Бюджеттік жоспарлаудың міндеттері

ЖОСПАР
КІРІСПЕ
1. МЕМЛЕКЕТТІК БЮДЖЕТТІҢ ЭКОНОМИКАДА АЛАТЫН ОРНЫ
Мемлекеттік бюджет ұғымы және маңызы
1.2 Мемлекеттік бюджеттің құрамы мен құрылымы
1.3 Мемлекеттік бюджеттік жоспарлауды жетілдіру
2. МЕМЛЕКЕТТІК БЮДЖЕТТІҢ ҚАРЖЫ ЖҮЙЕСІНДЕ АЛАТЫН ОРНЫ
2.1 Мемлекеттік бюджеттің кірістері және шығыстары
2.2 Мемлекеттік бюджет тапшылығы және оны жою жолдары
3. МЕМЛЕКЕТТІК БЮДЖЕТТІҢ ҚАРЖЫ БАЗАСЫН ЖЕТІЛДІРУ
ҚОРЫТЫНДЫ
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
КІРІСПЕ
Әр аймақтың экономикалық - әлеуметтік жағдайы жіті көзқараспен,
Қазақстан Республикасының егемен мемлекет болып қалыптасып, нарықтық экономиканың
Мемлекеттік бюджет –бұл мемлекеттік аппаратты, қарулы күштерді қаржыландыруға, қажетті
Қазақстанның қаржы органдарының тарихы 1920 жылдың қазан айынан басталады,
Бақылау басқармасының негізгі қызметтеріне бюджетті толықтыру және мемлекеттік
Органдардың әр кездегі әртүрлі дәрежесі тек қана қаржы –
Экономиканың ырықтандырылуы, нарық қатынастарының дамуы мемлекет үшін ақшалай ресурстардың
Қаржының айқындылығы – нақты демократияның бірден бір мәнді
біріншіден, әр мемлекеттің қажеттілігі оның қаржылық мүмкіндіктерінен асады, сондықтан
екіншіден, әр қоғамда әртүрлі дәрежедегі түрлі компаниялардың , топтардың
Адамзат өзін - өзі ұйымдастырылған қоғам ретінде тани бастағаннан
Дипломдық жұмыс жалпы үш тараудан тұрады. Бірінші тарауда
Осы дипломдық жұмыстың негізгі мақсаты болып – мемлекеттік
Дипломдық жұмыс жазу барысында басты назар келесі мән –
- мемлекеттік бюджеттің экономидағы алатын орны;
- мемлекеттік бюджеттің құрамы және құрылымы;
- мемлекеттік бюджет кірістері мен шығыстары;
- мемлекеттік бюджет тапшылығы және жою жолдары;
- мемлекеттік бюджеттік қаржыландыру қорлары және нысандары.
Бұл дипломдық жұмыста мемлекеттік бюджеттің мәнін, оның экономикадағы рөлін,
1. МЕМЛЕКЕТТІК БЮДЖЕТТІҢ ЭКОНОМИКАДА АЛАТЫН ОРНЫ
Мемлекеттік бюджет ұғымы және маңызы
Сан алуан қаржы байланыстарында жекелеген ерекшеліктері бедерленетін айрықша салалар
Мемлекеттік бюджет экономикалық қатынастардың жиынтығы ретінде объективтік сипатқа ие.
Сөйтіп мемлекеттік бюджет ұдайы өндірістің қажеттіліктерінен, мемлекеттің табиғатынан объективті
Экономика қазіргі жағдайда орталықтандырылған қаржы ресурстары мемлекетке қоғамдық өндіріс
Нақты объективті бөліс қатынастардың формасы болғандықтан айрықша қоғамдық арналымды
Қаржы қатынастарының жиынтығы ретінде мемлекеттік бюджетте қаржы категориясына тән
жиынтық қоғамдық өнімнің мемлекеттің қолында жинақталып, қоғамдық қажеттерді өтеумен
құнды жасап, оны тұтыну процесін бедерлейтін материалдық өндіріс қаржысы
қоғамдық өнімнің тауар формасындағы қозғалысымен тікелей байланысы жоқ құнды
Кез келген басқа экономикалық категория сияқты мемлекеттік бюджет өндірістік
Экономикалық категория ретінде мемлекеттік бюджет қоғамдық өнім құнының мемлекеттің
Бюджет экономикаға бюджет механизмі арқылы ықпал етеді. Мұнда бюджеттің
Өндіріс құрал-жабдықтарына мемлекеттік меншіктің әзірше, басым болуы шаруашылықты үйлестіре
Қоғамдық ұдайы өндірістегі мемлекеттік бюджеттің рөлі ең алдымен, өндірілген
Мемлекеттік бюджет материалдық өндіріс саласында оның өсуінің стимуляторы ретінде
Өндірістен тыс салалардағы бюджет қаржысы олардың қызметінің одан әрі
Мемлекеттік бюджет –бұл мемлекеттік аппаратты, қарулы күштерді қаржыландыруға, қажетті
Бүгінгі мемлекеттердің бюджеттері олардың көпсалалы қызметтерін бейнелейтін құжат деуге
Орталық үкіметтің бюджеті мен жергілікті бюджеттердің арасында бюджет табыстарының
Бюджеттен тыс қорлар мақсатты міндет атқаратын және мемлекеттік бюджетке
Бюджеттен тыс қорлар бюджетті, сондықтан парламенттік бақылауды айналып үкіметтің
Мемлекеттік бюджет біртұтастық, толықтық, нақтылық, жариялылық принциптеріне негізделеді.
