Заңды тұлғаларды несиелеу механизмі


Тақырыбы: Заңды тұлғаларды несиелеудi ұйымдастыру
Мазмұны
Кіріспе.................................................................................................................3
Заңды тұлғаларды несиелеудің теориялық негіздері ..........................5
1.1 Заңды тұлғаларды несиелеу мәні......................................................00
1.2 Заңды тұлғаларды несиелеу механизмі...........................................00
1.3 Шетел тәжірибесіндегі заңды тұлғаларды
АҚ«Туран-Әлем Банк» тәжірибиесi негiзiнде
2.1 АҚ« Туран Әлем Банк» несие
2.2 АҚ «Бәйтерек-А» мысалында несиелiк қабiлеттiктi
3. ҚР Заңды тұлғаларды
3.1 Заңды тұлғаларды несиелеудің даму перспективасы...................00
Заңды тұлғаларды несиелеу механизмін жетілдіру....................00
Қорытынды.....................................................................................................68
Қолданылған әдебиеттер..............................................................................71
Кіріспе
Тақырыптың өзектілігі.
Елiмiздiң нарықтық қатнасқа өту жағдайында несие халық шаруашылығының
Осы орайда экономикалық өсуді қаржыландырудың маңызды факторларының бірі
Қазіргі кезде елімізде әлемдік өлшемдер бойынша өндірісті несиелеуді
Сондықтан, экономикалық тұрақтылыққа қол жеткізіп, елдегі шаруашылық субьектілердің
Жалпы алғанда, заңды тұлғаларды несиелеу кезінде шешімін күтіп
Бітіру жұмысының мақсаты – заңды тұлғаларды несиелеу механизмін
Жұмыстың міндеттері:
заңды тұлғаларды несиелеу мәнін, механизмін;
Қазақстан Республикасындағы екінші деңгейлі банктердегі заңды тұлғаларды несиелеу
заңды тұлғалардың несиелеуді жетілдіру
табылады.
Зерттеу объектісіне – АҚ«Туран-ӘлемБанк»тiң тұлғаларды несиелеу қызметі жатады.
Теориялық және әдістемелік негізі. Жұмысты жазу барысында 1999-жылғы
Бітіру жұмысы кіріспеден, 3 тараудан және қорытындыдан тұрады.
Заңды тұлғаларды несиелеудің теориялық негіздері
Заңды тұлғаларды несиелеу мәні
Заңды тұлғаларды несиелеу қандай-да бір шаруашылық субьектілердің қажеттіліктерін
Кәсіпорындарды және басқа да ұйымдарды өндірістік және әлеуметтік
Несиенің берілу процесі – бұл қоғамдағы экономикалық өзара
несиенің мақсаттылығы;
несиенің мерзімділігі немесе қайтарымдылығы;
несиенің ақылылығы;
несиенің қамтамасыз етілуі;
несиенің сыйақылылығы;
Несиелеудің соңғы қағидасы шетелдік банктік тәжірибеде бірінші класты
Несиенің мақсаттылығы несиелеудің басты қағидасы ретінде, несиенің қандай
Мерзімділік – бұл белгілі экономикалық категория ретіндегі мәніне
Несиенің қайтарымдылық қағидасы оны экономикалық категория ретінде, басқадай
Несиенің мерзімділігі – несиенің тек қана қайтарылып қоймай,
Несиенің ақылылығы – бұл қарыз берушінің қарыз алушыға
Қазіргі банктердің несие үшін пайыз мөлшерін белгілеудегі ескеретін
орталық банктің коммерциялық банктерге беретін ссудалар бойынша белгіленетін
банкаралық несие бойынша орташа пайыз мөлшері;
өз клиенттеріне депозиттік шоттар бойынша төлейтін орташа пайыз
банктің несиелік ресурстарының құрылымы;
несиеге деген сұраныс;
несиенің сұралатын мерзімі мен түрі;
еліміздегі ақша айналысының тұрақтылығы.
Несиелеудің келесі бір қағидасы – берілетін несиелердің материалдық
1980-ші жылдардың аяғына дейін КСРО-да несиенің материалдық жағынан
Кепілге берілетін ссуда – бұл қарыз алушының активтерімен
Қазіргі кезде банк өзінің 1-ші класты қарыз алушыларына
Жалпы алғанда, несиелеудің мәнін мынадай 3 элемент арқылы
субъект;
объект;
қамтамасыздандыру.
Осы үш элемент несиелік операциялардың, оның тиімділігінің түсінігін
Несиелеу субъектісі әрекет қабілеттілігі бар, несиелік мәмілелерді жасауға
мемлекеттік кәсіпорындар мен ұйымдар;
кооперативтер;
акционерлік қоғамдар;
жеке еңбекпен шұғылданатын азаматтар, жалға берушілер;
банктер;
билік органдарын, біріккен кәсіпорындар, халықаралық бірлестіктер мен ұйымдарды
Субъектілер бойынша несиелерді бөлу несиелеу жүйесінде тағы бір
Заңды тұлғаларға берілетін несие түрлері мыналар: лизингтік, ломбардтық,
Ломбардтық несие – құнды заттарды, бағалы қағаздарды кепілге
Овердрафт – банктің қысқа мерзімді өтімділігін қамтамасыз етуге
Овернайт – бір түнге берілетін несие түрі.
Контокоррентік – несиелік желі арқылы активті-пассивті шот бойынша
Факторингтік – жабдықтаушының дебиторлық қарызын ала отырып берілетін
Форфейтингтік – экспортерға импортердің төлеуге тисті төлем талабын
Онкольдық – банктің 1-ші класты клиенттеріне талап етуге
Бланктік немесе сенім несиесі – қамтамасыздандырусыз берілетін несие
Несиелеу объектісіне келетін болсақ, бұл – несиенің пайдалану
Қазақстанның банктік тәжірибесінде қысқа мерзімді несиелеу объектісіне «Экономиканы
Несиелеу объектісі, сондай-ақ, экспортты және импортты
Ұзақ мерзімді несиелеу объектілеріне жататындар мынадай түрлерге бөлінеді:
өндіріс объектілерінің құрылысы;
өндіріс объектілерін қайта құру, техникалық жағынан қайта қаруландыру,
техникалар, құрал-жабдықтар және көлік құралдарын сатып алу;
жаңа өнім шығаруды ұйымдастыру;
өндірістік емес маңызы бар объектілерді салу / 4.
Мына объектілер несиелеуге қабылданбайды:
дайын өнімнің нормативтен асып кеткен қалдығы. Мұнда көліктік
сатылуы қамтамасыз етілмеген дайын өнім қалдығы;
маусымдық қалдықтарды қоспағанда аяқталмаған өндірістің нормативтен асып кеткен
1 жылдан астам қозғалыссыз сақталып жатқан, өндіріс қажеттілігінен
артық қажет емес, қиын өткізілетін және қолданылмайтын тауарлы-материалды
сақталу шарты олардың бүлінбейтіндігін қамтамасыз етпейтін тауарлы-материалды құндылықтар;
несиелік келісім-шартта қарастырылған мерзімнен астам уақытта жолда болған
белгіленген мерзімде өңделмеген, өткен жылдардың егінінен өндірілген ауыл
Ссудаларды қарыз алушыларға беру, әдетте, бұрын берілген ссудалар
Несиелік қатынастарды ұйымдастыру сұрақтары төмен рентабельділігі бар, тұрақсыз
қанағаттандыру қажеттілігінен туындауы мүмкін /5. 126-127 бет/.
