МАЗМҰНЫ
Кіріспе.................................3
1 Өнеркәсіптік кәсіпорындар тауарларының бәсекеге қабілеттілігін басқарудың теориялық аспектілері..........................5
1.1 Өнеркәсіптік кәсіпорындар тауарларының бәсекеге қабілеттілігі түсінігі, мәні мен
Тауарлардың бәсекеге қабілеттілігіне әсер ететін факторлар...............11
Тауарлардың бәсекеге қабілеттілігін бағалаудың әдістемелік негіздері........................16
«Дина-Н» ЖШС-і тауарларының бәсекеге қабілеттілігін бағалау..............24
2.1 «Дина-Н» ЖШС-нің өндірістік - шаруашылық қызметін талдау..........24
«Дина-Н» ЖШС-нде шығарылатын тауарлардың бәсекеге қабілеттілігін бағалау......................36
2.3 ҚР-ғы өнеркәсіптік кәсіпорындар тауарларының бәсекеге қабілеттілігінің қазіргі жағдайы
Нарықтық ортада өнеркәсіптік кәсіпорындар тауарларының бәсекеге қабілеттілігін басқаруды жетілдіру
3.1 «Дина-Н» ЖШС-і тауарларының бәсекеге қабілеттілігін басқаруды арттыру тетіктері..............49
3.2 Бәсекеге қабілеттілікті басқаруды арттырудағы мемлекеттік саясаттың маңызы...............................66
Қорытынды.......................74
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі...........................75
Қосымшалар......................77
Кіріспе
Бүгінгі таңда Қазақстан Республикасының алдында тұрған басты стратегиялық
Әйтсе де, ғаламдық экономиканың қазіргі кезеңінде қолда бар жетістіктерге
Сондай-ақ, Қазақстан Республикасы Президентінің айқындаған «Қазақстан әлемдегі бәсекеге барынша
Сондықтан да, дәл бүгінгі күні бәсекеге қабілетті өнім шығаруда
Жұмыстың мақсаты ─ тауардың бәсекеге қабілеттілігін арттыруды теориялық және
- тауардың бәсекеге қабілеттілігінің экономикалық мәнін ашып көрсету;
- тауардың бәсекеге қабілеттілігіне әсер ететін факторларды анықтау;
- тауардың бәсекеге қабілеттілігін бағалау әдістерін зерттеу;
- ұсынылған әдіспен «Дина-Н» ЖШС-нің тауарының бәсекеге қабілеттілігін бағалау;
- «Дина-Н» ЖШС тауарларының бәсекеге қабілеттілігін жоғарылату жолдарын ұсыну;
Зерттеу объектісі ─ «Дина-Н» жауапкершілігі шектеулі серіктестігі.
Диплом жұмысының теориялық және әдістемелік негізін өнеркәсіптік кәсіпорын өнімінің
Диплом жұмысының құрылымы кіріспеден, үш бөлімен, қорытынды мен
Бірінші бөлімінде өнімнің бәсекеге қабілеттіліктің теориялық жақтары, қазіргі нарықтық
Өнеркәсіптік кәсіпорындар тауарларының бәсекеге қабілеттілігін басқарудың теориялық аспектілері.
1.1 Өнеркәсіптік кәсіпорындар тауарларының бәсекеге қабілеттілігі түсінігі, мәні мен
Нарықтық экономикада әрбір тауар өндіруші өзінің шығаратын өнімдерінің бәсекеге
Тауардың бәсекеге қабілеттілігінің мазмұны «бәсеке» терминімен тікелей байланысты. Ежелгі
Бәсекенің көмегімен нарықтағы баға арқылы реттеу мағынасын ағылшын экономсі
Джон Стюарт Мильдің көзқарасы бойынша эконмикны дамытуда бәсеке реттеуші
Құн заңы бойынша К. Маркс былайша пайымдайды: «Бәсеке,
Бәсекені «жаңалық реттемесі» (процедурасы) ретінде белгілі батыс экономисі Ф.А.
Қазіргі ғалым экономистер өз еңбектерінде бәсекеге қатысты көзқарастарын жаңа
Гарвард бизнес мектебінің профессоры М. Портер өзінің «Халықаралық бәсеке»
Ресейлік ғалым А.Ю. Юдановтың пікірінше, «нарықтық бәсеке- нарық сегментінің
Г.Л. Азоев пен А.П. Челенков: «Бәсеке- белгілі бір мақсатқа
Бәсеке тақырыбында өзінің елеулі еңбектерімен ерекшеленген ресейлік ғалым-экономист Р.А.
М.И. Кныш өз еңбегінде бәсекені «қандай да бір қызмет
Осы тектес мағынаны қазақстандық ғалым Р.С. Каренов өзінің сөздігінде
Тағы бір топ қазақстандық ғалымдар И.Я. Петренко мен С.Б.
Г.Ә. Қалиев және Е. Темірұлы «Нарықтық экономикасының анықтамалығында» бәсекеге
Қазақстан Республикасы «Бәсекелестік туралы» Заңында: «бәсекелестік- дербес жасаған іс-әрекеттері
Отандық және шетелдік арнайы әдебиеттердің талдауы көрсеткендей, қазіргі уақытта
Көптеген зерттеушілер бәсекеге қабілеттілікті белгілі бір қажеттілікті қанағаттандыруға бағытталған
Н. Моисеева мен Ю. Анискиннің айтуынша, «тауардың бәсекеге қабілеттілігі
Алайда, мұнда тауардың бәсекеге қабілеттілігі белгілі бір тауарды басқа
Келесі бір топ ғалымдар тауардың бәсекеге қабілеттілігін тұтынушыға жағымдылығы
И.В. Сергеев «тауардың бәсекеге қабілеттілігі – тұтынушының қажетін
И.Н. Герчикованың айқындауынша, «бәсекеге қабілеттілік деп тұтынушының жеке қасиеттерін
Р.А. Фатхутдиновтың пікірінше, «бәсекеге қабілеттілік – объектінің нарықтағы ұқсас
Алайда, бәсекеге қабілеттілік – салыстырмалы түсінік және белгілі
Тауардың бәсекеге қабілеттілігіне қатысты тағы бір топтың көзқарасы бойынша
Қазақстандық бір топ ғалымдар бәсекеге қабілеттілікке төмендегідей анықтама
Профессор К.Р. Нұрмағанбетовтың тауардың бәсекеге қабілеттілігі туралы
Тауардың бәсекеге қабілеттілігін оның бағасы арқылы сипаттау әрекетттері
Тауардың бәсекеге қабілеттілігін екі түрлі фактормен салыстырмалы
Қоғамдық қажеттіліктерді қанағаттандыру деңгейі және оған кететін шығындылық арқылы
Негізінен, тауардың бәсекеге қабілеттілігі оның нақты қажеттілік үшін
Бұл жерден шығатын қорытынды, тауардың бәсекеге қабілеттілігі
Батыстың қазіргі заманғы бәсекеге қабілеттілік теориясының авторы М.
шығындылықты төмендету
бөлшектеу
жинақтау
Бірінші жағдайды қамтамсыз ету үшін ұйым өзінің өнім өндіру
Бөлшектеу стратегиясы барлық жағдайға әмбебап болып келеді. Бөлшектеу тауардың
Портердің ұсынып отырған үшінші стратегясы бар ынтаны қызмет жүйесінің
М. Портер осы кітабында шығарылатын тауардың екі негізгі бәсекеге
Мамандандыру – тұтынушылардың айрықша қажеттіліктерін қанағаттандырып, сол үшін басқа
Біздіңше, М. Портердің бәсекеге қабілеттілігін артыру жолдары
Жалпы алғанда, тауардың бәсекеге қабілеттілігі бірнеше маңызды қасиеттерге
бәсекеге қабілеттілік – салыстырмалы шама, яғни ол ұқсас
ол динамикалық шама, яғни уақытқа байланысты өзгереді, тауардың өмірлік
әрбір тұтынушының жеке талғамы әрбір тауардың бәсекеге қабілеттілігіне
бәсекеге қабілеттілік нақты, яғни ол тауардың белгілі бір
бәсекеге қабілеттілікке әсер етуге болады, ол оның құндылығын
Осы жағдайларға байланысты бәсекеге қабілеттілік жүйелі түрде, уақытқа
Сонымен, жоғарыда айтылған тауардың бәсекеге қабілеттілігіне қатысты
тауардың бәсекеге қабілеттілігі – бұл тек нарықтық экономикаға
бәсекеге қабілеттілік – салыстырмалы түсінік, өйткені ол тұтынушы
тауардың бәсекеге қабілеттілігі – бұл тауардың бәсекелес өндірушілердің
бәсекеге қабілетті өнімді қалыптастыру тұтынушының талғамын қанағаттандыратын сапалық
тауардың бәсекеге қабілеттілігі уақыт ағымына , өткізу нарығына,
1.2 Тауарлардың бәсекеге қабілеттілігіне әсер ететін факторлар
Тауарлардың бәсеке қабілеттілігінің деңгейі әр текті және әр бағытта
Тауардың нарықта нәтижелі сатылуына әсер ететін факторлар объективті
Тауарлардың бәсекеге қабілеттілігін анықтайтын факторларды екі негізгі топқа бөледі.
Көптеген ғалымдардың пікірлері бойынша, субъективті факторлар өндірушіге байланысты емес,
Объективті факторлар өндірушіге тікелей (сапа деңгейі) немесе жанама (сатылған
Осы жіктеуге ұқсас, тауардың бәсекеге қабілеттілігіне әсер ететін
Эндрогендік факторлар өндірістік кәсіпорынның мүмкіндіктерін сипаттайды және тауардың техникалық-экономикалық
Экзогендік факторлар - әлемдік нарықтың немесе импорттаушы мемлекеттің өнеркәсіптік
А. Трубилин бәсекеге қабілеттіліктің факторларын сыртқы, сапалық
Оның пікірінше, сыртқы факторларға экономика мен нарықтың даму үдерістері,
Екінші топ факторларын қазіргі қолданыстағы стандарттар, мөлшерлер, ұсыныстар анықтайтын
Бәсекеге қабілеттілікке әсер ететін үшінші топтағы факторларға тауардың
Әлемдік тәжірибе де тауардың бәсекеге қабілеттілігі келесі факторлармен
өнім сапасының нарықтың және нақты тұтынушының талабына сай болуымен;
сатып алуға, жеткізуге кеткен шығындарымен;
тұтынушыға тиімді уақытта жеткізу жағдайымен;
кәсіпорынның нарықтағы беделімен және сенімді әріптес болатындығы туралы дәлелімен.
