ЖОСПАР
Кіріспе.......................................................................................................................3
Экономикалық қылмыстар және заңсыз банктік қызмет қылмысының
Заңсыз банктік қызмет қылмысының қылмыстық- құқықтық сипаттамасы.............................................................................................................9
Істі қозғау кезеңіндегі тексеру әрекеттері ..................................................13
Типтік ситуациялар және тергеудін бастапқы кезеңі..................................19
Жеке тергеу әрекеттерінің тактикасы.........................................................21
Қорытынды....................................................................................................33
Қолданылған әдебиеттер тізімі...................................................................35
Кіріспе
Экономикалық қызмет саласындағы кез келген қылмыс — заңды
Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкі республикадағы қызметтің осындай түріне
Сөйтіп, банктік операцияларды жүргізу құқығына кез келген меншік
Субъективтік жағынан бұл қылмыс касақаналықпен жасалады. Кінәлі банктік
Экономикалық қылмыстар және заңсыз банктік қызмет қылмысының
Экономика саласындағы басымды бағыт ретіңде мыналарды атауға болады:
Экономикалық қызмет саласындағы қылмыстың қоғамдық қауіптілігі осындай қол
Экономикалық қызмет саласындағы кез келген қылмыс — заңды
Осы тарауға кіретін қылмыстардың тектік /топтық/ объектісі заңға
Осы қылмыстардың тікелей объектісі ретінде экономикалық қызмет барысында
Экономикалық қызмет саласындағы қылмыстың қоғамдық қауіптілігі осындай қол
Қарастырып отырған қылмыстардың объективтік жағы экономикалық қызметтің белгіленген
Экономикалық қызмет саласындағы нақты қылмыстардың объективтік жақтарының құрылысына
Қазақстан Республикасының Конституциясы экономикалық қызметтің, оның ішінде кәсіпкерлік
Осы тарауда қарастырылып отырған барлық қылмыстардың субъективтік жақтары
Қылмыстың субъектісі қылмыстың жасалған кезінде 16 жасқа толған
Белгілісі, экономика саласындағы қылмыстар құрылысының негізіне қылмыстық қол
Экономикалық қызмет саласындағы барлық қылмыстар мынадай топтарға бөлінеді:
- кәсіпкерлік және
- банкроттық жағдайындағы заңсыз іс-әрекеттер — ҚР ҚК
- несиені заңсыз алу және мақсатсыз
- экономикалық контрабанда — ҚР ҚК 209-бабы;
- шетел валютасындағы қаражатты шетелден қайтармау —
- бухгалтерлік есеп ережелерін бұзу — ҚР
- тұтынушыларды алдау — ҚР ҚК 223-бабы; заңсыз
Заңсыз банктік қызмет қылмысының қылмыстық- құқықтық сипаттамасы
ҚР ҚК 191-бабындағы қылмыстық-құқықтық норма заңсыз кәсіпкерлік үшін
Азаматтар мен заңды тұлғалардың банктік қызметі міндетті түрде
Бұл қылмыстың тікелей объектісі заңға негізделген қалыпты банктік
Қазақстан Республикасы банк жүйесінің екі деңгейі бар. Жоғарғы
Банктің ресми мәртебесі Қазақстан Республикасының Ұлттык Банкінің оны
Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкі республикадағы қызметтің осындай түріне
Банктік қызметті (банктік операцияларды) жүзеге асырудың екінші бір
Сөйтіп, банктік операцияларды жүргізу құқығына кез келген меншік
Қарастырылып отырған қылмысты объективтік жағы мына төмендегі белгілердің
- банктік қызметті (банктік операцияларды) тіркеуден
- банктік қызметгі (банктік оттерацияларды) рұқсат (лицензия) алу
- банктік қызметті (банктік операцияларды) лицензиялау шарттарын бұзып
Осы баптың диспозициялары бір-біріне бағынышсыз әрекеттердсн тұратын болғандықтан
Атап өтетін жай, осы баптың диспозициясында көрсетілген әрекетті
Ірі зиян деп, азаматқа айлық есептік көрсеткіштен жүз
Ірі мөлшердегі табыс деп, бес жүз айлық есептік
