МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ........................................................................................................................3
1 ЖИНАҚТАЛҒАН ЗЕЙНЕТАҚЫ ҚОРЫНЫҢ МӘНІ ,МАЗМҰНЫ, АТҚАРАТЫН ҚЫЗМЕТІ ЖӘНЕ
1.1 Зейнетақы қорының мәні, мазмұны және қызметі.............................................5
1.2 Халықты әлеуметтік қорғау жүйесіндегі зейнетақы қорларының
алатын орны...............................................................................................................12
1.3 Зейнетақы қорының шетелдік тәжірибесі........................................................20
2 ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДАҒЫ ЗЕЙНЕТАҚЫ ҚОРЫНА
ТҮСКЕН ТҮСІМІНЕ ЭКОНОМИКАЛЫҚ ТАЛДАУ
2.1 Қазақстанның зейнетақы қорына 2008-2010 жж. түскен түсіміне экономикалық
2.2 «ЖЗҚ БТА Қазақстан» - зейнетақы қорының қызметіне сипаттама..............58
3 ҚАЗАҚСТАННЫҢ ЗЕЙНЕТАҚЫ ЖҮЙЕСІНІҢ БҮГІНГІ
ЖАҒДАЙЫ, ПРОБЛЕМАЛАРЫ ЖӘНЕ ОНЫ ШЕШУ ЖОЛДАРЫ,
ДАМУ ПЕРСПЕКТИВАСЫ
3.1 Қазақстанда жинақталған зейнетақы қорының даму жағдайы.......................66
3.2 Қазақстанның жинақталған зейнетақы қор жүйесін жетілдіру жолдары
және даму перспективасы.........................................................................................70
ҚОРЫТЫНДЫ...........................................................................................................74
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ...............................................................76
КІРІСПЕ
Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ә.Назарбаев өзінің 2011жылғы 28 қаңтардағы «Болашақтың
... зейнетақының орташа көлемі 4 есеге көбейді.
Үстіміздегі жылы біз зейнетақылар мен стипендиялар көлемін, бюджеттік сала
...2012 жылға қарай зейнетақылардың, бюджеттік ұйымдар еңбекақыларының және стипендиялардың
«...зейнетақының мөлшері ұлғайтылсын және таяудағы жылдары оның тұрмыстық ең
2015жылға дейін Қазақстанның жинақтаушы зейнетақы жүйесі толыққанды және
Зейнетақы қорларында күн сайын зейнетақы активтерімен келесі шарттар орындалады:
зейнетақымен қамтамасыз ету құқығына зейнетақы туралы жеке тұлғамен келіссөз
салымшыларға жеке есеп шотын ашу;
зейнетақы салымдарын тіркеу;
басқа қорлардан жинақтардың ауысуы;
қате тіркелген жинақтарды қайтару;
қаржылық пайданы орнына қою;
салымшының өзгертулер енгізу туралы арызы: мекен- жайдың ауысуы, реквизиттер
зейнетақы жинағы туралы мәліметтер беру;
арыз бойынша салымдарын басқа қорға ауыстыру.
Зейнетақы активтерінің қозғалысы өздеріне зейнетақы қорларының жинақтарын салымшыларға,
Дипломдық жұмыстың мақсаты – Қазақстандық зейнетақы жүйесін қарастыру
Дипломдық жұмыстың міндеті – қойылған мақсатқа жету, зейнетақы жүйесінің
Дипломдық жұмыс кіріспеден, үш бөлімнен, қорытындыдан, қолданылған әдебиеттер тізімінен
Бірінші бөлімде зейнетақы қорының мәні, мазмұны, атқаратын қызметі, қалыптасу
Екінші бөлімде Қазақстан Республикасындағы зейнетақы қорына түскен түсімдерге экономикалық
Үшінші бөлімде Қазақстанның зейнетақы жүйесінің бүгінгі жағдайы, проблемалары, оны
1 ЖИНАҚТАЛҒАН ЗЕЙНЕТАҚЫ ҚОРЫНЫҢ МӘНІ ,МАЗМҰНЫ, АТҚАРАТЫН ҚЫЗМЕТІ ЖӘНЕ
1.1 Зейнетақы қорының мәні, мазмұны және қызметі
Мемлекет - қарттармен балаларға деген қамқорлығы арқылы бағаланады. Американдық
Қазақстан бұрын мемлекеттік зейнетақы еңбек және әлеуметтік марапаттау арқылы
Мемлекеттік жинақтаушы зейнетақы қорының міндеттері:
Зейнетақы мен жәрдемақы төлеуге арналған қаражаттар жинау, сондай –
Аймақтық әлеуметтік бағдарламаларды қаржыландыруға қатысу.
Зейнетақы қорының ерекшелігі ол өзінің салымшыларының зейнетақы белсенділігін жинақтай
Коммерциялық марапаттау арқылы зейнетақы көлемін өсіру;
Ұлттық экономикада жеке жобаларды инвестициялау.
Бұл позициялар бір - бірімен тығыз байланысты. Біреуінің нәтижелілігі
Зейнетақы жүйесі- бұл анықталған бөліктер, табиғаты әрқилы реттелген компонентерден
Зейнетақы жүйесінде иерархия көп дәрежелі қарым- қатынаспен сипатталады.
Әрбір элемент жүйеде белгілі анықталған орынға ие және әлеуметтік
Зейнетақы қорларының қаражаттары мынандай көздерден құралады:
меншік нысанынан тәуелсіз барлық шаруашылық органдары төлейтін сақтандыру жарналары
жұмыскерлердің еңбекақысының бір бөлігі;
жеке еңбек әрекетімен айналысатын азаматтардың сақтандыру жарналары;
жоғары тұрған органдардың қаражаттары;
артық қаражаттар(олар бағалы қағаздар мен депозиттерден пайда табу үшін
ерікті жарналар.
Зейнетақы корының шығындалуының бағыттары:
заңнамаға сәйкес зейнетақы төлеу;
заңмен бекітілген жастан бастап баланы бағуға кеткен жәрдемақы төлемдері;
материалдық көмекке кеткен бір жолғы төлемдер;
зейнетақының индексациялауына байланысты оны жоғарлатуға жұмсалатын шығындар;
резервті ғылыми техникалық базаларды жетілдіруге, қысқа және ұзақ мерзімді
Тұрғындарды зейнетақы жүйесімен қамтамасыз ету, білім берудің әр бөлімшесі
Зейнетақының Қазақстанда енгізілуіне негіз болған, «1994 жылдағы Республикалық бюджет»
Зейнетақымен қамтамасыз етуді реттеуші бюджеттегі кейбір қиыншылықтарды жеңуге, зейнетақыны
1997 жылы «Қазақстан Республикасындағы зейнетақымен қамтамасыз ету » туралы
Сурет 1. Қазіргі кездегі ҚР зейнетақымен қамтамасыз ету жүйесі
Қайнар көзі: Баймуратов О. Қазақстан қаржы нарығы:Оқу құралы.-Алматы:Экономика,2007.-Әлемдік экономикалық
Үлгіге сәйкес, зейнетақы жүйесі Қазақстандағы үш заңды тұлғаға байланысты
Зейнетақылық салымдар жұмыс берушілерге белгілі уақыттан бастап бақылауды орындап
Зейнетақы активтерін басқару өз міндеттеріне кіреді, жинақтаушы зейнетақы қоры
2015жылға дейін Қазақстанның жинақтаушы зейнетақы жүйесі толыққанды және
Зейнетақы қорларында күн сайын зейнетақы активтерімен келесі шарттар орындалады:
зейнетақымен қамтамасыз ету құқығына зейнетақы туралы жеке тұлғамен келіссөз
салымшыларға жеке есеп шотын ашу;
зейнетақы салымдарын тіркеу;
басқа қорлардан жинақтардың ауысуы;
қате тіркелген жинақтарды қайтару;
қаржылық пайданы орнына қою;
салымшының өзгертулер енгізу туралы арызы: мекен- жайдың ауысуы, реквизиттер
зейнетақы жинағы туралы мәліметтер беру;
арыз бойынша салымдарын басқа қорға ауыстыру;
Әр тоқсан сайын зейнетақы төлеу мемлекеттік орталықпен аптааралық банктерді
Қазақстанда біркелкі мәлімет базасы бар, онда салымшылардың жасалған келісім
Зейнетақы активтерінің қозғалысы өздеріне зейнетақы қорларының жинақтарын салымшыларға,
Сурет 2. ЖЗҚ салымшыларының қаржылық қозғалысының құрылымы
Қайнар көзі: Баймуратов О. Қазақстан қаржы нарығы:Оқу құралы.-Алматы:Экономика,2007.-Әлемдік экономикалық
Барлық жүйе ҚР- ның мемлекеттік қаулысымен және заңды кодексімен
ЖЗҚ мен мекемелер арасындағы байланыс зейнетақы активтерімен инвестициялық
Зейнетақы қорының алдында зейнетақы активтерін сақтау жауапкершілігі банк капиталымен
Өтпелі кезеңде «ҚР зейнетақымен қамтамасыз ету» туралы заң
Біріншісі- мемлекеттік немесе аудандық бюджеттен берілетін әлеуметтік зейнетақы. Ол
Екіншісі- табыс мөлшері және еңбек стажына байланысты бөліну.Бұл заңды
Үшінші деңгей- міндетті және өз еркімен зейнетақы жарналарынан берілген
Қазақстанның зейнетақы жүйесі кейбір қағидаларға сүйенеді.
Бастаушы – жинақты қайтару қағидасы. Ол басқалардың ісін атқарады.
Жеке адаммен қоса, қоғамның жағдайын жақсартады. Бұл қағида зейнетақы
Бірақ сонымен қоса әйелдер еркектерге қарағанда ұзағырақ өмір сүреді.
Еркектердің ұзақ өмір сүруі Жапонияда (76,9) және Канада
Зейнеткерлік шағында ұзақ ұзақ өмір сүретіндердің ішінде Францияда (14,4)
Келесі қағида- зейнетақының міндетті бөлінуі. ЖЗҚ еркін зейнетақы жарналарын
Салық органдары зейнетақы толықтығын, жарна мөлшерін, уақытын қадағалап отырады.
Кесте 1
Кейбір елдердегі адамдардың өмір сүру деңгейі
Мемлекет
Өмір сүру уақыты,жыл
Зейнеткерлікке шығу мерзімі
Зейнетақы шағындағы өмір сүру мерзімі
еркектер
әйелдер
еркектер
әйелдер
еркектер
әйелдер
Австрия
Бельгия
Ұлыбритания
Германия
Греция
Италия
Канада 74.7
75.0
75.0
74.3
75.5
75.2
75.9 80.9
81.3
80.0
80.6
80.8
81.6
81.4 65
65
65
60
67
61
65 60
65
60
65
67
56
65 8.8
9.7
9.7
9.1
8.7
14.2
11.2 20.3
20
20
20.3
13.8
25.3
16.9
Қайнар көзі: Қазақстанның жыл сайынғы статистикалық жинағы // Под
Зейнетақы жүйесінің маңызды қағидасы- қатысушыларға мемлекеттік кепілдік беруді ұстану.
ЖЗҚ қатысушыларын жеке тізімге береді.Яғни салымдар мен алымдардың эквиваленті.Тізімде
Еңбектен түскен пайда табыстың ¾ бөлігін құрайды. Олардың бөлінісінде
Зейнетақы қоры қаржы институттарына қатысты, бірақ: тұлғалар, ақша ресурстарын
ЖЗҚ салынған салымның сақталуы, алу мерзімі келгенде зейнетақы төлеу;
Инвестициялы зейнетақы активтерін басқару, банкте сақтау, белгілі талаптарды орындау;
Салымшыға өзінің зейнетақы жинағы туралы ақпарат беру;
Зейнетақы жинақтарын өз еркімен сақтандыруға беру;
Зейнетақы активтерін сақтандыру.
