Нарықтық экономика


Экономикалық жүйе- экономиканың өзара байланысқан және реттеліп жүйелендірілген элементерін
Кез- келген мемлекеттің саясаты сол экономикалық жүйедегі рөлін анықтайды.
Ұлы ағылшын экономисті Альфред Маршалл
Шаруашылық қызмет - бұл адамның
Адамдардың шаруашылық қызметі-бұл экономикалық теорияның
Қоғамдық институттардың жүйесіндегі мемлекеттің ерекше орыны мемлекеттің
Біріншіден, бақылау мемлекеттің тұрақты қызметі ретінде барлық атқарушы органдарының
Екіншіден, жергілікті басқару органдарының бақылауы, күрделі емес болып бақылаудың
Үшіншіден, бақылау демократияның принциптеріне сәйкес, қоғамның қатысуымен жүргізілуі қажет;
Төртіншіден, жергілікті басқару органдарының бақылауы нақты мемлекеттік экономикалық,
Бесіншіден, Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес бақылаудың нақты сапасын
Сонымен бірге қазіргі нарықтық экономика жағдайында, басты проблемалардың бірі-
Барлық экономикалық жүйелерде мемлекет экономиканың реттеуін жүргізеді. Қазақстанда
Қазіргі Қазақстанның экономикасына шолу жасайтын болсақ, онда
Өндірістік саласының қуаттылығының әлсіздігі;
Инфляция;
Жұмыссыздық;
Әлемдік қаржылық дағдарыстың әсері.
Аталғандардың барлық проблемаларының шешілуі – мемлекет тарапынан қолданылатын шаралар
Өндірісті дамытуға жасалынатын шараларын атап кететін болсақ, оған мемлекет
Осы дипломдық жұмыстың басты мақсаттары келесілер жатады:
Экономикалық жүйенің мәнін мен ерекшелігін қарастыру;
Қазіргі нарықтық экономиканың жағдайын сипаттау;
3. Қазақстанның экономикасындағы мемлекеттің
Дипломдық жұмыстың тақырыбының өзектілігі Қазақстанның экономикасын мемлекеттік реттеудің мен
Осы жұмыста экономикалық жүйелердің қалыптасуының теориялық зерттеулері қарастырылған.
Дипломдық жұмыс келесі үш бөлімнен тұрады.
Бірінші бөлімінде, экономикалық жүйенің түсінігі, түрлері мен тарихы
Екінші бөлімінде, экономикадағы мемлекеттің функциялары, реттеу ерекшеліктері сипатталады.
Үшінші бөлімінде, Қазақстанның экономикасының жағдайы қарастырылып, болашақтағы
1.Экономикалық жүйенің теориялық негіздері
1.1 Экономикалық жүйенің мәні, түсінігі мен ерекшеліктері
Ерте заманнан адамзат қоғамдастығы өзінің дамуында әртүрлі экономикалық
Объективті түрде қызмет ететін экономикалық жүйелер теориялық экономикалық
Одан кейінгі экономикалық жүйелердің арасында келесі экономистердің жасалған теориялық
Экономиканың жүйелі мінездемесі бар екенің И.Т. Посошков, А.И.
Экономикалық жүйе – бұл қоғамда ұйымдастырылу
Экономикалық жүйенің негізгі элементтері болып: ресурстарға жеке меншік түрлері
субъектілер арасындағы экономикалық байланыстар жатады.
Жүйе келесі негізгі белгілермен ерекшелінеді:
1.Өндіріс қүралдарының жеке меншік түрімен;
2. Экономикалық басқару қызметтерімен,
және амалдарымен.
Кез-келген елдің экономикасы жеке тәуелсіз ірі жүйесі болып, өзіне
Коғамның шаруашылық өмірінде экономикалық жүйе типінен тәуелсіз арнайы
Экономикалық жүйенің функционалдық маңызды шарттарының бірі қоғаммен танылған және
Шын экономикалық қатар екі шарт негізінде жүзеге асады:
1) мемлекеттік шекарада арнайы территория болуы керек;
2) тәртіптерді тұжырымдайтын, ішкі тәртіптерді сақтайтын,
дамитын және тіршілік ететін қатарлардың механизмі мен сипатын
анықтайтын, мемлекеттің территориялық тұтастығын қамтамасыз
ететін, жергілікті және орталық үкімет үйымдары болуы қажет.
Экономикалық жүйе тұрақты түрде дамуда болып, өзіне келесі ерекшеліктерін
Тұтастылық;
Тұрақтылық;
Қозғалыстық;
Қарама-қайшылық;
Реттілік.
Қарама-қайшылық жүйенің дамуының кезіндегі туындайтын қарама-қайшылықтар жатады. Жүйе даму
Экономикалық әдебиеттерде шаруашылық (экономикалық) жүйелерге көзқарастары әртүрлі қалыптасқан. Экономистердің
Е.А. Преображенскийдің айтуынша, әртүрлі шаруашылық
Аталған теориялық сипаттама
Экономистердің екінші жағы әртүрлі экономикалық жүйелер
Қазіргі конвергенциясының (лат. Converqere жақындату
Аталған екі көзқарастардың қарама-қайшылығы бір тенденциясының екінші тенденцияға ауысуы
Экономика ғылымының тарихы көрсеткендей, экономикалық
Осы белгілердің терең қарастыруымен сәйкес,
Құрылымды құрайтын белгілер;
Әлеуметтік экономикалық белгілер;
Көлемдік және динамикалық белгілер.
Экономикалық теорияның курстарында нарықтық, әміршіл-әкімшіл
Нарықтық экономика қазіргі кезде дамыған және дамушы елдерде көп
Әміршіл-әкімшіл экономика орталықтандырылған басқару арқылы мемлекеттік жоспарларды құрумен,
Экономикалық жүйелерді қарастыра отырып, олардың тарихына жалпы шолуды жасау
Аралас экономика жоғарыда аталған екі экономикалық жүйелердің элементерінің
Экономикалық жүйелердің сыныптамасы сонымен бірге өткен уақыты мен болашақтағы
Олар ұсынылған экономикалық жүйелердің айырмашылығының
Экономикалық жүйе ғасырлар бойы қалыптасқан болатын. Оның өзгеруі
Индустриалдық қоғамға дейінгі кезең;
Индустриялдық қоғамға дейінгі кезеңде натуралды ауылшаруашылық өндіріс дамыған еді.
Өндірушінің өндірістік процесіндегі орыны, қызметі, мақсаты, шығарылатын өнімнің көлемі,
Индустриалдық қоғамға дейінгі кезеңінде нақты аграрлы экономика дамыған болатын.
Индустриалды кезең;
Адамдармен жасалған еңбек құралдарының
Ғылыми-техникалық прогресс, өндірістік революция жеке адамдардың тәукелділігінің орына,
Ал өндірушілер арасындағы байланыстардың дамуы
Постиндустриалды кезең;
Ғылыми-техникалық прогресс пен өндірістік революцияның әсері одан әрі
Егер неолитикалық революциясының нәтижесінде постаграрлы
1980 жылдардың ортасында қызмет көрсету
Егер аграрлы экономикада негізгі элементті жер, ал индустриалды
Ал жаңа технологиялар «жоғары білімді интеллектуалды мамандар» жұмысының нәтижесіне
Егер индустриалдық қоғамға дейінгі кезеңде
Ғылыми-техникалық революция жеке адамдардың индивид түрде өмір сүруге
1.2 Экономикалық жүйенің типтері, модельдері мен даму кезеңдері
Экономикалық жүйенің типтерін мен модельдерін қарастыруды бастай отырып,
Соңғы екі жүз жылдың ішінде әлемде әртүрлі экономикалық жүйелер
1 кесте - Экономикалық жүйелердің ерекшеліктері
Негізгі мінездемелері Нарықтық экономика Әкімшіл-әміршіл экономика Аралас экономика
Өндірістің жалпылануының масштабтары Кәсіпорынның шегінде өндірістің жалпылануы Жеке меншіктің
Меншіктің басымдылығы Жеке кәсіпкерлердің экономикалық қызметі Мемлекеттік қызметтің
Бюджетті шектеудің формасы Қатаң Жұмсақ -
Еңбекке ынталандыру Факторлы табыстар (еңбек ақы, табыс ) Социалистік
Өндірістің негізгі принципі Сұраныс пен ұсыныстың теңдігі Жоғарғы үкімет
Экономиканы реттеу Жеке капиталдың өзін-өзі реттелуі, мемлекеттің рөлінің аздығы
мемлекеттің қатаң бақылауы Сұраныс пен ұсынысты ынталандыру үшін ұлттық
Бәсекелестіктік Бар Жоқ Бар
Көлеңкелі экономика Жоқ Бар Мемлекетпен тиым салынған тауарларға
Баға қою Өндірістің құлдырауын болдырмауға сәйкес жүргізіледі Мемлекет тұрақты
Еңбек ақы Жұмыс күшіне сұраныс пен ұсыныс арасындағы байланысының
«Экономикс» кітабының авторлары-американдық
Қазіргі кедегі сыныптамасы мүлдем өзгермеген, оларды тек сәл басқаша
Нарықтық жүйелерге келесілер жатады:
Таза капитализм;
Қазіргі дәуірінің капитализм.
Нарықтық емес жүйелерге жататындар:
Дәстүрлі;
2. Әміршіл-әкімшіл.
Таза капитализм - нарықтық шаруашылықтың негізіндегі құрылады.
Қазіргі дәуірінің капитализімі басқа экономикалық жүйелерге қарағанда икемді,
ХХ ғасырдың екінші жартысында ғылыми-техникалық революция мен
Дамыған нарықтық экономикасында шаруашылық механизімінің өзгерістері маңызды орын
Сонымен бірге жоспарлы әдістерінің макро деңгейіндегі дамуы экономиканы мемлекеттік
Өндірісті басқарудың маркетингтік жүйесі өндіріске
2 кесте -Таза капитализм мен қазіргі дәуірінің капитализмді
салыстыру
Өндірістің жалпылануының көлемі Кәсіпорынның шегінде өндірістің жалпылануы Ұлттық
Меншік формасының маңызды бөлігінің алуы Жеке капиталистер- кәсіпкерлердің экономикалық
Экономиканы реттеу Тәуелсіз нарығында жеке капиталдың өзін-өзі реттелуі, мемлекеттің
Әлеуметтік кепілдемелер Азаматтардың жұмыссыздық, кәрілік, ауырған
Мемлекеттік салалық және жалпы ұлттық
Білім мен ғылым жүйесін қаржыландыру;
Халыққа медициналық қызметті жетілдіру;
Әлеуметтік қажеттіліктер.
Қазіргі кезде нарықтық экономикасы бар дамыған елдердің әлеуметтік қамтамассыздандыруға
Дәстүрлі жүйе;
Экономикасы ыз дамыған елдерде экономиканың дәстүрлі жүйесі қалыптасқан.
