Тақырыбы:Несиелік тәуекелдерді басқару есебі
Жоспар
Кіріспе
І бөлім Несиелік тәуекелдің пайда болуы және банктік
1.1 Банктік тәуекелдердің пайда болу көздері
1.2 Банктік тәуекелдерді топтаудың топтаудың критерийлері және
1.3 Банктік тәуекелдерді бағалау әдістері
1.4 Коммерциялық банктердің тәуекелдерді басқару және несиелік
ІІ бөлім Коммерциялық банктердің несиелік
2.1 Коммерциялық банктердің несиелік тәуекелін басқару
2.2 Несиелік тәуекелді төмендету жолдары
Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер
Кіріспе
Тәуекел адам іс-әрекетінің кез-келген саласында көрініс табатын объективті
Кез келген кәсіпкерлік іс тәуекелмен байланысты, әсіресе банктер
Бүгінгі таңда банктер операциялардың көптеген жаңа түрлерін атқаруда.
Нарықтық жағдайда банктік тәуекелдер жоғары деңгейде болады. Сондықтан
Бұл рефераттың мақсаты банктік тәуекелдердің теориясына талдау жасай
Менің рефератымның негізгі мақсаты - банктік тәуекелдер аясында
Осы мақсатты орындауға байланысты келесідей мәселелер туындайды:
> Тәуекелдердің пайда болу факторларын анықтау;
>
Шетелдегі банктердің тәуекелдерді басқаруына талдау жасау;
Отандық және
І.Несиелік тәуекелдердің пайда болуы және олардың жіктелінуі.
1.1 Банктік тәуекелдердің пайда болу көздері мен себептсрі
Тәуекелдің тұжырымдамасы адамзатқа
Жоғарыда айтылғандарды ескере отырып , банк үшін тәуекелді
Тәуекелдің пайда болуының үш көзін атап өтуге болады.
1. Нарықтық тәуекел деп әр түрлі активтер құнының
а)
b) Валюталық
с)
2. Контрагент тәуекелі
3. Басқару немесе менеджмент тәуекелі. Ол мыналардан тұрады:
а) Оперативтік тәуекел — банктің кейбір функцияларымен байланысты
b) Стратегиялық тәуекел - банк қызметінің дұрыс үйымдаспауымен
Тәуекел деңгейіне әсер ететін факторларды ішкі және сыртқы
Жоғарыда келтірілген
Өтімділік тәуекелі активтерді тез арада
Проценттік тәуекел нарықтағы
Несиелік тәуекел қарыз алушының өз міндеттемелерін орындамауымен
байланысты.
Нарықтық немесе инвестициялық тәуекел бағалы кағаздардың мүмкін болатын
Саяси тәуекел
сипатталады.
Валюталық тәуекел валюталық
ауытқуымен байланысты.
Операциондық тәуекел
мәліметтерді электрондық өңдеу кезінде пайда болады.
Экономикалық тәуекел өндіріс салаларында және қаржы нарығындағы
болатын жағымсыз жағдайларға байланысты пайда болады.
Келеңсіз жағдай
жағдайлармен байланысты пайда болатын тәуекелдің түрі.
Банк өзінің іс-әрекеттері нәтижесінде тәуекелдердің сан алуан түріне
1.2 Банктік тәуекелдерді топтаудың критерийлері мен принциптері
Осылайша банктік
коммерциялық банктің түрі немесе мамандану саласы ;
банктік тәуекелдің пайда болу немесе ықпал ету аясы;
банк клиенттерінің құрамы;
тәуекелділікті есептеу әдістері;
банктік тәуекелдің деңгейі;
тәуекелді уақыт тұрғысынан үлестіру;
тәуекелді есепке алу сипаты;
8. банктік тәуекелді басқару мүмкіндігі.
1. Коммерциялық банктердің түрлері немесе мамандану саласы. Қазіргі
Коммерциялық банктердің түрлері.
Маманданған
салық
әмбебап
Товарлық:
инновациялық;
инвестициялық;
ипотекалық;
депозиттік;
клирингтік. Салық:
ауылшаруашылық;
өндірістік;
құрылыстық. Функционалдық:
биржа;
сақтандыру;
трасталық;
кооперативтік;
комуналдық.