Біртұтастық принципі бюджет жүйесінің ұйымдық-экономикалық орталықтандырылу дәрежесін білдіреді. Бұл
Біртұтастық мемлекетте біріңғай бюджет жүйесінің, елдің аумағында әрекет ететін
Толықтық принципі үкіметтің барлық қаржы операцияларының, барлық жиналатын кірістер
Қаржының едәуір бөлігі арнайы бюджеттен тыс қорлар бойынша жүреді
Нақтылық принципі бюджет жазбаларының жалғандығын болдырмау үшін қажет, ол
Жариялылық принципі бюджеттің кірістері мен шығыстары туралы мәліметтерді жұртшылыққа
Мемлекеттік бюджет экономиканы реттеудің ең маңызды құралы деуге болады
1.2 Мемлекеттік бюджеттің құрамы мен құрылымы
Мемлекеттік бюджет құрылымы, алдымен сол елдің мемлекеттік құрылымынан тәуелді
Қазақстан Республикасының бюджет жүйесінің құрамына мыналар кіреді:
республикалық бюджет;
жергілікті бюджеттер: облыстық, қалалық, аудандық, қалалардағы аудандық, поселкалық, селолық
Республикалық бюджет жалпы мемлекеттік салықтар есебінен қалыптастырылатын және Қазақстан
Республикалық бюджеттің кірістері мыналардан тұрады:
- жергілікті бюджеттердің кірістеріне есептелуге тиісті сомаларды шегеріп тастағаннан
- заңдар және өзіне берілген өкілеттік шеңберінде Қазақстан Республикасының
- мемлекеттік капиталымен жасалатын операциялардан түсетін кірістер;
- Қазақтсан Республикасының заңдарына қайшы келмейтін өзге де түсімдер;
Ресми алынған трансферттер (гранттар), олар мыналардан тұрады:
- ішкі трансферттер, соның ішінде атқарушы органдардан алынатын трансферттер;
- халықаралық ұйымдармен шет мемлекеттерден алынатын сыртқы ресми трансферттер;
Республикалық бюджеттің тапшылығын жабуға қажетті ішкі және сыртқы көздерден
Бұрын республикалық бюджеттен берілген несиелерді өтеуден түскен түсімдер, сондай-ақ
Мемлекеттің біріктірілген қаржы балансының Қазақстан Республикасының Үкіметі мақұлдаған жобасы
Республикалық бюджеттің жобасы Қазақстан Республикасының Қаржы министрлігі бекітетін бюджеттік
Республикалық бюджет туралы заң жобасында түсімдердің барлық түрінің жиынтығы,
Жергілікті бюджеттерде жергілікті бағдарламалар мен шараларды қаржыландыру қамтамасыз
Жергілікті бюджетке түсетін түсімдер мыналарды қамтиды:
Жергілікті бюджеттің кірістері мыналардан тұрады:
- аймақтық әлеуметтік-экономикалық даму деңгейін ескере отырып, төменгі бюджеттерді
- жергілікті бюджеттерге республикалық заң актілерімен белгіленген салықтық емес
Алынған ресми трансферттер, олар мыналардан тұрады:
- жергілікті атқарушы органдар өз бюджеттерінің теңестірілуін қамтамасыз ету
Тоқсан сайынғы кассалық үзілісті жабу үшін төменгі бюджеттердің қарызға
Бұрын берілген несиелерді өтеуден түсетін түсімдер.
Қазіргі уақытта, нарықтық қатынастың қалыптасу жағдайында жергілікті органдардың қызмет
Жергілікті басқару органдары мемлекеттің әлеуметтік бағдарламаларын жүзеге асыру жөнінде
Басқарудың жергілікті органдары қаржысында жергілікті бюджеттер маңызды рөл атқарады,
Бюджет жобасын әзірлеу бюджетті атқаруды жергілікті әкімшілік жүзеге асырады.
