған адамды атақтары мен нарградаларды айыру туралы үкімнің көшірмесін
Егер сот үкімі кассациялық немесе бақылау тәртібімен кінәлінің іс-әрекетінде
Мүлікті тәркілеу
Мүлікті тәркілеу – сотталған адамның меншігі болып табылатын мүліктің
Осыған байланысты кінәлінің істеген қылмысын саралайтын бапта, мүлікті тәркілеу
Басқа жағдайларда Қылмыстық кодекстің Ерекше бөлімінің жекеленген баптарында мүлікті
1. Сотталған адамның меншігі болып табылатын мүліктің бәрін немесе
2. Сотталған адамның мүлкінің бір бөлігін (ішінара) тәркілеу.
Толық тәркілеуде сотталған адамның меншігі болып табылатын мүліктің бәрі
Сотталған адамның мүлкінің бір бөлігін тәркілеген кезден үкімде барлық
Қосымша жаза ретінде қолданылатын мүлікті тәркілеуді, жазаның жеке түрі
Арнаулы тәркілеу дегеніміз сотталған адамнан қылмыстың құралы, заты болып
Мүлікті тәркілеу кезінде мемлекет сотталған адамның борыштары мен міндеттемелері
Тәркіленген мүлік есебінен қанағаттандыруға тиісті талаптар жөнінен мемлекет тек
2. Жаза тағайындаудың бастамасы
2.1. Жауаптылықты жеңілдететін және ауырлататын жағдайлар
Әрбір нақты қылмыс үшін жаза тағайындағанда соттар қылмыстың қоғамға
Жауаптылықты жеңілдететін немесе ауырлататын мән-жайлар қылмыстық заң арқылы белгіленеді.
Жауаптылықты жеңілдететін немесе ауырлататын мән-жайларды қылмыс құрамының қажетті, жетілген
Қазақстан Республикасы Қылмыстық кодексінің 53-бабында қылмыстық жауаптылық пен жазаны
а) мән-жайлардың кездейсоқ тоғысуы салдарынан алғаш рет кішігірім ауырлықтағы
б) айыпкердің кәмелетке толмауы;
в) жүктілік;
г) айыпкердің жас балалары болуы;
д) қылмыс жасағаннан кейін зардап шегушіге тікелей медициналық және
е) жеке басындық, отбасылық немесе өзге де ауыр мән-жайлар
ж) күштеп немесе психикалық мәжбүрлеу салдарынан не материалдық, қызметтік
з) қажетті қорғаудың құқықтық дұрыстығының шартын бұзу, аса қажеттілік,
и) қылмыс жасау үшін түрткі болып табылған жәжбүрленушінің заңға
к) шын жүректен өкіну, айыбын мойындап келу, қылмысты ашуға,
2. Осы баптың бірінші бөлігінде көзделмеген мән-жайларда жаза қолдану
3. Егер жеңілдетілетін мән-жай осы Кодекстің Ерекше бөлімінің тиісті
Осы баптың бірінші бөлігінің д) және к) тармақтарында көзделген
Енді осы жеңілдетілетін мән-жайлардың ішкі мазмұнына тоқталайық:
Мән-жайлардың кездейсоқ тоғысуы салдарынан алғаш рет онша ауыр емес
Айыпкердің кәмелетке толмауы, жасы он сегізге толмай қылмыс істегенде
Жүкті әйелдің қылмыс істеуі. Қылмыстық заң адамгершілік принципін басшылыққа
Айыпкердің жас балалары болуы.
Жас балалар деп жасы он төртке толмағандар саналады. Егер
5. Қылмыс жасағаннан кейін зардап шешущіге тікелей медициналық және
6. Қылмысты адамның жеке басына, отбасына өзге де ауыр
7. Қылмысты күш деп немесе психикалық мәжбүрлеу саладарынан материалдық,
8. Қажетті қорғанудың дұрыстығының шартын бұзу (аса мәжбүрлі) қажеттілік,
Қазақстан Республикасы жаңа Қылмыстық кодексінде қылмысты мәжбүрлік қажеттілікте, қылмысты
Қылмыс істеген адамды ұстау – қоғамға пайдалы қылмысқа қарсы
Мұндай шарттарға мыналар жатады:
проблеманы алдын ала теориялық жағынан терең зерттеу және талқылау;
жануарларға тәжірибе жасау арқылы нәтижені анықтау;
эксперимент жасауға адамның келісімін алу.