Несиелеуді экономикалық-ұйымдастырушылық қатынастарының белгілі-бір қабаты, яғни несиелік қатынастардың
Демек, несиелік механизмге несиенің мазмұны және өзіндік ерекшеліктерін
Несиелік механизм банктік қызметке байланысты заңдармен, банктердің дербес
Жалпы алғанда, жоғарыда айтылып кеткен несиелеу элементтерін (субъект,
Осындай сұрақтардың шеңберінде несиелеу жүйесінің тағы бір элементі
Қазіргі несиелеу жүйесінде шаруашылық ұйымдардың меншікті және зайымдық
Шаруашылық айналысындағы меншікті қаражаттар мөлшері бүгінгі күні берілуге
Қазіргі несиелеу жүйесі банктің ресурсына негізделеді. Бүгінгі жағдайдың
түрде жинақталып, қайтадан сол орындарға несиелеу лимиті түрінде
Қазіргі несиелік механизм коммерциялық сипатқа ие. Осыған байланысты
Қазіргі несиелеу жүйесінің басты ерекшелігі банктердің меншікті және
Қазіргі несиелеу жүйесінің маңызды бір белгісі оның келісім-шартқа
Қалыптасып отырған қазіргі несиелеу жүйесінің келесі маңызды ерекшелігі
Жаңа несиелеу жүйесі дәтүрлі және өзіндік ерекше принциптерге
жақсы және жаман жұмыс жасайтын кәсіпорындар категориялары өмір
Несиенің қамтамасыз етілу принциптеріне де байланысты өзгерістер болды.
Қазіргі несиелеу жүйесінің келесі бір ерекшелігіне банк несиелерін
Жалпы, кәсіпорындарды несиелеудің өзгерген жүйесі біршама дәрежеде нарықтық
Заңды тұлғаларды несиелеу механизмі.
Несиелеу механизмін кеңес экономистері жалпы несиелік механизмнің «техникалық
Несиелеу механизмі – несиенің берілу және қайтарылу әдіс-тәсілдерін
Қазіргі несиелеу механизмінің құрамы төмендегідей құрамдас бөліктерден тұрады:
несиелік әдістері және ссудалық шот түрлері;
несиелік мәмілені құжаттау;
несиенің мөлшерін белгілеу;
несиені беру процедурасы;
несиені қайтару тәртібі;
несиелеу процесіне жасалатын бақылау;
кепіл заттарын бағалау және іске асыру.
Несиелеу әдістері – ссуданың берілу және қайтарылу ерекшеліктерімен
Реформалауға дейінгі кезеңдегі отандық банктік тәжірибеде несиелеудің екі
қалдық бойынша;
айналым бойынша.
Қалдық бойынша несиелеу барысында несие қозғалысы несиеленетін құндылықтар
Айналым бойынша несиелеу (тауар айналымы) әдісінің ерекшелігі ондағы
Қалдық бойынша несиелеу әдісі нарықтық жағдайға өтумен байланысты
Сонымен, қазіргі банктік тәжірибеде несиелеу әдісінің үш түрі
айналым бойынша несиелеу әдістері;
қалдық бойынша несиелеу әдістері;
айналым-қалдықтық.
Айналым бойынша несиелеу барысында несие несиелеу объектісінің
Қалдық бойынша несиелеу барысында несие ссудаға деген қажеттілікті
Айналым және қалдық бойынша несиелеудің іс жүзінде ұштасуының
Несиелеу әдістері несиені беру және қайтаруға
формаларын анықтауға негіз болады.
банктің клиентке ашқан ссудалық шотында көрсетіледі.
Ссудалық шот – клиенттің банктен олған несиесіне байланысты
Ссудалық шоттың дебеті бойынша несиені беру көрсетілсе, қайтарылуы
1-кесте
Ссудалық шот
ДЕБЕТ КРЕДИТ
НЕСИЕНІ БЕРУ НЕСИЕНІ ҚАЙТАРУ
ССУДАЛЫҚ ШОТ ҚАЛДЫҒЫ
(несие бойынша қарыз)
Көзі: /3. 125-бет/
Несиенің берілуі мен өтелуі, қарыздың көрсетілуінің ортақ біртұтас
ашылу мақсатына қарай;
айналыммен өзара байланысы бойынша.
Ашылу мақсатына қарай ссудалық шоттар депозиттік-ссудалық болып келеді.
Айналымы мен өзара байланысы бойынша ссудалық шоттардың үш
айналым-төлемдік;
қалдықты-компенсациялық;
айналым-қалдықтық.
Осы үш типі мәні жағынан несиелеудің үш әдісіне
Айналым-төлемдік шотты ашу барысында клиент әр түрлі қажеттіліктерге
Клиент барлық төлемдерді төлеуде қалдықты-компенсациялық шотты пайдалана алады.
Айналым-төлемдік ссудалық шоттың ерекше бір түрін контокорренттік шот
Контокоррент шоты – банктік тәжірибеде банктердің бірінші класты
Бұл шот банк сенімінің ең жоғарғы формасын сипаттайды.
Қарыз алушыларды несиелеуге байланысты операцияларды жүзеге асыру үшін
Арнайы ссудалық шоттар шаруашылық ұйымның төлем айналымының үлкен
Кәсіпорынға тек бір ғана арнайы ссудалық шот ашылуы
Егер қарыз алушы кәсіпорын бір уақытта бірнеше объектілер
Несиелеу механизмінің екінші құрамдас бөлігі – несиелік мәмілені
Банк пен қарыз
құқықтары мен міндеттерін белгілейтін маңызды құжат – несиелік
Несиелік шарттан басқа кепіл туралы келісім-шарт жасалады. Іс
Несиелеу процесі барысында клиент банкке басқа да құжаттарды
Несие банктің тиісті қызметкерінің жазбаша үкім шығару барысында
Үкім несиенің бағытын белгілейді. Бағыттарына байланысты несиенің берілуі
ссуда клиенттің есеп-айырысу шотына аударылады;
ссуда есеп-айырысу шотына түспей, тауарлы және тауарлы емес
ссуда бұрын берілген несиелерді қайтаруға беріледі.
Жалпы, клиентке берілетін несиенің мөлшері көптеген жағдайларға байланысты.
қарыз алушының төлем айналымындағы алшақтыққа;
несиенің қамтамасыз етуіне түскен тауарлы-материалды бағалылықтардың нақты жинағына
маржа деңгейіне;
тәуекел дәрежесі мен банктің клиентке сенім дәрежесіне;
банктегі бар ресурс көлеміне байланысты.
Әр жекелеген жағдайларда бұл мөлшер қамтамасыз ету құнымен
Несиелеу механизмінің бір құрамдас бөлігі – несиені қайтару
мерзімді міндеттемелер негізінде эпизодтық қайтару;
меншікті қаражаттардың жинақталуының және несиеге деген есеп-айырысу шотына
алдын ала белгіленген сома негізінде жүйелі түрде қайтару;
түскен түсімді бірден ссудалық қарызды жабуға есептеу;
несиенің қайтарылу мерзімін созу;
мерзімі өткен қарызды «мерзімі өткен несиелер» шотына аудару;
банк резерві есебінен мерзімі өткен ссудаларды шегеру.
