ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ
ҒЫЛЫМ ЖӘНЕ БІЛІМ МИНИСТРЛІГІ
ЭКОНОМИКАЛЫҚ ФАКУЛЬТЕТ
«ЕСЕП, АУДИТ ЖӘНЕ ТАЛДАУ» КАФЕДРАСЫ
Дипломдық жұмыстың тақырыбы: «Негізгі құралдардың есебі мен аудиті»
ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС
Мамандық: 050508 – «Есеп және аудит»
АСТАНА – 2009 ж.
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ
ҒЫЛЫМ ЖӘНЕ БІЛІМ МИНИСТРЛІГІ
ЭКОНОМИКАЛЫҚ ФАКУЛЬТЕТ
«ЕСЕП, АУДИТ ЖӘНЕ ТАЛДАУ» КАФЕДРАСЫ
Қорғауға жіберілді
«Есеп, аудит және талдау» кафедрасының меңгерушісі
Э.ғ.д., профессор
«_____»_____________ 200 г.
ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС
Тақырыбы: «Негізгі құралдардың есебі мен аудиті»
Мамандық: 050508 – «Есеп және аудит»
Орындаған
Ғылыми жетекшісі:
АСТАНА – 2009ж.
Мазмұны
Кіріспе
1 Негізгі құралдар есебі мен аудитінің теориялық -
1.1 «Қазақтелеком» АҚ-ң шаруашылық әрекетінің сипаттамасы және оны жалпы
1.2 «Қазақтелеком» АҚ-ң есебін ұйымдастыру негіздері
2 Негізгі құралдар есебінің қазіргі жағдайы және оны
2.1 Негізгі құралдарды бастапқы тану және оның құжаттық рәсімделуі:
2.2 Тозуды есептеу әдістері және олардың SAP Easy
2.3 Негізгі құралдардың тануды тоқтату және мәліметтердің жиынтық есепте
2.4 «Қазақтелеком» АҚ-да ХҚЕС-на сәйкес негізгі құралдар есебін және
3 Негізгі құралдардың аудиторлық тексерісін ұйымдастырудың ерекшеліктері
3.1 Негізгі құралдардың ішкі және сыртқы аудитінің мақсаттары, міндеттері
3.2 Негізгі құралдар аудитінде аналитикалық процедураларды қолдану
3.3 Қазіргі ақпараттық технологияларды қолдану арқылы негізгі құралдардың аудитін
Қорытынды
Қолданылған әдебиеттер тізімі
Қосымшалар
Кіріспе
Кәсіпорынның өндірістік – шаруашылық әрекеті тек қана материалдық, еңбек
Негізгі құралдар кәсіпкерлік салаларындағы компаниялардың активтерінің басты бөлігін құрайды.
Негізгі құралдар үнемі жетілдірілуі және жаңаруы керек. Кәсіпорынның шығындар
Бүгінгі күні бұл тақырып көкейкесті болып табылады. Ешбір кәсіпорын
Негізгі құралдардың есебі мен аудиті тақырыбына В.К.Родостовец, В.В.Родословец, О.Н.Шмит,
Бұл ғалымдар негізгі құралдардың есебі мен аудиті тақырыбындағы теориялық
Демек, жоғарыда аталған барлық факторлар дипломдық жұмыс тақырыбының маңыздылығын
Осы дипломдық жұмыстың мақсаты болып негізгі құралдардың есебі мен
негізгі құралдардың экономикалық мәнін қарастыру;
мүліктер құрылымындағы орны мен ролін анықтау;
негізгі құралдардың бухгалтерлік есебін жүргізудің ерекшеліктерін зерттеу және оны
негізгі құралдардың ішкі және сыртқы аудитінің ұйымдастырылуын зерттеу;
аудиторлық процедураларды өткізу және негізгі құралдарды пайдалану тиімділігін анықтау;
негізгі құралдардың есебін жетілдірудің жолдарын айқындау.