Қылмыстың субъектісі 16 жасқа толған, есі дұрыс, жеке
Субъективтік жағынан бұл қылмыс касақаналықпен жасалады. Кінәлі банктік
Заңсыз банктік қызмет, егер ол төмендегідей жолдармен жасалатын
а) ұйымдасқан топпен жасау;
ә) аса ірі мөлшердегі табыс табумен ұштастырып жасау;
б) заңсыз банктік қызмет немесе заңсыз кәсіпкерлік үшін
Егер қылмысты бір немесе бірнеше қылмыс жасау үшін
Аса ірі мөлшердегі табыс деп, екі мың айлық
Заңсыз банктік қызметі немесе заңсыз кәсіпкерлігі үшін бұрын
Заңсыз банктік қызметі немесе зансыз кәсіпкерлігі үшін бұрын
3. Істі қозғау кезеңіндегі тексеру әрекеттері
Қылмыстық істі қозғау кезеңі көп жағдайларда тексеру әрекеттерінен
а) мемлекеттік мекемелерде құжаттамалық ревизия жүргізілген және олардың
ә) жекешелендіру объектілеріне немесе жыл сайын аудиторлық тексеріске
б) экономикалық және коррупциялық қылмыстар бойынша күрес жүргізу
Ревизиялық, аудиттік тексерістер көбіңде жоспарлы түрде жүргізіледі, тексерудің
Тексерілетін әрекеттер қылмыстық істі қозғауға немесе оны қысқартуға
Ашық тексеру жұмыстарын - экономикалық және коррупциялык қылмыстармен
Инвентаризация тергеушінің талабы бойынша жүргізілген жағдайларда міндетті түрде
Инвентаризация жүргізбес бұрын келесідей дайындык жұмыстары жүргізіледі:
— инвентаризациялық тексеріске түсетін актілер, журнал-
дар зерттеледі;
кассалар, койма және сақтау орындары мен ғимараттар
пломбаланып бекітіледі;
материалды жауапты тұлғалардан түсініктеме алынады;
— қажетті өлшеуіш және басқа да техникалық құралдар
теліп алынады.
Инвентаризация жүргізген кезде міндетті түрде барлық тауарлы-материалды құндылықтарды
Инвентаризация қорытындысы бойынша хаттама жазылады.
Тексеру кезінде жедел-қызметкерлері бухгалтерлік құжаттамалар мен шаруашылық қызметтерді
Ревизия дегеніміз - қаржы - шаруашылық қызметті тексеру;
Ревизия тек мемлекеттік меншіктерді тексеру кезінде ғана жүргізіледі,
Ревизия немесе аудит жүргізу үшін дәлелді қаулы шығарылады
Ревизия - Қазақстан Республикасының Қаржы министрлігінің Қаржылық бақылау
Ревизия жүргізу және тексеру кезінде ревизорлар барлық ғимараттарға
Сонымен қатар, ревизорға — ревизия және тексеру жүргізу
Ревизорлар құқық қорғау органдарының бастамасы бойынша тексеру жұмыстарын
Құқық қорғау органдарының талап етуі бойынша ревизор тексеріс
Аудиттің ревизиялық тексеріспен ұқсастығы көп. Бірақ, аудит -
Аудит — міндетті және бастамашылық аудит болып екі
Аудиторлардың қажетті құжаттаманы талап етуге және тексеруге; шартқа
Аудитор тексеріс нәтижелері бойынша жасаған қорытындыларын шартқа отырған
Құқық қорғау органдарының бастамасы бойынша жүргізілетін ревизиялық және
Тексеріс әрекеті кезеңінде және тергеудін бастапқы, кейінгі кезендерінде
Құқыұ қорғау органдарының бастамасымен жүргізілетін ревизия, аудит —
Тергеудің барысында жүргізілетін бастапкы ревизияны тағайындаудың негізіне төмендегілер
• тергеліп отырған іс бойынша жоспарлы ревизиянын жүргізілмегендігі
• айыпкердің негізді (дәлелді) өтініштерінің болуы;
• айыпкердің басқа ұйымдармен қылмыстық байланысының (ашылуы) мәлім
Қосымша ревизия және аудит бастапқыда анықталмай қалған сұрақтар
Жедел-іздестіру қызметкерлері ревизия, аудит тағайындау кезінде бухгалтерлік құжаттамалардың
Қайталама ревизия мен аудит жүргізу үшін қандай да
Жабық түрде жүргізілетін тексеріс әрекеттері заң талаптарына сәйкес
Егер жүргізілген тексеріс әрекеттері нәтижесінде материалдық құндылықтардың жеткіліксіздігі
Сонымен қатар, азаматтардың табатын табыстары олардың өмір сүру
4. Типтік ситуациялар және тергеудін бастапқы кезеңі
Тексеріс әрекеттерінін материалдары (бұлар - рапорттар; азаматтардың арыздары;