Осы көрсетілген шарттардың біреуін болса да, орындамаса, нәтижесінде ауыр
Жан күйзелу жауаптылықты жеңілдететін мән-жайға жату үшін ол біріншіден,
Физиологиялық аффект дегеніміз осы жоғарыда айтылған жағдайларға байланысты кінәлінің
Шын жүректен өкінуге қылмыс істеген адамның ағынан жарылып өзінің
Егер адам өзінің кінәсін бұлтартпас дәлелдер арқылы мойындауға мәжбүр
Шын жүректен өкіну немесе кінәсін мойындап келуі әділ соттылықты
а) қылмыстарды әлденеше рет жасау, қылмыстардың қайталануы;
б) қылмыс арқылы ауыр зардаптар келтіру;
в) адамдар тобының, алдын ала сөз байласқан адамдар тобының
г) қылмыс жасағанда айырықша белсенді роль атқару;
д) айыпкер үшін психикасы бұзылуының ауыр түрінен зардап шегетін
е) ұлттық, нәсілдік және діни өшпенділік немесе араздық себебі
ж) жүктілік жағдайы айыпкер үшін алдын ала белгілі әйелге
з) белгілі бір адамның өзінің қызметтік, кәсіби немесе қоғамдық
к) қару, оқ дәрі, жарылғыш заттар, жарылғыш немесе оларды
л) төтенше жағдайды, табиғи немесе өзге де қоғамдық нәубет
м) алкогольдық, есірткілік немесе уытқылық еліту жағдайында қылмыс жасау.
н) адамның өзі қабылдаған антың немесе кәсіби антың бұза
о) қылмыскердің қызмет жағдайын немесе шарттқа байланысты өзіне көрсеткен
п) өкімет өкілінің нысанды киімін немесе құжатын пайдаланып, қылмыс
2. Егер баптың бірінші бөлігінде көрсетілген мән-жай осы Кодекстің
3. Жаза тағайындау кезінде сот осы баптың бірінші бөлігінде
Жауаптылықты ауырлататын мән-жайлардың мазмұны төмендегідей:
Қылмыстарды әлденеше рет жасау, қылмыстардың қайталануы. Бұл қылмыстардың түсінігі
Қылмыс арқылы ауыр зардаптар келтіру. Зардап материалдық емес, моралбдық
Адамдар тобының алдын ала сөз байласып, адамдар тобының ұйымдасқан
Қылмыс жасағанда айырықша белсенді роль атқару. Адамның қылмысты жеке
Айыпкер үшін психикасын бұзылуының ауыр түрімен зардап шегетіні алдын
Ұлттық нәсілдік және діни өшпенділік немесе аразылық себебі бойынша,
Жүктілік жағдайы айыпкер үшін алдын ала белгілі әйелге қатысты,
Жас балаға кәрі немесе дәрменсіз халдегі адамдарға я кінәлінің
Материалдық тәуелділік деп басқа адамның кінәліге негізге немесе қосымша
Лауазымдық жөніндегі тәуелділік деп тікелей немесе жоғары тұрған басшыға
8. Белгілі бір адамның өзінің қызметтік, кәсіби немесе қоғамдық
Қоғамдық борышын атқарған адам деп қоғам, мемлекет, жеке адам
9. Аса қатігездікпен, садизммен, қорлаумен, сондай-ақ жәбірленушіні қинай қылмыс
10. Қару, оқ дәрі, жарылғыш заттар немесе оны бейнелеуіш
11. Төтенше жағдайды, табиғи немесе өзге де жағдайларды қылмыс
Жұртшылыққа келген ауыртпалық жағдайына жер сілкіну, су тасқыны, қар
12. Алкогольдік, есірткілік немесе уытқұмарлық елігу жағдайында қылмыс жасау.