Несиенің қайтарылуын арнайы құжат арқылы немесе қағазсыз, яғни
Кепілге алынған мүлікті бағалау әдістері де несиелеу механизмінің
Кепіл механизмі – кепіл туралы шартты дайындау, жасау
Кепіл механизмін іске асырудың негізгі кезеңдеріне жататындар: кепіл
Кепіл затына: заттар, бағалы қағаздар, мүліктік құқықтар жатады.
Клиенттің мүліктерінің кепілі:
тауарлы-материалдық құндылықтар кепілі:
а) шикізаттар, материалдар, жартылай өнімдер кепілі;
ә) тауарлар және дайын өнімдер кепілі;
б) валюталық құндылықтар, алтыннан жасалған бұйымдар кепілі;
в) басқа да тауарлар-материалдық құндылықтар кепілі.
бағалы қағаздар (вексельдер) кепілі;
сол банктегі депозиттер кепілі;
жылжымайтын мүлік кепілі (ипотека).
2. Мүліктік құқықтар кепілі:
жалгерлік құқық кепілі;
авторлық құқық кепілі;
жерге құқық кепілі.
Кепіл механизмінің негізгі элементіне кепіл затын бағалау жатады.
Кепіл заттары нарықтық құны бойынша бағаланады. Бұл ең
Мүлік үздіксіз қайта бағаланып отыруға тиіс.
Бағалауды арнайы біліктілігі бар мамандар жасауға тиіс.
Мүліктің бағаланатын құнына оған кеткен шығындар қосылуы тиіс.
Өнер шығармаларының антиквариаттың т.б. куәландырылуға тиіс.
Бағалау барысында оның жойылу құны мен сатуға
Несиелеу механизмінің құрамдас элементі – несиені беру
лады (1-сурет):
1-сурет
БАНКТЕРДЕГІ НЕСИЕЛІК ПРОЦЕСС
Несиелік комитетке дайындау
Несиелік қабілетін талдау
ия
жоқ
Несиелік комитет
Несиелік процесс
Несиені қайтару
Төлемдер.
Мониторинг.
Мерзімі өткен төлем.
1-ші өтініш
2-ші өтініш
Несие беру процесінің 1-кезеңінде банкке келіп түскен несиеге
Тапсырылған құжаттарды оқып үйрену барысында банк қарыз алушының
2-кезеңінде қарыз алушының несиелік қабілетін бағалау кезінде қарыз
Қарыз алушының несиелік қабілетіне талдау жасау барысында мынадай
ссудаға қатысты қабілеттігі. Қарыз алушыға ссуданы бере отырып,
қарыз алушының іскерлік беделі. Ол қарыз алушының қарызды
табыс алу қабілеті. Оны анықтау барысында сату көлеміне,
қызметтерінің сапасы, шикізат құны, қызметкерлерінің біліктілігі жатады.
Несиелеу процесінің 3-кезеңінде несиелік келісім-шарт жасалады. Қазіргі несиелеудің
4-кезеңде нақты несиені беру кезеңі жүзеге асырылады. Бұл
Соңғы 5-кезеңде несиені қайтару және оған сыйақы төлеуіне
Ссуданың қайтарылуына бақылау жасау үшін банкте ссудалар бойынша
Банктік тәжірибеде ссуда бойынша жай және күрделі сыйақы
J=(i*p*n)/360*100%,
мұндағы: і – сыйақы мөлшері;
р – қарыз қалдығы;
n – сыйақы есептелетін кезеңдегі күндер саны.
Күрделі сыйақыны есептеу формуласы төмендегідей:
J=p * ((1+(i/1200))^n – 1),
мұндағы: і – сыйақы мөлшері;
р – несиенің бастапқы сомасы;
j – несиенің барлық мерзіміне есептелетін сыйақы сомасы;
n – аймен берілген несиенің ұзақтығы.
Егер несиелеу мерзімі кезеңінде қарыз қалдығының бір бөлігі
Jg=Q*[(1+ig/1200)^t1-(1+ig/1200)^t2],
мұндағы: Jg – мерзімі өткен қарыз бойынша есептелген
Q – мерзімі өткен қарыз сомасы;
Ig – мерзімі өткен қарыз бойынша сыйақы мөлшерлемесі
(айыппұл);
t1 – несие бергеннен бастап мерзімі өткен қарызға
сыйақы есептелген күнге дейінгі уақыт мерзімі;
t2 – несие бергеннен бастап мерзімі өткен қарыз
дейінгі уақыт мерзімі.
Пайызды есептеу барысында шартты түрде айдағы күндер саны
Несиелік келісім-шартқа байланысты өз міндеттемелерін орындамаған қарыз алушыларға
Несиелеу процесіне жасалатын бақылау банктің несиелік портфелін мерзімді
1.3 Шетел тәжірибесіндегі заңды тұлғаларды несиелеу.
Дамыған елдердің банктеріндегі несиелеу тәжірибесін қарастыра келе, еліміздегі
Дамыған елдерде банктік несиелеудің ЖІӨ-ге қатынасы өте жоғары
Жаңа индустриалды елдерде банктік несиелеудің ЖІӨ-ге қатынасы 53-100%
Шығыс Еуропа елдері мен Қытайда банктік несиелеудің деңгейі
ТМД елдерінің ішінде банктік несиелеудің ЖІӨ-ге қатынасы бойынша
2-кесте
Ішкі банктік несиелеудің ЖІӨ-ге қатынасы*
(%-да)
1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998
Дамыған елдер
Швейцария 188,0 182,6 184,8 189,1 183,4 181,8 183,8
Германия 118,6 124,4 134,5 140,2 127,4 134,9 140,1
Жапония 138,7 139,1 139,3 137,8 132,3 130,6 129,5
Англия 120,2 119,5 117,4 119,2 122,3 126,2 125,3
АҚШ 82,2 80,2 79,2 76,5 76,7 76,9 78,1
Жаңа индустриалды елдер
Оңтүстік
Корея 57,9 58,0 58,9 60,9 56,6 61,0 69,4
Сингапур 62,5 61,5 60,2 59,5 62,5 67,3 73,6
Турция 26,3 27,1 28,0 29,0 27,6 33,7 36,5
Өтпелі экономикасы бар елдер
А) Қытай және Шығыс Еуропа елдері
Қытай 99,2 102,0 95,2 98,4 91,1 97,2
Чехия
81,7 86,6 75,9 72,2
Польша 34,9 38,2 40,7
Б) ТМД елдері
Молдавия
23,7 23,4 26,0 32,8
Ресей
25,9 31,7 23,6 23,9
Украина
83,2 30,6 24,2 15,5
Грузия
6,8 9,2 11,6 19,8
Беларусь
15,0 16,1 17,7 37,4
Қазақстан
65,3 49,5 13,5 9,5
Қырғызстан
25,6 26,1 18,0 19,8
Армения
9,0 9,0 7,9 10,7
Азербайджан
3,0 13,0 12,9 10,6
*көзі:«Международная финансовая статистика», МВФ, раздел монетарный или банковский
1997-1998жж. азиялық дағдарыс кезеңінің жанып тұрған шағында және
ТМД елдерінде 1998-ж. несиелеу деңгейінің төмендеуі байқалды, бұл
Сонымен қатар, дамыған және жаңа индустриалды елдерде экономиканы
3-кесте
Қаржылық жүйенің ішкі несиелерінің ЖІӨ-ге қатынасы*
(%-да)
1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998
Дамыған елдер
Швейцария 224,5 221,0 225,9 233,7 274,9 290,1 298,8
Жапония 203,3 207,2 209,8 213,0 202,8 202,9 191,9
АҚШ 95,6 94,9 98,0 95,4 103,3 110,7 120,1
Жаңа индустриалды елдер
Корея 104,4 112,1 122,5 129,2 124,5 133,5
Сингапур 79,7 79,5 79,1 80,0 83,2 87,7 94,2
Турция 27,2 27,9 28,6 29,4 27,9 34,4 37,1
*көзі: «Международная финансовая статистика», МВФ, раздел финансовый обзор.