Біздіңше, тауардың бәсекеге қабілеттілігі 1-суретте көрсетілген негізгі кешенді
Міндет - өнімді қандай мақсатқа пайдаланатынын, оның функционалдық мүмкіндіктерін,
Жоғары сапа – бағалық емес бәсекеде үлкен мәнге ие.
Баға – тауар құнының акшалай көрінісі. Өнімге деген сұраныс
Сурет 1. Бәсекеге қабілеттіліктің кешенді үш факторы
Аталған үш факторды кешенді түрде қарастырған жөн. Көп функционалды
Тауардың бәсекеге қабілеттілігіне әсер ететін факторларды техникалық, экономикалық
Техникалық факторлар тауардың техникалық-конструкторлық сипатын, оның міндеті мен белгілі
Экономикалық факторлар өнімді өндіруге кеткен шығындармен, оның бағасымен, тауарды
Әлеуметтік-ұйымдастырушылық факторлар тұтынушылардың әлеуметтік құрылымын, олардың ұлттық ерекшеліктерін, өндірістің,
Тауардың бәсекеге қабілеттілігіне әсер ететін факторларды бір топ
Біздің пікіріміз бойынша, бағалық факторларға тауарды сатып алу бағасын
Тауардың бәсекеге қабілеттілігіне әсер ететін бағалық емес факторларға:
Бағалық емес бәсеке нарықта біркелкі бірнеше тауардың пайда болуынан
Бағалық емес фактор нарыққа ұзақ уақыт өнім шығарып жүрген,
Негізінен тауардың бәсекеге қабілеттілігіне әсер ететін факторларды
Сурет 2. Тауардың бәсекеге қабілеттілігін анықтайтын факторлар
Сыртқы факторлар кәсіпорынның бақылауында бола алмайды, бірақ тауардың қалыптасуына
мемлекеттегі саяси-экономикалық жағдай және елдегі жүргізіліп отырған саясат (инфляция
өндіріс орналасқан аймақтың экономикалық мүмкіндіктері;
нарықтың монополиялану дәрежесі (бәсекелі ортаның болуы, нарыққа кіру мүмкіндіктері
ғылыми-техникалық және инновациялық жетістіктердің даму деңгейі, көлемі және бағыттары;
нарықтағы тұтынушылардың талғамы;
халықтың әл-ауқаты (төлем қабілетінің жеткілікті дәрежеде болуы);
табиғи ортаның жағдайы (шикізаттың жеткіліксіздігі, қоршаған ортаның ластануы және
экономикалық қатынастарды реттейтін заңдылықтар, нормативтік және патентті-құқықтық құжаттар;
мәдени орта (халықтың салт-дәстүрі, әдет-ғұрпы, қағидаларды ұстануы және т.б.);
елдегі демографиялық ахуал және басқа да жағдайлар.
Бұл факторлардың әрбірі, тиісті дәрежеде тауардың бәсекеге қабілеттілігінің
Тауардың бәсекеге қабілеттілігіне әсер ететін ішкі факторлар кәсіпорынның
өндірістің техникалық деңгейі;
өндірісті ұйымдастыру деңгейі;
өндірістік шығындар;
шикізаттың, материалдардың және басқа да өнімге қажет заттардың
әлеуметтік-психологиялық жағдайлар;
кәсіпорынның жарнамалық және ұйымдастырушылық қызметі (өнімді сату кезіндегі қызмет
тауардың патентті-құқықтық қорғалу дәрежесі мен халықаралық сапа стандарттарына сәйкестігі.
Ішкі факторлар, нарықтық бәсекеде, кәсіпорын өнімін бәсекелестердің ұқсас өнімдеріне
Әр кәсіпорын өзінің стратегиялық жоспарларын дайындау кезінде тауардың бәсекеге
Жоғарыда аталған тауардың бәсеке қабілеттілігіне әсер ететін факторлардың әр
1.3 Тауарлардың бәсекеге қабілеттілігін бағалаудың әдістемелік негіздері
20-ғасырдың басынан бастап тауардың бәсекелік қабілеттілігін бағалау әдістері даму
Сурет 3. Тауардың бәсекеге қабілеттілігін бағалау схемасы
Тауардың бәсекеге қабілеттілігі оның құрамындағы заттармен, сапасымен, беріктігімен, адам
Бүгінгі таңда тауардың бәсекеге қабілеттілігін бағалаудың көптеген әдістері мен
Эксперттік әдісті қолданудың көптеген тиімділіктері бар. Ең алдымен, ол
Тауардың бәсекеге қабілеттілігінің көрсеткішін есептеуде оның сапасы мен бағасын
Яғни, белгілі бір тауардың артықшылығын төмендегі (1) формуламен бейнелеуге
К = Р/С(max,
Мұнда: К - тауардың бәсекеге қабілеттілігі;
Р – тиімділігі (тауардың сапасы);
С - өнімді алуға және пайдалануға кеткен шығындар;
Интегралдық әдісті есептеу жеке және топтық индекстердің жиынтық шамасымен
Сапалық көрсеткіштердің жиынтық индекстері мына (2) формуламен есептеледі:
n
Ik = ∑ qiai ,
i=1
мұнда: Ik - сапаның топтық индексі;
qi - сапаның i параметрі бойынша жекелей индексі;
ai – жалпы құрамда i парметрлерінің салмағы.
Алынған топтық индекс тауардың базалық тауарға сапалық қасиеті жағынан
Тұтыну құны тауарды сатып алуға және жеткізуге (пайдалануға) кеткен
n
Iэ = ЦП/ЦПб = ∑ Ij fj
j=1
мұнда: ЦП, ЦПб – бағаланатын тауар мен базалық тауардың
Ij fj - бағаланатын тауар мен базалық тауардың
Сапалық және құндық көрсеткіштердің топтық индекстері негізінде бағаланатын тауардың
К = Ik / Iэ
Бұл көрсеткіштің негізгі мәні салыстырмалы өнімдердің арасындағы тұтынкшылық тиімділікті
Бұл әдісті кең көлемде жүргізуге тұтынушылардың қажетті мәліметтерді алудың
Өнімді дифференциялды және маркетингтік әдістер арқылы бағалайтын кешенді жолдар
Кейбір ресейлік ғалымдар өнімді оның тұтыну нарығындағы алатын үлесі
Алайда, бұл әдіспен тек ашық әрі жетілген нарықта ғана
Париждік сауда-өндірістік палата эксперттері тауардың бәсекеге қабілеттілігін бағалаудың негізгі
бұйымның жаңа болу деңгейі;
оның дайындалу сапасы;
бұйым туралы ақпараттарды тарату жолдарының болуы;
өткізуді ынталандыру шаралары, жарнаманы қоса;
бағалаудың қаржылық жағдайлары;
өткізу жылдамдығы және нарықтық өзгерістерге тез икемделу
Ресейлік ғалым Р.А. Фатхутдинов тауардың бәсекеге қабілеттілігінің деңгейін сандық
Тауардың бәсекеге қабілеттілігін бағалауда өзіндік ерекшелігі бар келесі бір
Жоғарыда келтірілген әдістердің әрбірі нақты өндіріс пен оның өнімдерін
Жалпы, тауардың бәсекеге қабілеттілігін анықтау әдістерінен әр сала өнімдерін
Көп жағдайда тауардың бәсекеге қабілеттілігін бағалағанда, ең алдымен оның
Тауардың бесекеге қабілеттілігін бағалаудың ыңғайлы, әрі шынайы мәлімет беретін
Ресейлік ғалым И.И. Дудановтың ұсынған тауардың бәсекеге қабілеттілігін бағалау
Кпр = РЦ / Пцн.пр
Мұнда: Кпр – тауардың бәсекеге қабілеттілігінің деңгейі;
РЦ – тауардың нарықтық бағасы;
Пцн.пр – тауардың тұтыну құндылығы, балмен.
И.И. Дудановтың бұл әдісі тауардың бәсекеге қабілеттілігін интегралдық әдіс
Қазақстандық ғалым-профессор К.Р. Нұрмағамбетовтың ұсыған тауарды бағалау әдісі тамақ
ТД = q1m¹ * q2m² * .....* qnm
Мұнда: ТД – тауардың тұтынушылық қасиетінің деңгейі;
q1, q2 , ..... qn - тауардың әрбір
m1 , m2,...., mn - тұтынушылық қасиеттердің салыстырмалы
Тауарды сатуды ұйымдастыру деңгейін (СД) анықтау көрсеткіші де 10
СД = b1n¹ * b2n² * …* bpn
Мұнда: СД – тауарды сатуды ұйымдастыру деңгейі;
b1, b2 ,...., bp – тауарды сатуды ұйымдастыру деңгейін
n1, n2 ,…., np - тауарды сатуды ұйымдастыру
Нәтижесінде, алыған мәліметтер үш көрсеткіш бойынша (ТД, СД және
Жоғарыда аталған әдістерді ескере отырып, бір мезетте нарықта өзара
БҚ = С / Б * Т,
Мұнда: БҚ – тауардың бәсекеге қабілеттілігінің деңгейі;
С – тауардың сапалық қасиеттерінің деңгейі, балдық жүйемен;
Б – тауардың нарықтық бағасы;
Т – тауардың тартымдылық қасиеттері, балдық жүйе бойынша.