13. Адамның өзі қабылдаған атын немесе кәсіби атын бұза
14. Қылмыскердің қызмет жағдайын немесе шартқа байланысты өзіне көрсетілген
15. Өкімет өкілінің нысанды киімін немесе құжатын пайдаланып қылмыс
2.2 Белгілі бір қылмыс үшін көзделген жазадан неғұрлым жеңіл
Жазаның негізгі қағидаларының бірі - оны қауіпті қоғамдық
Жазаны жеңілдетудің ҚК-те көрсетілген үш тәсілі (Ерекше бөлімінің тиісты
Қылмыстық жазаны жеңілдету санкцияларымен салыстырғанда гуманизм және қылмыстық қудалауды
Осылардың барлығын ескере келіп, автор ҚК-тің 53-бабында көзделген қылмыстық
Сот жаза тағайындағанда жаза тағайындаудың негізгі бастамаларын басшылыққа ата
Істің ерекше мән-жайлары және әрекеттің қоғамдық қауіптілігі дәрежесін
2.3 Аяқталмаған қылмыс үшін жаза тағайындау
Аяқталмаған қылмыс, сөз жоқ, аяқталмаған қылмыстық іс-әрекетте мүлде бөлек
Жазаны жеңілдетудің міндеттілігі немесе факультативтігі қағидасы туралы мәселені бұл
Анығында, аяқталмаған қылмыстық әрекет аяқталған әрекеттен сөз жоқ, екі
біріншіден, басталған істің айыпкерге қатысты емес себептермен аяқталмай
екіншіден, қол сұғушының қылмыстық – құқықтық норманың диспозициясында белгіленген
Аяқталған және аяқталмаған қылмыстар кезінде құрамының объективтік жақтан басқа
Жүзеге аспаған мінез-қылық жазалануы мүмкін емес. Қылмыстық нәтижеге қол
Қылмыстық мақсатқа жетудің жақындығы да, біздің ойымызша, жаза тағайындау
Біз, дегенмен, бұл жерде сөз жеке адамның (субъектінің) қауіптіліг
Қылмысты ақырына дейін жеткізбеудің себептері жарамсыз құрал-жабдықтармен немесе жарамсыз
Жазаға ықпал етуші субъективтік мән-жайлар – айыпкердің қылмыстық нәтижеге
Қатысып жасалған қылмыс үшін жаза тағайындау
Қазіргі уақытта қатысып жасалған қылмыстар, әсіресе ауыр және аса
қылмыстық іс-әрекетке бір мезгілде бірнеше адам тартылады;
бірнеше адамның қылмысты бірлесіп жасауымен жеке адамның және мемлекеттің
қылмысқа қоса қатысушылардың түрлі тәжірибелері мен нақтылы таным-білімдер қылмысты
қатысып жасалған қылмыстардың мұндай ашылуы қылмыскердің бойында жазаланбаушылық сенімін
Еліміздің бұрнағы Қылмыстық кодексінде қоса қатысушылардың әрекетін дәрежелеу ережесін
Қылмыстық кодекстің жеке бабында қылмысқа қатысушылардың түрлері қарастырылады. Бұрнағы
ҚР Қылмыстық кодексінде, РФ Қылмысты кодекстегіндей: адамдар тобының алдын
Қылмыстық кодексте қатысушылар құрмында жасаған адамдардың қатаң жазалатындығы жөнінде
Бұл жерде тағы бір толықтыра кететін баршаға мәлім жай
Заң қылмысқа айдап салушылықтың ең ауыр түріне кәмілетке жасы
Осы бөлімшеге қатысты қозғалған сөз, жасалған түйіндердің ішінде қылмысқа
Арандатуды жазаланады. Қылмысқа арандатушы қылмысқа айдап салушы немесе ұйымдастырушы
Қылмыстық кодекстің 29-бабында қылмысқа қатысушылардың жауаптылығы туралы ғана айтылған.