Бұл материалдар мүкият зерттеледі және белгіленген мәлі-меттер дәлелді
Бастапкы тергеу кезеңінде шамамен мынандай типтік бол-жаулар жасалады:
Қылмыстык іс келесідей екі ситуацияда қозғалуы мүмкін: бірінші
Тергеу келесідей тергеу әрекеттерін жүргізуден басталады: қылмыскерді қылмыс
Тергеудің бастапкы кезеңіңде ғимараттардағы ситуацияға байланысты әр түрлі
Тергеушілер өзінін ішкі сезім нанымы негізіне сүйене оты-рып:
5. Жеке тергеу әрекеттерінің тактикасы
Алу және тінту бұл тергеу әрекеттері көп
Іздестірудегі құжаттар туралы негізді мәліметтер болған жағ-дайларда оларды
Бухгалтерлік күжаттарды мақсатқа сәйкес және толыктай аду —
мекемелердіңтіркемелік кұжатгары (күрылтай шарггары);
жалпы жиналыс хаттамасы, тіркеу туралы куәлік, жарғы;
бухгалтерлік есеп және есептілік кұжаттары (бухгалтерлік
басты кітап, регистрлер, көрсеткіштер, есептер мен баланстар);
бүйрықтар, үйғарымдар, қызметтік жазбалар, шарттар,
арнайы есептік кітапшалар);
Есептік кәрсеткіш бойынша есептік операция құжаттары
(төлем талаптары мен тапсырыстар, тұлғалардың қолы қойыл-
ған карточка үлгілері және т.б.);
кассалық бастапқы құжаттар (кассалық ордер, кассалық
кітап);
көліктік және кабылдау мен әткізу кұжаттары (тауарлы-
көлІктік, накладнойлар, фактуралық-есептер); коймалык есеп
құжатгары.
Сонымен қатар, тергеу кезінде — офистік, коймалық, тауар-лық,
Барлык уакытта қажетгі күжаттар толык алына бермейтін-дігін міндетті
Алу әрекеті кейбір ситуациялық жағдайларға байланысты тінту әрекетіне
Тергсудің бастапкы сатысында ресми құжаттарды, алғашкы жазбаларды, сондай-ак
Тінту орны алу әрекеті жүргізілген ғимарат болуы мүмкін.
Тінту барысында — бастапкы жазылған жазбалар, ресми емес
Тінтуді жоспарлау және оны жүргізу кезінде ресми емес
Бухгалтерлік ресми күжаттардан табылмаған: қызмет көрсе-ту, қоймаға түсірілген
Белгілі бір уақыт кезеніндегі қаржылык-шаруашылық опе-рациялар көрініс табатын
Ресми емес күжаттарда ешқандай реквизит болмайды, олар еш
Тінту тек мекеме орындарына ғана жүргізілмейді, сонымен катар,
Құнды мүліктерге токтам (арест) салудын манызы ерекше.
Келтірілген шығындардың орнын толтыру тергеу тәжірибе-сіндегі негізгі мәселелердін
Кылмыстық әрекеттермен жасалған материалдық шығын-дардың орны көбінде толыктырылмайды.
Жауап алу — әрекеттері заң бойынша барлык жағдайларда
Кылмыстык істі тергеу кезінде кұкык бұзу әрекеттері анық-талған
Жоғарыда аталған тұлғалармен кдтар бухалтерлік қызмет-пен байланысты тікелей
Жауап алынбас бұрын мекеменің бухгалтерлік есеп жүргізу-дегі есеп
Көбінде бұл куәлардың басым көпшілігі қылмыска мүдделі болмағандықтан
ҚажеттІ мәліметтерді — мекемеде жүмыс істейтін тікелей шаруашылық
Бұл катеғориядағы куәларға мүдделі тұлға жағынан қысым көрсетілуі
Аса қажетті көрсетпелер баскд да куәлардан, накты айткан-да
Бұл куәлар өзара шартқа отыру, сатып алу, сату
Көрсетілген категориядағы кез келген куәдан жауап алу ба-рысында
¥зақ мерзім өтіп кетуіне байланысты куәлардын көпшілігі қаржылык-шаруашылык,
Құжаттарды көрсетіп, таныстыру аркылы куәлардың еске түсіру мүмкіншіліктерін
Жауап алу барысында мүндай тәсіддерді сезікті (айыпкер) тұлғаларға
Бул тұлғалардан жауап алу әрекеттері ревизия қорытынды-лары, аудиторлық
Сезіктілер (айыпкерлер) - жоғары деңгейде білімі бар (эко-номика,
Аталған тұлғалардан жауап алу үшін міндетгі түрде келесідей
Тергеуші сезіктіден жауап алар аддында өзінін білімі, тәжіри-бесі
Тергеушілер көбінде дәлелдемені жауап алу аддында көрсе-тіп, одан
Беттестіру. Бетгестіру әрекетін жүргізу барысьщда аса мүки-ят-тылык қажет.
Жауап алынғаи куәлардың біреуінің берген жауабы жалған екендігі
Тергеуші құжаттарды қарау әрекетін міндетті түрде жүргізуі тиіс.