Қазақстандағы зейнетақы жүйесінің эволюциясында әр кезеңінің өзіне қатысты сипаттамасы
Қаржылық құралдардың ассортиментінің артуы және ерекшелену, жинақ жүйесіндегі инвестициялық
ҚР- ның қаржылық секторы – ЖЗҚ-ның даму динамикасы қазіргі
Мемлекет пен қаржы секторы арасындағы кез келген қатынас, соның
Мемлекет үкіметтік емес ұйымдармен олардың әлеуметтік- экономикалық міндеттерді шешуге
Қазақстанда 7 мыңнан астам үкіметтік емес ұйымдар тіркелген,
Қаржыгерлер ассоцияциясы бес ірі екінші деңгейлі банктермен және
Жинақтаушы зейнетақы жүйесі туралы заңды жетілдіру;
Зейнетақы активтерін басқару мәселесі;
Зейнетақы активтерін инвестициялық басқаруды іске асыратын жинақтаушы зейнетақы қорлары
Қазақстанның қаржыгерлер ассоциациясының атқарушы мемлекеттік органдармен байланысты әріптестік туралы
Қазақстанның зейнетақы қор ассоциациясын құру туралы шешім барлық
Зейнетақы қор ассоциациясы өз жұмысын халық арасында насихаттау жұмысымен
1.2 Халықты әлеуметтік қорғау жүйесіндегі зейнетақы қорларының алатын орны
Қазақстан Республикасының зейнетақы жүйесі мынадай екі жүйеден тұрады: ынтымақты
Зейнетақымен қамсыздандырудың ынтымақтық жүйесі ұрпақтардың ынтымақтығы қағидатына сүйенеді,
Болжанатын өсімді жəне жұмыс істейтін халыққа зейнетақы жүктемесінің шамадан
Зейнетақы реформасының негізі ретінде Чили моделі қабылданды. Чилидегі зейнетақы
2011 жылғы 1 қаңтар айындағы жағдай бойынша Республикада 13
Қазақстан Республикасында əлеуметтік реформаларды одан əрі тереңдетудің 2005-2007 жылдарға
Жыл сайын Қазақстанда ең аз зейнетақының мөлшері бекітіледі, ол
ҚҚА деректері бойынша 2009 жылғы 1 желтоқсандағы жағдай бойынша
Зейнетақы қоры – бұл:
• 1998 жылға дейін 6 айдан асатын еңбек өтілі
• Зейнетақы жинақтарды инфляциядан сақтай отырып, оларды көбейтуге
көмектесетін бірден бір қаржы институты.
• Зейнетақы жинақтардың сақталуын қамтамасыз ететін бірден бір қаржы
институты.
Зейнетақы – бұл əрбір ай сайын аударатын 10% ғана
Бұл ай сайынғы жарналар мен зейнетақы жинақтарын инвестициялау
нəтижесінде алынған инвестициялық кіріс. Жинақтау мерзімі үлкен болған сайын
Зейнетақы жинақтарының сақталуын қамтамасыз ету қолданыстағы заңнамалық базаға негізделеді.
Осындай талаптардың ішінен мыналарды атап өту қажет:
• қызметтің міндетті түрде лицензиялануы;
•қаржылық тұрақтылықты қамтамасыз ететін пруденциалдық нормативтерді, нормалар
мен лимиттерді белгілеу;
• аффилирленген субъектілермен жасалатын мəмілелер бойынша шектеу;
• жеке жəне зейнетақы активтерін саралап есепке алу;
• зейнетақы активтерін міндетті түрде тек банк-кастодианда ғана сақтау.
Салымшының:
• жинақтаушы зейнетақы қорын өз бетімен таңдауға;
• қызмет көрсететін зейнетақы қорын жылына тек екі рет
• зейнетақы қорының қызметі туралы бүкіл ақпаратты білуге құқығы
Зейнетақы қорын таңдау кезінде қысым көрсетуге ешкімнің құқығы жоқ.
Қазақстан азаматының зейнетақы жарналарын төлеуге құқығы бар:
Бүгінгі күні Қазақстанның барлық жұмыс берушілері өз қызметкерлеріне еңбек
2006 жылғы 01 маусымнан бастап жинақтаушы зейнетақы жүйесінде төлемдерді
Міндетті зейнетақы жарналарын төлемеуге мына адамдардың құқығы бар:
• зейнетақы жасына жеткен адамдар: 63 жасқа толған ер
•«Семей ядролық сынақ полигонындағы ядролық сынақтардың салдарынан зардап шеккен
• 5 жəне одан да көп бала туған жəне
• Еңбек сіңіруі бойынша зейнет демалысына шыққан əскери қызметшілер.
Салымшының:
• өзінің жинақтаушы зейнетақы қоры туралы толық ақпарат, оның
• зейнетақы шотының жай-күйі туралы бəрін білуге. Осы мақсатпен
• бірінші талабы бойынша зейнетақы шотының жай-күйі туралы көшірме-үзіндіні
Салымшы өз құқықтарын талап етуге жəне жинақтаушы зейнетақы қорының
• ЖЗҚ-мен шартқа салымшының келісімінсіз қол қойылғаны анықталса;
• жинақтар басқа ЖЗҚ-ға салымшының келісімінсіз аударылса;
• ЖЗҚ қандай да бір себептермен тиісті қызметті көрсетпесе
Зейнетақы төлемдеріне құқық:
Жинақтаушы зейнетақы қорларынан міндетті, ерікті, ерікті кəсіптік зейнетақы жарналары
1. Егер мүгедектігі мерзімсіз белгіленсе, І жəне ІІ топтағы
2. Қазақстан Республикасының шегінен тысқары жерлерге тұрақты тұруға кеткендер
3. Салымшы қайтыс болған жағдайда жерлеуге;
4. Салымшы қайтыс болған жағдайда мұрагерлігі бойынша;
5. 5 жəне одан да көп бала туған жəне
6. Төтенше жəне барынша көп радиациялық қатер аймағында тұрғандар
7. Жасы бойынша ер адамдар 63 жас, əйелдер 58
8. Еңбек сіңіруі бойынша əскери қызметшілер, ішкі істер органдарының
Заңның 23-2.бабына сəйкес ерікті зейнетақы жарналары жəне ерікті кəсіптік
1) елу жасқа толған;
2) Қазақстан Республикасынан тыс жерлерге тұрақты тұруға кететін немесе
3) Ерікті кəсіптік зейнетақы жарналары есебінен жинақтаушы зейнетақы қорында
Міндетті зейнетақы жарналары есебінен жинақтаушы зейнетақы қорында жинақталған зейнетақы
Салымшының ерекше қызметтерге құқығы бар:
Қорға аударым жүзеге асырылғаннан кейін зейнетақы қорлары салымшыны оның
Қауырт зейнетақы желісі. Бұл қызмет Қазақстан Республикасының кез келген
Активтерді басқару.
Зейнетақы жүйесі туралы заңнамаға енгізілген соңғы түзетулер қорлардың инвестициялық
Агрессивтік стратегия.
Басты инвестициялық мақсат – нарықтық тəуекелдердің жоғары деңгейі кезінде
Біркелкі стратегия.
Басты инвестициялық мақсат – мемлекеттік бағалы қағаздардың, тіркелген кірістілігі
Консервативтік стратегия.
Басты инвестициялық мақсат – инвестициялардың негізгі сомасын жоғалту қаупін
Автоаударымдар.
Автоаударымдар – немесе зейнетақы жинақтарын автоматты түрде аудару, –
«Автоаударымдар» термині шартты болып табылады жəне салымшы өзінің жинақтарын
Зейнетақы жинақтарын аудару туралы көрсету функциялары қазір Зейнетақы төлеу
Автоаударымдар жүйесінің екінші кезеңі барысында 2009 жылғы 01 шілдеде
Егер бұрын салымшының əр түрлі ЖЗҚ екі жəне одан
Бұл рəсім бүкіл жинақтаушы зейнетақы жүйесі бойынша ЖЗШ санын
Қазақстан Қаржыгерлер қауымдастығының жанындағы Жинақтаушы зейнетақы қорлары жұмыс тобының
Қазақстанда жүргізіліп жатқан зейнетақы реформасының негізіне қойылған екінші қағиданың
Зейнетақымен қамтамасыз етуді мемлекеттік деңгейде реттеу;
зейнетақы қорын қалыптастыруға қатысқан 30 жастан төмен емес жастар
зейнетақы жинақ ақшасын және әлеуметтік қамсыздандырудың басқа нысандарын межелеу;
зейнетақы қорланымын қалыптастыруға еңбек етуге қабілетті барлық азаматтардың міндетті
еңбек етуге қабілетті азаматтардың қартайғанда өзін зейнетақымен қамсыздандыру үшін
инвестициялаудың тиімділігі және зейнетақы жинақ ақшасын қамтамасыз ету;
жинақтаушы зейнетақы қорларындағы қорланымдарға азаматтардың мұралану құқығын белгілеу;
қосымша ерікті зейнетақымен қамтамасыздандыруға азаматтарға құқық беру;
зейнетақы жинақ ақшасын экономикаға инвестициялау – оның дамуына жәрдемдеседі.
Зейнетақыны төлеу еңбек қызметіне тәуелсіз белгіленеді.
Негізделген әлеуметтік саясатты қалыптастыру үшін өзін-өзі қамтамасыз ете алатын
Жинақтаушы зейнетақы қорларының қызметі көп қырлы, сондықтан да ол
А=∑ (B*R)
мұндағы, А – жыл сайынғы жинақ сомасы,
В – айлық қорынан алынатын төлемдер,
R – инвестициялық қойылымы,
I - әлеуметтік сақтандыру қорының қалыптасу мерзімі.
Жинақтаушы зейнетақы қорларын таңдай отырып, әрбір салымшы тәуекелдікке бел
Бекітілген заң бойынша, салымшы зейнеткерлік жасқа толғанда зейнетақысын ала
Қартайған шақты лайықты қамтамсыз ету үшін жинақтаушы зейнетақы қорларына
Қазақстан Республикасында мемлекеттік емес зейнетақымен қамсыздандырудың қалыптасуы мен дамуына
1-үлгі. Кейінгі қалдырылған өмірлік зейнетақы үлгілерінің бірі болып кейінге
А=В(1+r)*t/T
мұнда:
А – жыл сайын төленуге арналған сома мөлшері;
В – алғашқы салым;
r – инвестиялық пайыз қойылымы;
t – инвестициялық кіріс есептелетін жыл саны;
T – зейнеткерлік жасқа жеткеннен кейін өмір сүретін уақыт,
2-үлгі. Еңбектің және қосымша зейнетақы (кейінге қалдырылған өмірлік) алу.
Бұл жағдайда, егер бала еңбекке қабілетті жасқа жеткеннен кейін
С=∑(A+R*(1+T)*t)=B*(1+T)*t/T
мұндағы:
А – есептелген жинақтың барлық сомасы;
R – зейнетақы қорына салынатын жыл сайынғы салым;
t – зейнетақы қорына салым жүргізілетін жыл саны;
Т – зейнеткерлікке шыққаннан кейінгі өмір сүретін, ұсынылатын жыл,
3-үлгі. Тез арада өмірлік зейнетақы.