Тауардың сапалық және тартымдылық қасиеттерін балдық жүйе бойынша анықтау
Аталған әдісті, мәселен, тамақ өнеркәсібі тауарларының бәсекеге қабілеттілігін анықтауда
Кез келген тауардың бәсекеге қабілеттілігін әділ бағалаушы – тұтынушы
2. «Дина-Н» ЖШС-і тауарларының бәсекеге қабілеттілігін талдау
2.1 «Дина-Н» ЖШС-нің өндірістік - шаруашылық қызметін талдау
Кәсіпорынның жалпы сипаттамасы. «Дина-Н» жауапкершілігі шектеулі серіктестігі 2001жылы қаңтар
«Дина-Н» ЖШС (әрі қарай серіктестік) ҚР-ң қолданыстағы заңдарына сәйкес
Құрылтайшы Серіктестіктің міндеттемелері бойынша жауап бермейді және Серіктестіктің қызметімен
Серіктестік Оңтүстік Қазақстан облысының Әділет Департаментінде мемлекеттік тіркеуден өткен
Серіктестік Қазақстан Республикасының аумағында және одан тысқары жерлерде филиалдар
Серіктестік еркін негізде Қазақстан Республикасының аумағында және одан
Серіктестік қызметінің мақсаттары және міндеттері. Серіктестіктің қызметінің негізгі мақсаты
Бұл мақсатқа жету үшін серіктестік келесі қызмет түрлерін жүзеге
Сәулеттік және қала құрылысы қызметі;
Тұрғын-үй, офистер және өндірістік жайлар салу;
Жөндеу-құрылыс, монтаждық және электромонтаждық жұмыстар, күрделі құрылыс;
Құрылыс материалдарын өндіру және сату;
Жобалық, сметалық, транспорттық, тұрмыстық және басқа да қызметтер;
Ауыл шаруашылығы өнімдерін, халық тұтыну тауарларын және құрылыс материалдарын
Сауда-саттық және коммерциялық қызмет;
Сыртқы экономикалық қызмет, экспорт-импорт операциялары;
Халық пен ұйымдарға тұрмыстық қызмет көрсету;
Қазақстан Республикасының заңдарымен тыйым салынбаған өзге де қызмет түрлері.
Заңды тұлғаның лицензияланатын қызмет саласындағы құқықтық қабілеті тиісті лицензия
Серіктестіктің жарғылық капиталы. Серіктестіктің жарғылық капиталы 10000000 теңге мөлшерінде
Серіктестіктің мүлкі. Серіктестік мүлкін құрайтындар: негізгі қорлар, сонымен қатар
Мулік серіктестікке жеке меншік түрінде жатады.
Серіктестік мүлкін қалыптастыру көзі мыналар болып табылады:
Қатысушының жарғылық капиталға салған салымы;
Серіктестік қызметінен түскен табыс
Қазақстан Республикасының заңдарымен тыйым салынбаған басқа да табыс көздері.
Серіктестікті басқаруы. Серіктестіктің жоғарғы басқару органы Қатысушы болып табылады.
Жарғылық капиталының мөлшерін, тұрған орнын және фирмалық атауын өзгертумен
Серіктестіктің атқару органын құру және оның өкілеттігін мерзімінен тоқтату,
Жылдық қаржы есепті және таза табысты бөлуді бекіту;
Ішкі ережелерді, оларды қабылдау тәртіптерін және серіктестіктің ішкі қызметтерін
Серіктестіктің басқа шаруашылық серіктестіктергеп, сондай-ақ коммерциялық емес ұйымдарға қатысуы
Серіктестіктің қайта құрылуы жэәне таратылуы туралы шешімдер қабылдау;
Тарату комиссиясын тағайындау және бекіту;
Серіктестіктің барлық мүлкін кепілдікке салу туралы барлық дауыспен шешім
Серіктестіктің мүлкіне қосымша үлесті енгізу туралы шешім қабылдау,
Филиалдарды құру және өкілдіктерді ашу туралы шешім қабылдау,
Серіктестіктің балансында тұрған жылжымайтын мүлікті иеліктен айыру туралы шешім
Құрылтайшы серіктестіктің қызметін тексеру үшін тексеру комиссиясын тағайындауға құқылы.
Серіктестіктің атқарушы органы- директор болып табылады. Серіктестіктің ағымдағы қызметтеріне
Серіктестіктің атынан сенімхатсыз әрекет жасайды.
Серіктестікті мүддесін қорғау құқығына сенімхаттар, соның ішінде қайта сену
Серіктестіктің қызметкерлері турасында оларды қызметтеріне тағайындау, оларды ауыстыру және
Қатысушының ерекше құзіретіне қатысты емес басқа өкілеттіктерді, сондай-ақ оған
Директордың қызметінің тәртібі қатысушының бекіткен Серіктестіктің Директоры туралы ережемен
«Дина-Н» ЖШС-ң көрсететін қызметтерінің көлемі және түрлері:
Полиэтиленді трубалар жасау
Керамикалық кірпіштер шығару
Есік, терезе, витраждар дайындау
Жиһаз жасау
Арнайы киімдер тігу
Жол құрылысын жүргізу, т.б.
Полиэтиленді трубалар. Полиэтиленнен төменгі қысымды трубалар шығаратын шағын-зауыт кәсіпорын
Бұл өнімдердің ерекшелігі, трубалардың диаметрлерінің үлкендігі. Полиэтиленнен төменгі қысыммен
Керамикалық кірпіштер. «Дина-Н» ЖШС-ң тағы бір үлкен жетістігі- керамикалық
Шикізаттың негізгі керамикалық қасиетін және технологиялық деңгейін жоғарылату үшін
«BEDESCHI» фирмасының технологиясы мен жоғарғы сапалы құрал-жабдықтары.
Көп қабатты кірпіш қалыбын қолдану
Газ жанармайын қолдану.
Кірпіштердің вагондарға автоматты реттеп салынуы
Қоршаған ортаға әсерінің жоқтығы.
Кірпіш экологиялық таза, экономды болғандықтан, сұранысқа ие метериал болып
Есік, терезе, витраждар. Есік, терезе, витраждарды жасау үшін үшкамералы
Темірпластиктен жасалған есік, терезе, витраждар. «Дина-Н» ЖШС-і «schuco» фирмасының
«Дина-Н» ЖШС-і сапалы, әрі кең көлемде офиске арналған жиһаз,
жиһаз интрьердің барлық қажеттілігін қанағаттандыруы керек, тек әдемі ғана
Үйді жиһаздау кезінде ең алдымен адамдардың денсаулығына әсер етпейтін,
«Дина-Н» ЖШС-ң негізгі технико-экономикалық көрсеткіштері.
Кәсіпорынның пайдасы мен шығынын,өндірілген тауар, өткізілген тауар көлемін,
Кесте 1.
«Дина-Н» ЖШС-ң негізгі технико – экономикалық көрсеткіштері
№ Негізгі көрсеткіштер өлшем бірлігі 2008 2009 Ауытқуы
+- %
1 Өнімді сатудан түскен табыс тг 3065038917 3910696143 845657226
2 Өткізілген өнімнің өзіндік құны тг 2410152366 3081528560 671476194
3 Жалпы табыс (пайда) тг 654886551 829067583 174181032 126,6
4 Кезең шығындары тг 467281912 593421317 126139405 127,0
1-кестенің жалғасы
5 Негізгі қызметтен түскен табыс тг 187604639 235646268 48041629
6 Негізгі емес қызметтен түскен табыс тг 2558022 5072856
7 Салық салынғанға дейінгі табыс тг 190162661 240719122
8 Таза табыс тг 133113862,7 192575297,6 59461434,9 144,7
9 Өнімнің 1тг-не кеткен шығындар тг 0,9 0,9 0
10 Өнімнің рентабельділігі % 4,6 5,2
11 Сатудың рентабельділігі % 4,3 4,9
12 Өндірістің рентабельділігі % 8,1 9,7
13 Негізгі құралдардың орташа жылдық құны тг 1636881415 1981567218
14 Айналым құралдардың орташа жылдық құны тг - -
15 Еңбек өнімділігі тг 5082983,3 5979657,7 896674,4 117,6
16 Еңбекақы қоры тг 327899340 367608168 39708828 112,1
17 Персоналдар саны адам 603 654 51 108,5
18 1 жұмыскердің орташа айлық жалақысы тг 45315 46841
19 Қор қайтарымдылығы тг 1,9 2,0 0 105,3
20 Қор сыйымдылығы тг 0,5 0,5 0 100
21 Қормен қарулану тг 2714562,9 3029919,3 315356,4 111,6
Кестені қарастыратын болсақ 2 жыл бойынша мәліметтер арасында бір
Сол өзгерістердің себептерін талдайық:
1-ші көрсеткіш - өнімді сатудан түскен табыс. Әрине өнімді
2-ші көрсеткіш - өткізілген өнімнің өзіндік
3-ші көрсеткіш - бұл жалпы табыс. 2008 жылы 654886551
4-ші көрсеткіш – кезең шығындары. Мұнда базалық жылы 467281912
5-ші көрсеткіш - негізгі қызметтен түскен табыс. Бұл
6-шы көрсеткіш - негізгі емес қызметтен түскен табыс. Бұл
7-шы көрсеткіш - Салық салынғанға дейінгі табыс. Базалық жылмен
8-шы көрсеткіш - таза табыс. 2009 жылы таза табыс
10-шы көрсеткіш - өнімнің рентабельділігі. Базалық жылы бұл көрсеткіш
11-ші көрсеткіш - сату рентабельділігі. 2008 жылы бұл көрсеткіш
13-шы көрсеткіш негізгі қорлардың орташа құны. Мұндағы көрсеткіштердің ауытқуы
16-шы көрсеткіш - еңбекақы қоры. Еңбек ақы қоры 2008
17-ші көрсеткіш – жұмысшылардың саны. 2008 жылы қызметкерлердің саны
18-ші көрсеткіш - 1 жұмысшының орташа айлық
19–ші көрсеткіш – қор қайтарымдылығы. Базалық
21-ші көрсеткіш-қормен қорлану деп аталады. 2008 жыл бұл
Кәсіпорынның негізгі қаржы-экономикалық көрсеткіштерін талдау.
Нарық жағдайында, экономикалық дамуды әрі қарай жалғастыруда, өн- дірістің
1. Өтімділік көрсеткіштері
Жалпы өтімділік деп - кәсіпорынның өзінің қысқа мерзімді міндеттемелерін
Кесте 2.
«Дина –Н» ЖШС-ң өтімділік көрсеткіштері
№
Көрсеткіштер
2008
2009 Ауытқуы(2008\2009)
+\- %
1
Абсолютті өтімділік коэфициенті
0,005
0,01
0,095
200
2
Жедел өтімділік коэфициенті
0,006
0,03
0,024
500
3
Ағымдағы өтімділік коэфициенті
0,3
0,4
0,1
133,3
1-ші көрсеткіш бойынша көрсеткіш мәні 2009 жылы 2008 жылмен
2-ші жедел өтімділік коэфициенті бойынша көрсеткіш мәні 2009 жылы
3-ші көрсеткіш ағымдағы активтерің ағымдағы міндеттемелерді жабу дәрежесін көрсетеді,
2. Қаржы тұрақтылығы көрсеткіштері.