Ұлттық кәсіпкерліктің аз дамығандығына қарамастан, бұл елдерде шетел капитал
Қоғамның өмірінде маңызды рөлді саяси-әлеуметтік прогреске жол
Экономикалық басымды бағыттардағы мақсаттарды шешілуі әртүрлі ерекшеліктерді ескеруімен орын
Әкімшілік-әміршілдік экономика (коммунизм, жоспарланған- орталықтандырылған). Бұл жүйе бұрыңғы КСРО
Әкімшілік-әміршілдік жүйенің шаруашылық механизімінің ерекшеліктеріне тоқталайық.
Біріншіден, шаруашылық механизімінің барлық кәсіпорындардың басқарылуы мемлекеттік жоғарғы басшыларының
Екіншіден, мемлекет өндірісті мен шығарылатын
Үшіншіден, мемлекеттің басқарушылық аппараты
Шектен тыс орталықтандырудың жүргізілуінің нәтижесінде
Шаруашылықтың мемлекеттендірілуі тауарлар мен қызметтер нарығындағы шегі
Әкімшілдік-әміршілдік экономикасынан тұратын елдерде жалпы экономикалық міндеттердің шешілуі
Материалдық игіліктердің, қаржылық пен еңбек ресурстардың орталықтандырылған қайта
Бұл жүйенің әлсіздігі мен экономиканы дамуының интенсивті типіне көшуіне
Кез-келген экономикалық жүйесінің шегінде, мемлекеттердің тарихына, дәстүрлеріне, экономикалық дамудың
Американдық модель;
Американдық модель кәсіпкерлікпен айналысатын белсенді тұлғаларға көмегін
Жапондық модель;
Жапондық модель халықтың өмір сүру
Шведтік модель;
Осы модельдің негізгі ерекшелігі ол әлеуметтік экономика саясатының жоғары
Бұл модель экономистердің айтуынша «функционалды социализация» деген атқа ие
Жоғарыда қарастырылғанына сәйкес соңғы екі жүз
Аталған экономикалық жүйелердің терең зерттеуін жүргізейік.
Нарықтық экономика;
Таза капитализм немесе таза бәсекелестік кезеңінің капитализмі (laissez
Нарықтық жүйе жекелеген шешімдерді қабылдау мен оларды
Экономикалық дамудың нарықтық механизіміндегі фундаментальді міндеттеріне келетін болсақ, олар
Кәсіпкерлер тауарларды өндіре отырып, табысты максималды алуды
Таза капитализмнің қорғаушылардың айтуынша, мұндай жүйе
Нарықтық жүйесін бағалайтын болсақ, онда
Аралас экономика;
Әр түрлі шаруашылықтардың формаларының, яғни білім, өркениет жүйесінің
Аралас экономикалық жүйелер әртүрлі тарихи жағдайларда болатын. Мысалы: бұрыңғы
Дамушы елдердің (әсіресе аз дамыған елдердің) аралас экономикасы экономикалық
Экономикасы дамыған елдердің аралас экономикасы (дамыған аралас экономикасы).
Аралас экономиканың идеялары соңғы екі жүз жылдың аралығында пайда
Бұл өзгерістер күрделенген формаларында нарықтың, мемлекттің экономиканы реттеудің, жеке
«Аралас экономика» термині бастапқыда нақты ешқандай мағынаны бермейді.
Аралас экономиканың аталған талқылаулар бір-біріне қарама-қайшы келмейді. Аралас экономика
Аралас экономиканың параметрлері қалыпты дербестілікпен
Қазіргі кезде аралас экономика, тұтастай
Аралас экономика басқа экономикалық жүйелердің құрылымдық элементтерінің
Аралас экономиканың модельдері;
Нақты түрде әр түрлі елдерде аралас экономиканың әр түрлі
Материалды техникалық базасы;
Мемлекеттің тарихи және саяси қалыптасу жағдайының ерекшеліктері;
Әлеуметтік-саяси күштерінің әсері.
Модельдердің қарастыруын бастайық.
Американдық модель – либералды нарықтық – капиталистік модель
Германдық модель – нарықтық шаруашылығының әлеуметтік моделі болып
Мемлекеттің негізгі міндеті- нарықтың эффективтілігі мен әлеуметтік әділеттілігі
Жеке азаматтардың бостандығы- нарықтық механизімінің қызметінің шартты ретінде,
Әлеуметтік теңдік- өндіріске салынған қаржылық капиталдың қайта бөлінуінің нәтижесінде
Антициклдық реттеу;
Технологиялық және ұйымдастырушылық инновацияларды ынталандыру;
Құрылымдық саясатының мінез-құлықтары;
Бәсекелестікті қорғау және қамтамасыз ету.
Аталған мінездемелер Германдық моделінің мен әлеуметтік нарықтық экономикасының негізгі
Шведтік модель;
Шведтік модель - әлеуметтік-демократиялық моделі болып табылады. Бұл
Жапондық модель;
Жапондық модель - корпортивті капитализмнің реттеуін қарастыратын модель болып
1.Капиталдың жиналуы;
2. мемлекет жағынан экономикалық дамуын реттеу;
3. Корпоративті бастамашылығының әлеуметтік мағынасының
жоғарлығымен жүргізілетін инвестициялық және сыртқы
экономикалық саясаты.
Модельдерге жалпы шолуды аяқтай отырып,
Аралас шаруашылығының жүйесі;
Әлеуметтік – нарықтық шаруашылығының саяси-экономикалық концепциясы экономикалық бостандықты, кепілдендірілген
Нарықтық шаруашылық- шаруашылықтың бостандығын сипаттайды. Ол жеке сатып алушылардың
Нарықтық экономиканың нарықтық бостандығының сақталуымен мемлекеттік қызметінің кеңеюі әлеуметтік
Сондықтан әлеуметтік экономиканың бағыттарына
Экономикалық өсуді мен экономикалық тұрақтылықты қамтамассыз ету;
Әлеуметтік қамтамасыз ету және әділеттілік;
Бәсекелестікті қорғау және дамыту шаралары;
Саяси тұрақтылығын қамтамасыз ету.
Қазіргі аралас экономиканың шаруашылық механизмін қарастырсақ, оның өзгеруін байқаймыз.
2. Экономикалық жүйедегі мемлекеттін орны
2.1 Мемлекет- экономикалық бостандықтың қорғаушысы ретінде
Адамзат шаруашылық қызметті жүзеге асыру үшін келесілер
Өз еңбегінің нәтижелерін еркін пайдалану;
Кәсіпкерліктің еркіндігі (өз еркімен таңдау, шешімдерді қабылдау);
Келісім-шарттарды жасаудың бостандығы (нақты меншікті пайдаланудың формаларын жүзеге асыруды
Аталған бостандықтардың құрылымын мазмұны дегеніміз не? Сол сұраққа жауап
Өз еңбегінің нәтижелерін еркін пайдалану- оның мағынасы кез-келген адамның
Кәсіпкерліктің еркіндігі- бұл экономика саласында жеке тұлғалардың қызмет ету
Келісім-шарттарды жасаудың бостандығы- бұл адамның өз еңбегімен жасалған игіліктерді
Сонымен бірге мемлекеттің міндеттеріне тоқталатын болсақ, олар
Экономистердің арасында экономикалық дамуындағы мемлекеттің
Заңдылық және тәртіптілік- кез-келген дамымаған және артта қалған елдердің
Жеке кәсіпкерліктің әлсіздігі- көптеген дамушы елдердің өзінде де,
Инфрақұрылым- қоғамның дамуында көптеген қиыншылықтары тауарлардың мен қызметтердің
Капиталдың салуын мен жинақталуын мәжбүрлеу- кейде жинақталудың мен инвестициялардың
Әлеуметтік реттеуімен байланысты проблемалары- мемлекет экономикалық өсуге кедергі болатын
Мемлекеттің экономикадағы рөлін қарастыра отырып, оның жалпылама функцияларын
Экономиканы функционалдайтын және шектелген шарттарда халықтың жақсы емір сүруін
Шектелген шартты даму жүйесін мемлекеттің қамтамасыз етуі - әр
Еңбекті бөлу негізіндегі кез келген экономикада, шаруашылық субъектілерінің әр
Үйлесімділік - бұл шаруашылық субъектілерінің әрекет түріне, осы жүйенің
әсер етулер де мәжбүрлеу сипаттамасына ие.
Шаруашылық қызметінің үйлесімділігі - әр түрлі
Үйлесімдік ақпараттық және мотивациялық (уәждеу) жүйелері аркылы жүзеге асады.
Сонымен, өндірушілер осы немесе басқа тауарлар мен қызметтердің сұранысы
Тұтынушыларға ұсынган тауарлар мен қызметтердің
Мемлекеттік басқару ұйымдарына экономиканың жағдайы жэне болашағы, жұмыссыздар саны,
Кәсіпорын нарық экономикасында тұтынушылар, отбасылар өздері ақпарат табуға және
Мемлекеттік ұйымдар ақпаратты үйымдастыру мен таратуға шығарады. Олар мемлекетте
Мемлекеттік ұйымдар салықтың, кеден баж салығының деңгейі сияқты осындай
Бірақ мемлекеттің қоғамды командалық жэне нарық экономикасында ақпаратпен қамтамасыз
Қоғамды ақпаратпен қамтамасыз ету - әр
Экономиканың тұтас және жеке бөлігінде жұмыс істеуде жалғыз ақпарат
Көтермелеу және жазалау қаржылық сипатта болғанда мотивация материалдық
Нарық экономикасыныда көбінесе,
Ақпараттар құралдары шаруашылық субъектілеріне мотивация жүйесіндегі әсерлердің өзгерістерін күнделікті
Ақпарат және мотивация жүйесі меншік жүйесімен бірдей
Экономикалық жүйе, оларда экономикамен басқарады немесе басқармайтындығымен емес, басқару
Мемлекеттің жалпы функцияларын қарастыра отырып, Қазақстан Республикасының мемлекеттік қызметіне
1. Қазақстан Республикасының Президентінің жарлығымен
белгіленген тұлғалардың қызметі;
2. Қазақстан Республикасының Парламентімен,
төрағаларымен және олардың орынбасарларымен
белгіленген тұлғалардың қызметі;
3. Конституцияға сәйкес Президентінің
өкілеттіліктерінің қызметі;
4. Орталық атқарушы органдарының басшыларының
олардың орынбасарларының қызметі;
5. Президентінің жарлығымен рәсімделген басқа мемлекеттік
органдарының басшыларының қызметі.
Яғни орталық және атқарушы мемлекеттік органдардың басшылары мен
Әкімшіліктік мемлекеттік қызмет- мемлекеттік саяси қызметінің қатарына кірмейтін, мемлекеттік
1. Қазақстан Республикасының Президентінің әкімшілігінің
қызметі;
2. Парламент палаталардың аппаратының қызметі;
3. Премьер министрдің аппаратының қызметі;
4. Жоғарғы Сот аппаратының қызметі;
5. Конституциялық Кеңес аппаратының қызметі;
Орталық сайлау комиссиясының аппаратының қызметі;
Президентінің ісі жөніндегі басқармасының қызметі;
Орталық атқарушы органдарының қызметі:
Жергілікті мемлекеттік басқару органдарының қызметі;
Прокуратура, кеден, салық органдарының қызметі;
Қарулы күштердің қызметі.