Нарықтық:
аймақтық;
аймақаралық;
трансұлттық.
Маманданған банктердің кызметі белгілі
2. Банктік тәуекелдердің пайда болу немесе ықпал ету
Банктік тәуекелдердің пайда болу немесе ықпал ету аясына
ішкі және сыртқы деп екігі бөлінеді. Сыртқы тәуекелге
Мұндағы негізгі ерекшелік сыртқы тәуекелдердің басқарылатын және басқарылмайтын
Ал әкімшілік тәуекелдерге құрылымдық баскару,
3. Банк клиенттерінің құрамы .
Клиенттің құрамына байланысты әр банк тәуекелді есептеудің әдісін
Кіші және орта қарыз алушылар немесе
Ал ірі кәсіпорындар керісінше , нарықтағы сұраныстың өзгеруіне
Бірақ мұндай кәсіпорындардың меншікті капиталы үлкен болады
Меншікке қатысына
4. Тәуекелді есептеу (талдау) әдістері. Тәуекелді талдау арқылы
Тәуекелді талдау кезінде бір бірімен тығыз байланысты екі
5. Банктік тәуекелдің деңгейі. Банктік тәуекелдің, деңгейі оқиғаның
Қазақстан Республикасы Ұлттық
6. Тәуекелді уақыт тұрғысынан үлестіру . Нарық
Уақыт тұрғысынан қарастырсақ тәуекелдер ағымдағы, келешектегі және бұрынғы
7.Тәуекелді есепке алу сипаты. Есепке алу сипатына байланысты
тәуекелдер баланстық және баланстан тыс, активтік
операциялар бойынша тәуекел деп бөлінеді.
8.Банктік тәуекелдерді басқару мүмкіндігі. Баскару мүмкіндігіне
байланысты тәуекелдер ашық
тәуекелдер реттелуге жатпайды,
болады.
1.4 Коммерциялық банктердің тәуекелдерді басқару және несиелік тәуекелді
Банк үшін тәуекелдерді басқару өте маңызды болып келеді.
Тәуекелдің жоғары деңгейімен сипатталатын банк қызметтерінің түрлерінде банк
Банктік тәуекелдерді басқару жүйесі нақты шаралар арқылы жүзеге
диверсификация;
нәтижелер туралы қосымша ақпараттарды алу;
лимиттеу;
өзін-өзі сақтандыру;
хеджирлеу;
сапаны басқару;
1.Диверсификациялау арқылы банктік операциялардың
а) Тартылған қаражаттың диверсификациясы:
• мерзімі бойынша
• тартылу түрлері бойынша (заңды тұлғалардың депозиттері,
• тартылу көздері
б) қолданылатын
• активтер портфелінде төлем қүралдары көп болу керек;
• мерзімі бойынша:
• қарыз алушылар бойынша: ссудалық
2. Сақтандыру. Мейлінше, тәуекел
барлық түрлері сақтандырылуы керек;
Хеджирлеу. Қаржылық құралдарды сату-сатып алу бойынша ашық
позициялар кері мәмілелер арқылы хеджирлену керек;
Өзін-өзі сақтандыру. Банктің ссуда бойынша үмітсіз карыздарды
есептен шығару және операциялар бойынша мүмкін шығындарды жабу
Лимиттеу-банктік тәуекелдерді шектеу мақсатымен партнерлар,
құралдар және көлемдері бойынша банктік операцияларды зерттеуді шектеу.