Кәсіпорынның қаржылық тұрақтылығы деп оның төлем қабілеттілігін сақтай отырып,
Кесте 3.
«Дина-Н» ЖШС-ң қаржы тұрақтылығы көрсеткіштері
№ Көрсеткіштер 2008 2009 Ауытқуы(2008\2009)
+\- %
1 Меншікті капиталды шоғырландыру коэфициенті 0,2 0,3 0,1 150
2 Қарыздық капиталды шоғырландыру коэфициенті 0,8 0,7 -0,1 56
3 Қаржылық тәуелділік коэфициенті 5,1 4,0 -1,1 78.4
4 Ағымдағы берешек коэфициенті 0,5 0,5 0 100
5 Қарыздарды меншікті капиталмен жабу коэфициенті 0,2 0,3 0,1
6 Қаржылық леверидж 4,1 3,0 -1,1 73,2
7 Тұрақты қаржыландыру коэфициенті 0,5 0,5 0 100
1-ші көрсеткіш бойынша көрсеткіш мәні 2009 жылы 2008 жылмен
2-ші көрсеткіш қарыздық капиталды шоғырландыру коэфициенті бойынша көрсеткіш
Ағымдағы берешек және тұрақты қаржыландыру коэфициенттері есепті жылы алдыңғы
3-ші көрсеткіш бойынша 2009-жылы 2008-жылмен салыстырғанда 21,6%-ға кеміген. Кәсіпорын
3.Іскерлік белсенділік көрсеткіштері
Кәсіпорынның іскерлік белсенділігі оның өз капиталының қаншалықты тиімді пайдаланатындығын
Кесте 4.
«Дина-Н» ЖШС-ң іскерлік белсенділік көрсеткіштері
№ Көрсеткіштер 2008 2009 Ауытқуы(2008\2009)
+\- %
1 Активтердің айналымдылық коэфициенті 1,4 1,5 0,1 107,1
1.1 Бір айналымның ұзақтығы 260,7 243,3 -17,4 93,3
2 Айналымнан тыс активтердің айналымдылық коэфициенті 1,7 2,0 0,3
2.1 Негізгі құралдардың айналымдылық коэфициенті 1,9 2,0 0,1 105,3
3 Ағымдағы активтердің айналымдылық коэфициенті 7,9 7,4 -0.5 93,7
3.1 Ағымдағы активтердің бір айналым ұзақтығы 46,2 49,3 3.1
4 Меншікті капиталдың айналымдылық коэфициенті 7,2 6,2 -1 86,1
Жалпы іскерлік белсенділік көрсеткіштерін талдайтын болсақ,
4.Рентабельділік көрсеткіштері.
Кәсіпорын қызметінің тиімділігі мен қаржы нәтижелерінің салыстырмалы сипаттамасы рентабельділік
Кесте 5.
«Дина-Н» ЖШС-ң рентабельділік көрсеткіштері
№ Көрсеткіштер 2008 (%) 2009 (%) Ауытқуы(2008\2009)
+\- %
1 Активтердің рентабельділігі 6,2 7,6 1,4
2 Ағымдағы активтердің рентабельділігі 34,4 36,4 2
3 Меншікті капиталдың рентабельділігі 21,2 30,3 9,1
4 Негізгі өндірістік қорлардың рентабельділігі 8,1 9,7 1,6
5 Сатудың рентабельділігі: 1.жалпы табыс б\ша 21,4 21,2 -0,2
2.таза табыс б\ша 4,3 4,9 0,6
6 Өнімнің рентабельділігі 4,6 5,2 0,6
7 Өндірістің рентабельділігі: 1.жалпы табыс б\ша 40,0 47,8 7,8
2.таза табыс б\ша 8,1 9,7 1,6
Жалпы кәсіпорынның қаржылық-экономикалық жағдайы тұрақты. Бірақ техника мен технологияны
2.2 «Дина-Н» ЖШС-ң тауарларының бәсекеге қабілеттілігін бағалау
Тауарлардың бәсекелік қабілетін бағалаудың маңыздылығын, ең алдымен, ішкі нарыққа
Осы орайда бәсекелік қабілетін бағалаудың ыңғайлы, әрі шынайы
БҚ= С/Б*Т
Мұндағы БҚ өнімнің бәсекелік қабілеті деңгейі
С - өнімнің сапалық қасиеттер деңгейі
Б - өнімнің нарықтық бағасы
Т - өнімнің тартымдылық қасиеттері, балдық жүйе бойынша [11]
Бәсекеге қабілеттілікті бағалаудың алғашқы кезеңінде тауардың нарықтық бағасы ескеріледі.
Бағалаудың келесі кезеңі тауардың сапалық қасиеттерінің деңгейін анықтауға негізделеді.
Тауарлардың бәсекеге қабілеттілігін бағалаудың үшінші кезеңінде – оның тартымдылық
Өнімнің сапалық және тартымдылық қасиеттерін балдық жүйе бойынша анықтау
«Дина-Н» ЖШС тауарларының ішінен тұтыну деңгейі жоғары болып есептелетін
«Дина-Н» ЖШС-нде арнайы технологиямен жасалатын керамикалық кірпіштердің бәсекеге қабілеттілігін
Нарықтағы керамикалық кірпіштердің сапалық қасиетін бағалау үшін, ең алдымен,
Маңыздылық коэфициенті өнімнің әрбір бағалау көрсеткіштері бойынша (сапа, баға,
Кесте 6.
Сапа көрсеткіштерінің салыстырмалы маңыздылық коэфициентін
Сапа көрсеткіш- терінің атауы Эксперттің балдық бағасы Орташа балл
1 2 3 4 5 6 7 8 9
Өңделу деңгейі 9 10 8 10 8 10 9
Беріктігі 7 8 8 8 9 6 8 7
Салмағы 8 7 6 7 8 8 9 7
Түсі 6 7 5 8 8 5 8 6
Құрамы 6 5 6 5 4 6 5 5
Мөлшері 5 5 4 4 3 6 3 6
Сақталу мерзімі 5 4 4 3 6 3 3
Тұтынушы үшін мңыздылығы жоғары сапа көрсеткіштерін анықтау ішкі нарықтағы
Сапалық тұғыры 7 1 4 6 10 8 9
Өнімнің сапалық деңгейі 7,81 9,63 8,53 7,93 5,87 7,70
Тауардың сапалық көрсеткіштері, орташа балмен Сақталу мерзімі 9,1
Мөлшері 8,8 10,2 9,4 8,5 7,8 8,5 7,6 9,2
Құрамы 7,1 9,0 8,0 7,2 6,9 7,3 6,4 9,6
Түсі 7,3 9,4 8,1 7,3 6,1 7,8 6,1 9,2
Салмағы 6,6 10,4 8,9 8,0 6,2 7,7 6,9 9,7
Беріктігі 8,3 9,1 8,5 7,7 6,9 7,3 7,0 8,3
Өңделу деңгейі 8,1 9,5 8,1 8,3 7,0 7,4 7,5
Сауда белгісінің атауы «КазСТРОЙ» ЖШС «ДАМУ» ЖШС «Қалдыбаев Омер»
Бағаланған өнімдердің арасынан «Даму» ЖШС-нде шығарылатын керамикалық кірпіштердің сапалық
Тауардың бәсекеге қабілеттілігін бағалаудың келесі кезеңі, яғни оның тартымдылық
Кесте-8
Тауардың тартымдылық қасиеттері бойынша маңыздылық коэфициенттерін анықтау
Тартымдылық көрсеткіштерінің атауы Эксперттің балдық бағасы
Орта балл Маңыз- дылық коэффи- циенті
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
Тауардың танымалдылығы
9
9
10
10
10
8
8
10
9
10
9,3
0,341
Сауда белгісінің беделі және сенімділігі
7
9
8
7
9
8
7
7
9
7
7,8
0,286
Сыртқы келбеті 6 5 4 7 5 4 6
Таңдау еркіндігі 5 5 6 4 4 6 5
Зерттеу нәтижелер көрсеткендей, тауардың тартымдылық белгілері бойынша оның танымалдылығы
Жоғарыдағы 3-кестеде анықталған көрсеткіштер арқылы біз ішкі нарықтағы керамикалық
Керамикадан жасалған кірпіш өнімдерінің тартымдылық деңгейлерін аталған төрт көрсеткіш
Кесте-9
Керамикадан жасалған кірпіш өнімдерінің тартымдылық деңгейлерін бағалау
Сауда белгісінің
атауы Тауардың тартымдылық көрсеткіштері, орташа балмен
Тартым- дылық деңгейі
Тартымдылық тұғыры
Өнімнің танымал- дылығы Беделі және се- німділігі Сыртқы келбеі
«КазСТРОЙ» ЖШС 5,8 6,2 6,7 7,3 6,36 8
«ДАМУ» ЖШС 9,3 9,8 9,3 7,6 9,15 1
«Қалдыбаев Омер» ЖШС 7,2 7,4 7,3 7,6 7,35 6
«Ынтымақ» ЖШС 8,1 8,4 8,3 7,1 8,05 4
«Жылға» ЖШС 5,1 6,8 6,6 6,0 6,04 9
«Жанадилов» ЖШС 6,7 7,0 7,2 6,7 6,89 7
«Асфальт» ЖШС 5,1 5,5 6,3 6,4 5,68 10
Лидер-НК 8,3 8,4 7,4 7,4 8,00 5
«Дина-Н» ЖШС 9,3 8,5 9,0 7,1 8,63 2
«Береке» ЖШС 8,2 9,0 7,5 8,0 8,26 3
Маңыздылық коэффициенті 0,341 0,286 0,198 0,176
Нарыққа ұсынылған тауарларды таңдау барысында тұтынушының назары, ең алдымен,
Өндірістің оң нәтижелері шығарылған тауарлардың тиімді өткізілуімен сипатталатынын ескерсек,
Ал, «Асфальт» және «Жылға» ЖШС-нде керамикалық кірпіштер сол аймақтағы
Өнеркәсіптік кәсіпорындарында шығарылатын керамикалық кірпіштердің бәсекеге қабілеттіліктерін бағалаудың негізгі
Кесте-10
Өнеркәсіптік кәсіпорындарында шығарылатын керамикалық кірпіштердің бәсекеге қабілеттілік деңгейі
Сауда белгісінің
атауы Бәсекеге қабілеттілігінің көрсеткіштері Бәсекеге қабілет- тілігінің деңгейі, БҚ
Сапа деңгейі Тартымдылық деңгейі Нарықтық бағасы, тг
«КазСТРОЙ» ЖШС 7,81 6,36 240 0,20 10
«ДАМУ» ЖШС 9,63 9,15 230 0,38 1
«Қалдыбаев Омер» ЖШС 8,53 7,35 200 0,31 4
«Ынтымақ» ЖШС 7,93 8,05 210 0,30 6
«Жылға» ЖШС 5,87 6,04 160 0,22 9
«Жанадилов» ЖШС 7,70 6,89 190 0,28 7