Ал мемлекеттік қызмет көрсету стандарттарына сәйкес, көрсетілетін қызметтері
Әлеуметтік маңызы бар қызметтер. Әлеуметтік маңызы зор қызметтер дегеніміз,
Сондай-ақ бұл категорияға кәсіпкерлерді тіркеу қызметі де кіреді. Денсаулық
Бұқаралық қызметтер.
Көрсетілетін қызметтердің бұқаралықтығы дегеніміз, біршама айтарлықтай
Сондай-ақ бұл қызметтердің ішіне заңға сәйкес
Міндетті қызметтер.
Бұл қызметтерге жеке күәліктерді, салық төлеушінің тіркеу номерін, белгілі
Коррупциогендік қызметтер.
Коррупциогендік дегеніміз административтік жүйедегі сыбайластық пен жемқорлыққа көбінесе
Бұл топқа мемлекеттік органдардың бақылау және
Мемлекеттік қызметті нормативтік-құқықтық реттеуді Қазақстан Республикасының
Конституцияға сәйкес Қазақстан Республикасының
Осыған сәйкес келесі түсініктемелерді қарастыруға болады:
Мемлекеттік қызмет- Мемлекеттік тапсырысты орындайтын, тұтынушының заңды құқығын және
Мемлекеттік қызметкер- Қазақстан Республикасының азаматы болып табылатын, республикалық
Ротация- мемлекеттік саяси қызметкерлерді мемлекеттік органдары
2.2 Мемлекеттің экономикалық функциялары
Кез келген қазіргі кездегі мемлекетте экономикалық жүйёнің типәне тәуелсіз
Барлық мемлекеттерге жалпы бірдей, мемлекеттің экономикалық функциясын тарихи анықтайтын
• экономикалық жүйенің типі;
• берілген жүйедегі экономиканың даму мақсаты;
• меншік қатынастар жүйесі және экономикалық потенциал;
• экономикалық қатынастардың даму дәрежесі;
• әлемдік шаруашылықта және халықаралық еңбек берілген
орны.
Экономикалық жүйе типі мемлекетте, ұдайы
Экономикалық жүйе типіне тәуелді - еркін бәсекенің нарық экономикасы,
Қазіргі кездегі нарық экономикасының немесе аралас жүйе шарттарында, мемлекеттің
Дәстүрлі жүйеде, басым бөлігі дәстүр, ырым, діни құндылықтар, негізгі
Командалы-әкімшілік жүйеде мемлекет азырақ санды экономикалық функцияларын атқарады. Қоғамдық
Экономикалық қатынастардың ұлттық ерекшелігі, мемлекеттің экономикалық функция жүйесін
Мемлекеттің экономикалық функция жүйесінің күрылу процесі Қазақстанда өзінің ерекшелігіне
Нарық қатынасындағы ауысуға байланысты келесі мемлекеттің экономикалық функцияларын
1) нарық шаруашылық механизмін құрылуымен қамтамасыз ететін
және құрылумен байланысты функциялар:
• жаңа экономикалық жүйеде мемлекеттң орнын анықтау, мемлекеттк және
2) тұрақты экономикалық дамуды және экономикалық тепе-
теңдікті қамтамасыз етуімен байланысты функциялар;
•шаруашылық құқықтық негізіндегі адекваталық жаңа шарттардь құру
• макроэкономикалық тұрақтылық саясатын жүргізу;
• орталық және жергілікті деңгейде, табыстарды
рационалды қайта бөлу;
• ұлттық ғылыми потенңиалды өсіре беру;
• мемлекеттің аймақтарды дамыту жағдайларымен қамтамасыз ету;
• әлемдік шаруашылықта ұлттық қызығушылықты қамтамасыз ету;
• қоршаған ортаны қорғау;
• мемлекеттік меншікті басқару;
3) әлеуметтік мәселелерді шешумен байланысты функциялар:
• қоғам игілігіне өндірісті ұйымдастыру;
• халық әлеуметтігін қорғау механизмі, әлеуметтік сфералардың
істеуін қамтамасыз ету.
Мемлекеттің экономикалық функциясын
экономикалық потенциалмен анықталатын,
Сонымен бірге қазіргі мемлекеттің бес экономикалық функцияларын қарастыруға болады,
Нарықтық экономиканың қызметінің эффективтілігіне қолайлы жағдай жасайтын құқықтық негізін
Мемлекет өзіне нарықтық экономиканың қызметіне қолайлы жағдай жасайтын
Заңнамалық актілердің негізінде мемлекет экономикалық байланыстар саласында
Нарық экономикасында өндіріс факторларын иеленбейтін адамдар сатысы бар, сондықтан
Микродеңгейдегі дағдарыс;
Нарық механизмінің жұмыс істеуінде жаңылуы
Мемлекетпен негізгі қызметі келесілерді қосады:
• азық-түлік тауарлардың сапалығына мен оларды өлшеуіне
стандарттарды қою;
• тауарлардың өзара айырбасталатындығын жеделдететін ақша
жүйесін құру;
Нарықты айналым құралдарымен, тауарлардың сапалығын кепілдендіру, келісім-шарттарды
Бәсекелестікті қолдау;
Бәсекелестік жағдайында сатып алушылардың мен сатушылардың
Мемлекет тиімді бәсекелік ортаны қамтамасыз ететін жалпы экономикалық, құқықтық
Әңгіме, тиімді антимонополді құқық шығаруы керек, АҚШ пионерлерінің мәселеге
Бұл жағдайға әсер етуші факторларға келетін болсақ, оларға монополия
Нарықтық жүйе табысты қайта бөлудің
Біріншіден, мемлекеттік трансферттік төлемдер қажеті бар жеке азаматтарға әлеуметтік
Екіншіден, мемлекет табыстарды қайта бөлуді
Қоғамдық тауарлармен қамтамасыз етуі үшін ресурстардың қайта бөлуін реттеу;
Экономистерге нарық қызметінің бұзылуының екі жағдайы белгілі, бұл
Бірінші жағдай, ресурстардың ауысуымен немесе қосымша әсерлерімен байланысты,
Экономиканы тұрақтандыру мемлекеттің экономикалық функциялардағы негізгілердің бірі болып
Жалпы шығындардың жоғарғы деңгейінің мағынасы салалардағы шығаратын өнімді арттыру
Осы жерде экономикалық құрлымының салалық және аймақтық мемлекеттік реттеудің
Жалпы шаруашылық түрақтылықты қамтамасыз ету дегеніміз, ол толығымен, бірақ
Жұмыссыздық;
Жеке секторындағы шығындардың жалпы деңгейінің төмендігі болғанымен, ол
Инфляция;
Басқа жағдайда егер экономиканың өндірістік қуаттары
2.3 Экономиканы мемлекеттік реттеудің ерекшеліктері
Кез-келген нарықтық экономика мемлекеттік реттеусіз қызмет ете алмайды. Бақыланбайтын
Реттеудің орталық органың қызметін, әрине мемлекет жүзеге асырады.
Нарықтық экономиканы мемлекеттік реттеуде екі аспектісі ерекше орын алады.
Нарықтық байланыстар жағдайындағы экономиканы мемлекеттік реттеу құқықтық, атқарушы, басқарушы
Кез-келген нарықтық шаруашылығының дамуының барысында жеке меншігінің шегінде
Мемлекеттің экономиканы реттеу саясаты- экономиканы мемлекеттік реттеуден айырмашылығы
Қазіргі кездегі экономиканы мемлекеттік реттеу өндірістік процесінің құрамды бөлігін
Экономиканы мемлекеттік реттеудің механизімінің күшті және мықты қалыптасқан елдеріне
Экономиканы мемлекеттік реттеудің «әлсіздеу» елдерінің қатарына АҚШ-ты,
Экономиканы мемлекеттік реттеуді толығымен ашу үшін оның объектілерін, субъектілерін,
Шаруашылық мүдделерін орындаушылар (экономиканы мемлекеттік реттеудің субъектілері)- мемлекеттік қызметінің
Экономиканы мемлекеттік реттеудің объектілеріне келетін болсақ, оған мемлекеттің салалары,
Экономикалық цикл;
Шаруашылықтың секторлық, салалық, аймақтық құрылымы;
Капиталдың жинақталуының шарттары;
Жұмысбастылық;
Ақша айналымы;
Төлем балансы;
Бағалар;
Ғылыми-зерттеулік және конструкторлық жұмыстар;
Бәсекелестіктің шарттары;
Жұмыс беруші мен жұмыскер арасындағы келісім шарттарымен бірге
Кадрларды даярлау және қайта даяарлау;
Қоршаған орта;
Сыртқы экономикалық байланыстар.
Жоғарыда көрсетілгендей, аталған объектілері әр түрлі мінездемелерін құрайды.
Экономиканы мемлекеттік реттеудің басты мақсатына әлеуметтік және
Экономиканы мемлекеттік реттеудің құралдары мемлекеттік және әкімшілік деп екіге
Әкімшілік құралдар материалдық ынталандыруды көздемей, олар мемлекеттік биліктің күшінде
Сонымен бірге, әкімшілік құралдардың басқа экономикалық емес құралына үкіметтік
Мемлекеттік реттеудің экономикалық құралдары келесілерге бөлінеді:
Ақша-несие саясатының құралдары;
Бюджеттік саясатының құралдары.
Экономиканы мемлекеттік реттеудің кешенді құралына экономикадағы мемлекеттік саласы
Негізгі ақша-несие саясатының құралдары бұл:
Есеп мөлшерлемесінің реттелуі;
Орталық банкісінде қаржылық-несиелік институтар сақтай алатын минималды резервтерін қою
Бағалы қағаздар нарығындағы мемлекеттік ұйымдардың операциялары (мемлекеттік міндеттемелердің эмиссиясы).
Аталған құралдардың негізінде мемлекет белгіленген бағытында қаржылық нарығындағы
Мемлекеттік тікелей шаруашылықтық реттеу- бюджеттік саясаттының құралдарымен жүзеге
Мемлекеттік шығындарды жабудың негізгі қаржылық ресурстардың мобилизациялық құралы ретінде
Экономикадағы мемлекеттік сектордың рөлін ашайық. Мемлекеттік салымдары көбінесе экономиканың
Мемлекеттік сектор- толығымен немесе жартылай орталық және
Қазіргі экономиканы реттеудің мемлекеттік жүйесі бірден
1.Жеке кәсіпкерлік капиталдар үшін жағдай жасау; салықтық, еңбек,
саудалық, әлеуметтік заңнамалық актілерді және ақша айналымының
тұрақты түрде қамтамасыз ету үшін кеден саясатын қабылдау
инфроқұрылымдық және шикізат саласындағы объектілерді сатып
алу немесе салу;
Құлдырауға қарсы және құрылымдық бағыттарымен ерекшелінетін өзара келісілмеген бағдарламалар
Шаруашылықты реттеудің ақша-несиелік және бюджеттік құралдарын қолдану арқылы тәжірибелері;
Мемлекеттердің салалық және аймақтық орташа мерзімді бағдарламаларға көшу; экономиканы
Дамыған елдердің орташа мерзімді бағдарламаларға ұзақ мерзімді және
Қорыта келгенде, экономиканы мемлекеттік реттеудің масштабтарына, құралдарына
Тарауды аяқтай отырып, нарық экономикасын реттеудегі мемлекеттің әуқатсыздығын қарастыруымыз
1930-1960жж. Нарықтың әлеуқатсыздығы көпшілік мемлекеттік бағдарламалардың өңделуіне әкелді,
Алған қойған мақсатқа жетудегі мемлекеттік
1. Аз мәлімет берілуінде. Көп әрекеттердің нәтижесі болжанбайды жэне
2. Жеке секторлардың жауапты реакцияларының үстінен шектеулі бақылау. Мемлекет
3. Төрешілірдің үстінен шектеулі бақылау. Парламент, жергілікті өкілдер заңдарды
Көпшілік жағдайда заң шығарушы өкілдерінің идеясының сәтсіздігі, шешімді мақсатты
өкілдерінің өздерінің ниеттерінің ұқсас емес нәтижесіне пайда болады.