Қатысып жасалған қылмыс үшін жаза тағайындау кезінде оны жасауға
Қатысып жасалған қылмыс үшін жаза олардың іс-әрекеті сараланған Қылмыстық
Сот қатысушыларға жаза тағайындағанда жаза тағайындаудың жалпы батамаларын (52-бап)
2.4 Кәмелетке толмағандарға жаза тағайындау
Қылмысты заңнамалар, қылмыстық іс-жүргізу, сондай-ақ азаматтық іс-жүргізу заңнамалары сияқты
Толық көлемдегі іс-қимылға қабілеттілік 18 жасқа толғаннан кейін және
Мұндай ұстаным құқық бұзушыларды жас шамасына қатысты түрлі топтарға
Сөйтіп, ҚР ҚК-нің жаңа VІ бөлімі кәмелетке жасы толмағандардың
Біріншіден, тек кәмелетке толмағандарға ғана (қылмыстық жазадан басқа) ықпал
Екіншіден, кәмелетке толмағандарға ересектер үшін көзделген жаза түрлерінің толық
Үшіншіден, бірқатар жазалардың жасөсірімдер үшін қолданылуының өзіндік шарттылықтары бар.
Төртіншіден, кәмелетке толмағандар үшін қылмыстық жазаны, оның ішінде бас
Бесіншіден, олар үшін жазадан босатудың нақтылы және шартты түрде
Ақыр соңында, алтыншыдан, қылмыстық заңда кәмелетке толмағандар үшін қылмыстарды
Е.В. Благовтың «жаза тағайындаған кезде келтірілген факторлардың кез келгені
Кәмілетке жасы толмаған адамға жаза тағайындауға арналған ҚК баптарында
Е.В. Благов: «заң шығарушы РФ ҚК 88-бабында айыпталушының кәмелетке
Г.Миньковскийде «құқық бұзушының кәмелетке толмағанының бірыңғай үлгісі жоқ», -
М.М. Бабаев: «кәмелетке жасы толмағандық қылмыстық – құқықтық тұрғыдан
Л.Л. Кругликов бұл мәселеге орай негізді түрде мынадай ой
Біздің ойымызша, егер бұл жерде сөз кәмелетке жасы толмағандықтан
Құқық қолдану тәжірибесінде проблемалық мәселелердің бірі «кәмелетке толмағандық» ұғымының
Соттардың ҚР Жоғарғы Сотының нормативтік қаулыларын қатаң сақтау қажет.
Кәмелетке жасы толмағандардың негізсіз бас бостандығынан айыру фактілеріне жол
Кәмелетке толмағандарға жаза тағайындау туралы мәселені талқылаған кезде соттар
Сондай-ақ ҚР ҚК 80 және 81-баптарында көрсетілген мән-жайларды да
Бірінші рет үш жылға дейін бас бостандығынан айыруға сотталып
Шартты түрде соттауды қолданған кезде соттар сотталушыға, оның ата-аналарына
Кәмелетке жасы толмаған адамға тәрбиелік әсері бар мәжбүрлеу шараларын,
Жоғарыда айтылғандар кәмелетке толмағандарды соттаған кезде өте байыпты, барынша
Осы тақырыпты жан-жақты зерттеп, толымды монография жариялаған Е. Қайыржанұлы
«Кәмелетке толмаған қылмыскерлерге жаза тағайындағанда мынадай шешуші жағдайларға мән
Біріншісіне жас қылмыскердің ерекше ерекшеліктерін сипаттайтын жағдайларды жатқызуға болады:
а) жасалған қылмыстың сипаты мен қоғамға қауіптілік дәрежесі;
ә) қылмыскердің жас шамасының ерекшеліктері;
б) қылмыскер тұлғасының психологиялық ерекшеліктері;
в) қылмыскердің қылмыстық мотивациясының ерекшеліктері.