Дамыған елдердегі банктік несиелеу механизмін қарастырсақ, Францияда банк
Францияда заңды тұлғаларды несиелеу кезінде белгілі-бір обьектімен байланысты
Қарыздық міндеттемелерге берілетін несие вексельдерді есепке алу формасында
Германияда басқа елдерде сияқты несиелік операциялар негізгі орынды
АҚШ-та да халықаралық тәжірибедегі несиелер беріледі. Бұл елде
Судаларды жиі қолданатын және ұқыпты төлеуші ретінде танылған
Ұлттық статусын алған банктер заң бойынша банктің меншікті
Ауыл шаруашылығына берілетін ссудалар жалпы несие көлемінде аз
Сонымен қатар, банктік емес қаржылық мекемелерге де ссуда
Жалпы, ірі шетел банктерінде несие процесін ұйымдастыруды несие
Несиелеу процесінің алғашқы кезеңінде несиелік өтінішті қарап, содан
Несиелеу – бұл активтік операциялардың маңызды бағыттары болып
Несиелер бойынша банктердің зиянға ұшырауының өсуіне біршама әсер
4-кесте
Несиелеу барысындағы банктің зиян шегуіне әкелетін факторлар*
(%-да)
Ішкі факторлар 67%
Қамтамасыз етудің жетіспеушілігі. 22 Компанияның банкроттығы. 12
Несиеге деген өтінішті оқып үйрену барысында ақпаратты дұрыс
Алдын ала ескерту белгісіне кеш көңіл бөлуі және
Қамтамасыз етілудің сапасының нашарлығы. 5 Ұрлық/Алдау. 4
*көзі: С.Б. Мақыш. «Коммерциялық банктер операциялары», Алматы, 2003ж.
Несие бойынша банктердің зиян шегуіне себеп болатын сыртқы
Несиелік тәуекел несиелік портфель сапасына тікелей байланысты. Несиелік
төмен тәуекелі бар несиелер (сыныпталмайтын);
жоғары тәуекелі бар несиелер;
шекті тәуекелі бар несиелер;
ережеден тыс берілген несиелер (стандартты емес) /11.96-97бет/.
Әр тәуекел кластарына өтелмеген тәуекелдер үшін өтелмеген несиелердің
Шетелдік банктердің тәжірибесінде қарыз алушының несиелік қабілетін жете
Несиелердің қайтарылмауынан зиян шегу - кез келген банк
Несиелік қабілетін талдағаннан кейін несиелік келісім-шарт жасалады. Әр
Несиелік келісім – шарт мазмұнын қарастыру олардың көлемді
Германияда бір жүйенің банктері үшін ( жеке, жинақтаушы
2-сурет
Несиелік мониторинг процесі
Мәліметтерді жинау
Несие қабылеттілігі элементтерін талдау
Өзгеріссіз
Несиелік рейтингті тексеру
Түзету шараларын өткізу
Негізінен, банктегі жоғарғы буын басшыларының бірін несиелік мониторинг
АҚ« Туран Әлем Банк» несие қызметiн ұйымдастыру
«БанкТуранАлем» АҚ несиелiк операцияларының динамикасын талдамас бұрын, бөлiмдердiң
2004 жылы iшiнде жұмыс iстейтiн активтердiң құрылымында келесiдей
01.01.2004 жылы барлық ссудалық қарыз бойынша
Ссудаларды сандық жiктеуге және олардың өсу темпiне қатысты
Кесте 6. Қарыз алушылардың мүлiктiк-құқықтық статусы бойынша
жылдар Тұрғылықты халық Жеке кәсiпкерлер Заңды тұлға
2002 20 21 59
2003 22 22 56
2004 33 30 37
Кесте-7. 2004 жылдың несиелеу объектiлерi бойынша берiлген
Ссуда типi Үлесi,% Беттiк шоттардың саны
А 1 2
Мүлiктi сатып алұға 14 420
Мұқтаждықтарға 19 1340
Шыққаны 33% 1760
Заңды тұлға құрмай iстейтiн кәсiпкерлер 30
Жеке тұлғалар бойынша барлығы 63%
Ұйымдарға ссудалар 37 16
Барлығы: 100% 3536
1.01.2003 жылы тұрғындардың ссудалық қарызының үлесi-20%, 2004 жылы
2003-2004 жылдарының динамикасында тұрғындар несиесiнiң
1.01.2004 жылы ссудалық қарыздың сапалық өзгерiсiндегi жағымды
Тұтынымдық сауда құрылымын қарастыралық.
Кесте-8.
жылдар Ұзақ мерзiмдi
ссудалар Қысқа мерзiмдi ссудалар
Байланыс
қан Қызметкер
лерге ссуда Бағалы қағаздармен кепiлденген Тұрақтан
дыру ссудасы Шұғыл мұқтаждық
қа
2002 6 14 4,7 5 0 70,3
2003 21 20 5 3,5 0 50,5
2004 24 27 5 3 0 41
Кесте-9. Абсолюттi шамадағы ссудалар құрылымы (мың тенге)
Жылдар Ұзақ мерзiмдi
ссудалар Қысқа мерзiмдi ссудалар
Байланыс
Қан Қызметкер
лерге ссуда Бағалы қағаздармен кепiлденген Тұрақтан
дыру ссудасы Шұғыл мұқтаждық
қа
2002 4596 10724 3600 3830 0 53850
2003 16422 15640 3910 2737 0 39491
2004 20280 22815 42250 2535 0 34645
2004 жылы ссудалық қарыз құрылымын талдай отырып,
Динамикада ұзақ мерзiмдi ссудалрмен тауар алуға берiлген
Бағалы қағаздармен кепiлдiгiне берiлетiн ссудалар динамикасындағы керi жағдай
Судалық қарызды жабу мерзiмi құрылымында келесiдей өзгерiстерболған:
Несиелеу объектiлерi бойынша портфель айналымдылығы мен құрылымына талдау
2004 жылдың портфелдегi несие айналымдылығын қарастырайық
Кесте-10. 2004 жыл несие портфелiнiң айналымдылығы.