Бұл әлеуметтік деңгейі жоғары адамдарға қолданылуы мүмкін, оның ай
4-үлгі. Зейнетақы алу уақытының жедел шектелуі. Оның мәні -
Нарықтық қатынастар жағдайына адамдардың психологиясы тез өзгеруде, себебі бұрынғы
Қанша дегенмен, жұмыс беруші өзінің ақшасын дұрыс санауды үйренеді
Ұсынылып отырған зейнетақыны қамсыздандыру үлгілері зейнетақы қорларының өзіне де
Осы үлгілерді енгізу зейнетақымен қамсыздандыруда бюджет ауыртпалығын азайтады[8, 176
1.3 Зейнетақы қорының шетелдік тәжірибесі
Зейнетақы реформасы туралы мәселе көптеген елдер үшін өзекті мәселе
Бұл сала бойынша ең алғаш зейнетақы реформасы Чилиде (1981
Канада, Бельгия, Италия, Австрия, Испания және т.б. дамыған елдерде
Зейнетақылық қамтамасыз ету жүйесін реформалау проблемасы Шығыс Еуропа елдері
дамыған елдер сияқты халықтың тез қартаюы;
дамушы елдерге тән жан басының төменгі табысы;
зейнетақы бөліп- тарату жүйесі барлық қоғамды қамтиды және зейнетақылық
Бұрынғы КСРО республиканың ішінде зейнетақы реформасы Прибалтика мемлекеттерінде, соның
Жинақтаушы зейнетақы жүйесі посткеңестік кеңестікте алғаш рет Қазақстанға енгізілді.
Дамыған елдер мен өтпелі экономикадағы елдерде жүргізілетін зейнетақылық реформасының
Дамыған мемлекеттерде зейнетақы жүйесін реформалау қажеттілігі зейнетақымен қамтамасыз етуді
әлеуметтік қамсыздандыру жүйесі мемлекеттің экономикалық және әлеуметтік саясатына тікелей
«өтпелі» экономика жағдайына байланысты әлеуметтік саясат әлеуметтік қамсыздандыру жүйесінің
экономикалық потенциалдың төмендігімен қоғамдық құрылымның тұрақсыздығына байланысты реформалау өте
реформа үрдісін халықтың тез қабылдауы үшін олардың ақпараттануы маңызды;
реформалау үрдісін ұзақ мерзімге жоспарлау керек;
қойылған мақсатқа жету үшін заң шеңберін елдің экономикалық және
жаңа бөліп- тарату жүйесінің негізгі элементтері – жеке жауапкершілік,
Зейнетақы жүйесінің жаңа экономикалық және саяси жағдайға бейімделу барысында
Жеке секторлар, қоғамдық ұйымдар, сондай- ақ әр жұмысқа қабілетті
Нарықтық экономикаға өту кезінде зейнетақымен қамсыздандыруды өзгерту үшін сәйкес
Әлемдік тәжірибені қарастыра отырып, келесідей қорытынды жасауға болады: мемлекет
Трансформациялаушы елдердің зейнетақымен қамсыздандыру жүйесіне осы принциптерді енгізу үшін
Әлемдік тәжірибе зейнетақы реформасының үш үлгісімен таныс:
Латиноамерикандық үлгі, салымшылардың жеке зейнетақы шоттары негізінде құрылған. Бұл
Әр елде латиноамерикандық үлгімен жүргізілетін зейнетақы
Американдық модель, онда жұмыс беруші әр компания және кәсіби
АҚШ –та жеке зейнетақы жүйесі еркін сипат алды. Зейнетақылық
Мемлекеттік салық тетіктерінің жүйесі заң актілерімен нұсқауларды қабылдай
Шведтік үлгі. Мұнда азаматтардың шартты бекітілген зейнетақылық салымдары пайдаланылады.
Жоғарыдағыларды қорытындылай келе, зейнетақылық қамсыздандыру алдындағы үш міндетті бөліп
кәрілікке жеткенде кедейшіліктен сақтану;
еңбек жасы аяқталғанда табыстың берілуіне кепілдеменің болуы; ол табыстың
Инфляция және т.б. факторлар нәтижесінде болатын өмірдің нақты деңгейінің
Әлемдік тәжірибе көрсетіп отырғандай, бұл міндеттер универсалды емес таңдалған
Қазақстандағы зейнетақымен қамсыздандыру жүйесін реформалау осы салада мемлекеттік рөлін
Қазақстанда жаңа экономикалық қатынастарды құру барысында мемлекет әлеуметтік қамсыздандырудан
Зейнетақы реформасын жүргізуге себеп болған ҚР өмір сүру ұзақтығының
БҰҰ классификациясы бойынша Қазақстан «кәрі» халық сатысында орналастырылған. Себебі
ХХ ғасырдың аяғында барлық елдерде зейнетақы реформалары белсенді жүргізілді.
60 жылдардың ортасында жер шарында 3 млрд. адам ғана
Алайда қазіргі таңда БҰҰ- ның бағалауы бойынша, мысалы Еуропада
Дүниежүзілік банк болжамына келер болсақ, 40 жыл ішінде қарттар
Жыл сайын зейнетақымен қамсыздандыру проблемасы өсіп келеді. Оның негізгі
DR= KP/ KN; SR= KN/ KP
мұндағы:
DR- тәуелділік коэффиценті
KP- зейнеткерлер саны, адам
KN- жалпы халық саны, адам
SR- қолдау коэффиценті.
Жақын арада тәуекелдік коэффиценті өсуі болжанады. Егер 1990 жылы
Демографиялық жағдайдың мұндай динамикасы зейнетақылық қамсыздандыруға шығындардың үнемі өсуіне
Көптеген елдерде зейнетақымен қамсыздандыру бөліп- тарату жүйесі негізінде құрылған.
Жинақтаушы және дәстүрлі зейнетақымен қамсыздандыру жүйесі арасындағы айырмашылық олардың
1. Бөліп-тарату әдісі, ағымдағы зейнетақы шығындарын ағымдағы түсімдеумен жабу.
Зейнеткерлер өз зейнетақыларын жұмыс істеуші халық есебінен алады, сөйтіп
Бөліп- тарату әдісінің артықшылығы зейнетақымен қамсыздандыруды басқарудың қарапайымдылығы.
2. Жинақтаушы (қор жинау) әдіс, қаражаттардың арнайы қор жинауға
Жинақтаушы зейнетақымен қамсыздандырудың қызметі ұзақ мерзімді инвестициялық процесті анықтайды,
бірінші кезеңде, жинақтаушы зейнетақы қорына салым салынады.
екіншіде, жинақталған зейнетақы ақша қаражаттарын инвестициялау іске асырады.
үшінші кезеңде, зейнетақы төлеу іске асырылады.
Жинақтаушы зейнетақы жүйесі әдетте міндетті болады, бірақ ол мемлекеттік
Сонымен, жинақтаушы зейнетақымен қамсыздандырудың ерекшелігі ол екі проблеманы сол
2 ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДАҒЫ ЗЕЙНЕТАҚЫ ҚОРЫНА
ТҮСКЕН ТҮСІМІНЕ ЭКОНОМИКАЛЫҚ ТАЛДАУ
2.1 Қазақстанның зейнетақы қорына 2008 – 2010 жж. түскен
Міндетті әлеуметтік сақтандыру – азаматтардың еңбек ету қабілетін жоғалтуына
Әлеуметтік қамсыздандыру және әлеуметтік сақтандыру категорияларының іс-әрекетінің объективті қажеттілігі
Әлеуметтік арналым қорларын қалыптастырудың екі қағидасы бар:
ұрпақтар ынтымақтастығының негізінде; жұмыс істейтін ұрпақ жұмыс істемейтіндерді қамтамасыз
әлеуметтік қорларға, азаматтардың дербес аударымдарының негізінде; негізделген жүйе Қазақстандағы
Бірінші қағидаға негізделген және Қазақстанда 1998 жылға дейін қолданылған
зейнетақымен қамсыздандыруға негізделген мемлекеттік монополия;
әлеуметтік қамсыздандыру қорларына түсетін міндетті зейнетақы жарналарының топтастырылуы;
жүйе ішіндегі қаражаттарды қайта бөлу.
Мұндай жүйе жоспарлы директивалық экономика, еңбекке қабілетті халықтың жұмыспен
90-жылдардың басы мен ортасындағы экономикалық дағдарыс әлеуметтік сақтандыру жүйесінің
Жинақтаушы зейнетақы қорының меншік капиталы құрылтайшылар мен акционерлердің жарғылық
Қазақстан Республикасының Ұлттық банкі тарапынан төленген жарғылық капиталдың барынша
Әрекеттегі жинақтаушы зейнетақы қорлары жарғылық капиталдың ең аз көлемі
Бұл ретте, жинақтаушы зейнетақы қорының акцияларын төлеу үшін заңдық
Жинақтық қордың табыстары негізінен: комиссиялық сыйақылардан; меншік активтерді инвестициялаудан
Осының нәтижесінде комиссиялық сыйақысының көлемін қалыптастырудағы инвестициялық табыстың рөлі
Заң салымшылардың мүдделерін қорғайды, сондықтан ол жинақтаушы зейнетақы қорына
- құнды қағаздар нарығында ұйымдастырылған мәмілелерден басқа зейнетақылық активтердің
- кез келген тәсілмен қарыздар беруге;
- зейнетақылық активтердің құрамына енетін құнды қағаздарды, оларды қайтара
- маржа бойынша кез келген құнды қағаздарды сатып алуға;
- зейнетақылық қордың (басқарушысының) иелігіне жатпайтын және жинақтық қордың
- кез келген түрдегі кепілдемелер мен кепілдіктерді беруге, зейнетақылық
- өз мүддесі үшін кез келген тәсілмен зейнетақылық активтерді
- зейнетақылық активтердің инвестициялары бойынша кепілдіктері немесе уәделері бар
Осы шаралардың барлығы зейнетақылық активтердің төмендеуінің немесе шығынға ұшырауының
Жинақтық қорлардың және олардың акцияларын ұстаушылар болып табылатын құрылтайшыларының