Жергілікті бюджеттердің кірістері Қазақстан Республикасы заңдарында бекітілген көздер және
Жергілікті (облыс, қала, аудан) бюджеттердің шығындары, олардың кірістік, сондай
Жергілікті басқару органдары жергілікті бюджеттердің шығыстар бөлігінде мынадай құқықтарға
қаржыны өз беттерімен пайдаланып, жұмсауға;
қолында бар қаржы шеңберінде халыққа білім беру, денсаулық сақтау,
меншікті табыс есебінен және кірістердің шығыстардан асқан бөлігінен
Республика үшін бюджетаралық қатынастарды реттеу өте көкейтесті және күрделі
Аймақаралық деңгейде, бюджетаралық реттеудің тиімсіз әдістерін қолдану, аймақтардың өздерінің
Кейбір аумақтардың реттеуші салықтарының салық әлеуеті ол бюджеттерге бөлулер
Әлемдік тәжірибе көрсеткендей бюджеттік жүйенің барлық деңгейлерінің ұзақ
Реттеуші салықтардан тұрақты нормативтерді бекіту аймақтар бюджеттерін негізді жоспарлаудың
Енгізілген өзгерістердің себептерін, олардың негізділігін тұжырымдайтын көзқарастарды қарастыра келе,
1) өзгеріс орталықтандырмауды жүзеге асыру мақсатын көздеген.
2) корпоративтік табыс салығынан бөлулерден жеткілікті бюджетке түсімдер барлық
3) толық дербестікке реттеуші салықтардан неғұрлым көп мөлшерде бөлулер
4) жергілікті бюджеттерге толығымен түсетін акциздер жергілікті бюджеттердің кіріс
Жалпы 2002 жылдың «Бюджет жүйесі туралы» заңына аталып
Кесте 1.
Мемлекеттік бюджеттің салықтық түсімдерінің құрылымы
2001 жыл 2002 жыл
Мемлекеттік бюджет Құрылымы, % Мемлекеттік бюджет Құрылымы, %
рес жерг рес жер рес жерг рес жер
Салықтық түсімдер 313432 322360 49.3 50.7 456219 294558 60.8
Корпоративтік табыс салығы 90682 78366 53.6 46.4 207354 -
100 -
Жеке табыс салығы
68574 - 100 - 77381 - 100
Әлеуметтік салық - 124284 - 100 - 133662 -
Қосымша құн салығы 180324 9680 94.3 6.7 166371 9522
Акциздер 17572 4258 80.5 19.5 4089 21354 16.1 83.9
Басқа салықтар 54354 37789 59.0 41.0 78405 52449 60.0
Кесте 1де 2001-2002 жылдардағы мемлекеттік бюджеттің салықтық түсімдерінің құрылымында
Республикалық бюджеттің атқарылуын Қазақстан Республикасының Үкіметі ұйымдастырады.
Ұйымдар Қазақстан Республикасының Қаржы министрлігі жанындағы қазынашылық беретін рұқсаттар
Барлық мемлекеттік органдар Қазақстан Республикасының Қаржы министрлігіне республикалық бюджеттің
Бюджеттің атқарылуы барысында бюджеттік ұйымдардың құрылымы мен қызметтерін жетілдіру
Республикалық бюджет есебінен ұсталатын ұйымдар Қазақстан Республикасы Қаржы министрлігінің
Жергілікті бюджеттердің және бюджеттен тыс мақсатты қорлардың есебінен ұсталатын
Егер бюджеттің атқарылуы барысында Қазақстан Республикасының орталық мемлекеттік органдарының
Өткен жылғы кірістерді артығымен орындау нәтижесінде қаржы жылының басында
Республикалық бюджетте алдағы қаржы жылының басындағы республикалық бюджет бойынша
Жергілікті атқарушы органдар тиісті әкімшілік – аймақтық
Жергілікті бюджеттің есебінен ұсталатын ұйымдар жергілікті қаржы органдарының келісімімен
Республиканың әлемдік экономикалық қауымдастығына тез арада кіру мақсатында, халықаралық
Қазіргі кезеңде қызмет атқаратын республикалық және жергілікті бюджеттер атқарылуының
Сыртқы бақылау – Қазақстан Республикасының Үкіметі бюджетті орындауына бақылауды
Ішкі бақылау – республикалық және жергілікті бюджеттердің орындалуын бақылау,
Қазіргі кезеңде Заң бойынша республикалық және жергілікті бюджеттердің орындалуына
- республикалық бюджеттің орындалуын бақылау жөніндегі Есеп комитеті;
- ҚР Үкіметі уәкілеттік берген мемлекеттік орган –
- мәслихаттардың тексеру комиссиялары;
- әкімдер уәкілеттік берген мемлекеттік органдар;
- мемлекеттік органдардың ішкі бақылау қызметтері.