Қарыз алушы типi
Сөндiру мың тг. Бiр күнде орташа сөндiру соммасы
Жеке тұлға 1498 973 237,32 4,10
Тұрғын үй сатып алуға 222 0,61 201 329,51
Шұғыл мұқтаждыққа 1043 2,86 591 206,64
З.т.қ.ж.i. кәсiпкерлер 233 0,64 181 282,81
Заңды тұлға 469 1,28 276 215,63
Барлығы 1967 5,39 1249 231,73
Ссудалық қарыздың орташа жылдық қалдығы орташа хронологиялық
Кестедегi мәллiметтер 2004 жылының несие портфелiнiң негiзiн жеке
2004 жылы портфелдегi тұрғындарға несие беру айналымдылығын қарастырайық:
Кесте-11. 2004 жыл портфелдегi тұрғындар
Қарыз алушы типi
Сөндiру мың тг. Бiр күнде орташа сөндiру соммасы
Жеке тұлға 11609 31,8 2192 69,93
Тұрғын үй сатып алуға 774,97 775,61 225,28 29,05
Шұғыл мұқтаждыққа 1046 2,87 182 63,41
З.т.қ.ж.i. кәсiпкерлер 471,17 470,49 90,55 19,24
Заңды тұлға 11421 31,29 414 13,23
Барлығы 1095,0 1094,06 70,05 6,4
Кестеден көрiп отырғанымыздай 2004 жыл сөндiрiлген қарыз соммасы
Жеке тұлға- қарыз алушылармен жағдайдан жабу темпiнiң өсуiнiң,
Нсие портфелiн талдауды қорытындылай келе, несие портфелiнiң негiзiн
Жеке тұлғаларға берiлген несиелердiң айналымдылығы басқа қарыз
Осы бөлiмдi қорытындылай келе, несие портфелiнiң негiзiн несиенiң
Жоғарыда айтқанымыздай, несие бойынша нақты төленген пайыз жоба
---- айталық, азық-түлiк жартылай фабрикаттарын (пельмендер,варениктер, манты)
---- Ол «БанкТуран Алем » АҚ-нан құрал-жабдық сатып
Жобаны қарастырылғаннан кейiн( бизнес-жоспар, жобаның технико-экономикалық негiзделуi және
--- 50000 доллар эквиваленттi несие бiр жылға 24
--- Ай сайын тең үлеспен негiзгi пайызды
Жабу графигi келесi түрде болады
Кесте-12 Сөндру графигiнiң көрiнiсi келесiдей болады:
Айлар
2
4
6
8
10
12
Жыл
Басындағы
45833
37500
29167
20833
12500
4167
Пайыз
2.0
2.0
2.0
2.0
2.0
2.0
Пайыз соммасы,$
917
750
583
417
250
83
Негiзгi қарыз,$
4167
4167
4167
4167
4167
4167
Қорытындысында қарыз алушы несиенi қолданғаны үшiн 6500
АҚ «Бәйтерек-А» мысалында несиелiк қабiлеттiктi бағалау
АҚ «Туран Әлем Банк» заңды тұлғалардың несиелік қабілетін
АҚ «Туран Әлем Банкте» заңды тұлғаларды несиелеу процесі
Несиені өтеу үшін нақты ресурстардың болуы;
Несиені өтімді кепілмен қамтамасыз ету;
Жобаны қаржыландыруда меншікті қаражаттарының қатысуы;
Қатаң қаржылық тәртіпті ұстау;
Кәсіби менеджмент.
Несиелеудің келесі кезеңі несиеге өтінішті қарау үшін қажетті
Несие алуға өтініш;
Бизнес-жоспар немесе техникалық-экономикалық негіздеме;
Басшысының суреті бар қарыз алушының анкетасы;
Кәсіпорының қаржылық құжаттары (№1,2,3 формалар);
Дебиторлық және кредиторлық қарыздардың тауарлар мен қызметтердің тізімі,
Ссудалық міндеттемелерінің болуы немесе болмауы туралы анықтаманың түпнұсқасы;
Бюджет алдындағы қарыздарының болуы немесе болмауы туралы анықтаманың
Құрылтайшылық құжаттарының нотариалды түрде куәландырылған көшірмесі;
Құрылтайшылардың несиені алу туралы жиналысының шешімі.
Құжаттардың толықтығы және нақтылығы заң бөлімімен тексерілгеннен кейін
Бұл қорытындыда ең бірінші кезекте несиенің негізгі көрсеткіштері
Қарыз алушының аты АҚ «Бәйтерек-А»
Жобаның мақсаты айналым қорларын толтыру
Несиенің сомасы 15 000 000 теңге
Несиенің мерзімі 18 ай
Сыйақы мөлшерлемесі жылдық 17 %
Қамтамасыз ету:
айналымдағы тауарлар, кепілдік құны 7 766 324 теңге
Жер учаскесі бар кеңсе үйі – 11 267
Ендігі кезекте қарыз алушы кәсіпорын туралы мәліметтер келтіріледі:
Тіркелу күні: № 43873-1910-ТОО, 07/11/2001 жылы берілген заңды
Акционерлiк қоғамның заңды мекен-жайы: Алматы қаласы, Көктем-1, 98/2
Акционерлiк қоғам қызметінің негізгі бағыты: құрылыс материалдарынмен көтерме
Қарыз алушының ұйымдастыру-құқықтық нысаны –Акционерлiк қоғам
Банктердегі есеп айырысу шоттары:
№ 41467861 – теңгеде (АҚ "Туран Әлем
АҚ "Бәйтерек-А "ның АҚ "Туран Әлем Банктегі"
1-кесте
АҚ "Бәйтерек-А"ның ағымдық шоты бойынша айналымдар*
(теңгемен)
2002 жыл 2003 жыл 2004
Дт 1 175 731,03 703 783,97 164 946,65
Кт 1 186 680,00 692 835,00 188 321,00
Көзі: АҚ "Бәйтерек-А" банктік шотының көшірмелері
АҚ "Бәйтерек-А" ның" негізгі қызметі:
Өткізілетін өнімге деген қажеттілікті, нарықтың сыйымдылығын, алдын ала
Өнім ассортиментін таңдау;
Делдал фирма арқылы тапсырыс;
Жеткізілген өнім үшін төлем;
Көтерме-жеке сауда.
Қарыз алушы кәсіпорынның сенімділігін сипаттайтын мәліметтер де өте
Проблемалық несиелері – жоқ;
Басқа банктерде ссудалық қарызы – жоқ.
Келесі кезекте қарыз алушы кәсіпорынның қаржылық жағдайына талдау
2-кесте
АҚ "Бәйтерек-А" ның бухгалтерлік баланс баптарының динамикасы*
Көрсеткіш 01.01.03 ж. 01.01.04 ж. өзгеру, % 01.04.04
АКТИВ
І Бөлім. Негізгі құралдар және басқа да айнамнан
Негізгі құралдар және капиталды салымдар 892 423 793
Ұзақ мерзімді қаржылық салымдар
Айналымнан тыс басқа да активтер 31 065 26
І Бөлім бойынша барлығы 923 488 819 799
ІІ Бөлім. Ағымдағы активтер
Ақша қаражаттары 25 570 0 -100 0 -
Дебиторлармен есеп айырысу 2 343 534 1 341
Запастар және шығындар 15 362 811 15 738
Басқа да активтер 20 372 0 -100 0
ІІ Бөлім бойынша барлығы 17 752 287 17
БАЛАНС: 18 675 775 17 899 553 -4
ПАССИВ
І Бөлім. Меншікті капитал
Меншікті қаражаттар 3 077 500 9 077 500
Бөлінбеген пайда -213 179 1 984 230 -1031
Меншікті қаражаттардың басқа көздері
І Бөлім бойынша барлығы 2 864 321 11
ІІ Бөлім. Тартылған капитал
Ағымдық (қысқа мерзімді) міндеттемелер 15 811 454 6
С.і.: банк несилері
кредиторлық қарыз 15 811 454 6 837 823
Басқа да міндеттемелер
ІІ Бөлім бойынша барлығы 15 811 454 6
БАЛАНС: 18 675 775 17 899 553 -4
*Көзі: АҚ "Бәйтерек-А" ның 01.01.03, 01.01.04, 01.04.04 жылғы
1-сурет
*Көзі: АҚ "Бәйтерек-А" ның 01.01.03, 01.01.04, 01.04.04 жылғы
2-кестеден көретініміздей 01.04.04 ж. баланс валютасы 16 545
Қарыз алушы кәсіпорының тауарлы-материалды запастары да толық талдануы
3-кесте
АҚ"Бәйтерек-А "ның 01.04.2004 ж. таурлы-материалды запастар*
Тауарлы материалды-запастар топтары бойынша аттары ТМЗ есеп беру
Саны Сомасы
Материалдар:
117 724 0,75 25.03.2004 ж.