Кесте 2
2008 жылғы жағдай бойынша Қазақстан Республикасының жинақтаушы зейнетақы
ЖЗҚ атауы Капитал жиынтығы Бөлінбеген
кіріс
(жабылмаған шығын)
есепті
кезеңдегі Міндеттемелер
жиынтығы Активтер
жиынтығы
1 2 3 4 5
"ҰларҮміт" жинақтаушы зейнетақы қоры" АҚ 3 510 186
"Аманат Қазақстан" атындағы ашық жинақтаушы зейнетақы қоры" АҚ
Нұрбанк Акционерлік қоғамының еншілес ұйымы "Атамекен” жинақтаушы зейнетақы қоры»
"МЖЗҚ"жинақтаушы зейнетақы қоры АҚ 10 806 315 1 174
"ТұранӘлемБанкi АҚ еншiлес ұйымы БТА Қазақстан жинақтаушы зейнетақы
«Қазақстан Халық Банкінің
"Қазақмыс жинақтаушы зейнетақы қоры" АҚ 562 559 79 919
"Мұнайгаз - Дем" жинақтаушы зейнетақы қоры" АҚ 809
"Еуразиялық жинақтаушы зейнетақы қоры"АҚ (“Еуразиялық банк” АҚ еншілес ұйымы)
"Қорғау" жинақтаушы зейнетақы қоры АҚ 330 812
"Грантум жинақтаушы зейнетақы қоры" (“Казкоммерцбанк” АҚ еншілес ұйымы) 1
"Отан" жинақтаушы зейнетақы қоры" АҚ (“АТФ Банк” АҚ еншілес
Кесте 2 жалғасы
«Капитал» жинақтаушы зейнетақы қоры» АҚ - «Банк ЦентрКредит» АҚ
20 948 1 685 268
«Капитал» жинақтаушы
зейнетақы қоры» АҚ (ашық))
"Республика" жинақтаушы зейнетақы қоры" АҚ 288 219 -472 792
Барлығы 47 726 486 -7 015 566 16
Қайнар көзі: ҚР Қаржы нарығын және қаржы ұйымдарын реттеу
Бастапқы кезде негізінен барлық жинақтаушы зейнетақы қорларының жарғылық капиталының
Жинақтаушы зейнетақы қорының қаржылық қорының қаржылық саясатының нәтижелерін бейнелейтін
Кесте 3
2009 жылғы жағдай бойынша Қазақстан Республикасының жинақтаушы зейнетақы қорларының
ЖЗҚ атауы
Капитал жиынтығы
Бөлінбеген кіріс (жабылмаған шығын) есепті кезеңдегі
Активтер жиынтығы
Кесте 3 жалғасы
1 2 3 4 5
"ҰларҮміт" жинақтаушы зейнетақы қоры" АҚ 7 207 528
3 705 367
10 912 895
"Аманат Қазақстан" жинақтаушы зейнетақы қоры" АҚ 1 348 537
"Атамекен” жинақтаушы зейнетақы қоры» АҚ, Нұрбанк АҚ еншілес ұйымы
"МЖЗҚ"жинақтаушы зейнетақы қоры АҚ 11 771 409 516 118
"БТА Қазақстан" жинақтаушы зейнетақы қоры" АҚ " БТА Банкi"
«Қазақстан Халық Банкінің жинақтаушы зейнетақы қоры» АҚ, «Қазақстан Халық
"Қазақмыс жинақтаушы зейнетақы қоры" АҚ 1 126 227 545
"Мұнайгаз - Дем" жинақтаушы зейнетақы қоры" АҚ 1
"Еуразиялық жинақтаушы зейнетақы қоры"АҚ 1 882 462 -172
"Қорғау" жинақтаушы зейнетақы қоры АҚ 1 007
"Грантум жинақтаушы зейнетақы қоры", “Казкоммерцбанк” АҚ еншілес ұйымы 2
"Отан" жинақтаушы зейнетақы қоры" АҚ, “АТФ Банк” АҚ еншілес
«Капитал» жинақтаушы зейнетақы қоры» АҚ, «Банк ЦентрКредит» АҚ еншілес
"Республика" жинақтаушы зейнетақы қоры" АҚ 849 909 -599 965
Барлығы 72 861 669 17 025 719 12 327
Қайнар көзі: ҚР Қаржы нарығын және қаржы ұйымдарын реттеу
Берілген кестеден көретініміз, 2010 жылы алдыңғы қатардағы капитал жиынтығының
Кесте 4
2010 жылғы жағдай бойынша Қазақстан Республикасының жинақтаушы
ЖЗҚ атауы Капитал жиынтығы Бөлінбеген кіріс (жабылмаған шығын)
1 2 3 4 5
"ҰларҮміт" жинақтаушы зейнетақы қоры" АҚ 6 369 944
"Аманат Қазақстан" жинақтаушы зейнетақы қоры" АҚ 1 270 914
"Атамекен” жинақтаушы зейнетақы қоры» АҚ, Нұрбанк АҚ еншілес ұйымы
"МЖЗҚ"жинақтаушы зейнетақы қоры АҚ 17 883 039 3 285
"БТА Қазақстан" жинақтаушы зейнетақы қоры" АҚ " БТА Банкi"
«Қазақстан Халық Банкінің жинақтаушы зейнетақы қоры» АҚ, «Қазақстан Халық
"Қазақмыс жинақтаушы зейнетақы қоры" АҚ 2 175 357 -915
"Мұнайгаз - Дем" жинақтаушы зейнетақы қоры" АҚ
1 748 805
323 216
39 931
1 788 736
"Еуразиялық жинақтаушы зейнетақы қоры"АҚ
3 197 064
520 398
33 341
3230 405
Кест е 4 жалғасы
"Грантум жинақтаушы зейнетақы қоры", “Казкоммерцбанк” АҚ еншілес ұйымы 5
"Отан" жинақтаушы зейнетақы қоры" АҚ
2 738 149
63 407
49 103
2787 252
«Капитал» жинақтаушы зейнетақы қоры» АҚ, «Банк ЦентрКредит» АҚ еншілес
"Республика" жинақтаушы зейнетақы қоры" АҚ
1 005 226
-67 994
24 828
1 030 054
Барлығы 84 199 043 8 193 625 4
Қайнар көзі: ҚР Қаржы нарығын және қаржы ұйымдарын реттеу
2010 жылғы берілген көрсеткіштер бойынша меншікті капитал көлемі бойынша
Меншік капиталдың өсімі осы аталған жинақтық қорларда байқалады. Көріп
Меншік капиталдағы жарғылық капиталдың үлесті салмағына жүргізілген талдау құрылтайшылардың
Бұл ретте, кейбір жинақтаушы зейнетақы қорларының меншікті капиталды төмендетуге
Сонымен, жинақтаушы зейнетақы қорларындағы қазіргі қаржылық менеджментті сипаттайтын негізгі
Әкімшіліктік-шаруашылықтық шығындардың өсуімен жүргізілетін (меншік капиталының көлемі 100%-дан асатын
Жинақтаушы зейнетақы қорының инвестициялық қызметінен келіп түсетін таза табыстың
Салымшыларға қатысты пассивтік қызмет ететін және төмен шығындарды қажет
Біз үшін меншік капиталдың өсу динамикасы маңызды сияқты. Жинақтық
Зейнетақы төлемдерін жүзеге асыру жөніндегі қызметке лицензия берілген жоқ.
13 заңды тұлғаның қорлардың зейнетақы активтерін инвестициялық басқаруға лицензиясы
Есепті күнде 11 екінші деңгейдегі банк кастодиандық қызметті жүзеге
Қорлар елдің жұмыспен қамтылған халқын жинақтаушы зейнетақы жүйесіне тартуды
Міндетті зейнетақы жарналары бойынша салымшылар (алушылар) шоттарының саны 2009
2009 жылғы 1 қаңтарда міндетті зейнетақы жарналары бойынша салымшылар
Ерікті зейнетақы жарналары бойынша салымшылар (алушылар) шоттарының саны 2009
Ерікті кəсіби зейнетақы жарналары бойынша салымшылар (алушылар) шоттарының саны
Салымшылардың (алушылардың) жинақталған зейнетақы қаражаты 2009 жылғы 1 қаңтарда
Зейнетақы жарналарының жалпы түсуі желтоқсан айында 27,8 млрд. теңгеге
Зейнетақы активтерін инвестициялаудан түскен, салымшылардың (алушылардың) шоттарына бөлінген «таза»
Салымшылардың (алушылардың) 2008 жылғы қаңтар-желтоқсан айларындағы жинақталған зейнетақы қаражат
Кесте 5
Салымшылардың жинақталған зейнетақы қаражаттарының көрсеткіштері, млрд. теңге
Күні
1.01.08
1.01.09
Өсім сомасы
Өсу қарқыны
(% - бен)
Жинақталғанзейнетақы қаражатының сомасы
Зейнетақы жарналары
«Таза» инвестициялық кіріс
«Таза» инвестициялық кірістің жинақталған зейнетақы қаражаты сомасындағы үлес
1 208, 1
912,1
339,3
28,09 % 1420,5
1 184,7
306,9
21,61 % 212,4
272,6
-32,4
-
17,58
29,89
-9,55
Пайыздық тармақ (төмендеу)
Қайнар көзі: ҚР Қаржы нарығын және қаржы ұйымдарын реттеу
Көрсетілген кестеден өткен жылдың тиісті кезеңінде 24,87 млрд. теңге
Салымшылардың (алушылардың) жинақтаушы зейнетақы қорларында шоғырландырылған жинақталған зейнетақы қаражатының
Дүниежүзілік қаржылық дағдарыс жағдайында зейнетақы активтерін инвестициялаудан түскен инвестициялық
2009 жылғы 1 қаңтарда ең көп жинақталған зейнетақы қаражатының
Міндетті зейнетақы жарналарын уақтылы ұстап қалмау мен аудармау жəне
Зейнетақы төлемдері жəне қорлардан сақтандыру ұйымдарына аударымдар 2009 жылғы
2008 жылғы қаңтар-желтоқсан айларында зейнетақы аннуитет шарттарына сəйкес сақтандыру
Жинақтаушы зейнетақы жүйесі жөніндегі ақпаратты Агенттіктің сайтында орналастыру, сондай-ақ
2009 жылғы 1 қаңтардағы жағдай бойынша жинақталған зейнетақы қаражатын
Қорлардың зейнетақы активтерінің құрылымына талдау жасайық.
2009 жылғы 1 қаңтардағы жағдай бойынша ЗАИБЖАҰ-да инвестициялық басқаруда
2008 жылғы 1 қаңтардан бастап 2009 жылғы 1 қаңтарға
Инвестицияланған зейнетақы активтерінің көлемі 2008 жылғы 1 желтоқсандағы кезеңде
Бұрынғыша жалпы үлесі 77,19% болған ҚР эмитенттерінің мемлекеттік емес
Қорлардың номиналды кірісінің коэффициенті туралы мəліметтерді беретін болсақ ол
2009 жылғы 1 қаңтардағы жағдай бойынша жинақтаушы зейнетақы қорларының
– 2003 жылғы желтоқсан – 2008 жылғы желтоқсан кезеңінде
Кесте 6
ЖЗҚ жиынтық инвестициялық портфелі
Қаржы құралдары
1.01.2009.