Шектеудің келесідей көп тараған түрлері бар:
• әр контрпартнерлармен операциялар бойынша лимиттер;
• әр құрал, актив түрі, нақты
• бір қарыз алушыға минималды қарыз мөлшері;
• баланстан тыс міндеттемелердің минималды мөлшері;
• келесі күнге қалдыруға мүмкін ашық позицияның минималды
• банктің әр бөлімшесі, әр құралы ,
6. Нәтижелер мен
• банктің клиенттері, банктің
және мерзімдІ басылымдар бойынша ақпараттарды іздестіру;
7.Сапаны басқару - тәуекелді басқарудың қазіргі уақытқа ең
Несиелік тәуекелді басқару. Банк үшін несиелік тәуекелді басқарудың
Банктердің несиелік тәуекелі негізінен екі тәуекелден тұрады: несиелік
Банктегі несиелік
• Ұзақ мерзімді приоритеттердің
саясатының жиі өзгеріп отыруы;
• Банктердің жаңадан пайда болған
• Жағымсыз конъюнктуралық өзгерістермен сипатталатын географиялық
аймақтар мен салалардағы банк клиенттерінің көп шоғырлануы;
• Қамтамасыз етілмеген несиелер, күмәнді несиелер, қаржылық жағдайы
нашар клиенттерге берілген несиелердің үлес салмағының көп болуы;
• Нарықтың жаңа сегменттеріндегі банк іс-әрекетінің тығыздығы.
Әр банк өзінің несиелік саясатын жеке құрастырады. Сондықтан
Банктің несиелік саясаты үш бөліктен тұрады: несиелеу туралы
• Қарыз алушының әрекет қабілеттілігін тексеру. Әрекет
Қарыз алушының репутациясын
Кәсіпорынның меншікті капиталының келемі. Дамыған мемлекеттерде карыз
Нарықтық конъюнктураның жағдайы. Ұзақ мерзімді несиелендіру кезінде банк
Міндетті түрде қарыз алушының негізгі қаржылық коэффиценттері анықталады
Несиелендіру процесінің екінші кезеңі клиент іс-әрекетінің тиімділігін периодты
а) Жылдық,
b) Тауарлы
с) Қарыз
d) Қарыздың
Үшінші кезеңде қарыз алушы несиені өтейді. Жоғарыда айтылып
Несиелік тәуекелді басқарудың тәжірибеде ең көп тараган тәсілдеріне
• Банк , клиент іс-әрекеті
• Қарыз алушының
• Қарыздың нақты сомасы мен қайтарылу мерзімін анықтау;
• Нарықтық конъюнктураның жағдайы. Ұзақ мерзімді несиелендіру кезінде
• Міндетті түрде қарыз алушының негізгі қаржылық коэффиценттері
Несиелендіру процесінің екінші кезеңі клиент іс-әрекетінің тиімділігін периодты
а) Жылдық,
b) Тауарлы
с) Қарыз
d) Қарыздың
Үшінші кезеңде қарыз алушы несиені өтейді. Жоғарыда айтылып
Несиелік тәуекелді басқарудың тәжірибеде ең көп тараған тәсілдеріне
• Банк , клиент іс-әрекеті
айналысатын және табыстарды баскаратын бөлімше кұрылады;
• Қарыз алушының
тәуекелдерді бағалау;
• Қарыздың нақты сомасы мен қайтарылу мерзімін анықтау;
• Несиені сақтандыру;
• Қайтарылмаған қарыздарға байланысты арнайы резервтер
• Тәуекел деңгейі жоғары болса ,
• Несиелік тәуекелді диверсификациялау;
• Несие беруге байланысты келісім шартты
Несиелік процесс кезінде қарыз алушының
1 .
несиені өтеу кезеңдерін талдау;
тәуекелдерді талдау;
менеджмент деңгейін талдау;
қаржылық тұақтылығын талдау: коэффиценттерді талдау және ақша
кепілдіктің жеткіліктік дәрежесін талдау.
Несиелік тәуекелді бағалаудың қорытынды нәтижелері болып мыналар табылады
Несиелік тәуекел бойынша жеке
ЕL = СЕ*РD*SL , мұндағы
ЕL - күтілген шығындар;
СЕ - тәуекелмен байланысты сома;
РD - дефолттың ықтималдығы;
SL - дефолт кезіндегі шығындардың көлемі.
Несие беруге байланысты күтілмеген шығындар сомасы:
UEL = CE * SL
UEL — күтілмеген шығындар;
СЕ — тәуекелмен байланысты сома;
SL - дефолт болган жағдайдағы шығындар;
Әлемдік тәжірибеде несиелік тәуекелді бағалаудың екі негізгі әдісі
несиелік инспекторлар
қорытындысы;
автоматтандырылған скоринг жуйесі.