«Асфальт» ЖШС 7,02 5,68 170 0,23 8
Лидер-НК 8,98 8,00 230 0,31 5
«Дина-Н» ЖШС 9,27 8,63 220 0,36 2
«Береке» ЖШС 8,23 8,26 200 0,34 3
Кестедегі мәліметтерден байқап отырғанымыздай, еліміздің ішкі нарығына ұсынылған өнеркәсіптік
Әрине, бәсекеге қабілеттіліктің өзгермелі көрсеткіш екенін ескере отырып, біз
Отандық нарыққа ұсынылған өнеркәсіптік кәсіпорындарда шығарылатын керамикалық кірпіштердің бәсекеге
Сурет 4. Өнеркәсіптік кәсіпорындарда шығарылатын керамикалық кірпіштердің бәсекеге қабілеттілігінің
Негізінен, бәсекеге қабілеттілік деңгейін бағалаудың бұл әдісі кез-келген тауардың
Алайда бәсекеге қабілеттілігінің нақты нарыққа және белгілі бір уақытқа
2.3 ҚР-ғы өнеркәсіптік кәсіпорындар тауарларының бәсекеге қабілеттілігінің қазіргі
Қазақстан Республикасы егемендік алған соңғы он тоғыз жылдықта әлемде
«Қазақстан-2030» стратегиялық дамудың ұзақ мерзімді басым мақсаттарына ұлттық қауіпсіздік,
Біздің республикамыз да әлемдегі барынша бәсекеге қабілетті 50 елдің
Қазіргі кездегі нарықтық экономика көп қырлы әр түрлі: өндірістік,
Біздің мемлекетіміз дүниежүзілік нарыққа шыға отырып, халықаралық қаржы ұйымдарымен
Тауардың бәсекеге қабілеттілігі нақты нарық пен сату уақытына бекітілген
Тауардың бәсекеге қабілеттілігі – сатып алушыға қызығушылық тудыратын және
Сол себепті, нарықтық экономикаға өту барысында Қазақстандық тауар өндірушілердің
Қазақстан Республикасы ашық нарықты экономикаға өту жағдайында ішкі, сондай-ақ
Қазір тауардың бәсекеге қабілеттілік құрамдас бөліктерінің ішінде баға басты
Жалпы интеграциялану мен ғаламдану, технологияның жоғары деңгейі мен өндірістің
Бүгінгі күні кез-келген елдің өндірушісі әлемдік өндірушілермен бәсекеге түсе
Қазіргі әлемдік шаруашылық жағдайындағы ұлттық экономикалық жүйелердің бәсекеге қабілеттілігі
Бәсекеге қабілетті экономикалық жүйе бұл, тек қана әлемдік нарықта
Дәл осы жағдайда Қазақстанның ұлттық экономикасының бәсекеге қабілеттілігін арттыруға
Қазақстан Республикасында нарықтық қатынастардың енуімен маңызды проблемалардың бірі, ұлттық
Қазақстан Республикасы ҮкіметінІң 2006 жылғы 29 желтоқсандағы №1308 қаулысымен
Қазіргі уакытта мемлекеттік монополияға карсы саясатты дамыту жаңа кезеңге
Сонымен қатар, Қазақстан Республикасында бәсекелестікті дамыту үшін жеткілікті жағдайлар
2008 жылғы 8 қазанда Бүкіләлемдік экономикалық форумның Жаһандық бәсекегеқабілеттілік
«Институттар» факторының «Экономикалық саясатты орталықтандыру», «Бизнестің сыбайлас шығындары»,
ЖБИ үш субиндекстен құрылады (негізгі талаптар, тиімділік факторлары және
Мемлекеттің даму кезеңіне байланысты барлық мемлекеттерді үш топқа бөледі.
Атап көрсету тиіс, рейтингтің құрылу кезінде ақпараттың негізгі қайнар
Сурет-5. 2008-2009 жж. БӘФ- ғы ЖБИ нәтижелері бойынша Қазақстанның
2008 жылғы Дүниежүзілік экономикалық форумның бәсекеге қабілеттіліктің жаһандық рейтінгісіндегі
Бүгінгі күні бәсекелестікті қорғау (бәсекелестікті адвокаттандыру) мәселелері бойынша нарыққа
Қазіргі уақытта баға жөнінде мәміле жасасуды, теріс пиғылды бәсекелестікті,
Көрсетілген фактілер монополияға қарсы заңнаманы бұзушылықтың алдын алуда және
Бұл ретте монополияға қарсы заңнаманы бұзушылыктардың жолын кесуде басқа
Тауар нарықтарын уақтылы және жедел талдау шоғырлануды тиімді бакылаудың
Жүргізілген талдаулардың нәтижелері бойынша жаңа кәсіпорындардың нарыққа "кіруі" үшін
Адал бәсекелестікті дамытуда және монополистік қызметті шектеуде орталық және
3. Нарықтық ортада өнеркәсіптік кәсіпорындар тауарларының бәсекеге қабілеттілігін басқаруды
3.1 «Дина-Н» ЖШС-і тауарларының бәсекеге қабілеттілігін басқаруды арттыру
Нарықтық ортаның дамуы тауар өндірушілер алдына жаңа талаптар қоя
Бәсекеге қабілеттілік, ең алдымен экономикалық қауіпсіздікті қамтамасыз етеді, яғни
Бәсекеге қабілеттілікті бақаруды арттыру – бұл кәсіпкерлік субъектісінің нәтижелі
Тауарлардың бәсекеге қабілеттілігін басқару стратегиясы нарықтық сұраныс пен ұсыныстың
Тауарлардың бәсекеге қабілеттілігін басқару стратегиясы іс-әрекеттердің жиынтық көрінісі ретінде
Бірінші топ - тауарлардың сапасын арттыру шаралары немесе кәсіпорынның
Екінші топ - тауарлардың бағасын қалыптастыру немесе кәсіпорынның баға
Үшінші топ - тауарлардың таротымдылығын арттыру немесе кісіпорынның маркетингтік
Төртінші топ - тауарлардың бәсекеге қабілеттілігін қамтамасыз ету немесе
Бұл тетіктердің әрбірі белгілі бір дәрежеде нарықтағы тұтынушылардың сұранысы
Әлемдік нарықтың қатаң талаптары мен бәсекелік шарты отандық өнім
Халықаралық сапа стандарттарының бәсекеге қабілеттілікке ықпалы.
Сапалы тауар шығару еліміздің Дүниежүзілік сауда ұйымына кіру мүмкіндіктерін
Сондықтан да нарықтағы өнімдердің бәсекеге қабілеттілігі, ең алдымен олардың
«...Өнімнің сапасын басқару. Негізгі түсініктері мен анықтамалары» 15467-79 МЕМСТ-ке
Халықаралық сапа стандарттарының талаптарын орындау және оны өндіріске енгізу
Бұл үшін, ең алдымен Қазақстан Реапубликасы 1999 жылы қабылданған
өнімнің сипатына, пайдалану мақсатына сай талаптар мен мөлшерлерін бекіту;
өнімнің адам өміріне, қоршаған ортаға қауіпсіздігін қалыптастыру;
өнімнің сапасына байланысты тұтынушылардың көзқарастарын қорғау;
мемлекеттің, кәсіпорындардың қауіпсіздігін қаматамасыз ету;
өнімнің бәсекеге арттыруда кедергілерді жою және т.с.с.
Аталған мақсаттарды әлемдік нарықта бәсекеге қабілеттілікті қамтамасыз етудің басты
Қазіргі кезде әлемнің 130-ға жуық мемлекеті әлемдік сапа жүйесін
үрдістерді айқындауға;
олардың реттілігі мен өзара байланысын белгілеуге ;
оларды тиімді пайдалану мен бақылаудың әдістерін анықтауға;
осыған қажетті ресурстармен және ақпараттармен қамтамасыз етуге;
үрдістерді бақылауға, өлшеуге және талдауға;
жоспарланған нәтижелерді алуға және осы үрдістерді әрдайым жетілдіруге қажетті
ИСО 9001-2000 талаптарына сай осы үрдістерді басқаруға;
Тауарлардың сапасына деген талап ғылымның, техниканың, халықтың өмір сүрү
Өнім өткізу нарығында қалыптасқан қазіргі қатал бәсеке отандық өндірушілерді
Мемлекеттің нарықтағы тауарларға белгілеген сапа стандарттарын халықаралық ИСО 9000
сапаға байлайнысты кәсіпорынның саясаты;
сапа жүйесінің қағидалары;
сапа жүйесін ұйымдастыру;
сапа жүйесінің құжаты, сапа жүйесін қадағалау;
сапа экономикасы, маркетингтік сапа жүйесі;
техникалық талаптарды дайындау және жобалау сапасы;
материалдық-техникалық жабдықтау сапасы;
өндірістік үрдістегі сапа;
өндірісті басқару;
өнімнің қауіпсіздігі;
сапаға қатысты мәліметтер.
Аталған мәселелер әрбір өндірістік кәсіпорынның өзіндік сапа жүйесін қалыптастыруға
Стандарттау туралы халықаралық ұйым 1979 жылы Сапаны басқару және
ИСО 9001-Жобалау, дайындау, өндіру, жөндеу және қызмет көрсету;
ИСО 9002-Нақты өндіріс;
ИСО 9003-Өнімді бақылау және тексеру;
ИСО 9004-Сапаны және сапа жүйесін жалпы басқару жатады.