млн. теңге %
ҚР мемлекеттік бағалы қағаздары, оның ішінде
ҚР еурооблигациялары
Қаржы министрлігінің бағалы қағаздары
Ұлттық Банктік ноттары
Шетел эмитенттерінің мемлекеттік емес бағалы қағаздары
акциялар
облигациялар
Шетел инвестициялық қорларының пайлары
Халықаралық қаржы ұйымдарының бағалы қағаздары 425 228
0
340 989
84 239
142 727
37 532
105 195
0
0 30,85
0
24,74
6,11
10,35
2,72
7,63
0
0
Шетел эмитенттерінің мемлекеттік емес бағалы қағаздары
Тазартылған алтын
ҚР эмитентерінің мемлекеттік емес бағалы қағаздары, оның ішінде
акциялар 22 721
22 308
638 693
135 706 1,65
1,62
46,34
9,85
облигациялар, оның ішінде
Шетел валютасында номинирленген
теңге номинирленген
Екінші деңгейдегі банктердегі салымдар
Туынды бағалы қағаздар 502 987
37 667
456 320
123 483
3 233 36,49
2,73
33,76
8,96
0,23
Жиынтығы 1 378 393 100
Қайнар көзі: ҚР Қаржы нарығын және қаржы ұйымдарын реттеу
– 2005 жылғы желтоқсан – 2008 жылғы желтоқсан кезеңінде
– 2007 жылғы желтоқсан – 2008 жылғы желтоқсан кезеңінде
Жинақтаушы зейнетақы қорларының номиналды кірісі коэффициентінің өзгеруі ағымдағы жылдың
- 60 ай ішіндегі номиналды кіріс коэффициенті 9,54 пайыздық
- 36 ай ішіндегі номиналды кіріс коэффициенті 10,11 пайыздық
- 12 ай ішіндегі номиналды кіріс коэффициенті 10,31 пайыздық
Қорлардың қаржылық жай-күйіне талдау жасасақ, ол келесі түрге ие
Қорлардың жиынтық капиталы 2009 жылғы 1 қаңтардағы жағдай бойынша
Қорлардың меншікті активтері есебінен қаржы инвестициялары 2009 жылғы 1
Қорлар меншікті активтерін мемлекеттік бағалы қағаздарға – 61,97 %,
Кесте 7
Республика экономикасындағы зейнетақы секторының рөлі
Экономикадағы зейнетақы секторының рөлін сиппатайтын қатысы көрсеткіштердің динамикасы
1.01.04
1.01.05
1.01.06
1.01.07
1.01.08
1.01.09
ЖІӨ млрд. теңге (Қазақстан Республикасы Экономика және бюджеттік жоспарлау
Жинақталған зейнетақы қаражаттарының ЖІӨ - не қатынасы, %
Зейнетақы жарналарының ЖІӨ-не қатынасы, % - бен
«Таза» инвестициялық кірістің ЖІӨ - не қатынасы, %
Қорлардың жиынтық
капиталының ЖІӨ - не қатынасы,
% - бен
4612,0
7,99
5,99
2,15
0,14
5870,1
8,24
6,48
1,95
0,14
7 453,0
8,70
6, 88
2,08
0,16
10 139, 5
8, 97
6, 74
2,52
0,20
12 849, 8
9, 40
7, 0
2,64
0,23
(болжам)
8,96
7,47
1,94
0,30
Қайнар көзі: ҚР Қаржы нарығын және қаржы ұйымдарын реттеу
Енді біз осы жоғарыда аталған көрсеткіштерді 2009 жыл бойынша
2010 жылғы 1 қаңтардағы жинақтаушы зейнетақы жүйесінің ағымдағы жағдайына
14 заңды тұлғаның қорлардың зейнетақы активтерін инвестициялық басқаруға лицензиясы
Есепті күнде 11 екінші деңгейдегі банк кастодиандық қызметті жүзеге
Қорлардың салымшылары (алушылары). Міндетті зейнетақы жарналары бойынша салымшылар (алушылар)
2010 жылғы 1 қаңтарда міндетті зейнетақы жарналары бойынша салымшылар
Ерікті зейнетақы жарналары бойынша салымшылар (алушылар) шоттарының саны 2010
Ерікті кəсіби зейнетақы жарналары бойынша салымшылар шоттарының саны 2010
Cалымшылардың (алушылардың) жинақталған зейнетақы қаражаты .Салымшылардың (алушылардың) жинақталған зейнетақы
Зейнетақы жарналарының жалпы түсуі 2009 жылдың басынан бастап 304,1
Зейнетақы активтерін инвестициялаудан түскен, салымшылардың (алушылардың) шоттарына бөлінген «таза»
2009 жылдың басынан бастап «таза» инвестициялық кірістің өсімі 174,7
Салымшылардың (алушылардың) 2009 жыл ішіндегі жинақталған зейнетақы қаражатының көлемінің
Кесте 8
Салымшылардың 2009 жыл ішіндегі жинақталған зейнетақы қаражатының көлемінің көрсеткіштері,
Күні
1.01.08
1.01.09
1.01.09
1.01.09 салыстыр-
ғандағы өсім
1.01.09
салыстыр-
ғандағы өсім (% - бен)
Жинақталған зейнетақы қаражаты
Зейнетақы жарналары
«Таза» инвестициялық кіріс
«Таза» инвестициялық кірістің жинақталған зейнетақы қаражаты сомасындағы үлес 1
912,1
339,3
28,1 1420,5
1184,7
307,0
21,6 1860,5
1488,8
481,7
25,9
440,0
304,1
174,7
- 31,0
25,7
56,9
4,3 %
(%-дық тармақ)
Қайнар көзі: ҚР Қаржы нарығын және қаржы ұйымдарын реттеу
Көрсетілген кестеден 2009 жылдың басынан бастап жинақталған зейнетақы қаражатының
2010 жылғы 1 қаңтарда ең көп жинақталған зейнетақы қаражатының
Сурет 3. Зейнетақы жарналарының, «таза» инвестициялық кірістің жəне
Қайнар көзі: ҚР Қаржы нарығын және қаржы ұйымдарын реттеу
Міндетті зейнетақы жарналарын уақтылы ұстап қалмау мен аудармау жəне
Зейнетақы төлемдері жəне қорлардан сақтандыру ұйымдарына аударымдар 2010 жылғы
2009 жылдың басынан бастап зейнетақы аннуитет шарттарына сəйкес 2
Жинақтаушы зейнетақы жүйесі жөніндегі ақпаратты Агенттіктің сайтында орналастыру, сондай-ақ
2009 жылғы 1 қаңтардан бастап 2010 жылғы 1 қаңтарға
Сурет 4. Зейнетақы активтерінің жиынтық көлемінің өзгеру
Қайнар көзі: ҚР Қаржы нарығын және қаржы ұйымдарын реттеу
Инвестицияланған зейнетақы активтерінің көлемі 2009 жылы 461,2 млрд. теңгеге
Кесте 10
ЖЗҚ жиынтық инвестициялық портфелі
Қаржы құралдары 1.01.2009 ж. 1.01.2010 ж.
млн.теңге % млн.теңге %
ҚР мемлекеттік бағалы қағаздары, оның ішінде 425 228 30,85
ҚР еурооблигациялары 0 0 0 0
Қаржы министрлігінің бағалы қағаздары 340 989 24,74 661 037
Кесте 10 жалғасы
Ұлттық Банктің ноттары 84 239 6,11 87488 4,76
Шетел эмитенттерінің мемлекеттік емес бағалы қағаздары 142 727
10,35
222 235
12,08
акциялар 37 532 2,72 50 701 2,76
облигациялар 105 195 7,63 171 534 9,32
Шетел инвестициялық қорларының пайлары 0 0 0 0
Халықаралық қаржы ұйымдарының бағалы
қағаздары 0
0
74 585
0,96
Шетел эмитенттерінің мемлекеттік емес бағалы қағаздары 22 721 1,65
Тазартылған алтын 22 308 1,62 0 0
ҚР эмитенттерінің мемлекеттік емес бағалы
қағаздары, оның ішінде 638 693
46,34
678 568
36,88
акциялар 135 706 9,85 196 672 10, 69
облигациялар, оның ішінде 502 987 36,49 481 896 10,
шетел валютасында номинирленген 37 667 2,73 20 685 1,12
теңгеге номинирленген 465 320 33, 76 461 211 25,07
Екінші деңшейдегі банктердегі салымдар 123 483 8,96 92 098
Туында бағалы қағаздар 3 233 0,23 6 400 0,
Жиынтығы 1 378 393 100 1 839 618 100
Қайнар көзі: ҚР Қаржы нарығын және қаржы ұйымдарын реттеу
ҚР эмитенттері техникалық дефолтқа жол берген, жинақтаушы зейнетақы қорларының
Қорлардың номиналды кірісінің коэффициенті туралы мəліметтерге тоқталатын болсақ, ол
– 2004 жылғы желтоқсан – 2009 жылғы желтоқсан кезеңінде
– 2006 жылғы желтоқсан – 2009 жылғы желтоқсан кезеңінде
– 2008 жылғы желтоқсан – 2009 жылғы желтоқсан кезеңінде
Жинақтаушы зейнетақы қорларының номиналды кірісі коэффициентінің өзгеруі ағымдағы жылдың
- 60 ай ішіндегі номиналды кіріс коэффициенті 0,78 пайыздық
- 36 ай ішіндегі номиналды кіріс коэффициенті 2,13 пайыздық
- 12 ай ішіндегі номиналды кіріс коэффициенті 0,39 пайыздық
Сурет 5. Қорлардың зейнетақы активтерінің жəне номиналды кірісі коэффициенттерінің
Қайнар көзі: ҚР Қаржы нарығын және қаржы ұйымдарын реттеу
Қорлардың қаржылық жай-күйіне тоқталатын болсақ, қорлардың жиынтық капиталы 2010
Кесте 11
Республика экономикасындағы зейнетақы секторының рөлі
Республика экономикасындағы зейнетақы секторының рөлін сипаттайтын қатысы көрсеткіштердің динамикасы
1.01.06
1.01.07
1.01.08
1.01.09
1.01.10
1.01.11
ЖІӨ млрд. теңге 5870,1 7453,0 10139,5 12849,8 16052,9
Жинақталған зейнетақы
қаражатының ЖІӨ - ге қатысы,
% - бен
8,2
8,7
9,0
9,4
8,8
11,6
Кесте 11 жалғасы
Зейнетақы жарналарының ЖІӨ-ге
қатынасы, % - бен
6,5
6,9
6,7
7,1
7,4
9,3
«Таза» инвестициялық кірістің ЖІӨ - ге қатынасы, % -
Қорлардың жиынтық капиталының ЖІӨ-ге қатынасы, %-бен
0,1
0,2
0,2
0,2
0,3
0,5
Қайнар көзі:Қазақстан Республикасы Экономика жəне бюджеттік жоспарлау министрлігінің деректерінен
Қорлар меншікті активтерін Қазақстан Республикасының мемлекеттік бағалы қағаздарына –
2011 жылғы 1 қаңтарда 13 жинақтаушы зейнетақы қоры өз
15 заңды тұлғаның қорлардың зейнетақы активтерін инвестициялық басқаруға лицензиясы
Есепті күнде 10 екінші деңгейдегі банк кастодиандық қызметті жүзеге
Қорлардың салымшылары (алушылары). Міндетті зейнетақы жарналары бойынша салымшылар (алушылар)
2011 жылғы 1 қаңтарда міндетті зейнетақы жарналары бойынша салымшылар
Ерікті зейнетақы жарналары бойынша салымшылар (алушылар) шоттарының саны 2011
Ерікті кəсіби зейнетақы жарналары бойынша салымшылар шоттарының саны 2011
Cалымшылардың (алушылардың) жинақталған зейнетақы қаражаты. Салымшылардың (алушылардың) жинақталған зейнетақы
Зейнетақы жарналарының жалпы түсуі 2010 жылы 332,9 млрд. теңгеге
Зейнетақы активтерін инвестициялаудан түскен, салымшылардың (алушылардың) шоттарына бөлінген «таза»
Салымшылардың (алушылардың) 2009 жылғы 1 қаңтардан бастап 2011 жылғы
Кесте 12
Жинақталған зейнетақы қаражатының көлемі, млрд. теңге
Күні
1.01.09
1.01.10
1.01.11 1.01.10 салыс-тырым-
дағы өсім 1.01.10 %
Салыс-тырымдағы
өсім
Зейнетақы жарналары 1 184,7 1 488,8 1 821,7 332,9
«Таза» инвестициялық кіріс 307,0 481,7 571,4 89,7 18,6
«Таза» инвестициялық кірістің жинақталған зейнетақы қаражаты сомасындағы үлесі 21,6
тармақ
Қайнар көзі: ҚР Қаржы нарығын және қаржы ұйымдарын реттеу
2011 жылғы 1 қаңтарда жинақталған зейнетақы қаражатының ең көп
Сурет 6. Зейнетақы жарналарының, «таза» инвестициялық кірістің жəне
Қайнар көзі: ҚР Қаржы нарығын және қаржы ұйымдарын реттеу
Міндетті зейнетақы жарналарын уақтылы аудармау, жинақталған зейнетақы қаражатын аударым
Зейнетақы төлемдері жəне қорлардан сақтандыру ұйымдарына аударымдар 2011 жылғы
2010 жылдың басынан бастап зейнетақы аннуитет шарттарына сəйкес сақтандыру
Жинақтаушы зейнетақы жүйесі жөніндегі ақпаратты Агенттіктің сайтында орналастыру, сондай-ақ
2011 жылғы 1 қаңтардағы жағдай бойынша жинақталған зейнетақы қаражатын
Қорлардың зейнетақы активтерінің құрылымы. 2011 жылғы 1 қаңтардағы жағдай
2010 жылғы 1 қаңтардан бастап 2011 жылғы 1 қаңтарға
Сурет 7. Зейнетақы активтерінің жиынтық көлемінің өзгеру динамикасы
Қайнар көзі: ҚР Қаржы нарығын және қаржы ұйымдарын реттеу
Инвестицияланған зейнетақы активтерінің көлемі 2010 жылы 384,2 млрд. теңгеге
Кесте 13
ЖЗҚ жиынтық инвестициялық портфелі
Қаржы құралдары 1.01.2010 ж. 1.01.2011 ж.