4. Саяси процестерге салынатын шектеу. Мемлекеттік қызмет барлығын қозғайды,
Артығыр-ақ айтқанда, біздің саяси процессіміз ақиқат, онда қоғамның ықыласын
Мемлекетті экономикалық реттеу сыншылары, айтылған
3. Қазақстанның экономикасы мен оның дамуының ерекшеліктері
3.1 Қазақстанның экономикасының қазіргі жағдайы
Соңғы 30 жылдың ішінде Шығыс Азия аймағының қарқынды дамуы
Мемлекеттің рөлін төмендету туралы болжамдарға қарамастан жиырма бірінші ғасырдағы
Жалпы, осы уақытта әлемдік саясат дамыған мемлекеттер шектелген шеңберінің
Қазақстан Республикасының бәсекеге қабілетті 50 елдің қатарынан нық орын
Негiзiнен кеңестiк кезеңнiң өзiнде қалыптасқан елдiң экономикалық әлеуетiн орналастыру
Қазақстанның әлемдiк шаруашылық жүйесiне белсендi
Экономиканы нарық жағдайында дамыту елдiң жекелеген аумақтық-шаруашылық жүйелерiнiң бәсекелiк
Бұрын қалыптасқан таратып орналастыру жүйесi
60 шағын қаланың 10-ы күйзелiске ұшырағандар санатына жатқызылды. Әлеуметтiк-экономикалық
Аумақтық дамуды басқару жүйесi орталық және жергiлiктi атқарушы органдардың
Елдi кеңiстiктiк ұйымдастырудың өңiрлiк жобалаумен, аса маңызды табиғи ресурстарды
Аралас әкiмшiлiк-аумақтық бiрлiктердiң (облыстардың, аудандардың, қалалар мен ауылдардың) мүдделерiн,
Қазiргi уақытта елдiң аумақтық дамуындағы ахуалды былай сипаттауға болады.
Күштi жақтары;
Елдiң Еуразия құрлығының орталығында,
Шекара маңындағы өңiрлердiң басым болуы.
Ауқымды жер ресурстары мен табиғи-климаттық ерекшелiктердiң әралуандылығы алуан түрлi
Iшкi қажеттiлiктердi қамтамасыз етуге де, сол сияқты елдiң өсiп
Уранның, қорғасынның, мырыштың, мыстың, мұнайдың, көмiрдiң, хромның, темiрдiң, марганецтiң,
Елдiң өндiрiстiк әлеуетi: өнеркәсiп пен аграрлық өндiрiстiң көп салалы
Елдiң бүкiл аумағын қамтып жатқан көлiк-коммуникациялық инфрақұрылым желiсiнiң болуы.
Инновациялық-бiлiм беру әлеуетi: кейiннен бiлiм беру-инновация кешендерiн қалыптастыру базасы
Бiрегей рекреациялық ресурстар: табиғи кешендер және олардың құрауыштары, мәдени-тарихи
Демографиялық оң серпiн және еңбек ресурстары резервiнiң болуы. Соңғы
Әлсiз жақтары;
Негiзгi әлемдiк тауар нарықтарынан алшақтық. Теңiз (мұхит) қатынас жолдарына
Әлемдiк және өңiрлiк еңбек бөлiнiсiнде елдiң тар мамандануы мен
Өнiмдiлiктi төмендететiн және аграрлық өндiрiстiң тәуекелдiлiгiн ұлғайтатын факторлардың болуы.
Елдiң жекелеген өңiрлерiнде су ресурстарының тапшылығы. Ел өңiрлерiнiң басым
Минералдық-шикiзат ресурстарының әркелкi бөлiнуi. Әлеуеттi бай қорлардың аз игерiлген
Электр энергиясы бiр өңiрлерде артық болған кезде басқа өңiрлерде
Ел экономикасының осы заманғы қажеттiлiктерiне сай келмейтiн көлiк желiсi.
Елдiң темiр және автомобиль жолдары өткiзу қабiлетiнiң төмендiгiмен сипатталады.
Тыныс-тiршiлiктi қамтамасыз ететiн инфрақұрылымның тозуының жоғарылығы. Елдiң шағын қалалары
ЖЭО-ның негiзгi құралдарының табиғи тозуы 40-60 % көлемiне жеттi,
Елдi мекендердiң энергия желiлерi мен су құбыры-кәрiз желiлерiнiң айтарлықтай
Әлеуметтiк инфрақұрылым объектiлерi желiсiнiң жеткiлiксiз даму
Шалғайдағы ауылдық елдi мекендерде әлеуметтiк инфрақұрылым объектiлерiне қолжетiмдiлiк жоқ
Рекреациялық инфрақұрылымның дамымауы. Рекреациялық инфрақұрылым объектiлерiнiң көпшiлiгi кеңестiк
Елдiң бүкiл аумағында экологиялық ахуалдың
Елдiң әкiмшiлiк-аумақтық құрылымының осы заманғы талаптарға сай болмауы. Нарықтар
Бұдан басқа, облыстық (11 қала) және аудандық (10 қала)
Қазақстанның экономикасының жағдайын анықтау
Еліміздің экономикалық әлеуетін бағалаудың ең
ЖІӨ экономикалық қызмет түрлері бойынша
Қазақстан Республикасында қалыптасып келе жатқан ЖІӨ-ні есептеу, 1993
Ұлттық шоттар жүйесінің маңызы қайта өндіріс процесінің түрлі сатыларындағы
3 кесте - Қазақстандағы Ұлттық шоттар жүйесінің көрсеткіштері
Мәліметтер 1990ж 1995ж 2002ж 2007ж
ЖІӨ 47,9 1014,2 2600,0 5870,1
ЖҰТ 47,9 1005,1 2437,5 5492,8
Қолда бар табыс 47,8 1012,9 2473,0 5426,8
Түпкілікті тұтынуға жұмсалған шығыстар 38,1 858,9 1923,0 3824,2
Жалпы жинақ 9,8 850,4 550,0 1602,6
Таза кредит беру (+), таза қарыз (-) -10,9 -75
Мыналар елдiң орнықты аумақтық
- өңiрлiк және әлемдiк еңбек бөлiнiсiнде елдiң
- бәсекеге қабiлеттiлiктiң төмендiгiнiң және өнеркәсiптiң дәстүрлi салаларындағы өндiрiстiң
- бiрiктiрушi көлiк-коммуникациялық желiнiң дамымауына, өңiрлiк аумақтық-шаруашылық жүйелерi үшiн
- кең ауқымды трансеуразиялық сауда-экономикалық және көлiк-коммуникациялық дәлiздердi қалыптастыру
- елдiң шекара маңындағы өңiрлерiнде көршiлес мемлекеттердiң экономикалары үстемдiгiнiң,
- экологиялық ахуалдың нашарлауы, табиғатқа антропогендiк әсердiң күшеюi
Мүмкiндiктер;
Осы заманғы даму үрдiстерi елдiң континентiшiлiк жағдайының "түзелмейтiн" таптаурынды
Қазақстанның экономикалық жаһандану процесiне қосылуы бастапқы кезеңде шикiзат ресурстарын
Қазақстан Орталық Азия өңiрiндегi тораптық елге, өңiрiшiлiк экономикалық
Перспективада Қазақстан маңызды байланыстырушы
Трансконтиненталдық және басқа халықаралық магистралдарды
Құрғақтағы маңызды сыртқы шекара және
Негiзгi халықаралық транзиттiк дәлiздерден шалғай орналасқан шекара маңындағы өңiрлер
Елдiң шекара маңындағы iрi қалалары мен аумақтарының серпiндi дамуы
Серпiндi дамып келе жатқан қалалардың айналасынан
Қазіргі уақытта Қазақстан Республикасында өндіріс, табыстардың құрылуы, табыстардың бастапқы,
4 кесте - Қазақстан Республикасының негізгі макрокөрсеткіштердің серпіні
Жылдар 1990ж 1993ж 1995ж 2005ж 2006ж 2007ж
ЖІӨ 47870,5 29423,1 1014190,0 2599901,6 4611975,3 5870134,3
Басқа әлемнен табыстар
1,6 2615,4 19693,8 40552,9 62241,7
Соңын ішінде:
еңбекке ақы төлеу
0,6 24,4 511,7 580,4 527,8
меншіктен түскен табыс
1,0 2591,0 19182,1 39972,5 61713,9
басқа әлемге берілген табыстар
72,7 11725,8 182054,8 301572,3 439605,5
Соның ішінде:
еңбекке ақы төлеу
6,0 364,7 6710,9 34260,6 56101,5
меншіктен түскен табыстар
66,7 11361,1 175343,9 267311,7 383504,0
ЖҰТ 47870,5 29352,0 1005079,6 2437540,6 4350955,9 5492770,5
Негізгі капиталды тұтыну 9109,4 5294,9 154420,8 420520,2 6660152,2 822513,2
ТҰТ 38761,1 24057,1 850658,8 2017020,4 3684940,7 4670257,3
Басқа әлемнен түскен трансферттер
343,4 9437,4 50152,6 41724,0 47870,5
Басқа әлемге берілген трансферттер
1,0 1553,5 14707,5 65942,9 113820,7
Қолдағы ТҰТ 38761,1 24399,5 858542,7 2052465,5 3660721,8 4604307,1
Тұтыну 38066,4 24942,2 858878,5 1922972,7 3032033,0 3824244,0
Таза жинақ 694,7 -542,7 -335,8 129492,8 628688,8 780063,1
Басқа әленен түскен күрделі трансферттер
1089,0 7877,6 9446,2 18364,2 15542,0
Басқа әлемге бер. күрделі трансферттер
1481,3 35830,3 50836,9 22523,1 18267,1
Құнындағы өзгерістер 694,7 -935,0 -28288,5 88102,1 624529,9 777338,0
Жалпы жинақ 22347,0 5892,0 236506,3 471597,4 1185458,1 1544496,3
Капиталды тұтыну 9109,4 5294,9 154420,8 420520,2 666015,2 822513,2
Статистикалық өзгерістер. -1670,8 1191,0 34798,8 10204,7 146788,3 -11449,7
Таза кредит беру (+), таза қарыз алу (-) -10872,1
Қазақстандағы экономикалық реформалар процесі, келесі үдемелі өзгерістерге тән ЖІӨ
Бір жағынан, құрылыстың және ауылшаруашылығы, орман және балық шаруашылығы
6 кесте - Қазақстан Республикасының ЖІӨ-ң құрылымы 2005-2007жж.