Қазір бұл стандарттар әлемнің 73 мемлекетінде енгізілді. Осы ИСО
Тауарлардың сапасы мен оны стандарттау және сертификаттау бір-бірімен өте
Отандық өнімдердің сапасын арттыру тек стандарттаудың талаптарыны ғана емес,
Әлемдік тәжірибелер көрсетіп отырғандай, тіптен өнім өңдеу және дайын
Ескерте кету керек, ИСО талаптарын кәсіпорынға енгізу әрбір кәсіпорын
ИСО 9000-2001 талаптарын кәсіпорынға енгізу сапаны жалпы басқару негіздеріне
Бірінші деңгей – «стандартқа сәйкестілігі». Мұнда өнімнің сапасы стандарттарға
Екінші деңгей – «пайдалануға сәйкестілігі». Өндірілген өнім тек стандарттардағы
Үшінші деңгей – «нарықтың нақты талаптарына сәйкестілігі». Бұл жағдай
Төртінші деңгей – «ерекше талаптарға сәйкестілігі». Тұтынушылардың қандай да
Сапаны жалпы басқарудың бұл жүйесі кәсіпорынды нарықтың жаңа «куыстарын»
Тауарлардың сапасын жақсартудың инновациялық тетіктері.
Бүгінгі күні ішкі және сыртқы нарыққа сұранысы жоғары және
Әрбір кәсіпорын алдағы уақытта, бәсекелі ортаның күрделенуіне байланысты, тұтынушы
Өндіріске инновациялық және ғылыми-техникалық жетістіктерді енгізу, алдыңғы қатарлы озық
Ғылыми-техникалық әлеует кез-келген мемлекеттің ұлттық байлығының негізігі саласы. Барлық
Инновациялармен жаңалықтар экономиканың құлдырауына төтеп беріп, ғылыми-теғникалық прогресстің белсенді
Инновациялық жетістіктерді өндіріске енгізу қазіргі кезеңде кең талғамды нарыққа
Жалпы, инновацялық үрдістерді жүргізу бағыттарына қарай тауарлық және өндірістік
Қазіргі кезде кәсіпорындардағы инновациялық жұмыстар өндірілетін өнімдердің сапалық қасиеттерін
Бұл бағыттың өзіндік құндылықтары бар. Оларға:
өнімнің бағасын жоғарылату;
нарықта жаңа тұтынушыларды табу;
сауда белгісін нығайту;
бәсекелестерден ерекшелену мүмкіндіктері жатады;
Аталған ерекшеліктердің өндіріске тиімділігін арттыру үшін нарықтық талаптарға сай,
Отандық өндіріске ғылыми-техникалық және инновациялық жетістіктерді енгізу тауарлардың бәсекеге
Қазіргі жағдайларда жоғары технологиялы экономиканы құруда мемлекеттің орны заңдылық
Сонымен, тауарлардың бәсекеге қабілеттілігін арттыруда сапалық тетікті ғылыми-техникалық жәгне
өндірістің мүмкіндігіне сай ғылыми-техникалық және инновациялық даму жолын әзірлеу;
өнімнің сапалық қасиеттерін жақсартуға немесе жаңа өнім түрін шығаруға
жобаны іске асыруды қаржыландыру көздерін айқындау;
өндірілетін өнімнің нарықтағы сұранысын қамтамасыз ету жолдарын іздестіру.
Тауарлардың сапалық қасиетін инновациялық тұрғыда жақсарту тетігінің құрамдас негізігі
Тауарлардың сапасын қамтамасыз етуде түрлі экономикалық тетіктермен қатар, өндірістік
Қазіргі ғылымда адамның тұлға ретінде қалыптасуы оның негізгі жұмысына
Адам факторы тек сапа мен бәсекенің ғана емес, еңбек
Сапа мен тауарлардың бәсекеге қабілеттілігін басқаруды арттыру арқылы жапон
нашар немесе жақсы жұмыс жұмысшы болмайды, нашар және жақсы
өндірісті статистикалық талдау басқарушы үшін хирургтің ауруға дұрыс диагноз
өндірістік үрдістерді жақсарту немесе өзгерту кейбір жұмысшылардың белсенділігіне байланысты
Тауарлардың сапасы мен бәсекеге қабілеттілігін басқаруды арттырудағы өз тұжырымдамасын
Әлемнің экономикасы жағынан дамыған елдері адам факторына соңғы онжылдықта
Әлемдік өнім өндірушілер, қазіргі кезеңде өнімдерінің сапалық мүмкіндіктерін жақсарту,
ғылыми-техникалық ізденістерге қаржының мол көлемде бөлінуі және инновациялық жетістіктер
жоғары мамандандырылған және ынталандырылған жұмысшы күші, басқару мен еңбек
өндірістік басқару жүйесінің тиімділігі және басқарудың жапондық стилі;
басқарудың көп тармақты кешені және жетілген өндірістік инфрақұрылымы;
«кайдэн» - сапаны бақылаудың қатаң жуйесі.
Өндірісті жетілдірудің өзара байланысқан үш тармақты «үкімет-ғылым-бизнес» жолын ұстанатын
Жапондық мамандардың АҚШ және Еуропа елдеріндегі жетекші компаниялармен сапаны
Инновациялық үрдістерді жетілдірудің жолы ретінде аймақтық ғылыми-өндірістік жүйені құруды
Жоғары технологиялы және ғылымды қажетсінетін өндірістерді құру олардың өнімдерінің
Қазақстанның қазіргі даму кезеңінде жеке ғылыми-техникалық әзірлемелер мен инновация
Уақыттың өзі дәлеледегендей, тиімділікті өнімнің сапасынан үнемдеуден іздеудің мәні
Сонымен, тауарлардың сапасын арттыру бәсекеге қабілеттілікті басқаруды арттыру мен
отандық тауар өндірушілердің өнім сапасын халықаралық стандарттарға сәйкестігі;
сыртқы нарыққа отандық тауарларды шығару және олардың бәсекге қабіліттілігін
өнімдердің адам өміріне қауіпсіздігі мен сапасының талаптарын ғылыми тұрғыдан
өндірістік және ғылыми-зерттеу мекемелерінің ортақ жүйесін құру;
отандық қалыптасқан дәстүр бойынша халықтың тұтыну ерекшеліктеріне сай таза
өнімнің сапасын және адам өміріне қауіпсіздігін қалыптастыруда стандарттау мен
өнімді дайындау мен өңдеуде отандық және шетелдік жаңа, озық
тұтынушылардың әр түрлі деңгейлеріне сай өнімнің жаңа түрлерін шығару
инновациялық озық үлгідегі құрал-жабдықтар мен қондырғыларды енгізуге қажет қаржыларды
Тауарлардың бәсекеге қабілеттілігін басқаруды жетілдірудегі баға саясатының маңызы
Тауардың бәсекеге қабілеттілігін басқаруды арттыруда баға тетігін жетілдіру өнімнің
Баға шаруашылық қызметінің түпкі нәтижелерінің қалыптасуы барысында негізгі рөл
Әрбір кәсіпорынның стратегиялық мақсатының икемді баға саясатын
Тауарлардың бәсекеге қабілеттілігін басқаруды арттыруда баға тетігін – белгілі
Кез келген бәсекеге қабілетті тауардың бағасы оның тұтыну құнынан
Аталған мәселе бағалық бәсеке жағдайында өнімнің бәсекеге қабілеттілігін арттыру
Жалпы, баға тетігінің көмегімен өнімнің бәсекеге қабілеттілігін басқаруды арттыру
Белсенді маркетинг стратегиясы жоғары бағамен өткізуді ынталандыруға негізделеді. Жоғары
Таңдап ену стратегиясы жоғары бағамен өткізуді аз ғана ынталандыру
Кең көлемде ену стратегиясы төмен баға және маркетингке көп
Баға бәсекесі стратегиясы нарықтық сұраныс пен ұсынысқа байланысты баға
Әр кәсіпорын өзінің баға саясатын қалыптастыруда нарықтық ерекшеліктерді міндетті
нарықта қалыптасқан нақты бағаларды зерттеу;
бәсекелестердің баға саясатын зерттеу;
мемлекеттік немесе жергілікті өкілдердің әсерінен бағаны реттеу саясатының өзгеруін
баға саясатын қалыптастыруда тұтынушының бағаға көзқарасын зерттеу. Бұл жағдайда,
Аталған бағыттар кәсіпорынның тиімді баға тетігін қалыптастыруға қажет ақпараттар
Баға тетігін басқаруды жетілдіруде өнімнің өзіндік құнын төмендету мүмкіндіктерін
Көп жағдайда нарықтық баға салыстыру динамикасы арқылы бейнеленеді. Баға
Стратегиялық факторлар бағаның өнімнің жиынтық құны негізінде қалыптасуын көрсетеді.