млн.теңге % млн.теңге %
ҚР мемлекеттік бағалы қағаздары, оның ішінде 748 525 40,69
ҚР еурооблигациялары 0 0 0 0
Қаржы министрлігінің бағалы қағаздары 661 037 35,93 853 999
Ұлттық Банктің ноттары 87 488 4,76 140 968
Жергілікті атқару органының бағалы қағаздары 0 0,0 5 595
Шетел эмитенттерінің мемлекеттік емес бағалы қағаздары 222 235 12,08
акциялар 50 701 2,76 46 913 2,11
облигациялар 171 534 9,32 139 030 6,25
Шетел инвестициялық қорларыныңпайлары 0 0 0 0,00
Халықаралық қаржы ұйымдарының бағалы
қағаздары 74 207
4,03
43 692
1,96
Шетел эмитенттерінің мемлекеттік бағалы қағаздары 17585 096 31 450
Кесте 13 жалғасы
Тазартылған алтын 0 0 29 893 1,35
ҚР эмитенттерінің мемлекеттік емес бағалы қағаздары, оның ішінде 678
акциялар 196 672 10,69 188 760 8,49
облигациялар, оның ішінде 481 896 26,19 567 808 25,54
Шетел валютасында номинирленген 20685 1,12 22 128 1,00
теңге номинирленген 461 211 25,07 545 679 24,54
Екінші деңгейдегң банктердегі салымдар 92 098 5,01 176 226
Туында бағалы қағаздар 6400 0,35 -570 -0,03
Жиынтығы 1 839 618 100 2 223 762 100,00
Қайнар көзі: ҚР Қаржы нарығын және қаржы ұйымдарын реттеу
ҚР эмитенттері дефолтқа жол берген бағалы қағаздардың үлесі 2011
Қорлардың номиналды кірісінің коэффициенті туралы мəліметтерге тоқталсақ ол келесі
– 2005 жылғы желтоқсан айынан – 2010 жылғы желтоқсан
– 2007 жылғы желтоқсан айынан – 2010 жылғы желтоқсан
– 2009 жылғы желтоқсан айынан – 2010 жылғы желтоқсан
Жинақтаушы зейнетақы қорларының номиналды кірісі коэффициентінің өзгеруі 2011 жылғы
– 60 ай ішіндегі номиналды кіріс коэффициенті 3,97 пайыздық
– 36 ай ішіндегі номиналды кіріс коэффициенті 5,49 пайыздық
– 12 ай ішіндегі номиналды кіріс коэффициенті 7,56 пайыздық
Сурет 8. Қорлардың зейнетақы активтерінің жəне номиналды
Қайнар көзі: ҚР Қаржы нарығын және қаржы ұйымдарын реттеу
Қорлардың қаржылық жай-күйіне тоқталатын болсақ ,ол келесі мәліметтерді көрсетеді.
Қорлардың жиынтық капиталы 2011 жылғы 1 қаңтардағы жағдай бойынша
2010 жылғы қаңтар - желтоқсан айларында 5 қор («Ұлар
Қорлардың меншікті активтері есебінен қаржы инвестициялары 2011 жылғы 1
Кесте 14
2009 жылғы жағдай бойынша жинақтаушы зейнетақы қорларының номиналды кірісінің
2007 жылғы желтоқсандағы - 2008 жылғы желтоқсандағы кезеңде К2
"Грантум жинақтаушы зейнетақы қоры" (“Казкоммерцбанк” АҚ еншілес ұйымы)
«Капитал» жинақтаушы зейнетақы қоры» АҚ - «Банк ЦентрКредит» АҚ
"МЖЗҚ" жинақтаушы зейнетақы қоры" АҚ 3,82 21,48 27,61
"ҰларYмiт" ЖЗҚ" АҚ -16,01 3,57 17,66
"Қорғау" ЖЗҚ" АҚ 7,43 25,68 39,00
«Қазақстан Халық Банкінің
(ашық) -3,69 22,67 37,39
"ОТАН" АЖЗҚ" АҚ
3,46
30,89
50,53
«Банк ТұранӘлем» АҚ еншілес ұйымы БТА Қазақстан жинақтаушы зейнетақы
«Еуразиялық жинақтаушы зейнетақы қоры» АҚ («Еуразиялық банк» АҚ еншілес
"МұнайГаз-Дем" ЖЗҚ" АҚ 7,96 26,84 44,07
" Аманат Қазақстан атындағы жинақтаушы зейнетақы қоры» АҚ
"Нұрбанк" АҚ ЕҰ "Атамекен” ЖЗҚ» АҚ 6,02 28,68 50,93
Кесте 14 жалғасы
"Қазақмыс" ЖЗҚ" АҚ 2,93 24,18 44,54
«Республика» жинақтаушы зейнетақы қоры» АҚ 11,78 - -
ЖЗҚ зейнетақы активтері бойынша орташа номиналды кіріс коэффициенті -0,84
ЖЗҚ зейнетақы активтері бойынша түзетілген орташа номиналды кіріс коэффициенті
Кірістіліктің минималды мәні х х 21,13
Жинақталған инфляция деңгейі 9,50 41,01 61,90
«Зейнетақы активтерінің кірістілігі» пруденциалдық нормативін орындауы
орындамаған: 1
Қайнар көзі: ҚР Қаржы нарығын және қаржы ұйымдарын реттеу
Жинақтаушы зейнетақы қорларының номиналды кірісінің коэффициентерінің 2008 жылғы
«Банк ТұранӘлем» АҚ еншілес ұйымы БТА Қазақстан Жинақтаушы зейнетақы
Кесте 15
2010 жылғы 1 қаңтардағы жағдай бойынша жинақтаушы зейнетақы
2008 жылғы желтоқсандағы - 2009 жылғы желтоқсандағы кезеңде К2
"Грантум жинақтаушы зейнетақы қоры" АҚ (“Казкоммерцбанк” АҚ еншілес ұйымы)
«Капитал» жинақтаушы зейнетақы қоры» АҚ - «Банк ЦентрКредит» АҚ
"МЖЗҚ" жинақтаушы зейнетақы қоры" АҚ 8,70
22,81
36,72
"ҰларYмiт" ЖЗҚ" АҚ 21,79 14,95 36,79
«Қазақстан Халық Банкінің Жинақтаушы зейнетақы қоры» акционерлік қоғамы, «Қазақстан
«Отан» ашық жинақтаушы зейнетақы қоры» АҚ («АТФ Банк» АҚ-ның
«БТА Банкі» АҚ-ның еншілес ұйымы «БТА Қазақстан жинақтаушы зейнетақы
«Еуразиялық жинақтаушы зейнетақы қоры» АҚ 4,46
12,74 36,84
"МұнайГаз-Дем" ЖЗҚ" АҚ 6,34 27,36 45,92
" Аманат Қазақстан атындағы жинақтаушы зейнетақы қоры» АҚ
21,73
47,19
"Нұрбанк" АҚ ЕҰ "Атамекен” ЖЗҚ» АҚ 7,51
22,62
52,12
"Қазақмыс" ЖЗҚ" АҚ 1,66 15,17 38,30
"Қорғау" ЖЗҚ" АҚ -8,67 4,86 23,56
Кесте 15 жалғасы
«Республика » жинақтаушы зейнетақы қоры» АҚ 9,50
-
-
ЖЗҚ зейнетақы активтері бойынша орташа номиналды кіріс коэффициенті 11,95
ЖЗҚ зейнетақы активтері бойынша түзетілген орташа номиналды кіріс коэффициенті
Кірістіліктің минималды мәні x x 30,84
Жинақталған инфляция деңгейі 6,20
38,15
61,14
«Зейнетақы активтерінің кірістілігі» пруденциалдық нормативін орындауы
орындамаған: 1
Қайнар көзі: ҚР Қаржы нарығын және қаржы ұйымдарын реттеу
Берілген 2009 жылғы жинақтаушы зейнетақы қорларының номиналды кірісінің орташа
Кесте 16
2011 жылғы 1 қаңтардағы жағдай бойынша жинақтаушы зейнетақы
2009 жылғы желтоқсандағы - 2010 жылғы желтоқсандағы кезеңде К2
2007 жылғы желтоқсандағы - 2010 жылғы желтоқсандағы кезеңде К2
2005 жылғы желтоқсандағы - 2010 жылғы желтоқсандағы кезеңде К2
Кесте 16 жалғасы
"ҰларYмiт" ЖЗҚ" АҚ 4,14 6,53 31,36
" Аманат Қазақстан атындағы жинақтаушы зейнетақы қоры» АҚ 2,50
"Грантум жинақтаушы зейнетақы қоры" АҚ (“Казкоммерцбанк” АҚ еншілес ұйымы)
"Нұрбанк" АҚ ЕҰ "Атамекен” ЖЗҚ» АҚ 4,77
19,42
44,95
«Қазақстан Халық Банкінің жинақтаушы зейнетақы қоры» акционерлік қоғамы, «Қазақстан
«БТА Банкі» АҚ-ның еншілес ұйымы «БТА Қазақстан жинақтаушы зейнетақы
"МЖЗҚ" жинақтаушы зейнетақы қоры" АҚ 6,37
20,04
40,45
"Қазақмыс" ЖЗҚ" АҚ 3,09 7,87 30,15
"Мұнайгаз-Дем" ЖЗҚ" АҚ 6,17 21,90 43,22
«Еуразиялық жинақтаушы зейнетақы қоры» АҚ 8,79 19,54 35,29
«Отан» ашық жинақтаушы зейнетақы қоры» АҚ 5,67 12,86 42,79
«Капитал» жинақтаушы зейнетақы қоры» АҚ - «Банк ЦентрКредит» АҚ
«Республика» жинақтаушы зейнетақы қоры» АҚ 6,24
30,03
-
ЖЗҚ зейнетақы активтері бойынша орташа номиналды кіріс коэффициенті 4,39
ЖЗҚ зейнетақы активтері бойынша түзетілген орташа номиналды кіріс коэффициенті
Кірістіліктің минималды мәні х х 29,04
Жинақталған инфляция деңгейі 7,80 25,36 61,44
«Зейнетақы активтерінің кірістілігі» пруденциалдық нормативін орындауы
Қайнар көзі: ҚР Қаржы нарығын және қаржы ұйымдарын реттеу
Берілген 2010 жылғы жинақтаушы зейнетақы қорларының номиналды кіріс коэффициентін
Қаржылық менеджмент нәтижелерінің маңызды көрсеткіштерінің бірі – таза табыстың
Таза табыс салық салуға дейінгі және салық салудан кейінгі
Таза табыстың теріс мәнінің бар болуын келесі екі жағдайдың
Экономикалық әдебиеттерде шығынсыздық шегі деп өнімді немесе қызмет көрсетуді
Осылайша, біздің ойымызша, табыстардың шығындарға қатынастығы жинақтаушы зейнетақы қорлары
Осы коэффициентті ай сайын есептеп отыру барысында зейнетақылық қорлар
Бұның алдында шығындар құрылымының талдауы жүргізіледі. Біздің ойымызша, ең
Жинақтаушы зейнетақы қорының қаржылық жағдайын түзету үшін жинақтаушы зейнетақы
2.2 «ЖЗҚ БТА Қазақстан» - зейнетақы қорының қызметіне сипаттама
«ТұранӘлем Банкі» АҚ ЕҰ "ЖЗҚ БТА Қазақстан" - зейнетақы
Жетістіктері:
Жарғылық капитал - 1 млрд. астам тг.
Меншікті капитал - 5,1 млрд. тг.
Зейнетақы активтері - 134,4 млрд. астам тг.
Таза инвестициялық кіріс – 44,9 млрд. астам тг.
