Қазақстан Республикасының Білім және Ғылым Министрлігі
Реферат
Тақырыбы Атмосфераның ластануы және қоршаған
Тексерген:
Орындаған:
Мазмұны
Негізгі бөлім
Атмосфераның ластану және қоршаған
ортаға әсерін бағалау.....................................................................4
Атмосфераның ластаушы көздері...........................................8
Ауа ортасындағы Шекті Мөлшерлі Концентрациясы (ПДК)...........................................................................................10
Қолданылған әдебиеттер................................................................19
1. Атмосфераның ластануы және қоршаған ортаға
Атмосфера бүкіл әлемнің тіршілік ортасы Атмосфера
Бүгінгі таңда атмосфера ауасының тазалық сапасы
Негізінен атмосфераның адам үшін атқаратын қызметі
Бірақ, адам баласы үшін орасан зор
Ластағыш заттардың негізгі көздері - өнеркәсіп,
Атмосфера құрамындағы оттегі мен көмірқышқыл газының
Оның өндіруші көзі – жасыл өсімдіктер
Біздің республикамызда атмосфера ауасына шығарылатын зинды
Атмосфераның ластану индексін (АЛИ) бағалау бойынша
Өйткені аталған қалалардағы өнеркәсіптің т.б. ластану
Республика жағдайында атмофераның ластануына өнеркәсіптің техникалық
Атмосфера тұрақты көздерден шығатылатын зиянды заттардың
металлургия, мұнай-газ кәсіпорындары шоғырланған.
Сондықтан, атмосфераға көтерілген қоқыстар мен газдардың
Қазақстан жағдайында көптеген қалалардың ау бассейні
Соңғы 2001 жылдың мәліметі бойынша Өскемен
Қ азақстан жағдайында ауа бассейнінің ластануы
Ауа бассейінің құрамында ауыр металлдардың болуы
Әсіресе, кадмий, қорғасын, мырыш, сынап, мөлшері
Қазақстан ауа бассейінің ластануы көршілес мемлекетердің
Өйткені, ауа бассейінің бәрімізге ортақ екені
Төмендегі мәлімет осыны дәлелдейді. Мысалы, Қазақстанның
Ластағыштар
көздерінен түскен
Күкірт
Азот
(тотыққан)
Азот
(тотықсызданған)
Күкірт (сутек)
Көмірсутектер
Әрине, өз кезегі кезегінде Қазақстанның ауа
Атмосфера ауасын ластайтын заттардың мөлшері дүние
Сондықтан, ауаға зиянды заттардың шығарлыуын реттеу,технологияныжетілдіру,
2. Атмосфераны ластаушы көздер
Атмосфера ауасының шекарасы болмайтындықтан ло бүкіл
Адам іс-әрекетінің нәтижесінде ондағы түрлі
Адам кез келген қызметі жердің жалпы
Бұл қызметтердің нәтижесінде жер ресурстары аяқталуы
Бірақ, жердің үнемі күн сәулесінен жаңа
Адамзатқа орасан зор пайдалы ауа бассейні
Ластағыш заттардың негізгі көздері- өнеркәсіп, автокөліктер,
Таза ауа компоненттерімен атмосфераның негізгі ластағыштарын
Таза ауа компоненттері
№
Компоненттер
Көлем бойынша,%
1
2
3
4
5
6
Азот (N2)
Оттек (O2)
Аргон (Ar)
Көмір диоксиді (CO2)
Озон (O3)
Гелий, метан, криптон және
суттектің
аздаған мөлшері
78,08
20,94
0,93
0,03
0,00005
0,002-ден аз неон
Біріккен Ұлттар Ұйымы бағдарламасының ЮНЕП деректері
№
Компоненттер
Көлемі бойынша млн.т/ж
1
2
3
4 Көмір диоксиді мен
Бөлшектер
Азот оксидтері (NxOy)
Күкірт диоксиді
Көмірсуттектер (C8Hy)
8000
60
200
80
3. Ауа отасындағы Шекті Мөлшерлік
1. ШМКж.з – жұмысшы зонадағы ауаның
2. ШМКм.б – тұрғын үйлер орналасқан
3. ШМКо.т – тұрғын үйлер орналасқан
Біз тыныс алатын ауада, көптеген зиянды
Күкірт (4) оксиді SO2 суда еруі
Көмір немесе мұнайды жаққанда олардың құрамындағы
Күкірт диоксидінің 1м3 орташа мөлшері 100
Азот оксидтері(NxOy) көбінесе ормандар өртенгенде,ЖЭС (ТЭС)
Бұлардың ішінде NO – азот оксиді
NO2, N2O4 – оксидтері су мен
4NO2+2H2O+O2=4HNO3 . Бұлар тыныс жолдарын қабындырып,
Азот оксидтері фотохимиялық түтінді тұман түзілуінде,
Ауаның фотохимиялық ластану дәрежесі әсіресе, автокөліктердің
Көмірсутек (2) оксиді (СО)-қала ауасында басқа
Оның қаладағы ең үлкен көзі-автокөліктер. Оның
АҚШ-та 1960 жылдарда автокөлік әрбір 1,5
Көміртек (4) оксиді СО2 инфрақызл сәулелерді
1850 жылы адамзаттың техногндік әрекеттерінің нәтижесінде
Шаң тозан атмосфераға бөлінген топырақтың эрозиясынан,
Бұл орайда американдық эколог О. Бартон