Тактикалық факторлар нақты өнім бағасының нарық талаптарының ықпалымен қалыптасуын
Бірінші фактор ұзақ мерзімді әрекет етсе, екіншісі ұдайы өзгеріп
Бірінші фактор жаңа техникасы мен технологиясы, өндірісті және еңбекті
Баға тетігінің бәсекеге қабілеттілігі үшін маңызын екі жақты қарастыруға
Бағаның қалыптасуының үш негізгі әдісі бар:
өзіндік құн мен табыс негізінде;
сұраныс пен ұсыныстың тепе-теңдігі негізінде;
нарықтағы бәсеке жағдайына байланысты;
Нарықтық экономикада кәсіпорын өнімдерінің тиімділігі мен бәсекеге қабілеттілігі оның
Бәсекелі нарықтағы бағалық бәсекенің өзі де кәсіпорындардың төмен бағада
Бағалық бәсекеге түсуге талпынған әрбір кәсіпорын нарыққа ену мүмкіндіктері
Өндірістік кәсіпорындардың баға белгілеуге қатысты ұстанатын саясаттарын зерттеулер нәтижесі
баға белгілеу зиялылығы: тұтынушылардың өмір сүру деңгейлеріне сай өнім
кәсіпорынның қаржылық тәуелсіздігі немесе төлем қабілеттілігі : өнімді сату
өнім бағасының икемділігі: нарықтағы сұраныс пен ұсынысқа және басқа
тұтынушыға психолгилық әсері: тұтынушыға өнімнің бәсекеге қабілеттілігі қорын қалыптастыруда
ынталандырушы бағалар: өнімнің тиімді өткізілуін қамтамасыз етуге бонустар, маусымдық
Баға белгілеу саясаты көптеген нарықтық факторларға тәуелді. Ол факторларды
Ұсынысқа байланысты факторлар: ұсынылатын өнім мен бәсекелес өнімдердің ерекшеліктері,
Сұранысқа байланысты факторлар: тұтынушылардың талғамы мен салт-дәстүр, әдет-ғұрып ерекшеліктері;
Нақты тауарлық нарыққа байланысты факторлар: сұраныстың көлемі мен құрылымы,
Кәсіпорынның баға саясатын қалыптастыру барысындағы назары өндірістік шикізаттың бағасын,
Соңғы кездері, кәсіпорын өнімдерінің бәсекеге қабілеттілігін арттыруда оның жалпы
Егер бәсекелі нарық жетілген және монополияланған болмаса, өнімнің бәсекеге
Бәсекеге қабілетті өнімді шығару үшін, яғни сапалы өнім шығаруға
Кәсіпорынның баға саясатын жетілдіру тетігі де, осы өндіріс орындарының
Маркетингтік жүйенің бәсекеге қабілеттілікті арттырудағы рөлі
Маркетингтік жүйе кәсіпорын үшін оның өнімдерін жарнамалауда, дайын өнімді
Өндірістік ұйымдарға нарықтық ерекшеліктерді тез игеру үшін де маркетинг
Кең мағынада маркетинг – бұл тауар мен қызмет өндіру
Маркетинг кәсіпорынның жұмысын ұдайы жетілдіріп, оның нарықтағы өз орнын
Отандық кәсіпорындарды басқару жүйесіне маркетингті енгізу ерекшеліктері 90-жылдардың
Қазіргі таңда көптеген өндірістік және қызмет көрсетуші кәсіпорындар өздерінің
Кәсіпорындағы маркетингтің негізгі орны бағалық емес бәсекеде, өндірушінің нарықтағы
Әлемдік нарықта қалыптасқан өнімді ұсыну мен оның сұранысына қатысты
Кәсіпорынның негізгі мақсаты нарықтағы өзгерістерді, тұтынушылардың талғамдарына сай сұраныстың
Өзгермелі сұранысқа тез икемделу. Қазіргі тұтыну нарығы қажеттіліктердің неғұрлым
Өндірістің тиімділігін арттыруда маркетингтік кешенділік сипатын ұстану. Маркетингті біртұтас
ғылыми-техникалық жетістіктерге сай өнімнің тартымдылық қасиеттерін және оны өндіру
сұраныс пен ұсыныстың тепе-теңдігін қалыптастыру мақсатында тиімді баға саясатын
өнімді өткізу әдістері мен тәсілдерін жақсарту;
өнімді өткізу бағыттарының арасалмағын сақтау;
өнімді өткізуді ынталандыру мақсатында тұтынушымен өзара тиімді байланыс жүйесін
Бұлардың барлығы да кәсіп орынның тарапынын басқаруға келетін, нақты
Бәсекеге қабілеттілікті басқаруды арттыруда маркетингтік бағыттың бірнеше түрлері бар.
Нарық экономикасының әлемдік тәжірибесі халық шаруашылығы салаларын басқарудың тиімділігін
Кесте 11
Тауардың өмірлік кезеңіне байланысты оның бәсекеге қабілеттілігін басқаруды арттыру
ТӨ кезеңдері Бәсекеге қабілеттілікті басқаруды арттыру бағытындағы жұмыстар
1.Нарыққа ену Өндірістің технологиялық үрдістерін, сапаны, өнімнің құрамын, қоғамдық
2.Өсу Өнімнің сапасын қамтамасыз ету, тұтынушының қажеттілігін назарда ұстау,
3.Жетілу Өндірілетін өнімге қойылатын талаптарды, жаңа өнімге қажеттілікті анықтау
4.Төмендеу Нарық өзгерісіне сай өнімнің бәсекеге қабілеттілігінің төмендеу факторларын
Тауарлардың бәсекеге қабілеттілігін басқаруды арттырудағы маркетингтің рөлі, ең алдымен
Бағасы жоқ өнімнің сатып алу-сату құралы, тұтынушылық қасиеттері жоқ
Тауарлардың бәсекеге қабілеттілігін басқаруды арттыру үшін маркетингтік жүйені жетілдіру
өнімнің нарықтағы танымалдылығын қамтамасыз ету бағыттарын анықтау. Бұл жағдай
кәсіпорынның сауда белгісін тұтынушыға сенімділік кепілі ретінде қабылдануын қамтамасыз
өнімнің тартымдылығын арттыратын басқа да сипаттарын, яғни оның сыртқы
Жоғарыда аталған мәселелер оларды кешенді түрде қарастыру арқылы шешілмек.
Бәсекеге қабілеттілікті басқаруды арттыруда маркетингтік жүйені жетілдірудің тағы бір
нарықты кешенді зерртеу, талдау және болжау, тұтынушының нарқтағы талғамын
кәсіпорынның сырқы ортасын зерттеу;
кәсіпорынның бәсекелестері мен олардың ұқсас өнімдерін зерттеу;
өзінің мүмкіндіктерін бағалау;
маркетингтік жүйенің стратегиясы мен тактикаларын дайындау;
тауарлық саясатты жоспарлау, сапа мен сұрыпталымды басқару;
сұранысты қалыптастыру және өткізуді ынталандыру;
өнімді өткізу жолдары мен оның сервисін ұйымдастыру;
маркетингті басқару және маркетингтік бақылау.
Өндірістің ерекшелігіне байланысты тауарлардың бәсекеге қабілеттілігін арттыруда функциялардың кезектілігі
Нарықта өнімнің бәсекеге қабілеттілігін арттыру үшін әрбір кәсіпорында арнайы
Жалпы алғанда, маркетингтік шараларға жұмсалатын қаржылардың қажетті көлемін анықтап,
Ұсынылатын маркетингтік бөлімді атқаратын қызметтеріне байланысты үш бағытқа бөліп
Қазіргі кезде кәсіпорындарға нарықтағы сұраныстың сипаты, оның сийымдылығы, бәсекелестерінің
Жалпы алғанда, нарықтық экономикаға тән кәсіпорын маркетингін ұйымдастыру қазіргі
3.2 Бәсекеге қабілеттілікті басқаруды арттырудағы мемлекеттік саясаттың маңызы.
Әлемдік тәжірибе көрсетіп отырғандай, әрбір елдің әлемдік нарықтағы бәсекеге
Тауар өндірушілерді мемлекеттік қолдау мемлекетіміздің алға қойған басты мақсаттарының
Нарықтық экономиканың алғашқы жылдарында мемлекеттің нақты секторын, яғни өндірістен
Еліміздің тәуелсіз дамуындағы 2009 жылдың басына дейін ел экономикасына
Мемлекеттің негізгі тірегі өндіріс екенін ескерсек, онда бұл саланың
Экономиканы дамытудағы басты мақсат тек өндірісті тұрақтандыру мен өсіру
Отандық нарықта ішкі өндірушілердің үлесін арттыру, оларды сыртқы бәсекелестердің
Еліміздің Дүниежүзілік сауда ұйымына кіруі қарсаңында отандық өнім өндірушілерді
Соңғы жылдары осы ұйымға мүше болған мемлекеттер (Латвия, Литва,
Нақты сала кәсіпорындарына, яғни өнімді өңдеу секторына қатысты мемлекеттік
Жалпы өнеркәсіптік саясат шеңберінде экономикалық қолдау шараларын енгізу. Бұл
Мемлекеттік саясаттың негізгі түйіні өндірістік және ғылыми-техникалық кешендерді жиынтық
Мемлекеттің саясаттың тағы бір ерешелігі өндірісті тіелей қолдау ғана
Мемлекеттің өркендеуі мен экономикалық қауіпсіздігінің басты қағидасы ретінде ішкі
Қазақстан Республикасының экономикалық қауіпсіздігінің негізігі тұтқасы, бүгінгі таңда, нақты
Әлемдік экономикалық дамудың соңғы жылдарында елімізде пайдаланылмаған және назарға
Нарықтық экономиканың қазіргі кезеңінде еліміздің нақты секторына, соның ішінде
Өндірісті мемлекеттік қолдаудың бастапқы тетігі жоғары технологияларды өндіріске енгізу
Әрине, экономикасы дамыған мемлекеттердің ғылыми ізденістерге бөлетін қаржы көлемі
Дамыған елдердің ғылыми-техникалық саясатының өзіндік ерекшелігі де осы салаға
Мемлекеттің ғылыми-техникалық жетістіктерді өндіріске енгізу бағыттарын қолдаудың тиімділігі оның
Сурет-6. Өндірісті мемлекеттік қолдау тетіктерінің жалпы нәтижелілігі
Бұл стратегияның басты мақсаты болып шикізаттық бағыттан бас тартуға
Стратегияның негізгі міндеттеріне:
өңдеуші өнеркәсіпте орташа жылдық өсу қарқынын 8-8,4% мөлшерінде қамтамасыз
өңдеуші өнеркәсіптің негізгі қорларының өнімділігін арттыру;
кәсіпкерлік ахуалды, құрылымды қалыптастыру және жеке секторды ынталандыратын әрі
ғылымды көп қажет ететін және жоғары технологиялық экспортқа негізделген
сапаның әлемдік стандарттарына көшу;
дүниежүзілік ғылыми-техникалық және инновациялық үрдістерге қосылу арқылы әлемдік шаруашылық
елдің экспорттық әлеуетін қосылған құны жоғары тауарлар мен қызметтердің
Сонымен қатар, инновайиялық даму бағдарламасының жүзеге асуы аясы да
Осы құжаттар негізінде халық шаруашылығының әрбір саласына қатысты арнайы
Осы аталған жағдайларды ескере отырып, экономиканың нақты салаларын инновациялық
кәсіпорындарға ғылыми-техникалық жетістіктерді енгізуге мүмкіндік беретін ғылыми-өндірістік орталықтарды құру
кәсіпорындарға ғылыми-техникалық жаңартулар жасауға ынталандыру тетіктерін ұйымдастыру. Бұл тетіктердің
Қазақстанда шығарылмайтын құрал-жабдықтарды ішке енгізу кезінде кедендік алымдар мен
Инновациялық жетістіктерді өндірісте пайдалануға қаржылық көмек көрсету (мемлекеттік бюджеттен
әлемдік нарықта сұранысы жоғары тауарларды отандық ерекшеліктеріне сай шығару
өндірістік қалдықтарды ары қарай өңдеу өндірістерін дамытуды қолдау, оған
Бұл бағыттардың нәтижесі экспортқа бағытталған, әлемдік нарықта бәсекеге қабілетті
Өнім өндіретін кәсіпорындарды қолдау және олардың тауарларының бәсекеге қабілеттілігін
Бұл елде мемлекеттің жалпы бәсекеге қабілеттілігін арттыру жұмыстарын үйлестіретн
Осы негізде, біздің елімізде де отандық өндірістер мен жалпы
Бәсекеге қабілеттілікті мемлекеттік қолдауға қатысты келесі бір тетік –
Салық жеңілдіктері арқылы еліміздің Дүниежүзілік сауда ұйымына кіру алдында
Өнеркәсіптік кәсіпорындар тауарларын бәсекеге қабілетті етудің келесі бір тетігі
Ішкі нарықтағы өнеркәсіптік кәсіпорындардың дамуына ықпал ету, ең алдымен
Мемлекеттік қолдаудың жалпы бағыттары мемлекеттің ішкі мүддесі мен әлемдік
ҚОРЫТЫНДЫ
Жоғарыда келтірілген талдау көрсетіп отырғандай, Қазақстандағы және өнеркәсіптік кәсіпорындардағы
Бәсекеге түсу қабілеті дегеніміз қазақстандық кәсіпорындардың экспортқа шығарылатын тауарларды
Бәсекелестік жағдайларды жасау мақсатында заңнамалық база талданатын болады және
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі:
Назарбаев Н. Қазақстан – 2030. Барлық қазақстандықтардың өсіп-өркендеуі, қауіпсіздігі
«Қазақстанның әлемдегі бәсекеге барынша қабілетті 50 елдің қатарына кіру
Қазақстан Республикасының «Бәсекелестік туралы» Заңы // Егемен Қазақстан, 2008,
Қазақстан Республикасының индустриялық-инновациялық дамуының 2003-2015 жылдарға арналған стратегиясы. Қазақстан
«Қазақстан Республикасының Ұлттық инновациялық жүйесінің қалыптасуы мен дамуының 2005-2015
Қазақстан Республикасының «Сертификаттау туралы» заңы // Егемен Қазақстан, 1999,
Қазақстан Республикасының «Стандарттау туралы» заңы // Егемен Қазақстан, 1999,
Қазақстан Республикасының «Инновациялық қызметті мемлекеттік қолдау туралы» 2006 жылғы
Әмірбекұлы Ержан «Өнімнің бәсекеге қабілеттілігі» Оқу құралы / Алматы.