Салымшылар саны - 888 мыңнан астам
2005 жылғы ақпаннан 2008 жылғы ақпанға дейінгі кезең ішіндегі
2008 жылғы 1 наурыздағы жинақтаушы зейнетақы қорларының нақтылы кірісінің
Кесте 17
2008 жылғы 1 наурыздағы жинақтаушы зейнетақы қорларының нақтылы кірісінің
«БТА» АҚ ЕҰ «БТА Қазақстан ЖЗҚ» АҚ 93,72%
"Қазақстан Халық Банкі ЖЗҚ" АҚ 51,47%
"Капитал ЖЗҚ" АҚ 54,13%
"Отан" АЖЗҚ» АҚ 55,30%
"Д.А. Қонаев атындағы АЖЗҚ" АҚ 45,95%
"Атамекен ЖЗҚ" АҚ 50,79%
"Қазақмыс" ЖЗҚ» АҚ 45,24%
"ҰларYмiт" ЖЗҚ» АҚ 44,63%
"Қорғау" ЖЗҚ» АҚ 38,43%
"НефтеГаз-ДЕМ" ЖЗҚ» АҚ 37,71%
"Сенім" АЖЗҚ" АҚ 37,54%
"Грантум" ЖЗҚ» АҚ 35,45%
"МЖЗҚ" ЖЗҚ» АҚ 32,03%
Қайнар көзі: БТА Банкі АҚ жылдық есебінен алынды
2003 жылғы ақпаннан 2008 жылғы ақпанға дейінгі кезең ішінде
2009 жылғы 1 наурыздағы жинақтаушы зейнетақы қорларының нақтылы кірісінің
Кесте 18
2009 жылғы 1 наурыздағы жинақтаушы зейнетақы қорларының нақтылы кірісінің
«БТА» АҚ ЕҰ «БТА Қазақстан ЖЗҚ» АҚ 69,92%
"Қазақстан Халық Банкі ЖЗҚ" АҚ 36,43%
"Капитал ЖЗҚ" АҚ 35,65%
"Отан" АЖЗҚ» АҚ 35,93%
"Д.А. Қонаев атындағы АЖЗҚ" АҚ 32,61%
Кесте18 жалғасы
"Атамекен ЖЗҚ" АҚ 29,06%
"Қазақмыс" ЖЗҚ» АҚ 30,12%
"ҰларYмiт" ЖЗҚ» АҚ 29,55%
"Қорғау" ЖЗҚ» АҚ 26,05%
"НефтеГаз-ДЕМ" ЖЗҚ» АҚ 23,14%
"Сенім" АЖЗҚ" АҚ 23,42%
"Грантум" ЖЗҚ» АҚ 20,50%
"МЖЗҚ" ЖЗҚ» АҚ 20,27%
Қайнар көзі: БТА Банкі АҚ жылдық есебінен алынды
2005 жылғы ақпаннан 2009 жылғы ақпанға дейінгі кезең ішінде
Клиенттері:
"БТА" АҚ
"Арселор Миттал Теміртау " АҚ
"Қостанай минералдары " АҚ
"Богатырь Аксес Көмір " ЖШС
"КазАтомПром " ҰАК
"Қазақстан коммуникациялық желілері" ЖШС
"Астана-Энергосервис " АҚ
"Үлбі металлургиялық зауыты " АҚ
"Цесна Корпорациясы " АҚ
"Central Asia Cement " АҚ
"Астана-Финанс " АҚ
БТА құрылымындағы қор
«БТА Банк» АҚ — Қазақстандағы жүйе құраушы банк,
БТА тобына кірген компаниялар:
«ТұранӘлем Секьюритис» ТӘБ ЕҰ АҚ Мекенжайы: 050060, Қазақстан Республикасы,
"БТА ORIX Лизинг" АҚ Мекенжайы: 050004, Қазақстан Республикасы, Алматы
«ТұранӘлем Банкі» АҚ ЕҰ «БТА Қазақстан ЖЗҚ» АҚ
Мекенжайы: 050040, Қазақстан Республикасы, Алматы қ., Жандосов к-сі, 2
Веб-сайты: http://pfbta.kz
«БТА Ипотека» «ТұранӘлем Банкі» АҚ еншілес ипотекалық ұйымы АҚ
Мекенжайы: 050008, Қазақстан Республикасы, Алматы қ., Абай д-лы, 52Б
Веб-сайты: http://ipoteka.kz
«Лондон-Алматы» сақтандыру компаниясы» АҚ Мекенжайы: 050059, Алматы қ., Самал-1,
«БТА Жизнь» ТұранӘлем Банкінің өмірді сақтандыру жөніндегі еншілес компаниясы»
«БТА Забота» ТұранӘлем Банкінің еншілес сақтандыру компаниясы» АҚ
Мекенжайы: 050026, Қазақстан Республикасы, Алматы қ., Әйтеке би к-сі,
Веб-сайты: http://btazabota.kz
«БТА Сақтандыру» ТұранӘлем Банкінің ЕК» АҚ Мекенжайы: 050026, Қазақстан
«Şekerbank T.A.Ş.» (Түркия Республикасы) Мекенжайы: Бюйукдере к-сі, №: 171,
Веб-сайты: http://www.sekerbank.com.tr
«Первое кредитное бюро» ЖШС Мекенжайы: 050004, Алматы қ., Наурызбай
«Қазақстан» корпоративтік қоры Мекенжайы: Астана қ., Бегалин к-сі, 69
«Темiрлизинг» АҚ Мекенжайы: 050008, РК, Алматы қ., Абай д-лы,
Веб-сайты: http://www.temirbank.kz/ru/leasing/
Теmir Capital B.V. Мекенжайы: Schouwburgplein 30-34, 3012 CL, Postbus
BTA Finance Luxembourg Мекенжайы: 46 A, Avenue J.F.
TuranAlem Finance B.V. Мекенжайы: 3012 CL Rotterdam, The Netherlands
«ТұранӘлем Финанс» ЖШҚ (Ресей) Мекенжайы: Ресей, Мәскеу қ., Мир
«БТА Финанс» ЖШҚ (Ресей) Мекенжайы: Ресей, Мәскеу қ., Мир
«Абсолют» ЖШҚ (Ресей) Заңды мекенжайы: Ресей, 115172, Мәскеу қ.,
Акционерлер
Қор акционерлері:
1. «БТА Банк» АҚ
2. Қарағанды облысы тау-кен металлургия өнеркәсібі еңбекшілерінің кәсіби одағы
3. Қазақстан Республикасының көмір өнеркәсібі жұмыскерлерінің кәсіби одағы;
4. Жеке инвестициялық компаниялар.
Қор өкілдіктері
Бас офис 050040, Алматы қ., Жандосов к-сі, 2, 317,
тел. 8(727) 266 33 00
Өкілдіктер мен агенттік пункттердің мекенжайлары мен телефондары, Салымшы
Қордың 10 жылдығы – қорытынды шығару үшін жеткілікті мерзім.
Көптеген жылдар бойы Қордың тұрақтылығы, ашық, мөлдір болуы және
Қазақстанның зейнетақы реформасы. 10 жылдан кейін. Қалай болды.
Міндетті зейнетақы жарналары есебінен зейнетақымен қамсыздандыру туралы зейнетақы шарты.
2001 жылы құрылған Қазақстанның Даму Банкі бүгінгі күнде мемлекеттік
ЖЗҚ инвестициялық портфель келесі қаржылық құралға біріктірілген: мемлекеттік бағалы
Қазақстандық эмитеттердің мемлекеттік емес бағалы қағаздарына және банктік депозиттерге
Қазір зейнетақы қорларына активтерді өзіндік басқаруға құқық берілді. Зейнетақылық
Егер ЖЗҚ немесе оның жекелеген қорлары зейнетақы активтерін өздері
Жинақтаушы зейнетақы қорының меншік капиталы құрылтайшылар мен акционерлердің жарғылық
Қазақстан Республикасының Ұлттық банкі тарапынан төленген жарғылық капиталдың барынша
Жинақтық қордың табыстары негізінен: комиссиялық сыйақылардан; меншік активтерді инвестициялаудан
Осының нәтижесінде комиссиялық сыйақысының көлемін қалыптастырудағы инвестициялық табыстың рөлі
Заң салымшылардың мүдделерін қорғайды, сондықтан ол жинақтаушы зейнетақы қорына
- құнды қағаздар нарығында ұйымдастырылған мәмілелерден басқа зейнетақылық активтердің
- кез келген тәсілмен қарыздар беруге;
- зейнетақылық активтердің құрамына енетін құнды қағаздарды, оларды қайтара
- маржа бойынша кез келген құнды қағаздарды сатып алуға;
- зейнетақылық қордың (басқарушысының) иелігіне жатпайтын және жинақтық қордың
- кез келген түрдегі кепілдемелер мен кепілдіктерді беруге, зейнетақылық
- өз мүддесі үшін кез келген тәсілмен зейнетақылық активтерді
- зейнетақылық активтердің инвестициялары бойынша кепілдіктері немесе уәделері бар
Осы шаралардың барлығы зейнетақылық активтердің төмендеуінің немесе шығынға ұшырауының
Жинақтық қорлардың және олардың акцияларын ұстаушылар болып табылатын құрылтайшыларының
3 ҚАЗАҚСТАННЫҢ ЗЕЙНЕТАҚЫ ЖҮЙЕСІНІҢ БҮГІНГІ ЖАҒДАЙЫ, ПРОБЛЕМАЛАРЫ ЖӘНЕ ОНЫ
3.1 Қазақстанда жинақталған зейнетақы қорының даму жағдайы
Зейнетақы қорының инвестициялық қызметінің нақты табыс көрсеткіші 2011 жылы
Осылайша, зейнетақы қорының кері табыстылығына жүйелік себептер әсер етті
Зейнетақы активтерін инвестициялаудың басты проблемасы қаржы құралдарының ұсынысының зейнетақылық
Инвесторлар арасындағы жоғары деңгейдегі бәсекелестік, сондай- ақ ішкі нарықтағы
ЖЗҚ мен активтерді басқарумен айналысанын ұйымдар зейнетақы активтерін салудан
Қазақстандық зейнетақы жүйесінің ерекшелігі мен проблемасы ол зейнетақы қорын
Келесі проблема – жұмыс беруші қызметіне байланысты, міндетті зейнетақылық
Жеке проблема, ол әйелдер мен өз бетімен жұмыспен Қазақстан
ЖЗҚ отандық қаржылық институт ретінде мемлекетке қызмет етуі керек,
Зейнетақы активтерін инвестициялаудың ағымдық төмен табыстылығы (инфляция деңгейінен төмен)
Сауда мен индустрия Министрлігінің құрылыс материалдары, конструкциялардың өндірісін өсіру
Жинақтаушы зейнетақы қорлары Мемлекеттік тұрғын үй құрылысы туралы Бағдарламасындағы
ЖЗҚ жоғарғы технологияны дамыту саласы бойынша ірі инфрақұрылымдық және
Отандық кәсіпкерлерді қолдауды (нарыққа енгізу, нарық үлесін қамту, нарықта
Зейнетақы қоры тек қана ішкі бағалы қағаздар нарығын дамытуды
ЖЗҚ салымшыларды жинақтаушы зейнетақы жүйесіне белсенді қатысуды келесі артықшылықтарды
- ипотекалық және тұтынушылық несие алған кезде жинақталған зейнетақы
- зейнетақыға шыққан кезде өз жеке кіші бизнесін ашады
Үкімет пен Ұлттық банк жинақтаушы зейнетақының табыстылығына кері әсер
ЖЗҚ инвестициялық шешім қабылдауға құқылы, сондықтан өз зейнетақы қор
Зейнетақы жүйесінің субьектілері, соның ішінде зейнетақы активтерін инвестициялық басқаруды
Бәсекелестік тудыратын қаржы институттарына қарағанда зейнетақы қорларында мемлекеттік бағалы
Теориялық тұрғыда зейнетақымен қамту бірін – бірі толықтырушы көптеген
Қазақстанның зейнетақы жүйесі экономиканың үлкен сферасын инвестициялауға мүмкіндік бар.