Қазақстан Республикасының қаржы бақылау жүйесі дамуына республикалық және жергілікті
ҚР «Республикалық және жергілікті бюджеттердің орындалуын бақылау» Заңының талаптарына
Қорытындылай келе мемлекетіміздегі бюджет жүйесі республикалық бюджет және жергілікті
1.3 Мемлекеттік бюджеттік жоспарлауды жетілдіру
Бюджеттік жоспарлау – қаржылық жоспарлаудың құрамдас бөлігі. Бюджеттік жоспарлаудың
Бюджеттік жоспарлауға тегінде оның кең мағынасында тек бюджетті жоспарлау
Бюджеттік жоспарлауды бюджет процесінен айыра білген жөн. Бюджет процесі
Жиынтық бюджеттік жоспарлау. Оның барысында жоспарлы жұмыстың негізгі бағыттары,
Екінші кезеңде бюджеттік жоспарлау нақтыланады, яғни халық шаруашылығындағы барлық
Бюджеттік жоспарлау мынадай принциптермен жүзеге асырылады:
- бюджеттік және халық шаруашылықтық жоспарлаудың бірлігі;
- ресурстарды салалық, ведомстволық, аумақтық жоспарлауды ұштастыру;
- еңбек, материал және қаржы ресурстары шаруашылық – мәдени
- халық шаруашылығы, әлеуметтік – мәдени, қорғаныс, басқару шараларын
Бюджеттік жоспарлауда оның кіріс және шығыс бөліктерінің нақтылық, біртұтастық,
Бюджеттік жоспарлаудың міндеттері;
өндіріс өсімі мен қаржы қорларын көбейту резервтерін ескеріп, әрбір
- жалпы мемлекеттік мүдделерге сәйкес үнем тәртібін сақтап салалар,
- қарастырылған шараларды уақтылы қаржыландыру мақсатымен әрбір жеке бюджетті
- мемлекеттік бюджет жиынтығын құрау және оны әлеуметтік –
- материалдық және ақшалай – мемлекеттік резервтер құру;
- бюджет алдында міндеттемелер орындау және қаржы ресурстарын мақсатты,
Жиынтық бюджеттік жоспарлау – бюджеттік жоспарлаудың құрамдас бөлігі, мемлекеттің
Жиынтық бюджеттік жоспарлау процесінде қаржы және бюджет ресурстарының жиынтығы
Бұл ұғым бюджетті құрау және орындау процесін білдіреді. Ол
Жиынтық қаржы балансы халық шаруашылығындағы тұтас және мемлекеттік
Мемлекеттік бюджет бұл бағдарламаны нақтылайды. Бұл құжаттар өзара тығыз
Жиынтық қаржы балансында ақпарат мол. Өйткені республиканың барлық бюджеттерінің
Жиынтық қаржы баланстың сызбасы бүкіл республикада және төменгі әкімшілік-территориялдық
Мемлекеттік бюджет барлық дербес бюджеттердің сомасы ретінде соңғы кезеңде
Бюджеттік жоспарлаудың теориялық жағынан жеткіліксіз зерттелуі еліміздің келешек бюджеттік
Жоспарлаудың нақтылығы, ақиқаттығы арнайы әдістерді қолдануды талап етеді. Бюджеттік
Нарықтық экономика заңдарына сәйкес бюджетті жоспарлауда мынадай әдістерді қолдаған
экономикалық талдау;
нормативтік;
баланстық;
экономика – математикалық.
Бұл әдістер бір мезгілде қолданылып, бірін - бірі толықтырып
Экономикалық талдау әдісі бюджеттік жоспарлаудың барлық сатыларында қолданылады. Бұл
Экономикалық әдебиеттерде экономикалық талдау әдісін бюджетті жоспарлаудың әдісі емес,
Сонымен, экономикалық талдау жоспарлаудың әдісі болып табылып, оның негізінде
Нормативтік әдіс арнайы нормалар мен нормативтерді қолдануға негізделген. Бюджеттік
Бюджеттік жоспарлау процесіне баланстық әдіс кеңінен қолданылады. Кез келген
Сонымен, бюджеттік жоспарлауды жетілдіру үшін мына шараларды ескерген жөн:
- біріншіден, кәсіпкерлікпен айналысуға тілек білдірген жеке тұлғаларға жол
- екіншіден, салық Кодексіне түзетулер мен өзгертулер
- үшіншіден, бюджеттік мекемелердің жұмыскерлеріне бөлінетін еңбек ақыдан
- төртіншіден, шетелдік инвестицияларды ұтымды және тиімді
- бесіншіден, бюджеттік жоспарлауды әрі қарай жетілдіру баланстық әдістің
2. МЕМЛЕКЕТТІК БЮДЖЕТТІҢ ҚАРЖЫ ЖҮЙЕСІНДЕ АЛАТЫН ОРНЫ
2.1 Мемлекеттік бюджеттің кірістері және шығыстары
Мемлекеттің ақшалай қаражаттарының орталықтандырылған қорын жасаумен және пайдаланумен байланысты
Кірістер мен шығыстардың құрамы мен құрылымы мемлекеттің нақты әлеуметтік-экономикалық,
Мемлекеттік бюджет кірістері біріншіден орталық және жергілікті органдар жинайтын
Мемлекеттік бюджет түсімдерінің ең басты көзі – салықтар болып
Қазақстан Республикасында салықтардан басқа міндетті төлемдер баждар, төлемдер және
Мемлекеттің салық қызметінің басты мақсаты – салықтың көмегімен мемлекеттік
Салықтың көмегімен мемлекет өзінің функцияларын жүзеге асыруға және халықтың
Диаграмма 1.