Жылдар 2005ж
млн. тг 2006 ж
млн. тг 2007 ж
млн. тг 2005ж
% 2006ж
% 2007ж
%
Таурларды өндіру 656567,6 1193006,8 3289818,3 37,9 45,9 44,1
Ауыл шаруашылығы 148467,8 210872,4 483548,2 8,6 8,1 6,5
Өнеркәсіп 422520,8 847559,1 2251355,1 24,4 32,6 30,2
Құрылыс 85579,0 134575,3 554915,0 4,9 5,2 7,4
Қызметтерді өндіру 983395,4 1257872,4 3892706,1 56,7 48,4 52,2
Сауда 262653,7 323467,2 925937,8 15,1 12,4 12,4
Көлік 212508,4 260172,4 690505,6 12,3 10,0 9,3
Байланыс 26877,9 38342,1 155678,2 1,5 1,5 2,1
Өзге де қызметтер 481355,4 635890,7 210584,5 27,8 24,5 28,4
Салалар б/ша жиынтығы 1639963,0 2450879,2 7182524,4 94,6 94,3 96,3
Қаржылық делдалдық -10370,4 -23660,0 -165700,7 -0,6 -0,9 -2,2
Қосылған құн 1629592,6 2427219,2 7016823,7 94,0 93,4 94,1
Таза салықтар 103670,9 172682,4 440240,2 6,0 6,6 5,9
ЖІӨ 1733263,5 2599901,6 7457063,9 100,0 100,0 100,0
ЖІӨ құрылымының мұндай өзгеруі қазіргі замаңғы жалпы әлемдік үрдістерге
1993-2007 жылдар ішінде жан басына шаққандағы ЖІӨ ағымдағы
1 сурет - Жалпы ішкі өнімнің нақты өзгеруінің
Осы көрсеткіш бойынша реформаға дейінгі деңгейден 2005 жылы асып
2 сурет Халықтың жан басына шаққандағы ЖІӨ-ң нақты өзгеруінің
Экономиканың 12005-2007 жылдар
7 кесте - Экономиканың институционалдық секторлары
Қаржылық емес кәсіпорындар Қаржылық кәсіпорындар Мем. басқару ҮШҚЕКЕҰ Үй
б/ша
Шығарылым
1990 84449,8 558,2 5937,5 1776,6 6055,4 98777,5
1995 1480258,8 26205,1 137748,2 14766,3 470265,8 2129244,2
2002 4164464,1 104069,1 295112,4 23403,0 854678,0 5441726,6
2007 8742849,0 265234,1 634458,8 68299,0 1958465,3
Аралық тұтыну
1990 45839,1 477,3 2401,4 679,0 1368,2 50765,0
1995 933279,4 20272,2 58449,5 7145,9 140240,8 1159387,8
2002 2536344,1 47049,8 149436,7 10010,3 271666,5 3014507,4
2007 4943942,4 203012,5 308948,7 21191,0 675400,6 6152495,2
Жалпы қосылған құн
1990 38610,7 80,9 3536,1 1097,6 4687,2 48012,5
1995 546979,4 5932,9 79298,7 7620,4 330025,0 969856,4
2002 1628120,0 57019,3 145675,7 13392,7 583011,5 2427219,2
2007 3798906,6 62221,6 325510,1 47108,0 1283064,7 5516811,0
Көрсеткіштердің мәліметтері бойынша тұрақты өсімді сипаттайды.[№22]
3.2 Экономиканы дамытудың болашақтағы мақсаттары
Тәуелсiздiк алғанға дейiн Қазақстанның аумақтық
Нарықтық экономиканың жұмыс iстеу жағдайында экономикалық
Сонымен қатар, мемлекет елдiң орнықты
Тиiсiнше мемлекеттiң аумақтық даму процестерiн реттеудегi мiндеттерi өзгеруге тиiс.
Қазiргi кезеңде мемлекет мiндеттерi экономика мен еңбек ресурстарын экономикалық
Ел ішіндегі даму перспективаларының негізгі
1. Елдiң өңiрлiк және әлемдiк экономикада ұстанымдануы.
Әлемдiк экономиканың жаһандануы әрi әлемдiк нарықтардағы өткiр бәсекелiк күрес
Өз артықшылықтары мен пайда болып
Жоғарыда баяндалғанды ескере отырып, елдiң
1. Әлемдiк нарықта:
- минералдық шикiзаттың, астық өнiмдерi мен олардың өңделген өнiмдерiнiң
- Еуропа, Азия - Тынық мұхиты және Оңтүстiк Азия
2. Өңiрлiк нарықта:
- өңiрлiк нарыққа өнеркәсiп және ауыл шаруашылығы өнiмдерiнiң iрi
- өңiрдiң қазiргi заманғы сервис орталығы;
- өңiр инновацияларының орталығы ретiнде табысты ұстанымдануына бағытталатын болады.
2. Қазақстанның әлемдiк нарықта ұстанымдану бағыттары.
Қазақстан - минералдық-шикiзаттың, астық өнімдерi мен
Өнiмнiң көмiрсутек шикiзаты, уран, металлургия өнiмдерi және бидай сияқты
Осы салалардың өнiмдерiн, ең алдымен, минералды шикiзатты экспорттаудан түсетiн
Ұстанымданудың осы бағыты шеңберiндегi негiзгi мiндеттерi өндiрiстiң алдыңғы қатарлы
Қазақстан - Еуропа, Азия - Тынық мұхиты және Оңтүстiк
Елдiң екi континенттiң (Еуропа мен Азияның) қиылысында қолайлы
Басты мiндет Батыс пен Шығыс (Еуропа мен
Қазақстанның өңiрлiк нарықта ұстанымдану бағыттарына тоқталатын болсақ. бұл бағыттағы
Қазақстан - өнеркәсiп және ауыл шаруашылығы өнiмдерiн жеткiзушi ретiнде.
Өзiнiң минералдық-шикiзат және аграрлық әлеуетiн, шетелдiк инвестициялар мен технологияларды
Жоғары бәсекелестiкке байланысты аталған өнiмдер түрлерiмен әлемдiк нарыққа шығу
Ұстанымданудың осы бағыты шеңберiндегi негiзгi мiндеттер мыналар болады:
- өңiрлiк нарықта бәсекеге қабiлеттiлiк әлеуетi бар салаларды, оның
-технологиялық трансферт аймақтарын, жетекшi шетелдiк
- экспортталатын өнiм номенклатурасын ұлғайту, қазақстандық брэндтердi алға жылжыта
Қазақстан - қазiргi заманғы сервис орталығы ретiнде
Бүгiнгi әлемде қызмет көрсетулердiң
Өңiрдiң сервис орталығы ретiнде Қазақстан өзiн мыналар ретiнде көрсететiн
- өңiрлiк дистрибуция орталығы, бұл елде Орталық Азия нарығына
- транзиттiк-логистикалық орталық, бұл елде Еуропа
- өңiрлiк қаржы орталығы - таяу жатқан елдерге қызмет
- ақпараттық-коммуникациялық орталық - түрлi ақпараттық және мультимедиялық қызмет
- туристiк орталық - туризмдi дамыту және
- бiлiм беру орталығы - оқу ақысының қолайлы деңгейi
- медициналық орталық - өңiр елдерiнiң азаматтарына жоғары мамандандырылған
Қазақстан - өңiрдiң инновациялық орталығы ретiнде.
Инновациялар және бiлiмдер экономикасы осы заманғы әлемдiк экономиканың негiзiне
Қазақстанның мынадай салаларда инновациялық
Өнеркәсiптiк әзiрлемелер, минералдық шикiзатты кешендi
пайдалану және қайта өңдеу технологиялары;
2. Ауыл шаруашылығы саласындағы әзiрлемелер;
3. Химиялық және биологиялық технологиялар;
4. Экология және энергияның баламалы көздерi саласындағы
әзiрлемелер;
5. Медициналық әзiрлемелер;
6. Ядролық технологиялар;
7. Ақпараттық және телекоммуникациялық технологиялар;
8. Ғарыштық зерттеулер;
9. Әскери-өнеркәсiптiк технологиялар.
Ұстанымданудың осы бағыты шеңберiндегi негiзгi мiндет бұрын елден кетiп
Елдiң ұстанымдануының жоғарыда аталған бағыттары экономикалық әлеуеттi және халықты
3.3 Аумақтарды экономикалық ұйымдастыру
Ел мен оның өңiрлерiнiң тиiмдi ұстанымдануын және кеңiстiктiк дамуын
- өндiрiстiң аса маңызды факторы ретiнде аумақтардың ресурстық әлеуетiн
- елдiң және өңiрлердiң бәсекеге қабiлеттi экономикалық мамандануын қалыптастыруға
- экономиканың өсiп келе жатқан қажеттiлiктерiн қамтамасыз ететiн толыққанды
Осыған байланысты орталық және жергiлiктi атқарушы органдар қызметiнiң, олардың
Аумақтардың ресурстық әлеуетiн ұтымды пайдалану.