Дипломдық жұмысты жазудың методологиялық негізі болып негізгі құралдардың есебі
Зерттеу объектісі болып «Қазақтелеком» АҚ таңдалды, дипломдық жұмыста оның
Зерттеу пәні болып негізгі құралдардың есебі мен аудитін анықтайтын
Дипломдық жұмысты жазу барысында мынадай әдістер қолданылды: статистикалық –
1 Негізгі құралдар есебі мен аудитінің теориялық – әдістемелік
1.1 «Қазақтелеком» АҚ-ң шаруашылық әрекетінің сипаттамасы және оны жалпы
Дипломдық жұмысымның тақырыбына сай зерттеу объектісі болып «Қазақтелеком» Акционерлік
Оның 51% акциясы «Самұрық-Қазына» ұлттық әл-ауқаттылық қоры атынан
Бүгінгі күні «Қазақтелеком» АҚ компаниясының тобы инфрокоммуникациялық қызметті тұтынушыларының
Компанияда 30 мыңнан астам адам жұмыс істейді. «Қазақтелеком» АҚ
«Қазақтелеком» АҚ ірі инфрақұрылым жобаларын жүзеге асырумен, телекоммуникация желілерін
Ол ақпараттандыру және байланыс жөніндегі Қазақстан Республикасы Агенттігі тарапына
Лицензияға сәйкес, "Қазақтелеком" АҚ жергілікті, қалааралық және халықаралық телефон
Компанияның басты мақсаты - телекоммуникация секторының ырықсыздануы және әлемдік
«Қазақтелеком» АҚ заңды тұлға болып табылады, оның мәртебесі Қоғамның
«Қазақтелеком» АҚ басқармасының төрағасы – Жұмағалиев Асқар Қуанышұлы. Оның
«Жарық» ЖШС директоры; Қазақстан Республикасының Көлік және коммуникация министрлігінде
2006 жылдың 11 қазанынан бастап, «Қазақтелеком» АҚ Президенті болып
«Қазақтелеком» АҚ басқарма мүшелері:
Әбділдәбеков Марат Мұхтарұлы – ақпараттық технологиялар бойынша бас директор.
Жаманбеков Алмаз Мэлсұлы – мемлекеттік органдармен жұмыс жөніндегі бас
Есіркегенов Асқар Әлібекұлы – коммерциялық бас директор.
Лезговко Александр Владимирович – бас техникалық директор.
Нұрқатов Арнұр Арыстанұлы – бас қаржы директоры.
Нұршабеков Ризат Рахатбекұлы – бизнесті дамыту жөніндегі бас директор
Кәсіпорынның Директорлар кеңесінің құрылымы 1.1 кестеде көрсетілген. Ал «Қазақтелеком»
Кесте 1.1 - «Қазақтелеком» АҚ Директорлар кеңесі
Р/н
Т.А.Ә.
Сайлану негіздемесі
«Қазақтелеком» АҚ Директорлар кеңесінің төрағасы
1
Асқар Батылханұлы Есенғараев
2007.12.24 күнгі №34 КЖАЖ хаттамасы, 2007.12.29 күнгі «Қазақтелеком» АҚ
Директорлар кеңесінің мүшелері
2
Клинчев Николай Дмитриевич
2008.05.30 күнгі №36 АЖЖЖ хаттамасы
3
Асқар Абайұлы Достияров
2006.05.29 күнгі №29 КЖАЖ хаттамасы
4
ҚуанышбекБақытбекұлы Есекеев
2006.12.16 күнгі №31 КЖАЖ хаттамасы
5
Асқар Қуанышұлы Жұмағалиев
2006.10.09 күнгі №41 ДК хаттамасы
6
Айгүл Маратқызы Нұриева
2006.05.29 күнгі №29 КЖАЖ хаттамасы
7
Әділбек Ғазизұлы Сәрсенов
2007.12.24 күнгі №34 КЖАЖ хаттамасы
Директорлар кеңесінің тәуелсіз мүшелері
8
Питер Хоувс
2008.08.15 күнгі КЖАЖ №37 хаттамасы
9
Бауыржан Амангелдіұлы Баймұханов
2007.12.24 күнгі №34 КЖАЖ хаттамасы
10
Ермек Қабиұлы Оқаев
2006.05.29 күнгі №29 КЖАЖ хаттамасы
11
Pieter Hamelink
2007.12.24 күнгі №34 КЖАЖ хаттамасы
Сурет 1.2 – «Қазақтелеком» АҚ-ң ұйымдық құрылымы
Компанияның орталық кеңсесі Қазақстанның астанасы – Астана қаласында орналасқан.