Диаграмма 1 бойынша мемлекеттік бюджетке түсетін салықтардың бюджеттің табыс
Бюджетте мемлекеттің кірістері мен қатар шығыстары да көрсетіледі. Шығыстар
Қазақстан Республикасының Конституциясы әр адамға жасы бойынша, мүгедектігі бойынша,
Әлеуметтік жәрдем - бұл бөлу қатынастарының жүйесі.
Мемлекеттік жәрдемақылар түрлері:
жасына байланысты жәрдемақылар;
мүгедектікке жәрдемақылар;
әскеи қызмет орнында мерзімін өтеушілердің балаларына;
жұмыссыздыққа жәрдемақылар және т.б.
Әлеуметтік жәрдемақылар төлеу және жағдайы нашар халыққы әлеуметтік көмек
Әлеуметтік қажеттілікті қарастыру үшін 3 әдіс қарастырылады:
сақтандыру;
бюджеттік;
қайырымдылық жарна.
Сақтандыру әдісі әлеуметтік төлем түрлерін қаржыландыру үшін қайта бөлу
Мемлекеттік шығындардың ішіндегі әлеуметтік көмекке шығындардың әр облыс
Диаграмма 2.
Диаграмма 2 бойынша айта кету керек, әлеуметтік көмек және
Шаруашылық қажеттеріне жұмсалатын шығындар, әдетте, аграрлық сектор үшін жасалатын
Қарулануға, сыртқы саясатты материалдық қамтуға және әкімшілік басқаруға жұмсалатын
Ішкі мемлекеттік қарыздарды өтеуге жұмсалатын шығындар реттеуді көздейді. Мысалы,
Осы шығындардың көлемі сұраныс пен инвестициялар мөлшеріне елеулі әсер
Қазақстан Республикасында білім беру қызметі мен жанұялық тәрбиені
мектепке дейінгі балалар мекемесі;
орта, толық емес, бастапқы мектептер;
гимназия және лицей;
арнайы мектептер;
мектеп интернаттар, ерекше тәртіптегі мектеп интернаттар;
балалар мен мектептен тыс жұмыс істеу мектептері;
балалар үйі;
кешкі және сырттай орта және жалпы білім беру мектептері;
білікті техникалық училище;
кадрларды дайындау бойынша оқу орны;
жоғарғы оқу орындары;
квалификацияны жоғарылату институты.
Кесте 2.
2000 – 2004 жылдардағы білім беруге кеткен шығындардың жалпы
Облыс аттары 2000ж 2001ж 2002ж 1 тұрғынға 2001ж
( теңге)
сомасы үлес салмағы сомасы үлес салмағы сомасы үлес салмағы
1 2 3 4 5 6 7 8
Ақмола 3729 39,7 3908 35,5 4479 34,0 5355,3
Ақтөбе 3717 39,7 4086 32,0 4650 26,4 6812,6
Алматы 5544 53,1 6713 50,5 8659 41,5 18623,4
Атырау 2996 18,1 4352 10,8 4612 8,9 10475,0
Шығыс Қазақстан
6747
29,8
7115
21,8
8295
28,4
5417,9
Жамбыл 3068 46,4 3498 41,5 4780 39,3 4833,9
Батыс Қазақстан
3546
43,8
3838
38,7
5143
29,5
8338,2
Қарағанды 5364 31,3 6004 23,7 6682 20,7 4738,3
Қостанай 4213 41,4 3705 31,7 4324 29,8 4248,7
Қызылорда 2855 36,3 2964 28,3 3582 27,2 6007,9
Маңғыстау 2127 20,7 3180 16,7 3675 17,4 11678,9
Павлодар 3979 30,2 3893 31,3 4830 29,0 5985,3
Солтүстік Қазақстан
3278
40,6
3352
39,1
3844
35,2
5294,9
Оңтүстік Қазақстан
6408
48,6
8413
40,2
10799
42,6
5458,6
Алматы қаласы
4211
14,2
4337
10,7
6128
11,2
6504,4
Астана қаласы
3543
18,0
1738
7,4
2077
7,5
5426,1
Кесте 2 бойынша Білім беруге облыстар бойынша бюджет
«Қазақстан Республикасының 2003 жылғы республикалық бюджет туралы» Заңына сәйкес
Денсаулық сақтаудағы бюджеттің құлдырауы, елдің қаржы жүйесіндегі әлеуметтік бағдарламалардың
Денсаулықты сақтауды қаржыландыру мемлекеттік бюджет есебінен жүргізіледі.
Диаграмма 3.
Диаграмма 3 бойынша қорытындылай келе аймақтар бойынша денсаулықты сақтауды
Сонымен 6 облыс бойынша бұл көрсеткіш орташа дейгейден жоғары.