Шаң –тозан тек денсаулыққа тыныс алуды
Сонымен, адам әрекеті нәтижесінде климат өзгереді,
Атмосфера (ауа ортасы) 2 аспектіде бағаланады:
Климат және оның табиғи әсерлердің нәтижесінде
Атмосфераның ластануы алдымен оның ықтимал ластануы
Содан соң, сол аудағы атмосфераның ластану
Есептеліп, ол тек атмосфераның ластануын ғана
алатын ластағыш заттар туралы деректерді де
Атмосфераның ластануының басты белгісі – ластағыш
Концентрацияны бұл жолмен анықтауды ластағыш заттың
Млн4=лаcтану көлемі / ластанған ауаның 106
(көлемдік)
Мг/м3 = млн-1 М / 22,4
Мұнда: М- ластағыштың малекулалық массасы:
22,4-1 моль газдың 25оС және 760
Қоршаған ортаға өндіріс орындарының әсерін бағалау
Өндіріс ғимараттардың ауасындағы зиянды заттардың концентрациясын
ШМК нормалар және құрал жабдықтар, машиналар,
Өндіріс орындары мен фабрикалардың және басқа
Атмосфера ауасын ластаудың алдын алу
Ластағыштардың атмосфераға нормативті шығарлу мөлшері ластағыштың
ШМК есептеу әдісі ластағыштың жекелеген қасиеттері
W,f -атмосферадағы ластағыштың тіке және көлбей
Ai - салыстырмалы агрессивтілік көрсеткіші;
F - ауада шөгіп қалу
n - жердің рельефін
Атмосфера ластану дәрежесі қауіпсіздік класын ескере
Ауаның әр түрлі класс ластағыштармен ластану
Ауадағы ластағыштардың адам денсаулығына ықтимал кері
1-ші класс – төтенше қауіпті;
2-ші класс - өте (жоғары)
3-ші класс - орта қауіпті;
4-ші класс - бәсең қауіпті.
Ауаны ластағыштың жалпы және ақпаратты көрсеткіші
Норма класы – ҚР қалаларының ауасының
Қауіп клас – орта дәрежедегі деңгей
Кризис класы – орташа шамадан жоғары
Апат класы – орта деңгейде әлдеқайда
АЛОКИ – көбінесе қала немесе өнеркәсіп
Атмосфераның ластану дәрежесін кешенді индекс (АЛОКИ)
Атмосфера
күйінің
көрсеткіші
Атмосфера экологиялық күйінің класы
Норма (н) Қауіп (Қ) Кризис (К)
Ауаның
ластану
деңгейі
5-тен төмен
5-8
8-15
15-тен
жоғары
Территория атмосферасының ресурстық потенциалы (РП)
АЛП әр түрлі жағдайдағы әр түрлі
Ауа пайдалану параметірі (АПП)- ауадағы ластағыш
Атмосфераның ресурстық потенциалы (АРП) бағалау,
Мұндай бағалау жүргізудің негізгі құрам бөлігі
Атмосфералық ауаны кейбір зерттеушілер қоршаған ортаны
Атмосфераның ластануының жанама көрсеткіші ретінде
Бірқатар Европалық мемлекеттерден сараптамашылар торы тарапынан
Күкірт қоспалары үшін 0,2-0,4 г*м2*жыл
Азот қосылыстары үшін 1-2г*м2*жыл.
Атмосфералық ауаның сапасының ластануына кешенді бағалау,
Кеңістіктік ерекшеліктерді талдау кезінде және атмосфераның
Атмосфераның күйін бағалаудың оптималды компоненттерінің интегралды
1. Санитарлық-гигениалық тұрғыдан (ШМК) ластану деңгейінің
2. Атмосфераның ресурстық потенциалының бағалануы (АРП)
3. Белгілі басқа орталарға әсері дәрежесінің
4. Антропогендік әсерлердің табиғи-техникалық жүйеге әсерін
5. Антропогендік әсердің кеңестік және уақыттық
Жоғарыда айтылғандарды ескере отырып, атмосфераға әсерді
Атмосфералық ауадағы зиянды заттардың таралуын анықтайтын
Ластағыш заттардың парметірлері, қондырғылар толық істеп
Ластағыштар мөлшерінің азайтылуы туралы істелетін жұмыстардың
Бір кезектегі үлкен мөлшердегі шығарылу сипаты.
Жиынтық (суммалық) зиянды әсер етеін заттар
Шекті мөлшердегі шығарылу нормативін енгізу туралы
Озық ғылыми-техникалық дәрежедегі технологияларды қолдану арқылы
Атмосфералық ауаны ластағыштар мен жобаланып отырған
Қабылданған санитарлық нормалардың негіздемелері.
Технологиялық режимді сақтамаудың немесе табиғи апаттар
Болуы мүмкін апаттардың көлемі және оның
Аномальды ыңғайсыз метеорологиялық жағдайлардағы атмосфераға шығарлатын
Атмосфералық ауаның ластанбауын қадағалау жұмыстары.
Қолданылған әдебиеттер
Бродский А.К. жалпы экологияның қысқаша курсы.
Жумадалиева С., Баешов А., ЖарменовА. Қоршаған
Баимбетов Н.С. Правовые основы экологической экспертизы
Сағынбаев Г.К. Экология негіздері. Алматы, 1995.
Руководства по оценке воздействия промышленности на