Табиғи ресурстарды пайдаланудың тиiмдiлiгiн арттыру мен ұтымдылығын қамтамасыз ету,
Халықтың күтiлiп отырған өсуiне және онымен байланысты ресурспен қамтамасыз
Қазақстан аумақтарының табиғи ресурстарын пайдалану стратегиясы қазiрдiң өзiнде әзiрленген
Бұл туындап отырған шикiзат базасын кеңейту қажеттiлiгiнен және тиiстi
Табиғи ресурстарды пайдаланудың аса маңызды шарты табиғи ортаға экологиялық
Тиiстi табиғи ресурстарды (жер, су, минералдық-шикiзат, рекреациялық) пайдалану және
Жер ресурстары
Оның міндетіне - өнiмдiлiгi жоғары және экологиялық бағдарланған бейiмдi
Осыған жету мақсатында келесі мақсаттар қойылады:
- жерге орналастыруды, жер ресурстарын басқарудың экономикалық тетiктерiн, жер
- жер қорының құрылымын санаттар бойынша жетiлдiру. Нысаналы мақсаттағы
- мемлекеттiк жер кадастрын жасау және енгiзу, тиiмдi ведомствоаралық
- қоршаған ортаны қорғау жөнiндегi басқа iс-шаралармен бiр кешенде
- жердi ұтымды пайдалану және қорғау жөнiндегi iс-шараларды әзiрлеу
- ерекше қорғалатын табиғи аумақтардың және экологиялық дәлiздердiң желiсiн
- жердi ұтымды пайдалануды қамтамасыз ету, атап айтқанда жерге
Су ресурстары
Негізгі мiндеттеріне - суды тұтынуды ұтымды ету, суды үнемдеу,
Іс-қимыл стратегиясы мынадай шараларды iске асыруды көздейтiн Су
- өзен ағысын, оның бассейнiшiлiк және өңiраралық қайта бөлiнуiн
- су үнемдейтiн технологияларды, су пайдаланудың айналмалы және жабық
- су ресурстарын сақтауды (оңалтуды), олардың ластануын болдырмауды қамтамасыз
- өңiрлер экономикасының
- ақы төлеудiң
- жер асты көздерiнiң суларын кеңiнен пайдалану есебiнен қолдағы
- трансшекаралық су бассейндерi бойынша су ресурстарын бөлу жөнiнде
- су-шаруашылық инфрақұрылымын дамыту және қайта жаңартуды жүргiзу, су
- су ресурстарын реттеу жүйесiн жетiлдiру, су ресурстарын басқару
- өңiрлер халқын кеңiстiктiк дамыту мен таратып орналастырудың перспективалық
Минералдық-шикiзат ресурстары
Мiндеттер. Жер қойнауын пайдаланудың тиiмдiлiгiн арттыру, елдiң минералдық-шикiзат кешенiнiң
Орта және ұзақ мерзiмдi кезеңде минералдық-шикiзат ресурстарын игеру және
Осыған байланысты әлемдiк даму үрдiстерiн, ұзақ мерзiмдi ұлттық мүдделердi
Iс-қимыл стратегиясы келесілерден тұрады:
- елдiң минералдық-шикiзат базасын дамытудың қарқынын, перспективалық бағыттарын, оның
- елдiң минералдық-шикiзат кешенiнiң ресурстық базасын дамытудың 2003-2010 жылдарға
- пайдалы қазбалар кен орындарын анықтау үшiн базалық материал
- 1:200000 масштабта алаңдарды гидрогеологиялық жете зерделей отырып және
- қатты пайдалы қазбаларға, көмiрсутек шикiзатына және жер асты
- минералдық шикiзат әлемдiк нарығының қазiргi заманғы талаптарын
- жер қойнауының және жер қойнауын пайдалануды реттеудiң мемлекеттiк
Рекреациялық ресурстар
Рекреациялық ресурстарды ұтымды пайдалану мен сақтауды (қалпына келтiрудi) қамтамасыз
Қазiргi кезеңде қоғамның рекреациялық қажеттiлiгiнiң үнемi өсуi (демалу және
Әлеуеттi рекреациялық ресурстарды пайдалану бүгiннiң өзiнде табиғи ортаға және
Әзiрленiп жатқан Туристiк саланы дамыту бағдарламасын, Өңiрлердi әлеуметтiк-экономикалық дамытудың
- өңiрлердiң табиғи (табиғи кешендер және олардың құрауыштары; бедер,
- рекреациялық ресурстардың iрi шоғырланған базасында рекреациялық шаруашылыққа маманданған
- өңiрлердi әлеуметтiк-экономикалық дамытудың орта мерзiмдi жоспарларының немесе жекелеген
- маңызды табиғи рекреациялық ресурстар үшiн - аумақтардың экологиялық
- маңызды тарихи, мәдени және сәулет ескерткiштерiн қорғауды, сондай-ақ
- алдын ала талдау рекреациялық мамандану үшiн мынадай өңiрлер
- Iле (Алматы қаласы, Есiк қаласы, Қапшағай қаласы, Түрген
- Солтүстiк Тянь-Шань (Кеген ауылы, Нарынқол ауылы, Жалаңаш ауылы,
- Солтүстiк Жоңғар (Дружба ауылы, Лепсi ауылы, Сарқант қаласы,
- Түркiстан (Түркiстан қаласы, Тұрбат ауылы, Отырар ауылы, Шаян
- Жамбыл (Тараз қаласы, Мерке ауылы, Мойынқұм ауданы);
- Балқаш (Балқаш маңы, Балқаш көлi);
- Қарқаралы (Қарқаралы қаласы, Кент таулары);
- Жоғарғы Бұқтырма (Қатонқарағай ауылы, Берел ауылы, Рахманов бұлақтары
- Сайрам-Шымкент (Шымкент қаласы, Сайрам ауылы, Арыс қаласы, Сарыағаш
- Шучьe-Бурабай (Щучинск қаласы, Көкшетау қаласы, Бурабай, Қотыркөл, Зерендi
- Ақтөбе (Абат-Байтақ кесенесi, Қобда ауданы, Жаманшың табиғи қорығы,
Аумақтық дамуды инфрақұрылымдық қамтамасыз ету
Мiндеттер. Экономикалық белсендiлiктiң өсуi мен әлемдiк шаруашылық жүйесiне үйлесiмдi
Халықтың қолайлы тыныс-тiршiлiк ортасын жасау.
Өндiрiстiк, энергетикалық, инженерлiк, көлiктiк, телекоммуникациялық, су шаруашылығы, әлеуметтiк және
Кластерлiк дамуды қамтамасыз ету инфрақұрылымын қалыптастыру. Мемлекеттiк-жеке меншiк серiктестiк
Инновациялық инфрақұрылым
Мiндеттер. Ұлттық инновациялық жүйенiң ҰИЖ) орнықты жұмыс iстеуiн және
Инновациялардың ролi мен оларды орнықты генерациялауды қамтамасыз ететiн жүйе
Елдi ұстанымдаудың жаңа мiндеттерiн шешу тұрғысында:
- адам ресурстарын капиталдандыруға;
- қоғамдық капиталдың өнiмдiлiгiн өсiруге;
- зияткерлiктi қажет ететiн қызмет салаларында
Осы мәселелердi шешу мақсатында Қазақстанда:
- жоғары оқу орындарынан, ҒЗИ-лардан, ғылыми орталықтардан, бiлiктi жұмыс
- технологиялық парктер мен технологиялық бизнес-инкубаторларды қамтитын, ғылыми идеялар
- инновациялық қызметтi қолдауға бағдарланған және қаржыландыру, маркетинг, жарнама-көрме
Инновациялық инфрақұрылым - инновациялық қызметтi iске асыру үшiн жағдайды
Инновациялық инфрақұрылым қалыптастырудың мiндеттi шарты жоғарыда аталған кешендердiң бәрiнiң
Бiлiм беру-инновациялық, бизнес-технологиялық және қолдау кешендерi бiлiктi адам ресурстарын
Алдын ала зерттеулер жоғары шоғырланған ғылыми әлеуетi бар аумақтар:
Ұлттық инновациялық жүйе қалыптастыру экономиканың мемлекеттiк және жеке меншiк
Инновациялық инфрақұрылым қалыптастыру идеологиясы оның қаржы инфрақұрылымымен (венчурлiк инвестициялау,
Инновациялық инфрақұрылымның жоғарыда аталған элементтерi толыққанды өңiрлiк кластерлер құру
Қазақстан Республикасының ұлттық инновациялық жүйесiн қалыптастыру және дамыту жөнiндегi
- инновациялық инфрақұрылымның қазiргi бар базалық элементтерiн: ғылыми және
- перспективалы өңiрлерде және мыналардан тұратын орталықтары бар пилоттық
- ұзақ мерзiмдi перспективада елдi ұстанымдау тұрғысынан Қазақстан үшiн
- бизнес-технологиялық кешендерден: олардың ұлттық немесе өңiрлiк мәртебесiн айқындау
- инновациялық қызметтi қолдау кешендерiнен;
- ӨИЖ iшiнде жоғарыда аталған кешендер арасындағы тиiмдi өзара
- оны құруды және дамытуды ынталандыратын шаралар мен тетiктердi
Инновациялық инфрақұрылымды аумақтық ұйымдастыруды:
- инновациялық қызметтiң қаржы инфрақұрылымын дамытумен (венчурлiк инвестициялау, мемлекеттiк
- инновациялық қызметтiң ақпараттық инфрақұрылымын дамытумен ("Виртуалдық технопарк" бiрыңғай
- түрлi институттардың инновациялық қызмет саласындағы тиiмдi өзара iс-қимыл
- ел өңiрлерiнiң өңiрлiк инновациялық жүйелердiң жекелеген кешендерi мен
Көлiк-коммуникациялық инфрақұрылым
Мiндеттер. Экономиканың көлiк қызмет көрсетулерiне деген қажеттiлiктерi мен елдi
Көлiк-коммуникациялық инфрақұрылымның рөлi елдi және оның өңiрлерiн әлемдiк шаруашылық
Көлiк-коммуникациялық жүйенi одан әрi дамыту - елдiң iргелес әлемдiк
- отандық өндiрушiлер өнiмiнiң сыртқы және iшкi нарықтарға, экономика
- аумақтар мен олардың халқының әлеуметтiк-экономикалық өсу көздерiне қол
- елдiң және оның өңiрлерiнiң сыртқы нарықтарға кiрiгуiн қамтамасыз
- елдiң маңызды көлiк тораптарын бүкiл Орталық Азия өңiрiне
Жоғарыда көрсетiлген барлық мiндеттерге сәйкес келетiн инфрақұрылымдық жобалар бiрiншi
Республиканың көлiк-коммуникациялық кешенiндегi жай-күйдi жүйелi талдау қазiргi бар проблемаларды
- қазiргi бар институционалдық және ұйымдастырушылық құрылым шеңберiнде өзара
- экономикалық субъектiлердiң көлiк қызмет көрсетулерiне деген мүдделерiн жан-жақты
Мемлекеттiк реттеудiң тұтас объектiсi ретiнде қаралатын, ұлттық көлiк-коммуникациялық инфрақұрылымның
Осы идеологияның мазмұнында көлiк-коммуникациялық кешендi одан әрi дамытудың басымдығы
Коммуникациялық дәлiз ұғымы онда:
- магистралдық темiр жолдың;
- автомобиль жолының (кемiнде II техникалық санаттың);
- талшықты-оптикалық байланыс желiсiнiң (ТОБЖ);
- транзиттiк электр беру желiсiнiң (ЭБЖ);
- магистралдық газ және мұнай
- қызмет көрсететiн персоналы жалпы әлеуметтiк инфрақұрылымы бар арнайы
Коммуникациялық дәлiздердiң тиiмдiлiгiн арттыру үшiн жолаушылар мен жүк тасымалын
Өңiраралық көлiк ағындарын жүйелендiру және өңiрлердiң экономикалық белсендiлiгiн өсiрудi
- көлiк торабы;
- жүктердi өңдеу, оларды шоғырландыру және партияларға бөлу жөнiндегi
- жүктердiң сапасын бағалау жөнiндегi орталық.
КЛТ негiзгi жүк ағындарының қиылысу пункттерiнде орналасуға тиiс.