Бюджеттiк шығындар мемлекеттiң қызмет етуiне байланысты жұмсалатын ақшалай шығындар.
Мемлекеттiк шығындардың құрамына мемлекеттiк бюджеттiң шығыстары мен бюджеттiк кәсiпорындар
1) өндiрiстiк, шаруашылық - пайдалану қызметiне байланысты шыгыстар;
2) негiзгi және айналым қорларына жұмсалатын шығындар;
3) бюджетке төленетiн төлемдер;
4) сыйлық қорларына төленетiн төлемдер жатады.
Шығындардың бiрiншi тобы қорлардың айналымына байланысты. Ол өндiрiс шығындарының
Мемлекеттік шығындардың жеке түрлері өзiнiң экономикалық мазмұны мен маңызы
Бюджеттік шығындар қаражаттарды барынша тиiмдi пайдалана отырып, мемлекеттiк қажеттердi
Сметалык тәртiппен әлеуметтiк мәдени шараларына мемлекеттiк билiк пен
Мемлекет әлеуметтiк функциясын орындауға байланысты мемлекеттiк шығындар бiртiндеп өсiп
Осы мәселе бойынша қаулы қабылданып, соған сәйкес Есеп
Мемлекеттік бюджеттің шығындарының құрылымы сұранысқа және капиталдар салымының
Экспортты несиелендіру, бюджеттен қаржыландыратын экспорттық несиелер мен сыртқа шығарылатын
Бюджеттік шығындар арқылы жүргізілетін мемлекеттік реттеудің әсерлілігі мынадай жағдайларға
Мемлекеттік бюджеттің толық орындалуы – табыстардың шығындардан артылуы, немесе,
Мемлекет шығындарының басты тармағына экономиканың өндірістік секторының қызмет етуін
Әскери шығындардың да үлесі қомақты. Әскери шығындарды айтқанда тек
Мемлекеттік шығындардың нысаналы бағыты және тізбесі республикалық бюджетте бюджеттік
Сондықтан мемлекеттік шығын деп, мемлекеттің өзіне жүктелген функциялары мен
Жоғарыда айтып өткеніміздей, мемлекеттік шығыс мемлекеттің біріктірілген қаржылық балансының
2.2 Мемлекеттік бюджет тапшылығы және оны жою жолдары
Шығындардың табыстардан артып кетуі, ішкі және сыртқы мемлекеттік заемдармен
Мемлекеттік заемдар бюджет тапшылығын өтеудің жалғыз ғана жолы емес.
Нарық экономикасы дамыған елдерде бюджет тапшылығын өтеу үшін ақшаның
Осы құралды үкіметтер әсіресе ерекше жағдайларда, соғыс жағдайларында, ұзақ
Шаруашылық және әлеуметтік тұрақтылықты сақтау мақсатымен дамыған елдердің көбінің
Эмиссиямен салыстырғанда, мемлекеттік заемның қаупі төмендеу болады. Бірақ бұл
Мемлекеттің жаңа заемдарының арқасында қарыз капиталдары нарығында несиеге сұраныстың
Бюджет тапшылығы ұдайы өндіріс процесіндегі белгілі өзгерістерді көрсетеді, олардың
Бюджеттік процесс мемлекеттің кірістері мен шығыстарын теңестіреді, баланстайды. Бірақ
Мемлекеттік бюджеттің тұрақты тапшылығының негізінде көптеген себептер жатыр. Оның
Бюджеттік тапшылықтарды қаржыландырудың басты жолы мемлекеттік несие. Мемлекеттік несие
Мемлекеттік қарыз (кредит) жеке адамның несие беруінен айтарлықтай ерекше.