Қаржылық және бухгалтерлік құжаттарда бірінші қаржылық қол қою құқығы
Екінші қаржылық қол қою құқығы Бас бухгалтердің және Бас
«Астанателеком» ҚТО-ң қаржылық жылы календарлық жылмен, яғни 1 қаңтардан
«Астанателеком» ҚТО-ң қызметіне бақылауды ҚТО-ң қызметкерлерінің жалпы жиналысында
Оның құзыретіне келесілер кіреді:
«Астанателеком» ҚТО бас директорының жылдық есептілігін тексеру;
жылдық балансты тексеру;
осылар бойынша жазбаша қорытынды беру, қажет жағдайларда – басқа
«Астанателеком» ҚТО-ң басқарушылық ұйымдастыруының құрылымы және қызмет атқаратын бөлімдері
«Бухгалтерлік есеп және есептілік» Департаменті Бас директордың орынбасары –
«Астанателеком» ҚТО-ң қаржы – шаруашылық әрекетінің негізгі экономикалық көрсеткіштерін
Кәсіпорынның өндірістік және қаржылық қызметін бағалауда кіріс маңызды көрсеткіш
Төмендегі 1.2 кестеде «Астанателеком» ҚТО-ң шаруашылық қызметінің негізгі қорытындылары
Кесте 1.2 – «Астанателеком» ҚТО-ң 2006-2008 жж. қызметінің
мың теңге
Көрсеткіштер
2006 ж.
2007 ж.
2008 ж. Келесі жылдардан 2008 жылдың ауытқуы (+; -)
2006 ж. 2007 ж. 2006 ж. 2007 ж .
1 2 3 4 5 6 7 8
Кіріс, барлығы 4444717 4752614 4653216 208499 -99398 104,7 97,9
Шығыс, барлығы 331445 544734 1118338 786893 573604 337,4 205,3
Пайда (залал) барлығы 4113272 4207880 3534878 -578394 -673002 85,9
«Астанателеком» ҚТО 2006 жылы 4444717 мың теңгеге қызмет көрсетті,
«Астанателеком» ҚТО 2006 жылы 4113272 мың теңге көлемінде пайда
Жалпы кірістер мен шығыстардың қатынасын былай көрсетуге болады:
График 1.1 – «Астанателеком» ҚТО-ң 2006-2008 жж. кірістер мен
Кәсіпорынның таза пайдасының ауытқуы былайша көрініс табады:
График 1.2 – «Астанателеком» ҚТО-ң 2006-2008 жж. таза пайдасының
Баланстың активі кәсіпорынның иелігіндегі мүлікке жалпы баға беруге, сонымен
1.3 кестеге талдау жасай отырып, кәсіпорынның мүлкінің құрамы
Кесте 1.3 – «Астанателеком» ҚТО-ң 2007-2008 жж. мүлкінің құрамы
мың теңге
Мүліктің орналасуы 2007 жыл 2008 жыл Өзгерістер
мың теңге % мың теңге % мың теңге
1 2 3 4 5 6
Иммобильденген негізгі құралдар (ұзақ мерзімді активтер), барлығы 9947278 92,0
Жинақталған тозу 3208555 29,7 3988399 28,3 779844
Негізгі құралдардың қалдық құны 9926849 91,8 13050992 92,6 3124143
Материалдық емес активтердің қалдық құны 20429 0,2 19305 0,1
Мобильді активтер (ағымдағы активтер), барлығы 860799 8,0 1031124 7,3
Қорлар 186579 1,7 187179 1,3 600
Дебиторлық берешек 642630 6,0 778686 5,5 136056
Ағымдық салықтық активтер 1747 0,01 25 0,0 -1722
Ақша қаражаттары 3086 0,02 5720 0,04 2634
Басқа да ағымдағы активтер 26757 0,24 59514 0,42 32757
Барлығы 10808077 100 14101421 100 3293344
Енді 1.4 кестеде «Астанателеком» ҚТО-дағы пассивтер құрылымына талдау жасайық.