Iрi көлiк-логистикалық тораптар ұлттық деңгейдегi сауда-логистикалық орталықтарды (СЛО) қалыптастыруға
Қазiргi бар және қалыптастырылатын коммуникациялық дәлiздер ел дамуының стратегиялық
Сауда-экономикалық дәлiздер шеңберiнде коммуникациялық дәлiздердi қалыптастырудың ұзақ мерзiмдi перспективалары
Мемлекеттiк органдардың, көлiк ұйымдарының, тауар өндiрушiлердiң өнiм мен қызмет
Бюджеттiк қаржыландырумен қатар, инфрақұрылымдық жобалардың капиталды көп қажетсiнуiне қарай
Қазақстан Республикасының 2015 жылға дейiнгi Көлiк стратегиясын және елдiң
- коммуникацияның барлық инфрақұрылымын жаңғырту және кешендi дамыту, инновациялық
- тиiмдi және оңтайлы көлiк-коммуникациялық желi құру, оны дамыту
Мыналарды:
-"Көлiктiк логистика" пилоттық кластерiн жасау мен дамытуды;
- кластерлiк дамуды қамтамасыз ету инфрақұрылымын қалыптастыру үшiн негiзгi
- Алматы, Астана, Ақтөбе, Ақтау, перспективада - Орал, Қарағанды
мыналарды:
- Қазақстан Республикасы Көлiк және коммуникация министрлiгiнiң құрамында ел
- мультимодалдық
- аралас темiржол және автомобиль тасымалдары одақтарын құруға бастамашылық
- Трансазиялық темiржол магистралi (ТАТМ) өтетiн елдердiң өкiлдерi кiретiн
- ТАТМ-ның Солтүстiк және Оңтүстiк дәліздерiнiң бойындағы көлiк-логистикалық тораптарды
- ел аумағы арқылы өтетiн жүк транзитiне кедергi келтiретiн
- контейнерлiк, контрейлерлiк және мультимодальдық тасымалдарды дамытуды жандандыру (жетiлдiру)
- Алматы және Астана қалаларының әуежайлары арқылы (Токио, Сингапур
- көлiк-коммуникациялық қызмет көрсетулер саласындағы ұлттық заңнаманы халықаралық -
- инфрақұрылымдық жобаларды қаржыландырудың, сондай-ақ көлiк-коммуникациялық инфрақұрылым объектiлерiн ұстаудың
- мемлекеттiк-жеке меншiк серiктестiк құралдарының;
- инфрақұрылымдық облигациялар шығарудың;
- ақылы автомобиль жолдарын енгiзудiң (атап айтқанда Үлкен Алматы
- көлiк-логистикалық тораптар мен сауда-логистикалық орталықтарды құруға және пайдалануға
- көлiк-коммуникация инфрақұрылымын құру және жаңғырту жөнiндегi шараларды iске
Темiр жол көлiгi:
- негiзгi халықаралық темiр жол дәлiздерiнде өткiзу қабiлетiн, бағыттық
- темiр жолдар салу (қайта жаңғырту) есебiнен темiр жолдар
- елдiң магистральдық темiр жолдарының жүк тасымалы неғұрлым жоғары
- халықаралық темiр жол кеңесiмен (ХТЖК) және Темiр жол
Автомобиль көлiгi:
Қазақстан Республикасының Автомобиль саласын дамытудың 2006-2012 жылдарға арналған бағдарламасын
- негiзгi халықаралық транзиттiк дәлiздерге енгiзiлген республикалық маңызы бар
- ауылдық жерлер елдi мекендерiнiң автокөлiк қатынастарына қолжетiмдiлiгiн
- халықаралық стандарттарға сәйкес келетiн (Жапониядағы "жол станциялары" үлгiсi
Әуе көлiгi:
- республиканың тораптық әуежайларының барлық инфрақұрылымын қайта жаңғырту (жаңғырту)
- аэронавигациялық жүйелердi жаңғырту және дамыту.
Су көлiгi:
- негiзгi теңiз порттарының инфрақұрылымын қайта жаңғырту (жаңғырту);
- өзiмiздiң теңiз сауда флотын, сондай-ақ теңiз операцияларына қолдау
- кеме қатынасы қауiпсiздiгiн жүзеге асыру үшiн iшкi су
- мемлекеттiк техникалық өзен флотын жаңарту және жаңғырту.
Құбыржол көлiгi:
- елдiң көмiрсутегi ресурстарын сыртқы нарықтарға экспорттау бағыттарын әртараптандыратын
- қазiргi мұнай құбырларының өткiзу қабiлетiн кеңейту;
- газ-көлiк жүйесiн жаңғырту.
Электр энергиясын тасымалдау:
- Ұлттық электр желiсiн (ҰЭЖ) жаңғырту;
- "Солтүстiк - Оңтүстiк" 500 кВ екiншi транзит желiсiн
- елдiң батыс өңiрлерiнiң электр энергиясына тапшылығын жабу үшiн
Телекоммуникациялар және байланыс:
-Ұлттық ақпараттық супермагистраль (ҰАСМ) салуды аяқтау (20-қосымша);
- жергiлiктi телефон желiлерiн жаңғырту және дамыту, ауылдық телефон
- KAZSAТ ұлттық байланыс спутнигiн және спутниктер тобын орбитаға
- Ұлттық көлiк-коммуникация инфрақұрылымын дамыту жөнiндегi iс-шараларды iске асыру
Солтүстiк Қазақстан сауда-экономикалық дәлiзi (СҚСЭД)
СҚСЭД-нiң бүкiл өн бойында коммуникациялық желiлер негiзiнен қалыптасқандығына байланысты
"Солтүстiк Қазақстан - Батыс Қазақстан" коммуникациялық дәлiзi:
"Хромтау - Алтынсарин" темiр жол учаскесiн одан әрi абаттандыру,
"Ақтөбе - Қарабұтақ - Қостанай облысының шекарасы" автомобиль жолын
елдiң батыс өңiрлерiнiң электр энергиясына деген тапшылығын жабу үшiн
Орал және Солтүстiк макроөңiрлерiнiң байланыстылығын қамтамасыз ете отырып, Солтүстiк
Осыған байланысты Каспий макроөңiрiнiң көлiк тораптарына шығуды қамтамасыз ететiн
"Қытай - Қазақстан - Ресей Федерациясы - Еуропа" көлiк
Трансазиялық темiр жол магистралiнiң (ТАТМ) солтүстiк бөлiгiнiң өткiзу қабiлетiн
"Шар - Өскемен" темiр жол учаскесiн салуды аяқтау;
темiр жолдардың жекелеген учаскелерiн электрлендiру;
өңiрдiң iрi тiректiк қалалары арасындағы қатынас сияқты, "Қытай -
"Жаңа Еуразиялық көлiк бастамасы" (NELTI) - "Пекин - Бақты
Астана, Ақтөбе қалаларында КЛТ (жүк және жолаушылар терминалдарын жаңғырту,
Оңтүстiк - Қазақстан сауда-экономикалық дәлiзi (ОҚСЭД) (қалпына келтiрiлген Ұлы
Дәлiздiң бүкiл бойындағы барлық коммуникация кешенiн жаңғыртумен және оны
Достық көлiк өтпесiн күшейту "Ақтоғай - Достық" темiр жолын
Өңiрдiң iрi тiрек қалалары арасындағы қатынасты да, мынадай бағыттардағы
Орта Азия елдерi және одан әрi Таяу Шығысқа;
Ресей Федерациясы және одан әрi Еуропаға;
Ақтау порты ("Шалқар - Арал" және "Бейнеу - Шалқар"
Ақтау халықаралық теңiз сауда портын кеңейту, Баутино және Құрық
"Батыс Қазақстан - Қытай" мұнай құбырын салу, Каспий құбыржол
Алматы (оны перспективада Орта Азиядағы iрi СЛО-ға айналдыра отырып),
Орталық (тiрек) сауда-экономикалық дәлiз (ОТД)
Елдiң көлiк-коммуникациялық жүйесiнiң тiрек қаңқасын құрайтын ОТД шеңберiнде коммуникациялық
Жақын перспективада осы бағыттағы негiзгi мiндет Солтүстiк және Оңтүстiк
ОТД шеңберiнде коммуникациялық дәлiздердi дамыту перспективалары:
Солтүстiк-Шығыс пен Орталық Қазақстанды Батыс Қазақстан өңiрлерiмен коммуникациялық кiрiктiрудi
жаңа өтпелi транзит дәлiздерiн (бұл бағытта "Батыс Қазақстан -
Осы мақсатта:
"Жезқазған - Сексеуiл" темiр жолын салу;
"Арал - Жезқазған" автомобиль жолын салу (Арал - Қоскөл
Тiршiлiктi қамтамасыз ететiн инфрақұрылым
Мiндеттер. Экономика мен халықтың электрмен, жылумен, сумен және газбен
Қазiргi уақытта тiршiлiктi қамтамасыз ететiн инфрақұрылымды дамыту басымдығы барлық
Бұл ретте инфрақұрылым объектiлерiн ұсынылатын қызмет көрсетулердi орталықтандыру деңгейiн
Кейiннен халықтың қолайсыз аудандардан қолайлы аудандарға табиғи ағынын ынталандыру
Тiршiлiктi қамтамасыз ететiн инфрақұрылымды дамыту және оны орналастыру өңiрлердiң
Электрмен және жылумен қамтамасыз ету
Негiзгі мiндет. Ел экономикасы мен халқын электр және жылу
Электр энергетикасын дамытудың 2030 жылға дейiнгi бағдарламасын iске асыру
- елдi мекендер мен өнеркәсiптiк кәсiпорындарды электр энергиясымен iркiлiссiз
- елдiң электрге тапшы өңiрлерiне артық электр энергиясын беру
- шағын қуатты электр станцияларын салу базасында генерациялаушы көздердi,
- зор су энергетикалық әлеуетi бар өңiрлерде (Оңтүстiк және
- жел энергиясының едәуiр әлеуетi бар өңiрлерде (Оңтүстiк және
- әсiресе ауылдық және шалғай өңiрлерде күн энергиясын пайдалану
- pecypc үнемдейтiн нормалар мен лимиттердi әзiрлеу және енгiзу,
Қазақстанда жылумен жабдықтауды реформалаудың 2015 жылға дейiнгi тұжырымдамасын әзiрлеу,
- электр мен жылу энергиясын аралас өндiрудi барынша ықтимал
- энергия үнемдейтiн технологиялар енгiзу жолымен жылумен жабдықтаудың сенiмдiлiгiн
- жылумен жабдықтаудың сенiмдiлiгiн арттыру және жылу энергиясын беруге
- бастапқы энергия ресурстарын сақтау мақсатында энергия көздерiнен қоршаған
Сумен жабдықтау және кәрiз
Мiндеттер. Халықты ауыз сумен кепiлдiк берiлген сапада және қажеттi
2010 жылға дейiн есептелген "Ауыз су" салалық бағдарламасына өзгерiстер
инвестициялау басымдықтары мен кезеңдерiн көрсете әрi орталық және өңiрлiк
сумен неғұрлым аз қамтамасыз етiлген өңiрлерде сумен жабдықтаудың қазiргi
- бiрiншi кезекте су құбырларын жүргiзу қиын өңiрлерде сумен
- жоғарыда көрсетiлген қағидаттарды ескере отырып, аумақтарды сумен жабдықтау
- ауыз суды басқа мұқтаждарға мақсатсыз пайдалануды болдырмау жолымен
- құрылысы аяқталған ауыз сумен жабдықтау жүйелерiн пайдалану жөнiнде
Газбен жабдықтау