Скоринг математикалық
Коммерциялық банктік несиелік тәуекелін есептеу келесідей
К3=Кp* (R1+R2+…+Rn)*Е:К сал
Мұндағы,
К3 - банктің жеке клинтінің тәуекелділік
Кр - клиенттің несиелік қабілетін, нарықтағы дәрежесін
R1,… Rn – осы несиелік операциямен байланысты тәуекел
Ксал - несиені алушы төлеген несиелердің сомасы;
Е – банктің осы клиент үшін
1.3 Банктік тәуекелдерді бағалау әдістері.
Банктік тәуекелдерді бағалау кезінде тәуекел туралы толық ақпаратты
Банктік тәуекелді бағалаудың келесідей әдістері мен көрсеткіштері жиі
Value at Risk (VaR) моделі.
Ағылшын тілінен аударғакда тәуекелге ұшыраған сома деген мағынаны
• Параметрлер әдісі;
• Тарихи модельдеу әдісі;
• Монте-Карло әдісі;
Параметрлер әдісінде портфель
Тарихи әдіс - активтер құнының бұрындағы өзгерістерін есепке
Монте-Карло әдісі - портфельге кіретін
параметрлерінің негізінде жалпы портфель құнының өзгерісін модельдеу.
«АЛЬФА-БЕТА» моделі:
«Альфа-бета» моделі бойынша қаржы құралдары құнының (Р) өзгеруі
Р = α + ßΔІ
α - құрал құнының тұрақты өсімі;
ß- құрал құнының индекстелген сызықтық тәуелділік дәрежесін сипаттайтын
ε - жүйелік емес тәуекелдерді сипаттайтын және математикалық
«Gap» әдісі:
Gap дегеніміз проценттік ставканың өзгеруіне тәуелді
табылады. Осы концепцияны колдану
Gap -тің көлемі төмендегі формула бойынша есептеледі:
G= а - п = Пп - Ап;
а - өзгермелі ставкамен есептелетін активтердің көлемі;
п - өзгермелі ставкамен есептелетін пассивтердің көлемі;
Ап - тұрақты ставкамен есептелетін активтердің көлемі;
Пп - тұрақты ставкамен есептелетін пассивтердің көлемі.
ІІ. Коммерциялық банктердің несиелік тәуекелін басқару проблемаларын
2.1 . Коммерциялық банктердің несиелік тәуекелін басқару
Тәуекел және бизнес - бір-бірінен ажырамайтын
Банктік операцияларды басқаруды банктік портфельмен өзінің
Банктің қандай да бір қаржылық активтік
Тәуекелдерді дұрыс бағаламау банк үшін жағымсыз
1989 жылы Британдық Midland Bank несиелер бойынша
1990 жылдың ақпанында қаржылық қолдауды іздеген
1991 жылы қаңтарда Американың Bank of
Банктік тәуекелдердің пайда болуының және оның деңгейінің тенденциясының
Активтер құрамынан өтімділік әр түрлі элементтерді көруге болады
Өтімділігі жоғары активтерге банктің корреспонденттік шотындағы қалдық
Осыған байланысты банктік қызмет – бұл несиелік тәуекелді
Несиелік тәуекелді төмендету үшін формальді , жартылай формальді
Несиелік тәуекелді төмендетудің классикалық әдістерінің бірі – ол
Бірақ бұл әдіс банктің несиелік саясатында жағдайдың жақсаруына
Бірінші рет бұл эффект жүйелі түрде Дж
Қазіргі кезде несиелік тәуекелді бағалау жүйеленген түрге келе
Сонымен жеке тұлғаларға несиелік қабілетті бағалаудың балдық әдісі
Біріншіден , клиенттің барлық белгілерін бірден білу
Екіншіден , белгілердің балдық бағасы жеткілікті деңгейде субъективті
Үшіншіден , баллдар жүйесі оперативті түрде жаңарып отыруы
Төртіншіден , балл сомасының қатаң белгісі оның
Осылайша сандық әдістердің негізінде жеке тұлғаларға несие беру
Несиелік тәуекелдерді бағалау әдістері кезінде заңды
Қорыта келгенде , несиелік тәуекелді басқару банктік