Әмірбекұлы Ержан «Өнімнің бәсекеге қабілеттілігін арттыру механизмін қалыптастыру» Алматы,
Демесинов Т. «Кәсіпорынның бәсеке қабілеттілігін бағалаудың әдістемелерін талдау» //
Елшібаев Р.Қ. «Кәсіпкерлік қызметті ұйымдастыру» Алматы, 2009
Экономика. Әлемдік классика: 10томдық, 5том. Экономикалық өсу және бәсеке
Жанғазы Р. «Қазақстанның бәсекеге қабілеттілігін арттыру аясында стратегиялық даму
Жылжақсынова Ш. П. «Қазақстан экономикасының бәсекеге қабілеттілігін арттыру мәселелері»
Волков О.И., Скляренко В.К. Экономика предприятия. Курс лекций. Москва,
Измаханова А.К. «Кәсіпорын бәсеке қабілеттілігін көтеру жолдары», Халықаралық ғылыми-тәжірибелік
Қадырбаева М. «Кәсіпорынның бәсеке қабілеттілігін көтеру жолдары» ҚазЭУ Хабаршысы,
Пил Натансон «Бәсекеге қабілеттіліктің мәні неде» Бизнес әліпбиі, Айқын,2007,
Попов Е., Крючкова О. Ценообразоване:методы устоновления цен и
Кәсіпорынның бәсекеге қабілеттілігі.Экономика және статистика-2005-№1
Умирзаков.С. «Кәсіпорынның бәсекеге қабілеттілігін басқару жүйесі мен стратегиясы-2003- №2
Қажымұрат К. «Кәсіпорынды басқару жүйесіндегі маркетингтің рөлі // Саясат,2002,
Попов Е., Крючкова О. Ценообразоване:методы устоновления цен и их
Что представляет собой ISO// Менеджмент качества,2003, №1.
Адамов А. А. «Өнеркәсіптік кәсіпорындардың бәсекеге қабілеттілігін маркетингтік бағалау
Болатова Б.Ж. Халықаралық ғылыми тәжірибе материалдары. Алматы, экономика, 2007
Сактаева «Бәсекеге қабілеттілікті жоғарылатудың негізгі тәсілдері мен механизмдері» Саясат,
Фатхутдинов Р.А. Кокурентоспособность: Экономика, стратегия, управление. Учебное пособие. Москва,
«Дина-Н» ЖШС-ң жарғысы
www.google.kz
«Наука молодых 21-века» атты 5-ші студенттер, магистранттар және жас
Қазақстан Республикасы Бәсекелестікті қорғау агенттігінің миссиясы мен көрінісі.
Қосымша
«Дина-Н» ЖШС-ң бухгалтерлік балансы
№ КӨРСЕТКІШТЕР 2008 2009
Қысқа мерзімді активтер
1 Ақша қаражаттары және олардың эквиваленттері 6255800 12334049
2 Қысқа мерзімді дебиторлық қарыз 2141000 22564342
3 Тауарлы материалдық қорлар 377002074 485678319
4 Ағымдағы салықтық активтер 1005859 7859435
5 Қысқа мерзімді активтердің жалпы сомасы 386404733 528436145
Ұзақ мерзімді активтер
6 Ұзақ мерзімді қаржылық инвестициялар 140165000 -
7 Ұзақ мерзімді дебиторлық қарыз - 11475415
8 Негізгі құралдар 1636881415 1981567218
9 Ұзақ мерзімді активтердің жалпы сомасы 1777046415 1993042633
БАЛАНС 2163451148 2521478778
Қысқа мерзімді міндеттемелер
10 Қысқа мерзімді қаржылық міндеттемелер 566295000 574395000
11 Салық бойынша міндеттемелер 13098896 19076549
12 Басқа міндетті және ерікті төлемдер бойынша міндеттемелер 8682276
13 Қысқа мерзімді кредиторлық берешек 498578000 576478056
14 Басқа да қысқа мерзімді міндеттемелер 46336592 56734811
15 Қысқа мерзімді міндеттемелердің жалпы сомасы 1132990764 1238691761
Ұзақ мерзімді міндеттемелер
16 Ұзақ мерзімді қаржылық міндеттемелер 389089000 424046449
17 Ұзақ мерзімді кредиторлық қарыз 214667000 224047678
18 Ұзақ мерзімді міндеттемелердің жалпы сомасы 603756000 648094127
Капитал және резервтер
19 Жарғылық капитал 10000000 10000000
20 Резервтік капитал 1055936 1055936
21 Бөлінбеген пайда 415648448 623636954
22 Капитал мен резервтердің жалпы сомасы 426704384 634692890
БАЛАНС 2163451148 2521478778
2
МІНДЕТІ
БӘСЕКЕГЕ ҚАБІЛЕТТІЛІК
БАҒА
САПА
Ықпал етуші факторлар
Сыртқы факторлар:
мемлектттегі саяси-экономикалық жағдай мен саясат;
орналасқан аймақтың экономикалық мүмкіндігі;
нарықтың монополиялану дәрежесі;
ғылыми-техникалық және инновациялық жетістіктер;
нарықтағы тұтынушылар талғамы;
халықтың әл-ауқаты;
табиғи ортаның жағдайы;
экономикалық қатынастарды реттейтін заңдылықтар, нормативтік, құқықтық құжаттар;
мәдени орта;
елдегі демографиялық ахуал және басқа да жағдайлар.
Ішкі факторлар:
өндірістің техникалық деңгейі;
өндірісті ұйымдастыру деңгейі;
өндірістік шығындар;
шикізат пен материалдардың және баықа да өнімге қажет заттардың
әлеуметтік-психологиялық жағдайлар;
кәсіпорынның жарнамалық және ұйымдастырушылық қызметі;
тауардың патентті-құқықтық қорғалуы және халықаралық стандарттарға сәйкестігі.
Тауардың бәсекеге қабілеттілігі
Тұтынушылардың талғамы
Тауардың бәсекеге қабілеттілігін бағалау жолдары.
Салыстырмалы әдіс
Индекстік әдіс
Эксперттік әдіс
Кешенді әдіс
Үлестік әдіс
Сандық әдіс
Әлеуметтік әдіс
Тұтынушылық әдіс
Базалық өнімді таңдау
Алынған нәтижелерді талдау
Бәсекеге қабілеттілікті бағалау әдісін таңдау
Тауардың тиісті параметрлерін анықтау
Тауардың бәсекеге қабілеттілігін бағалау
Тауардың бәсекеге қабілеттілігі туралы мәлімет
Тауардың бәсекеге қабілеттілігін қажетті деңгейде ұстау немесе оны арттыру
Кәсіпорындарды мемлекеттік қолдау тетіктері
Өндіріске жоғары технологияларды енгізуді ынталандыру; Экспортқа бағытталған саясат ұстану
Шағын кәсіпкерлік- ті дамыту; Бәсекелі ортаны қолдау; Өндіріске
Өзара байланысты салаларды кешенді дамыту; Экономикалық қолдау шараларын енгізу
Мемлекеттің әлемдік нарықтағы беделінің артуы және экономикалық ахуалының жоғарылауы
Кәсіпорындардың ішкі және сыртқы нарықтарда бәсекеге қабілетті өнімдіер шығаруы