Мiндеттер. Магистралдық газ құбырларының орналасуын шыға отырып, табиғи газды
Қазақстанда 2004-2010 жылдарға арналған газ саласын дамыту бағдарламасы шеңберiнде
- мұнай кен орындарында газды кәдеге жарату есебiнен оны
- сұйытылған көмiрсутектi газды тасымалдау үшiн темiр жол цистерналары
- газ саласының барлық субъектiлерi мен жергiлiктi атқарушы органдардың
- салу ұйғарылып отырған магистралдық газ құбырлары бойындағы жаңа
- Батыс Қазақстанның кен орындарынан Солтүстiк, Орталық және Шығыс
Мұнай өнiмдерiмен және көмiрмен қамтамасыз ету
Негiзгi мiндеттер. Қазақстан экономикасының салаларын, оның iшiңде электр энергиясы
Жаңа көлiк-коммуникациялық дәлiздердi дамытуды ескере отырып, көмiр мен мұнай
Мұнай өнiмдерi мен көмiрдiң қажеттi көлемiн сенiмдi жеткiзудi қамтамасыз
Өндiру немесе негiзгi тұтыну аудандарында шағын қуатты жаңа мұнай
Су шаруашылығы инфрақұрылымы
Мiндеттер. Су шаруашылығы инфрақұрылымын және оны басқару жүйесiн жетiлдiру
Осы салаға мемлекеттік инвестицияларды неғұрлым тиiмдi салу мақсатында су
Су шаруашылығы инфрақұрылымын және оны басқару жүйесiн жетiлдiру есебiнен
Су ресурстарын ұтымды пайдаланудың және қорғаудың (оңалтудың) 2015 жылға
Елдiң барлық су шаруашылығы құрылыстарын толық түгендеу мен паспорттандыру
- гидромелиоративтiк жүйелердi қайта жаңғырту;
- iрi су тораптарын күрделi жөндеу;
- қазiргi бар су қоймалары мен су арналарын тазарту;
- ауыз судың баламалы көздерi жоқ өңiрлерде (Солтүстiк Қазақстан
-Сырдария мен басқа да өзендердiң ағыстарын реттейтiн гидротехникалық құрылыстар
- су жинау құрылыстарын алдын ала жөндеу жөнiндегi iс-шараларды
- жергiлiктi сумен жабдықтау көздерi болған кезде жекелеген тармақтарды
- мемлекеттiк және өңiраралық маңызы бар объектiлер болып табылмайтын
- су ресурстары жөнiндегi уәкiлеттi органның қарамағындағы су шаруашылығы
Әлеуметтiк инфрақұрылым
Қазiргi уақытта әлеуметтiк қызмет көрсетулердiң қолжетiмдiлiгi бiлiм беру ұйымдары
Сонымен қатар ауылдық елдi мекендегi, сондай-ақ аудандық және облыстық
Осыған байланысты:
- халықтың бiлiм беру, денсаулық сақтау және әлеуметтiк қамсыздандыру
- бiлiм беру мен денсаулық сақтау ұйымдары желiсiнiң қолданыстағы
- Әлеуметтiк инфрақұрылыммен қамтамасыз етуде өңiрлiк едәуiр үйлеспеушiлiктi ескере
Осы тәсiлдер негiзiнде әлеуметтiк инфрақұрылым объектiлерiне қажеттiлiктi айқындау және
Бұл ретте мақсатты мiндеттер ретiнде мыналар қабылданатын болады:
- елдi мекендерде, аудандарда (қалаларда) қажеттiлiк нормативтерiне сәйкес қажеттi
- санитарлық-пайдалану нормаларына жауап бермейтiн ескi және авариялық қорды,
- әлеуметтiк инфрақұрылым объектiлерiнiң жоғары жүктемесiн жою (мысалы, мектептердегi
- Тұтастай алғанда, әлеуметтiк инфрақұрылым желiсiн дамытудың негiзгi принциптерi
- нормативтiк қамтамасыз етуден асып кеткен кезде - артық
- қамтамасыз етiлу жеткiлiксiз болған кезде - қуатқа жетпей
- жоғары жүктемемен жұмыс iстейтiн (көп ауысымды оқыту және
- ғимараттар мен құрылыстарды оларды әлеуметтiк инфрақұрылым объектiсi етiп
- осы шаралар жеткiлiксiз болған кезде - жаңадан салу.
Жаңа объектiлердi салу негiзiнен оларды қазiргi заманғы жабдықтармен жарақтандыруды
Әлеуметтiк саланың iрi объектiлерiн салуды республикалық және жергiлiктi бюджеттердiң
Елдiң барлық өңiрлерiнiң халқына жекелеген жоғары мамандандырылған қызмет көрсетулердiң
Жаңа объектiлердi салу және жұмыс iстеп тұрғандарын қайта жаңғыртудан
Мәдениет объектiлерiнiң инфрақұрылымын дамыту саласында әсiресе ауылдық жерлердегi жұмыс
Бiлiм беру
- халықтың бiлiм беру объектiлерiмен қамтамасыз етiлуiнiң ең төмен
- бiлiм беру ұйымдары желiсiнiң кепiлдiк берiлген мемлекеттiк нормативiне
- адам саны аз елдi мекендерде мектептердiң жұмыс iстеу
- қалалар мен кенттердегi бiлiм беру объектiлерi, сондай-ақ республикалық
- бiлiм беру объектiлерiне қажеттiлiктi айқындау және басым инвестициялық
- Бiлiм берудiң орта мерзiмдi кезеңге арналған басым инвестициялық
- Бұл ретте республикалық бюджеттiң қаражаты есебiнен мыналар қаржыландырылады:
- республикалық және өңiрлiк маңызы бар мамандандырылған бiлiм беру
- ауылдар мен қалаларда 3-4 ауысыммен оқыту проблемасын шешетiн,
Жергiлiктi бюджеттердiң қаражаты есебiнен қалаларда, ауылдық жерлерде жалпы бiлiм
Бiлiм беру объектiлерiн күрделi жөндеу, қайта жарақтандыру және жетпейтiн
Денсаулық сақтау
Халықтың медициналық көмекке сұранымын және медицина ұйымдарының қуатын айқындау
Бастапқы медициналық-санитарлық, консультативтiк-диагностикалық және стационарлық көмек көрсететiн денсаулық сақтау
Денсаулық сақтау объектiлерiне сұранымды айқындау және басым инвестициялық жобалардың
Денсаулық сақтаудың орта мерзiмдi кезеңге арналған басым инвестициялық жобаларының
Бұл ретте республикалық бюджеттiң қаражаты есебiнен мыналар қаржыландырылады:
- республикалық және өңiрлiк маңызы бар денсаулық сақтау объектiлерiн
- денсаулық сақтау объектiлерiне сұранымды айқындау және басым инвестициялық
Жергiлiктi бюджеттердiң қаражаты есебiнен бастапқы медициналық-санитарлық көмек (БМСК) объектiлерiн,
Денсаулық сақтау объектiлерiн күрделi жөндеу, қайта жарақтандыру және жеткiлiксiз
Әлеуметтiк қорғау
Халықтың медициналық-әлеуметтiк мекемелермен қамтамасыз етiлуiнiң ең төменгi нормативтерiн әзiрлеу.
Медициналық-әлеуметтiк мекемелер желiсiнiң кепiлдiк берiлген мемлекеттiк нормативiн әзiрлеу.
Әлеуметтiк қамтамасыз ету объектiлерiне сұранымды айқындау және Орта мерзiмдi
Бұл ретте республикалық бюджет есебiнен өңiрлiк медициналық-әлеуметтiк мекемелердi (психоневрологиялық
Жергiлiктi бюджеттердiң қаражаты есебiнен қарттар мен мүгедектерге арналған интернат
Қарттар мен мүгедектерге арналған интернат үйлерi желiсiн одан әрi
Олармен қатар жалғызбасты қарттар мен мүгедектерге үйде әлеуметтiк қызмет
Қорытынды.
Қорыта келгенде, дипломдық жұмыстың тақырыбы толығымен ашылғандығы туралы айтуға
Экономикалық жүйе - бұл қоғамда ұйымдастырылу түрінде
Экономикалық жүйенің негізгі элементтері болып: ресурстарға жеке меншік
субъектілер арасындағы экономикалық байланыстар жатады.
Сонымен мемлекеттің экономикадағы рөлі мелекеттің ұлттық табысты маңызды
Қазіргі Қазақстанның экономикасындағы өзгерістер, инфляция, жұмыссыздық, халықаралық қаржылық
Жұмыстың барысында мемлекеттің экономикалық функциялары ашылған.
Дипломдық жұмыста мемлекеттік реттеудің ұғымы анықталды. Ол нарықтық байланыстар
Жұмыста Қазақстан Республикасында экономикалық
- өңiрлiк және әлемдiк еңбек бөлiнiсiнде елдiң тар, негiзiнен
-бәсекеге қабiлеттiлiктiң төмендiгiнiң және өнеркәсiптiң дәстүрлi салаларындағы өндiрiстiң тоқтап
-бiрiктiрушi көлiк-коммуникациялық желiнiң дамымауына, өңiрлiк аумақтық-шаруашылық жүйелерi үшiн сыртқы
-кең ауқымды трансеуразиялық сауда-экономикалық және көлiк-коммуникациялық дәлiздердi қалыптастыру бойынша
-елдiң шекара маңындағы өңiрлерiнде көршiлес мемлекеттердiң экономикалары үстемдiгiнiң, ауыл
Қолданылған әдебиеттер
1.Әкімбеков Экономикалық теория Алматы 2003ж;
2. Липшиц И. В. «Введение в экономику и бизнес
3.Макконел К. Р., Брю С. Л. «Экономикс». – М.:
1992. 1 том;
4.Макконел К. Р., Брю С. Л. «Экономикс». – М.:
5.Платонова Е.С. Экономические системы и их трансформация – М.
6.Мамедов О. Ю. «Современная экономика». – Ростов-на-Дону: изд.
7.Райзберг Б. А. «Рыночная экононика». – ТОО Редакция журнала
8.1999 жылғы 23 шілдедегі қабылданған «Мемлекеттік қызмет туралы» заңы;
9.Рузавин Г. И. «Основы рыночной экономики». – М.: изд.
1996 г;
10. Емцов Р.Г. Лукин М.Ю. Микроэкономика: Учебник - М.
11. Курс экономической теории Под ред. Чепурина М.Н.,Киселевой
12. Қазақстан Республикасының Конституциясы ;
13. Курс экономической теории. Общие основы экономической теории,
14.Экономика зарубежных стран: капиталистические и развивающиеся страны.
15. Казахстан Региональная структура экономики. /Под ред. В.Я.
Выборнова - М. Наука 2005;
16.Саясат журналы # 3 2006г;
17.Саясат журналы # 8 2006г;
18. Саясат журналы # 10 2006г;
19. Таналинов А. «Бұрыңғы КСРО еслдерінің кешегі мен ертең»і
20. Н. Назарбаев Қазақстанның егеменді мемлекет ретінде қалыптасуы
21. ҚР-ның Президентінің 2006 жылдың Халыққа Жолдауы;
22. Экономика: Қазақстаннның тұрақты өсім стратегиясы;
23. ҚР-ның Президентінің 2007 жылдың Халыққа Жолдауы;