Меншікті капитал үлесі 2008 жылы 2007 жылға қарағанда 41,1
Кесте 1.4 – «Астанателеком» ҚТО-ң 2007-2008 жж. пассив құрылымының
мың теңге
Пассив құрамы 2007 жыл 2008 жыл
Жыл аяғына Баланстағы үлесі Жыл аяғына Баланстағы үлесі
1 2 3 4 5
Жарғылық капитал 137646 1,27 137646 1,27
Есепті кезеңнің бөлінбеген пайдасы 4309087 30,5 3614482 33,4
Барлығы меншікті капитал 4446733 41,1 3752128 34,7
Қысқа мерзімді міндеттемелер 162512 1,5 146525 1,03
Бюджетке төленетін міндетті және ерікті төлемдер 9446 0,08
Салық бойынша міндеттемелер 15796 0,14 23834 0,16
Басқа да кредиторлық берешек 101914 0,94 165933 1,17
Барлығы пассив 10808077 100 14101421 100
Бюджетке төленетін міндетті және ерікті төлемдер 4341 мың теңгеге
1.4 кестенің мәліметтері қаржыландыру көздерінің жалпы ұлғаюы 3293344 мың
Экономиканың нарықтық жағдайында өндіріс үрдісін ұйымдастыру, оны кеңейту, кәсіпорынның
Кесте 1.5 - «Астанателеком» ҚТО-ң қалыпты қаржыландыру көздерімен қамтамасыз
(артықтығы + немесе жетіспеушілігі -), мың тг
№ Көрсеткіштер Сим
вол 2008 жыл 2007 жыл Ауытқуы
1 2 3 4 5 6
1 Меншікті капитал Ма 3 752 128 4 446
2 Ұзақ мерзімді активтер Ұаз 13 070 297 9
3 Меншікті айналым капиталы-
ның бар болуы (1-2) Ма.к. -9 318 169 -5
4 Ұзақ мерзімді міндеттемелер Ұмз - - -
5 Қорлардың меншікті және ұзақ мерзімді қалыптасу көздерінің бар
6 Қысқа мерзімді несиелер мен қарыздар Қн - -
7 Қорлардың қалыпты қалыптасу көздерінің жалпы мөлшері (5+6) НК
8 Қорлар Қ 187 179 186 579 600
9 Өзіндік айналым капиталының артықтығы (+) немесе жетіспеушілігі (-)
-9 505 348
-5 687 124
-3 818 224
10 Қорлардың меншікті және ұзақ мерзімді қалыптасу көздерінің артықтығы
-9 505 348
-5 687 124
-3 818 224
11 Қорлардың қалыпты негізгі қалыптасу көздерінің жалпы мөлшерінің артықтығы
-9 505 348
-5 687 124
-3 818 224
«Астанателеком» ҚТО-да қаржылық тұрақтылықты қамтамасыз ететін көрсеткіштің бірі –
Кесте 1.6 - «Астанателеком» ҚТО-ң негізгі экономикалық көрсеткіштері
Көрсеткіштердің атауы Жол коды Есепті кезеңге
сан) Алдыңғы кезеңге
сан) Ауытқуы
(-;+) Өсу қарқыны, %
1 2 3 4 5 6
Өнімдерді сату мен қызметтерді көрсетуден түскен кіріс
010
110 354
120,8
Сатылған өнімдер мен көрсетілген қызметтердің өзіндік құны
020
105 453
151,7
Есептік кезеңнің жалпы пайдасы
(жол 010 – жол 020)
030
4 901
101,5
Басқа да кірістер 050 18 664
Өнімдерді сату мен қызметтерді көрсетуге арналған шығыстар
060
30 666
337,9
Әкімшілік шығыстар 070 74 617
Қаржыландыруға кеткен шығындар 080 43 788
Басқа да шығындар 090 11 891
Жалғаспалы қызмет кезеңіндегі пайда (зиян)(жол 030+050+060-070-090+/-100)
110
-104 860
62,6
Есепті кезеңдегі жиынтық пайда 170 175 108
«Астанателеком» ҚТО-ң қаржылық нәтижелері 1.12.08 жылғы кірістер мен шығыстар
Кестеден көрініп отырғандай, кәсіпорын 2008 жылы 2007 жылмен
Енді «Астанателеком» ҚТО-ң қаржылық жағдайын анықтаймыз. Қаржылық жағдай қаржылық
Меншікті айналым капиталының бар болуы:
Ма.к = Мк – Ұа = 3 752 128
Меншікті айналым капиталының алдыңғы кезеңмен салыстырғанда азаюы кәсіпорын қызметінің
Қорлардың меншікті және ұзақ мерзімді қарыздың қалыптасу көздерінің бар
Қорлардың негізгі қалыптасу көздерінің жалпы мөлшері:
НК = Мак/ұз + Қнқ= -9 318
Қорлардың бар болуының 3 көрсеткішіне қорлар мен шығындардың олардың
Меншікті айналым капиталының артықтығы (+) немесе жетіспеушілігі (-): +/-
Қорлар қалыптасуының меншікті және ұзақ мерзімді қалыптасу көздерінің артықшылығы
+/- Мак/ұз = Мак/ұз –ҚШ = -9 318 169
Қорлар қалыптасуының көздерінің жалпы мөлшерінің артықшылығы (+)
+/-НК = НК –ҚШ = -8 287 045 –
Осы көрсеткіштерді есептеу нәтижесінде кәсіпорын бойынша НК