Мемлекеттік несиенің дамуы мемлекеттің қарызын басқарудың құрлымын жасауды қажет
Инфляция күшейген және ақша айналысының жалпы тұрақсыздығы жағдайында қысқа
Мемлекеттік қарызды басқарудың күрделі механизмін пайдалана отырып, қазынашылықтар бюджеттік
Бюджеттік шығыстарды ұлғайту мен салықтарды азайту шаралары сұраныстың және
Тапшылықты қаржыландыру концепциясы неокейнсиандық бағыттағы экономистердің теориялық құрылымында берік
Мемлекеттік борыш- белгілі уақыт мерзімінде елде жинақталған бюджеттік тапшылықтардан
Үкімет органдарының қарыздары жинақталып мемлекеттік борышқа айналады. Бұған процент
Әр елдерде мемлекеттік борыштың даму қарқыны бірдей болмайды. Мемлекеттік
Мемлекеттік борыштар ішкі және сыртқыға және қысқа мерзімдік
Мемлекеттік сыртқы борыш - бұл шетел мемлекеттеріне, мекемелеріне, адамдарына
Мемлекеттік ішкі борыш – бұл осы мемлекеттің халқына төленетін
Сонымен мемлекетік қарыз проблемасы ақша айналысының күрделі кешенімен, бюджет
Мемлекеттік бюджеттен тыс ақша қорлары еліміздің нарықтық қатынастарға көшуіне
Бюджеттік тапшылықтардың орын алуына байланысты мемлекет қарамағындағы қаржылық ресурстардың
3. МЕМЛЕКЕТТІК БЮДЖЕТТІҢ ҚАРЖЫ БАЗАСЫН ЖЕТІЛДІРУ
Экономикалық, әлеуметтік және де басқа мәселелерді шешу үшін қажетті
Мемлекеттік қазынаны молайту мәселесін салықтар мен төлемдердің жаңа түрлерін
Біздің ойымызша, салықтың түсімдерді көбейту мәселесін шешудің жолы басқада,
Нарықтық экономика жағдайында дамып келе жатқан Қазақстанның бүгінгі болмысы
Министрліктің міндеті – салықтардың, алымдардың, кедендік төлемдердің бюджетке толық
Жаңадан құрылған министірліктің құрамына Салық комитеті, Салық полициясы комитеті,
Қазақстан Респуликасының Мемлекеттік Кіріс министірлігі мемлекеттік кіріс саласындағы мемлекеттік
Сарапшылардың бағалауынша, бюджетке түсіп жатқан төлемдер мен салықтардың шын
Қазір салық заңдылықтарын бұзушылар туралы жан–жақты мәліметтер жинау басталды.
Сонымен бірге ең маңызды мәселе, мониторингті сөз жүзінде емес,
Мемлекеттік кірісті жинау ісінде мониторингтің жоқтығы кейбір әдепсіз салық
Бюджетке қарыз жеке меншіктегі кәсіпорындардың акцияларын мемлекеттің кірісіне
Бүгінгі таңда мемлекеттік кіріс саласында қордаланып қалған мәселелерді шешу
Нарықтық экономиканың пайда
Бюджеттiк мекемелерге бөлiнетiн қаражат тек қана бюджеттiң
Қаржылық жоспар бюджеттiк мекемелердiң төлем құжаттары бойынша қорлар көлемiн
Республикалық бюджеттегi жалпылама қаржылық жоспарды каржы министiрлiгiнiң бiрiншi
Өзiн-өзi басқару және өзiн-өзi қаржыландыру жағдайында жиынтық бюджеттiк қағидалар
1) Бюджеттi құрау және орындау, қаржы ресурстарын пайдалану, ұйымдастыруға
2) Бюджет жүйесі бiрлiгiнiң сақталуы бiрыңғай қаржы саясаты
3) Нақты кіріс көздерінің әрбір деңгейінде ұзақ мерзімге заңды
4) Жергiлiктi әкiмшiлiктер мен мәслихаттардың жаңа кiрiс көздерiн ашу,
5) Қаржы ресурстарын аумақтық бөлiске салуға жаңа әдiстер енгiзу,
1991 жылдан берi бюджеттен тыс қорлардың құрылуын әлеуметтiк-экономикалық даму
Басқа жағдайларда әлеуметтiк мұқтаждар шығындарын бөлiп, оларды жабу көздерiн
Экономикалық дағдарыс мұндай қорлардың тұрақты жұмыс iстеуiне мүмкiндiк бермейдi.
Сонымен бiр мезгiлде, бүкiл коғам ауқымында мақсатты қаржыландыру қорларының
Бюджеттiк қаржыландыру нысандарына тоқтала кетсек: 1)жәрдем қаражаттар беру кезiнде
Оперативті іс – қимылдармен қатар болашақта мемлекеттік қазынаға құйылатын
ҚОРЫТЫНДЫ
Осы дипломдық жұмысты қорытындылай келе мемлекеттік бюджет экономиканы реттеудің
Мемлекеттік бюджетте қаржы жоспарының барлық қажетті негіздері берілген. Ол
Бюджет кірістерінің щоғырланып, шығыстарының бағытталуы Қазақстан Республикасы Президентінің Заң
Үкіметтің жоспарланатын жыл ішінде қандай тауарлар мен қызметтер
Мемлекеттік бюджеттің тапшылығын жабу үшін ақша қаражаттары қажет. Бұл
Егер де экономикада мемлекеттік бюджеттің тапшылығы немесе профициті (бюджетке
Бюджеттік тапшылықтардың орын алуына байланысты мемлекет қарамағындағы қаржылық ресурстардың
Жылдан жылға бюджет тапшылығы азайып отыруы тиіс. Тапшылық азаймаса,
Республика екі қалаудың қасында тұр: қатаң бюджеттік шектеу саясатын
Экономикалық категория ретінде мемлекеттік бюджет қоғамдық өнім құнының мемлекеттің
Ал қаржы қатынастарының жиынтығы ретінде мемлекеттік бюджетте бюджет қатынастары
Қоғамдық ұдайы өндірістегі мемлекеттік бюджеттің рөлі ең алдымен, өндірілген
Бюджет байланыстарының мақсатты сипаты, мемлекеттің ақшалай қаражаттарының орталықтандырылған қоры
Мемлекеттік қаражаттарды бөлу мен пайдалану тиімділігін көтеру мақсатында
Мемлекеттік бюджет жобасын талқылау кезінде бюджет, қаржы, мәдени -
Бүгінгі мемлекеттердің бюджеттері олардың көпсалалы қызметтерін бейнелейтін құжат деуге
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
1. Қазақстан Республикасының Конституциясы. - Алматы: 1995ж.