Ал екінші топқа жалпыға бірдей – басқа да қылмыскерлерге
Кәмелетке жасы толмағандардың қылмыстылық деңгейін төмендету, жастарға құқықтық көмек
Ювеналдық юстиция өз бастауын XVIII ғасырдан алады. Бірақ, оның
Бірінші дүниежүзілік соғыстың басталуы бұл жүйенің құлдырауына әкеліп соқты.
ҚР Президентінің «Сот жүйесі және соттар мәртебелері туралы» Коституциялық
Ювеналық соттарды құрудың мынадай өміршең мұраттары бар:
Балалар мен кәмелеттік жасқа толмағандардың құқықтары мен мүдделерінің құқықтық
Істерді қарауда арнайы ережелердің қолданылуы;
Құқық бұзушы тараптың ерекшелігін және құқық бұзушылық жағдайды есепке
Құқық бұзушылықтың алдын алуға ықпал ету.
Ювеналдық сот кәмелеттік жасқа толмағандардың қалыптасып үлгермеген қарым қабілеттерін
Қазіргі уақытта ювеналық сот АҚШ-тың барлық штаттарында қолданылады.
3. Қылмыстардың көптілігі жағдайында жаза тағайындау
3.1 Қылмыстардың жиынтығы бойынша жаза тағайындау
Сот тәжірибесінде бір адамның қылмыстық заңның әр түрлі баптарында
Бір адамның бірнеше қылмыстарды істеуі оның істеген әрбір қылмысы
Осы заңның талабына сәйкес сот әрбір қылмыс үшін жазаны
Қылмыстардың жиынтығы бойынша сот жаза тағайындағанда жаза тағайындаудың жалпы
Тағайндалған жазаларды түгелдей қосып жаза белгілеу дегеніміз әрбір қылмысқа
Қылмыстардың жиынтығы бойынша жаза тағайындағанда соттың қайсы принципты басшылыққа
Егер іс бойынша үкім шығарылғаннан кейін сотталған адамның алғашқы
Қылмыстар жиынтығы бойынша тағайындалған негізгі жазаға жиынтықты құрайтын қылмыстар
3.2. Қылмыстардың қайталануы жағдайында жаза тағайындау
Қылмыстардың қайталануының түсінігі қылмыстық кодекстің 11-бабында белгіленген. Қылмыстық Кодекстің
Қылмыстық кодекстің 59-бабының екінші бөлігінде қайталанып жасалған қылмыс үшін
3.3 Үкімдердің жиынтығы бойынша жаза тағайындау
1. Егер сотталған адам үкім шығарылғаннан кейін, бір жазаны
2. Үкімдердің жиынтығы бойынша түпкілікті жаза, егер бас бостандығынан
3. Үкімдердің жиынтығы бойынша бас бостандығынан айыру түріндегі түпкілікті
4. Үкімдердің жиынтығы бойынша түпкілікті жаза қайта жасалған қылмыс
5. Үкімдердің жиынтығы бойынша жаза тағайындау кезінде жазалардың қосымша
Осы айтылған заң нормаларының мазмұны төмендегідей:
Қылмыс жасап үкім бойынша жаза алған адамның тағы
Үкімді жинақтап тағайындаған ақырғы жаза жаңа істелген қылмысқа тағайындалған
Бірнеше үкім бойынша жаза өтеу мерзімі соңғы қылмысы үшін
3.4. Шартты түрде соттау
1. Егер түзеу жұмыстары, әскери қызмет бойынша шектеу, бас
2. Шартты түрде соттау қолданылған жағдайда сот жасаған қылмыстың
3. Шартты түрде соттау тағайындалған кезде сот сотталған адам
Шартты түрде сотталған адамның мінез-құлқын бақылауды оған уәкілдік берілген
«1. Егер шартты түрде соттаушы сынақ мерзімі өткенге дейін
2. Егер шартты түрде сотталған адам өзіне сот жүктеген
3. Шартты түрде сотталған адам сынақ мерзімі ішінде өзіне
4. Шартты түрле сотталған адам сынақ мерзімі ішінде абайсызда
5. Шартты түрле сотталған адам сынақ мерзімі ішінде орташа
Шартты жазаға сотталған адам сынақ мерзімі ішінде жаңадан басқа
Қорытынды
Қылмыстық құқықтағы жаза тағайындау жүйесінің түсінігі мен маңызы туралы
Осы жаза тағайындау жүйесі қазіргі таңда болсын, бұрынғы ауқыттарда
Бұл жұмыстың бастамасында жазаның түсінігін және мақсаттарын ашып көрсеттік.