Шикізат және материалдар
25.03.2004 ж.
Жартылай фабрикаттар
25.03.2004 ж.
Жанармай
42 885,92
25.03.2004 ж.
Тара
25.03.2004 ж.
Қосалқы бөлшектер
25.03.2004 ж.
Басқа
74 838,08
25.03.2004 ж.
Тауарлар:
15 532 454 99,25 25.03.2004 ж.
Дайын өнім
15 532 454
25.03.2004 ж.
Сатып алнатын тауарлар
25.03.2004 ж.
Басқа
25.03.2004 ж.
БАРЛЫҒЫ
15 650 178 100 25.03.2004 ж.
*Көзі:АҚ"Бәйтерек-А"ның 01.01.03, 01.01.04, 01.04.04 жылғы қаржылық есеп беру
Біздің жағдайымызда қарыз алушы кәсіпорынның тауарлы-материалды запастардың құрамында
Сондай-ақ, кәсіпорының қаржылық жағдайына дебиторлық қарыздың және кредиторлық
4-кесте
АҚ"Бәйтерек-А"ның 01.04.2004 ж. дебиторлық және кредиторлық қарызы
№ Аты Сомасы, тг. Пайда болу күні Өтелу
Дебиторлық қарыз
1 Салық комитеті 75 245 Қаңтар 04 ж.
БАРЛЫҒЫ 75 245,00
Кредиторлық қарыз
1 ПКСК Азамат 60 000 Қаңтар 04
2 ЖШС Iскер 5 076 865 Желтоқсан
Ағымдық қарыз
3 ЖШС ПОЛИМИКС 107 050 Тамыз 03
БАРЛЫҒЫ 5 243 915
*Көзі: АҚ"Бәйтерек-А"ның 01.01.03, 01.01.04, 01.04.04 жылғы қаржылық
Осы кестеден АҚ"Бәйтерек-А"ның 01.04.04 ж. дебиторлық қарызы 75
Қарыз алушы кәсіпорының қаржылық жағдайын толық білу үшін
5-кесте
АҚ"Бәйтерек-А"ның пайда және зияндар туралы есебі*
Көрсеткіштердің аты 01.01.03 ж. Табыстар (+), Шығындар (-)
Өнім өткізуден түсім 21 856 428 57 841
Өткізілген өнімнің өзіндік құны 18 351 617 48
Жалпы табыс 3 504 811 9 692 011
Кезеңнің шығындары – Барлығы: 3 717 990 7
Соның ішінде:
Жалпы және әкімшілік 3 717 990 7 707
өткізу шығындары
Пайыздар бойынша шығындар
Негізгі қызметтен табыс (зиян) -213 179 1 984
Негізгі емес қызметтен табыс
Салық салғанға дейінгі негізгі қызметтен табыс -213 179
Табыс салығы бойынша шығындар
Салық салынғаннан кейін негізгі қызметтен табыс -213 179
Күтпеген жағдайлардан зиян
Таза табыс (зиян) -213 179 1 984 230
*Көзі: АҚ"Бәйтерек-А"ның 01.01.04, 01.01.03 жылғы қаржылық есеп
Осы кестенің мәліметтеріне сәйкес 01.01.03 ж. қарағанда 01.01.04
2003 – 2004 жылдардың мәліметтері бойынша АҚ"Бәйтерек-А"ның
6-кесте
2003 жылдын 2004 жылдың наурызына дейінгі цемент өткізу*
Айлар Өткізу сомасы
2003 ж. қаңтар 3 725 113
2003 ж. ақпан 2 508 413
2003 ж. наурыз 3 784 425
2003 ж. сәуір 4 255 565
2003 ж. мамыр 5 055 591
2003 ж. маусым 6 942 744
2003 ж. шілде 7 294 294
2003 ж. тамыз 6 287 901
2003 ж. қыркүйек 4 889 659
2003 ж. қазан 7 616 279
2003 ж. қараша 3 021 715
2003 ж. желтоқсан 2 622 331
2004 ж. қаңтар 2 798 005
2004 ж. ақпан 2 515 508
2004 ж. наурыз 1 122 015
БАРЛЫҒЫ 64 277 330
*Көзі: АҚ"Бәйтерек-А"ның 01.01.03, 01.01.04, 01.04.04 жылғы қаржылық
АҚ"Бәйтерек-А"ның негізгі қызметінен, яғни цемент өткізуден 2003
Бұл жерде жылдың әр кезеніңде өнім өткізуден түміс
АҚ"Бәйтерек-А"ның негізгі қызметі құрылыс материалдарымен, соның ішінде
Ендігі кезекте АҚ"Бәйтерек-А" бойынша қаржылық коэффициенттерді талдаймыз (7-кесте).
7-кесте
АҚ"Бәйтерек-А"ның қаржылық коэффициентерін талдау*
Аты 01.01.03 ж. 01.01.04 ж. 01.04.04 ж.
Өтімділік коэффициенттері:
Жалпы өтеу коэффициенті 112% 250% 300%
Ағымдағы өтімділік коэффициенті 15% 20% 1%
Левераж:
Міндеттемелердің активтерге қатынасы 0,85 0,38 0,32
Мендеттемелердің меншікті капиталға қатынасы 5,52 0,62 0,46
Қызмет коэффицименттері:
Дебиторлардың айналым коэффициенті, күн 20 4 1
Кредиторлардың айналым коэффициенті, күн 157 22 73
ТМЗ айналым коэффициенті, күн 153 60 320
Пайдалылық коэффициенттері:
Жалпы пайда маржасы 16% 17% 32%
Таза пайда маржасы -0,98% 3,43% 3,72%
* Көзі: АҚ"Бәйтерек-А"ның 01.01.2003, 01.01.2004, 01.04.2004 жылғы қаржылық
Бұл жерде біріншіден кәсіпорының өтімділік коэффициенттері талданады: Жалпы
АҚ"Бәйтерек-А"ның левераж коэффициенттері, яғни міндеттемелердің активтерге қатынасы және
АҚ"Бәйтерек-А"ның кызметін сипаттайтын көрсеткіштер 2003 жылмен салыстырғанда жақсы
АҚ"Бәйтерек-А"ның жобасына қысқаша сипаттама берейік.
Несиенің мақсаты:
Өскеменнiң«Цемент» зауыты өндіретін цементтiң үлкен
Сатып алынатын өнімді өткізу есебінен қосымша пайда алу
Өткізу орындарының санын арттыру;
Өскемен зауытымен ұзақ мерзімді серіктестік қатынастарды кеңейту.
Жобаның жалпы құны 15 000 000 теңгені құрайды
Жобаны қаржыландыру көздері және олардың мақсаты:
8-кесте
АҚ"Бәйтерек-А"ның жобасын қаржыландыру көздері*
Қаржыландыру көздері Сомасы, теңге Мақсаты
АҚ "Туран Әлем Банк" несиелік қаражаттары
Басқа тартылған қаражаттар Жоқ
Меншікті қаражаттар
Қаржыландыру көздерінің жалпы сомасы 15 000 000
*Көзі: АҚ"Бәйтерек-А"ның бизнес-жоспары
Қражаттардың қайтарылуын қамтамасыз ету 9-кестеде көрсетілген.