2.2. Қазіргі кезде несиелік тәуекелдерді төмендету жолдары
Коммерциялық банктерде тәуекелдерді басқару стратегиясы интеграцияланған түрде құрылуы
Күнделікті тәуекелді бақылау , бағалау және тәуекел деңгейін
Бірінші . Тәуекелдерді басқару істің жүргізіулуіне толық жауапты
Екінші . Басқару және атқарушы басшылық тәуекел үлгілерінің
Үшінші . Қамтамасыз ету және бақылау бөлімдері -
Төртінші . Тәуекелдермеді басқару мақсаттары мен принциптері
Несие берілгенгеннен соң клиентпен жұмыс тоқтатылмайды . Бір
Қажетті мәліметтерді арыз беруші араласқан банктерден және
Банктің несие беру бөлімі мамандандырылған несие агенттіктеріне хабарласып,
Сонымен , несиелік тәуекел – бұл клиенттің несиелік
Несиелік саясат активтердің өсуі және
Банк стратегиясы – бұл банктік саясатты
• несиелік портфельдің құрылымын бақылау
• тәуекел дәрежесінің есебі ;
•банк операцияларының диверсификациясы : экономика секторларымен , жалпы
• несиелік шығындарды жабу үшін
• проблемалық ссудаларды мұқият қадағалау және бақылау.
Несиелік процесс екі кезеңнен тұрады . Бірінші
Банктен несие алу жөнінде
Банк өтінішке қосымша құжаттар және қаржылық есеп берулерді
Банкке өтінішпен бірге келесі құжаттар тапсырылады:
1. Қаржылық есеп беру нәтижесі , оған
2. кассалық түсімдердің қозғалысы туралы есеп беру;
3. ішкі қаржылық есеп ;
4.ішкі басқарылатын есеп беру ;
5.қаржыландыруды болжау;
6.салық декларациясы;
7.бинес-жоспар .
Банктік құрылымда және кеңес беруші компанияларда төмендеу технологияларын
Ең көп таралған үлгі Chase Manhattan Bank мамандарымен
Несиелік тәуекелдерді басқару жүйесінде сақтандыру ерекше орынға ие
Хеджирлеу операциясында несиелік тәуекелді басқарудың тиімді инструменті
Олар нақты инструментке қатысты барлық тәуекелдерден несиелік тәуекелді
Банктерде несиелік дериваторларды қолдану ең алдымен несиелік тәуекелдерді
Қорытынды.
Соңғы жылдары Қазақстанның екінші деңгейлі банктері үшін «тәуекел»
Әр банк өзінің қызмет ету саласына байланысты өзіне
Банк үшін тәуекелді басқару ең маңызды мәселелердің бірі
Банктік тәуекелдердің түрлерін жіктеу мақсатында тәуекелдерді мына элементтер
1. коммерциялық банктің түрі мен мамандану саласы; 2.банктік
4.тәуекелділікті есептеу әдістері;
5.банктік тәуекелдің деңгейі;
6.тәуекелді уақыт түрғысынан үлестіру;
7.тәуекелді есепке алу сипаты;
банктік тәуекелді басқару мүмкіндігі.
Банк ісінде тәуекел деп банктің табысы
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
1. Г.С. Сейткасымов «Банковское дело»- Алматы: Экономика ,
2. Н.Рамазанов – Банковский сектор Казахстана . Кредитный
3. Банковское дело /под . ред В.И.Колесникова
4.Вальравен К.Д. Управление рисками в коммерческом банке –
5. Хандурев А.А.Управление рисками банков // Деньги и
6.С.Б. Мақыш «Коммерциялық банктердің операциясы».- Алматы-2002ж
7.Панова Г.С. «Кредитная политика комбанка» .-М.-1997
8.Тлеукулова Г. Организация взаимодействия головного банка с филиалами
9. Поляк «Финансовый менеджмент»
10 .Питер С. Роуз «Банковский менеджмент »М.-1997г
11.Овчаров А.О. Организация управления рисками в комбанке //
33