2. Салық Кодексі. Алматы 2004ж.
3. «Республикалық және жергілікті бюджеттердің атқарылуын бақылау
4. Аубакиров Я. «Экономикалық теория негіздері» Алматы
5. Әкімбеков С. «Экономикалық теория» Астана 2002ж.
6. Әкішев К. «Қаржы ұқсатуға ұқыптылық керек».
7. Баянов Е. «Мемлекет және құқық негіздері»
8. Белгібаева Қ.Қ. Мұханбетова Е.С. «Қаржы және банк
9. Дорнбуш Р. Фишер С.
10. Жүнісов Б.А. «Нарықтық экономика негіздері» Ақтөбе 2001ж.
11. Жұмаев Б.А. «Экономиканың мемлекеттік реттелінуі» Алматы 2001ж.
12. Иктанов. Орманбеков. «Экономиканы мемлекеттік реттеудің өзекті
13. Ильясов К.К. Исахова Г.Б. «Расходы Государственного
14. Ильясов К.К. Исахова Г.Б. «Государственный бюджет»
15. Қабдиев. Оралтаев. Ескендіров.
16. Кеулімжаев Қ.К. «Қаржылық есеп» Алматы 2001ж.
17. Мельников В.Д. Ильясов К.К. «Қаржы» Алматы 1994ж.
18. Осипова Г.М. «Экономикалық теория негіздері» Алматы
19. Ахметов Д. «Бюджетті толықтыру – экономиканы көтерудің бір
20. Есенгелдин Б. Орманбаев А. «Бюджеттік жоспарлауды
21. Тлеужанова. «Бюджетаралық қатынастардың тұжырымдамалық негіздерін реттеуші салықтар көмегімен
22. Статистический бюллетень №10 (58) 2003ж.
23. Транзитная экономика №5 2003ж
24. Экономическое обозрение Национального Банка №3
25. Шайынғазы С. «Бюджет қаржысының жұмсалуындағы олқылықтар».
[1] Ахметов Д. Бюджетті толықтыру-экономиканы көтерудің бір жолы. \\
[2] Осипова Г.М. Экономикалық теория негіздері. Алматы 2002ж.
[3] Мельников В.Д. Ильясов К.К. Қаржы. Алматы 1994ж.
[4] Аубакиров Я. Экономикалық теория негіздері. Алматы 1997ж.
[5] Әкішев К. Қаржы ұқсатуға ұқыптылық керек. \\Орталық
[6] Тлеужанова Д. Бюджетаралық қатынастардың тұжырымдамалық негіздерін
көмегімен оңтайландыру.\\ Қаржы Қаражат 1998 №2 \\
[7] Өтешов С. Бюджетті нақтылау маңызды іс. \\
[8] Әкішев К. Қаржы ұқсатуға ұқыптылық керек.\\ Орталық
[9] Мельников В.Д. Ильясов К.К Қаржы Алматы 1994ж.
[10] Мельников В.Д. Ильясов К.К. Қаржы. Алматы
[11] Аубакиров Я. Экономикалық теорияның негіздері. Алматы 1997ж.
[12] Баянов Е. Мемлекет және құқық негіздері. Алматы 2001ж.
[13] Ильясов К.К. Исахова Г.Б. Расходы Государственного бюджета.
[14] Әкімбеков С. Экономикалық теория. Астана 2002ж.
[15] Баянов Е. Мемлекет және құқық негіздері. Алматы
[16] Ильясов К.К. Исахова Г.Б. Расходы Государственного
[17] Осипова Г.М. Экономикалық теория негіздері Алматы 2002ж.
[18] Дорнбуш Р. Фишер С. Макроэкономика. Алматы 1997ж.
[19] Аубакиров Я. Экономикалық теория негіздері. Алматы 1997ж.
[20] Күлімжаев Қ.К. Қаржылық есеп. Алматы 2001ж.
[21] Қабдиев. Оралтаев. Ескендіров. Экономикалық саясат. Алматы 2002ж.
[22] Әкімбеков С. Экономикалық теория. Астана 2002ж.
[23] Дорнбуш Р. Фишер С. Макроэкономика. Алматы 1997ж.
[24] Әкімбеков С. Экономикалық теория. Астана 2002ж.
[25] Аубакиров Я. Экономикалық теория негіздері. Алматы 1997ж.