9-кесте
Несие бойынша қамтамасыз ету мүлкі*
Қамтамасыз етудің аты Орналасқан жері Нарықтық құны Төмендету
Айналыстағы тауарлар Алматы қаласы, Сейфуллин., 312 15
Кеңселік үй Алматы қаласы, Наурызбай батыр көш., 115/2
БАРЛЫҒЫ
31 629 295 теңге
19 034 168 теңге
* Көзі: АҚ"Бәйтерек-А"ның бизнес-жоспары
Жобаның жалпы өзектілігі және мәні.
Теріс жақтары:
Кепілдің 40%-ы тауарлы-материалды құндылықтардан тұрады
Бір жабдықтаушыдан тәуелділігі
Оң жақтары:
Болашағы бар бизнес
Жабдықтаушымен жөнге салынған серіктестік қатынастары
Тұрақты қызмет ететін, нарықта өз орнын алған субъект
Жұмыс тәжірибесі
Өткізу орындарының болуы
Ағымдағы активтер ағымдағы міндеттемелерден 3 есе артық.
Жоғарыдағы талдаудың нәтижесінде АҚ"Бәйтерек-А"ның төлем қабілеті және
3. Заңды тұлғаларды несиелеуді жетілдіру жолдары.
Заңды тұлғаларды несиелеудің даму перспективасы.
Қазіргі кезде елімізде заңды тұлғаларды несиелеуге байланысты жақсы
Қазақстанда нарықтық экономиканы білетін және басқару тәжірибесі бар
Сол уақытта ҚР-сы экономикасының әрі қарайғы тұрақты дамуы
ҚР-сы ЕДБ-нің ресурстық базасының қазіргі жағдайын сипаттай келе,
Осылайша, нақты секторды ұзақ мерзімді несиелеу перспективасы коммерциялық
Банктердің нақты секторды несиелеудегі қаупін түсіндіруге болады. Әрине,
макроэкономикалық тұрақтылық, экономикалық өсудің жоғары қарқыны банктерде ұзақ
Алайда, бұл ресурстар әлі де жеткіліксіз болып отыр.
Жаңа несиелердің берілуі жағдайында несиелік портфельдің сапасы
Ақшалай ресурстардың донорлары ретінде, негізінен, Алматы, Атырау, Ақтөбе,
Несиелік және депозиттік портфель балансталмауын мерзім бойынша қарастырсақ,
Несиелер бойынша банк маржасы жоғары болып отыр (8-20%
15-кесте
Аймақтардағы берілген несиелерге банк маржасы*
Қ. Р. Алматы қаласы Астана қаласы Шығыс Қаз-н
2002ж. 1-тоқсан 9,1 9,0 9,8 10,8 8,6 10,0
2002ж. 2-тоқсан 9,2 8,9 8,9 10,5 10,5 10,3
2002ж. 3-тоқсан 8,8 8,6 10,1 10,6 9,7 10,5
*көзі: ҚР Ұлттық банктің облыстық филиалдарының
Қазіргі кезде клиент менеджментін талдау үлкен мәнге ие,
Әлемнің көптеген елдерінде несие берушілер несиелік бюролар арқылы
Сонымен қатар, несие берушілер ссуда алғаннан кейін қарыз
Қаржылық емес секторда жалпы жағдайдың төмендеуі кезінде тәуекелді
Әлемдік тәжірибенің көрсетуі бойынша бұл мәселені тек несие
Біріншіден, несиелік бюролар банктердің нарықтағы қарыз алушылар жайлы
Екіншіден, несиелік бюролар банктерге өздерінің клиенттері туралы ақпаратты
Үшіншіден, несиелік бюролар қарыз алушылар үшін тәртіптілік механизмін
Алайда, осының бәрі үлкен қиындыққа тірелді: кәсіпорындар мен
Отандық банк жүйесінде несиелік келісім-шарттардың жетілмегендігі мәселесін атап
Несиелеу мәселесінде кепіл механизмінің жетілмегендігін атап өту керек.
Осы орайда заңды тұлғалардың ішінде, әсіресе, кіші және
Кепілмен қамтамасыз ету шағын және орта кәсіпорындар үшін
Банктер шағын бизнесті тек жоғары мөлшерлемелермен және қамтамасыз
Бір жағынан қандай-да болмасын жобалардың құны әр түрлі
Банктердің кепіл механизмін жетілдіруі несиелік тәуекелді төмендетуге мүмкіндік
Нақты секторды банктердің несиелеуі бойынша мүмкіндіктердің өсуі жүйелік
Ауыл шаруашылық, жеңіл және тамақ
Несиелік тәуекелді басқару жүйесінде, банктік қадағалауда және нарықтық
16-кесте
2003-ж. ЕДБ-дің несиелер бойынша құрған провизиялары*
Негізгі қарыз Құрылған провизиялар
Үмітсіз 17826 25555
Күмәнді 241934 1783
Стандартты 567356 182
Барлығы 827117 43569
*көзі: www.dnu.ru
Дамыған елдерде, соның ішнде Ұлыбритания, Австралия, Сауд Аравиясы,
Біздің еліміздің дамыған нарықтық экономикасы бар елдердің деңгейіне
Сонымен қатар, несиелеік тәуекелді басқару кезінде еліміздегі көптеген
Қарыз алушылардың ақша қаражаттарының қозғалысына әрқашан талдау жүргізілмейді;
Бизнес-жоспарды әрқашан талап етпейді және қарыз алушылардың келісім-шарттарына
Банктік зайым келісім-шарттары бойынша несиенің мақсатты пайдаланылуы Несиелік
Несиелік істі құрайтын құжаттардың жекелеген түрлерінің болмауы;
Кепілді бағалау кезінде бекітілген әдістемеден ауытқу және аралық
Қазіргі кезде көптеген кәсіпорындар бизнес-жоспар жасауды қиын көреді.
Заңды тұлғаларды несиелеу механизмін жетілдіру
Қазіргі таңда банк клиенттерінің ссудаларды қайтармауы жиі болатын
Несиелік ресурстарды қайтармау тәуекелінің жоғары деңгейінің сақталуына байланысты
9-сурет
ЕДБ-дің несиелері бойынша мерзімі өткен берешектер динамикасы
Суреттен көріп отырғанымыздай, заңды тұлғаларға берілген несиелер бойынша
банктердің тәжірибесін жалпылау маңызды болып табылады.