Жемісті қызмет атқару үшін менеджерлердің қаржы қатынастарының жүйесіне, қаржы
ЖЗҚ қаржылық менеджменті төменде көрсетілгендей қаржы қатынастарының өзара байланысқан
- қордың тәжірибелік қызметінде қаржы құралдарының жүйесін қолдану арқылы
- қаржылық жоспарлау, болжау, ақша ағымдарын зерттеу және тексеру;
- қордың қаржы орталығының деңгейін көтеру резервтерін бағалау;
- зейнетақы активтерінің және қордың өздік активтерінің тиімді инвестиция
Инвестициялық және қаржы шешімдерінің теңбе- тең маңызды болуы келесі
біріншіден,салымшылар төлеген қаражат инвестициялардың ең негізгі көзі болғандықтан инвестиция
Екіншіден, инвестициялар келісімшарт жасау кезінде орта және ұзақ мерзімді
Қаржыландырудың мерзіміне қарамастан қордың қаржы шешімдері міндетті түрде табысты
Қаржы менеджментінің тұжырымдамасында екі маңызды жай бар, олар:
Жинақтаушы қордың менеджерінің қаржы шешімдері сыртқы ортамен тікелей байланысты.
Ақша ағымдарының ағымы үздіксіз болу маңыздылығы.
Жинақтаушы зейнетақы қорының қаржылық менеджменті алдына қойған стратегиясына байланысты
Оған қоса жинақтаушы зейнетақы қоры қызметінің тиімді болуы басқа
Стратегия- кіріс пен шығыс, бюджеттік қаржыландыру, қордың нарықтағы бәсекелестік
Қазіргі уақытта тек Мемлекеттік жинақтаушы зейнетақы қоры ғана ұлттық
Осы уақытта зейнетақы жинақтарын сақтандыру ісін дамыту республикамыздың жинақтаушы
Сақтандыру компаниялардың зейнетақымен қамтамасыз етуінен айырмашылығы зейнетақы жинақтарын сақтандыру
Жинақтаушы зейнетақы қордың өзіндік қаржыларын орналастыру мәселесіне тоқталсақ, біздің
- инвестиция қоржынын жан- жақты дамыту;
- жұмысшылардың зейнетақы қордың табысты жұмыс атқаруына қызығушылығын арттыру;
- тәжірибелі мамандардың жинақтаушы қорлардан басқа бәсекелес құрылымдарға кетуі
- халықты тұтыну несиемен қамтамасыз ету арқылы халықтың тұрмыс
- несиенің қайтарылуы толық қамтамасыз етіледі.
Қаржыны басқарудың тиімді амалы жинақтаушы зейнетақы қорын басқару жүйесінің
3.2 Қазақстанның жинақталған зейнетақы қор жүйесін жетілдіру жолдары және
Зейнетақы қорлары дүниежүзіндегі ірі институционалдық инвесторлар болып табылады. Мысалы,
Қазастанда жинақтаушы зейнетақы жүйесінің қызмет ету жылдарында қажетті инфрақұрылым
- жинақтаушы зейнетақы қорлары;
- зейнетақы активтерін инвестициялық басқаратын ұйымдар кастадион – банктер;
- өмірді сақтандыру компаниялары.
Зейнетақы жүйесінің қатысушылары ретінде зейнетақы қорлары шығады, олардың маңызды
Зейнетақылық сызбалар қордың қаржылық қызметінің спецификалық жоспары, ол жинақтаушы
Зейнетақылық сызбаларда келесілер анықталады:
зейнетақылық салымдарды салудың уақыты мен көлемі;
зейнетақылық шотқа салымдардың аударылу ережелері;
инвестициялық кірісті орналастыру реті және салымдар мен төлемдердің көлемінің
зейнеткерлікке шығу шарттары;
зейнетақылық төлемдерді жүргізу уақыты мен көлемі;
зейнеткерлікке шығу алдында қор қатысушыларының немесе салымшының зейнетақылық жинақты
зейнетақы жинағына меншік ету құқығы мен зейнеткерлікке шыққанға дейін
табыстылық деңгейі бойынша қор міндеттемелері;
шығындарды есептеу реті, сақтандыру резервін құру және шығындалу және
Жоғарыда келтірілген ЖЗҚ қаржылық қызметінің зейнетақылық сызбаларымен реттелінетін негізгі
«Зейнетақылық сызба» ұғымы нарықтық экономикадағы елдердің зейнетақы қорлары қызмет
Зейнетақылық сызбалардың классификациясын толық қарастырсақ:
Зейнетақы қоры мен салымшы арасындағы міндеттемелердің пайда болуы бойынша;
а) бекітілген салымдар мен сызбалар, онда салым салу міндеттемелері
б) бекітілген төлеу сызбалары кезінде зейнетақы төлеу бойынша зейнетақы
Салым төлеуі бойынша:
а) жеке- зейнетақылық салымдарды жұмысшы енгізеді
б) корпоративті- зейнетақылық салымдарды төлеуші ретінде жұмыс беруші шығады
в) аралас- жұмысшы да, жұмыс беруші де төлеуші ретінде
Зейнетақылық сызбаға қатысу бойынша:
а) міндетті- зейнетақы қорының барлық салымшылары өздерінің зейнетақылық сызбасына
б) еркін- зейнетақы қорының қосымша зейнетақылық жоспарына салымшылардың өз
Кесте 19
Зейнетақылық сызықтардың классификациясы
Категория Зейнетақы сызбаларының түрлері
Зейнетақы қоры мен салымшылары арасында пайда болатын міндеттемелер бойынша
бекітілген төлемдер сызбасы
Салымды төлеушілер бойынша жеке
корпоративті
аралас
Зейнетақы сызбасында қатысу бойынша міндетті
еркін
Ақша қаражаттарын пайдалану бойынша қорланушы
бюджеттік
Ақша қаражаттарын құру және орналастыру бойынша дәстүрлі
жинақтаушы
сақтандыру
өндірістік
Қайнар көзі: ЖЗҚ мәліметтері бойынша жасалды
Ақша қаражатын қолдану бойынша:
а) қор жинаушы- бұл сызбалар бойынша зейнетақылық төлем жүргізу
б) қор құрмайтын сызбалар деп зейнетақылық төлем салымшысының ағымдағы
Ақша қаражаттарын құру және орналастыру бойынша:
а) жинақтаушы зейнетақы сызбасы бойынша ақша қаражаттары жинақталмайды, жұмыс
б) жинақтаушы зейнетақы сызбасы кезінде салымшы өз салымына толықтай
в) сақтандыру зейнетақы сызбасына сәйкес бекітілген көлемде өмірлік зейнетақы
г) өндірістік сызба, сақтандырудан ерекшелігі зейнетақы қорының салымшыларының миграциясын
ҚР қазіргі кезде зейнетақымен қамсыздандырудың проблемаларының бірі кәсіби зейнетақы
Бір жағынан, ауыр жағдайда жұмыс істейтіндер мен зейнетақымен қамсыздандыру
Кәсіби зейнетақы жүйесі бекітілген төлемдермен, әрі салымдармен, дәстүрлі жинақтаушы
Екінші жағынан, ішкі нарықта шетел нарығына қарағанда жоғары табыстылық
Оның себептері- долларға қатысты теңге курсының тұрақтануы, қаржылық құралдардың
2010 жылға дейін ЖЗҚ инвестициялық табыстың төмендеуінің себебі бағалы
Жүргізілген талдау ЖЗҚ үшін ең үлкен проблемаларды көрсетеді, инвестициялық
ҚОРЫТЫНДЫ
Мемлекеттік жинақтаушы зейнетақы қорының міндеттері:
Зейнетақы мен жәрдемақы төлеуге арналған қаражаттар жинау, сондай –
Аймақтық әлеуметтік бағдарламаларды қаржыландыруға қатысу.
Зейнетақы қорының ерекшелігі ол өзінің салымшыларының зейнетақы белсенділігін жинақтай
Зейнетақы жүйесі- бұл анықталған бөліктер, табиғаты әрқилы реттелген компонентерден
Зейнетақы жүйесінде иерархия көп дәрежелі қарым- қатынаспен сипатталады.
Әрбір элемент жүйеде белгілі анықталған орынға ие және әлеуметті
Зейнетақы қорларының қаражаттары мынандай көздерден құралады:
1. меншік нысанынан тәуелсіз барлық шаруашылық органдары төлейтін сақтандыру
2. жұмыскерлердің еңбекақысының бір бөлігі;
3. жеке еңбек әрекетімен айналысатын азаматтардың сақтандыру жарналары;
4. жоғары тұрған органдардың қаражаттары;
5. артық қаражаттар(олар бағалы қағаздар мен депозиттерден пайда табу
6. ерікті жарналар.
Зейнетақы корының шығындалуының бағыттары:
1. заңнамаға сәйкес зейнетақы төлеу;
2. заңмен бекітілген жастан бастап баланы бағуға кеткен жәрдемақы
3. материалдық көмекке кеткен бір жолғы төлемдер;
4. зейнетақының индексациялауына байланысты оны жоғарлатуға жұмсалатын шығындар;
5. резервті ғылыми техникалық базаларды жетілдіруге, қысқа және ұзақ
Тұрғындарды зейнетақы жүйесімен қамтамасыз ету, білім берудің әр бөлімшесі
Зейнетақының Қазақстанда енгізілуіне негіз болған, «1994 жылдағы Республикалық бюджет»
Зейнетақымен қамтамасыз етуді реттеуші бюджеттегі кейбір қиыншылықтарды жеңуге, зейнетақыны
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
1.«Болашақтың іргесін бірге қалаймыз!» Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ә.Назарбаевтың Қазақстан
2. Назарбаев Н. Жаңа әлемдегі жаңа Қазақстан // Егемен
3. Баймұратов О. Қазақстан қаржы нарығы: Оқу құралы.-Алматы:Экономика, 2007.
4. Мельников В.Д., Ли В.Д. Қаржының жалпы курсы: Оқу
5. Баймуратов У. Финансы Казахстана //Том 2. Избранные научные
6. Исахова П. Халықты әлеуметтік қорғау жүйесіндегі зейнетақы қорларының
7. Адамбекова А. Анализ пенсионного рынка Казахстана// Қаржы-қаражат. –
8. Акишева А.С. Проблемы и перспективы развития профессиональных пенсионных
9. Абдыкалиева Г. Мировой опыт пенсионного обеспечения// Экономика и
10. Айтуған А. Жинақтаушы зейнетақы қоры меншік капиталына әкелетін
11. www.enbek.gov.kz
12. www.e.gov.kz
13. www.salyk.kz
14. www.gcvp.kz
15. www.qz.government.kz
16. www.afn.kz
17. ҚР Қаржы нарығын және қаржы ұйымдарын реттеу
18. БТА Банк АҚ 2008 – 2010 жылдардағы жылдық
19. www.bta.kz
20. Парамонов В.В. Экономика Казахстана. Алматы: Ғылым, 2007. –
21. Шибутов Д.Х. Проблемы развития накопительной пенсионной системы Казахстана//
22. ЖЗҚ мәліметтері
76
МЖЗҚ
Мемлекеттік емес ЖЗҚ
Жинақ зейнетақы
Еңбек зейнетақысы
әлеуметтік зейнетақысы
Мемлекеттік емес зейнетақы жүйесі
Мемлекеттік бөлінген жүйе
Аралас ҚР зейнеткерлерді қамтамасыз ету жүйесі
Барлық елдердің салымшылары
Мемлекеттік зейнетақы төлеу орталығы
Банк
Зейнетақы жинақ қоры
Зейнетақы активтерін басқару
1
2