бұдан бұрын анықтаушы орган тексеру жұмыстарын не-
месе ревизия, аудит жүргізіп кеткен;
кұпия тексеруден кейін іс козғалған.
Бірінші жағдаңда тергеушінін қолында тексерілген күжат-тар болады. Екінші
Кұжаттарды қарап шығудың алдында дайындык шаралары жүргізіледі; кұжаггарға
Жеке кұжатты қарағанда: кужаттың жалпы түрін, көлемін, онын
Қарау ксзінде кужаттардың жалған жасалғандығын анық-тау үшін карама-карсы
Кұжаттарды қарау өте маңызды әрекет, нәтижесінде мынан-дай жағдайларды
Компьютерді қараудың ерешеліктері бар — міндетті түрде мамандарды
Сараптама тагапындау. Сараптаманын кандай түрі тағайын-далатындығы экономикалык кылмыстың
Сот қолжазбатану сараптамасы тәжірибеде барлық эконо-микалык кылмыс түрлеріне
Қолжазбатану сараптамасы міндеггІ сараптама түрлерінің қатарына жатады. Себебі
Кейбір кездерде басқа да қолмен жазылған жазбаларды; қо-йылған
Қужаттарды техникалык, зерттеудің ерекшелігі қолжазба-тану сараптамасьша карағанда сирек
Сот-бухгалтерлік сараптта. Сот-бухгалтерлік сараптама өте кен тараған. Экономикалық
Сот-бухгалтерлік сараптаманьщ пәні — бухгалтерлік есеп-тен көрініс табатын
Осындай мәліметтерді материалдык тасымалдаушы ретінде бухгалтерлік күжаттар қызмет
• сұрактарды күрделендірудің қажеті жоқ. Олар тергеліп
• сұрақтар логикалық кезектілікпен баяндалуы тиіс. Қарастырып отырған
ты сарапшының алдына койылатын сұрақтарды төмендегідей үш топка
Бірінші топка, есептік және тіркеу жазбалары мен бастапкы
— есептік және тіркеудегі жазбалар бастапқы құжаттамалар-дағы мәліметтермен
— синтетикалық есептің деректері бастапкы құжаттар мен
— өнімді шығаруға байланысты корытынды көрсеткіштер күжаттамалык
— шаруашылықесепте жіберілген ауыткулықтар (төмендету немесе жоғарылату) қандай
— қандай шаруашылык операциялар бойынша аналитикалык есептін көрсеткіштері
— есептік деректердегі сәйкессіздіктер кандай уакыт кезен-дерінде болған
Екінші топқа, сот-бухгалтерлік сараптама жүргізу арқылы шешілетін келесідей
— бухгалтерлік есептегі материалдарды есептеп шығару тиісті нысанда
— есептік тіркеудегі қандай жазбалар бастапкы күжаггармен негізделмеген;
— кұндылықтарды мақсатсыз ысырап ету немесе қабылдау
— қандай мерзімде және кандай сомада қүндылықтар
— дұрыс емес жасалған құжат бойынша канша сома
Үшінші топ мәселелері — бухгалтерлік есептін, дүрыс жүргі-зілу
Сарапшының шешуіне төмендегідей сүрактарды қоюға бо-лады:
— нақты шаруашылық операция бойынша бастапқы және
— кұндылыктарды кабылдау және өткізу кезінде есептіліктің кдндай
— бухгалтерлік кұжаттарды толтыру кезінде қандай ауытку-лыктар жіберілген;
— аналитикалық есептілік жүргізу кезінде қандай ережелер сакталынбаған;
— калькульяция жүргізу кезінде қандай ережелер сақталын-баған;
— нақты шаруашылык операция бойынша бухгалтерлік есепті жүргізу
— заңсыз операцияларды анықтауды қиындату үшін жасал-ған кедергілер
— ревизия немесе аудит корытындылары дұрыс па;
— ревизия және аудиттіц материалдары жеткілікті ме;
— бухгалтерлік есеп жүргізудің және мекеменің қойған кан-дай
Қорытынды
Азаматтар мен заңды тұлғалардың банктік қызметі міндетті түрде
Бұл қылмыстың тікелей объектісі заңға негізделген қалыпты банктік
Қазақстан Республикасы банк жүйесінің екі деңгейі бар. Жоғарғы
Банктің ресми мәртебесі Қазақстан Республикасының Ұлттык Банкінің оны
Бұл материалдар мүкият зерттеледі және белгіленген мәлі-меттер дәлелді
Бастапкы тергеу кезеңінде шамамен мынандай типтік бол-жаулар жасалады:
Қылмыстык іс келесідей екі ситуацияда қозғалуы мүмкін: бірінші
3