Ірі және орта кәсіпорындардың несиелік талдау үрдісін оңтайландыру
Бөлшектелген талдауларды бір жалпы несиелік талдауға біріктіре келе,
10-сурет
Несие қабілеттілігінің рейтингтік бағасы
Қарыз алушының
қаржылық есеп беруін талдау Қарыз алушымен
іскерлік кездесулерді ұйымдастыру Несиеленетін жобаның сапасын бағалау Несиелік
зерттеу
Несие қабілеттілігі
коэффициенттерін есептеу Басшылардың жеке
сапалары мен
біліктілігін бағалау Несиелеу қағидаларын сақтау Банктің несиелік
саясатына сәйкестігі
Оларды нормативтік
мәндермен салыстыру Кәсіпорын менеджментінің деңгейін анықтау Жобаның жүзеге
асырылу саласының
дамуын талдау Несиелік келісім-шарт
параметрлерін негіздеу
Несие қабілеттілігі
класын анықтау Қарыз алушының
сенімділік деңгейін
анықтау Болашақты болжау
және бағалау Несиенің қайтарылуының қамтамасыздандырылуын талдау
Жалпы рейтингін анықтау
Несиені беру мүмкіндігі туралы шешім қабылдау
Банктердің несиелік қызметі көптеген потенциалды қарыз алушылардың ішінен
Ағымдағы өтімділік коэффициенті;
Мерзімді өтімділік коэффициенті;
Активтер рентабельділігі;
Негізгі құралдар мен басқа айналымнан тыс активтер рентабельділігі;
Меншікті капитал рентабельділігі;
Ұзақ мерзімді міндеттеме рентабельділігі;
Қаржы тұтқаса коэффициенті;
Тіркемелі активтерді өтеу коэффициенттері;
Қарызға қызмет ету коэффициенттері т.б.
Біздің ойымызша, шамадан тыс көп коэффициенттер несие беру
Сонымен, шетел және отандық несиелік істің тәжірибесіне сүйене
17-кесте
Қарыз алушының несиелік қабілеттілігін сипаттайтын көрсеткіштер жүйесі
Коэффициент атауы Белгіленуі Есептеу алгоритмі
Ағымдағы өтімділік коэффициенті К1 (ақша қаражаттары+қысқа
мерз. инв.+деб-қ қарыз)/ қысқа мерз. міндеттемелер
Қаржы тұтқасы коэффициенті К2 тартылған қаражаттар/ меншікті қаражаттар
Несие пайызының өтелу коэффициенті К3 (таза пайда+пайыз төлеу
Активтердің рентабельділігі К4 Пайда / кәсіпорын активтері
Меншікті капитал рентабельділігі К5 Пайда / меншікті капитал
Қор қайтарымы коэффициенті К6 Жалпы пайда – түсім/активтер
Айналым қаражаттарының айналым уақыты коэффициенті К7 (Орташа қалдық
Ақша қаражаттарының қозғалысы коэффициенті К8 Жалпы қарыз /
Қарызға қызмет ету коэффициенті К9 Пайда / қарыз
Тәуелсіздік (автономия) коэффициенті К10 Меншікті капитал / авансталған
Көзі: /21. 14-бет/
Бұл жердегі қаржы тұтқасы коэффициенті 0,7-ден аспауы керек,
Қарыз алушының қаржылық жағдайының көрсеткіштер жүйесін қалыптастыру және
Алайда, мұндай бағалау әдісі объективті шешім қабылдауға толық
18-кесте
Несиені беру мүмкіндігінің балдық бағасы
Көрсеткіш Мүмкін болатын балл саны
Несиенің тағайындалуы:
өндірістік емес 3
0
Несие мөлшері:
қолайсыз 3
0
Несие мерзімі:
ұзақ мерзімді 8
2
0
Несие қабілеттілік класы:
2-класс
3-класс 9
5
1
Несиенің экономикалық негізделуі: негізделген
жеткіліксіз негізделген
негізделмеген 9
6
0
Өтеу сызбасы:
пайдадан жартылай өтеу
бір реттік
бөлшектеп өтеу 6
5
4
2
Несиенің қамтамасыз етілуі:
гарантия
сақтандыру
қамтамасыз етілмеген 7
5
2
2
0
Несиелік тарихы:
жақсы
қанағаттанарлық
жоқ
жаман 6
5
4
2
0
Қарыз алушы туралы пікірлер:
жақсы
қанағаттанарлық
жоқ
жаман 5
4
1
1
0
Қарыз алушының саласы:
сауда
құрылыс
ауыл шаруашылығы
басқалар 9
6
3
2
1
Банктің несиелік саясатына сәйкестігі: толық
жартылай
сәйкес емес 9
5
0
Көзі: /21. 15-бет/
Бұл жердегі ең жоғарғы мүмкін болатын балдар саны
Несие қабілеттілігін қаншалықты нақты бағалап, несие беру туралы
Екінші деңгейлі банктердің беретін ұзақ мерзімді несиелерінің жалпы
көзден тұрады: депозиттер және жинақтаушы зейнетақы қорларының активтері.
Жалпы, банктердің ресурстық базасының балансталуына байланысты шаралардың келесі
Қорытынды.
Қазақстан Республикасының ЕДБ-нің қызметінің жылдан жылға дамып келе
Несиелік ресурстардың көзі ретінде жеке және заңды тұлғалардың
Қарыз алушылардың несиелік тарихын анықтауға мүмкіндік беретін Несиелік
Несиелік келісім-шарттарда негізгі қарыз бен пайыздың қайтарылмауының алдын
Кепіл механизмін жетілдіру, соның ішінде банкрот болған кәсіпорынның
Кейбір салаларды, мысалы, ауыл шаруашылық және тамақ өнеркәсібі
Несиелік тәуекелді басқаруда маңызды роль ойнайтын провизияны құру
Республика бойынша берілген несиелердің ішінде «Қазақстан Халық банкі»
Бөлшектелген талдауларды біріктіре келе несие қабілеттілігін рейтингтік бағалаудың
Несие қабілеттілігін бағалау кезінде анықталатын коэффициенттердің белгілі-бір түрін
Несиені беру мүмкіндігінің балдық бағасын қолдану;
Ссуда берілгеннен кейін қарыз алушының қаржылық жағдайына мониторинг
Ақша қаражаттарының қозғалысына толық талдау жүргізіп, өзгеру мүмкіндіктерін
Қарыз алушыдан міндетті түрде жобаның іске асырылуына толық
Потенциалды қарыз алушылар қызмет ететін аймақтағы нарық сегменттерін
Жалпы алғанда, заңды тұлғаларды несиелеуді жетілдіруге Қазақстан Ұлттық
Қолданылған әдебиеттер тізімі:
Президенттің Қазақстан халқына Жолдауы. Астана, 2004-жылғы 19-наурыз //
Мақыш С.Б. Ақша айналысы және несие. – Алматы:
Лаврушин О.И. Банковское дело. – Москва: Финансы и
Мақыш С.Б. Коммерциялық банктер операциялары. – Алматы: ИздатМаркет,
Банковское дело / Под редакцией Сейткасимова Г.С. –
Банковское дело / Под редакцией Колесникова В.И. –
Нурсеит Н. Расширение банковского кредитования производства // АльПари.
оыо
Эдвин Дж. Долан, Колин Д. Кэмпбелл, Розмари Дж.
Банковское дело: стратегическое руководство / Под редакцией
Ширинская Е.Б. Операции коммерческих банков и зарубежный опыт.
Ұлттық банктің Жылдық есебі. – Алматы, 2003.
ЕДБ-де тәуекелдерді басқару және ішкі бақылау жүйелерінің болуына
Стратегия индустриаьно-инновационного развития Республики Казахстан: проблемы и перспективы
Хавьер М. Пиедра. Система кредитного бюро в Казахстане.
Хамитова К.Н. Современные проблемы и перспективы краткосрочного кредитования
Нурсеит Н., Нурсеитова Р. Текущее состояние развития и
Бобаканова Ж.О. Кредитные риски в банковской сфере и
Халитова М. Система кредитования в условиях реформирования экономики
Симановский А.Ю. Резервы на возможные потери по ссудам:
Калкабаева Г. Новые подходы к определению возможности предоставления
Баймуратов У.Б., Каирленов М.А. О ресурсной базе и
2