Бұл жаза тағайындау деген өте күрделі мәселе. Біз осы
Осы жаза тағайындау жүйесінің түсінігі мен маңызы қазіргі Қазақстан
Сондықтан осы жұмыстың түсінбеушілігін және ауқымды жақтары толық көлемде
ПАЙДАЛАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР
Нормативтік құқықтық актілер
Қазақстан Республикасының Конституциясы 30.08.1995ж. (өзгертулер мен толықтырулар 07.10.98ж. 7
Қазақстан Республикасының Қылмыстық кодексі
Қазақстан Республикасының Қылмыстық іс жүргізу кодексі (өзгертулер мен толықтырулар
Қазақстан Республикасының Азаматтық іс жүргізу кодексі (өзгертулер мен толықтырулар
Қазақстан Республикасының Азаматтық кодексі. – Алматы: Жеті-Жарғы, 1995.
Қазақстан Республикасының 19.02.2002ж. №294-ІІ «Қазақстан Республикасы тәуелсіздігінің он жылдығына
Қазақстан Республикасының 05.05.2000ж. «Қазақстан Республикасының кейбір заң актілеріне қылмысқа
Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының №1 нормативтік қаулысы, 1999
Арнайы әдебиеттер
Ағыбаев А. Көптік қылмыстар // Тураби, 1998 / №3.
Алауханов Е. Жаза. 1. Жаза және оның мақсаты. 2.
Алиперов Х.Д. Преступность и компромисс. Баку, 1992.
Брайнин Я.М. Уголовная ответственность и ее основание в советском
Бажанов М.И. Назначение наказания по советскому угловному праву. Киев,
Гальперин И.М. Наказание. Социальные функции, практика применения. М., 1979.
Горелик А.С. Наказание по советскому преступлений и приговоров, Красноярск,
Жұмағұлов Ш. Қылмыстық жазаның мәні мен маңызын анықтау //
Жүнісов Б. Қазақстан Республикасы Қылмыстық құқығы (Жалпы бөлім).
Келина С.Г. Теоретические вопрасы освобождения от уголовной ответсвенности как
Магомедов А.А. Правовые подследствия освобождения от уголовной ответсвенности. Саратов,
Мельникова Ю.Б. Дефференциация ответсвенности и индивидуализация наказания. Красноярск, 1989.
Скибицкий В.В. Освобождение от уголовной ответсвенности и наказания. Киев,
Сабанин С.Н. Справедливость освобождения от улоговного наказания. Екатеринбург, 1993.
Уголовное наказание: понятие, виды, назначение // Уголовное право. Часть
1 Қазақстан Республикасы Жоғары Сот Жаршысы. 1993, №2, 6-бет.
1 Новоселов Г.П. Критерий оределение судами меры наказания. –
1 Шаргородский М.Д. Вина и наказание в советском уголвном
2 Кузнецова Н.Ф Ответственность за приготовление к преступлениюи покушение
1 Фейербах А. Метафизика нравов. – М., - 1988.
1 Благов Е.В. Назначение наказания: теория и практика. –
2 Кругликов Л.Л Смягчающие и отягчающие обстоятельтсва в советском
1 «Қарағанды облыстық соты» 2001 жылғы №2к –1192 апеляциялық
1 Права человека и судопроизводство. Собрание международного документов. –
1 Колоколов Н.А. Новый УК РФ: проблемы назначения //
3