МАЗМҰНЫ
КIРIСПЕ ...........................................................................................................3
1. МИКРОЭКОНОМИКАДАҒЫ ӨНДІРІС ФУНКЦИЯСЫ ......................4
Өндiрiс теориясы: оның құрамы мен маңызы ........................................4
Микроэкономикадағы өндiрiс функция және оның негізгі
қасиеттерi .........................................................................................................7
2. ӨНДIРIСТIК ФУНКЦИЯ ТҮРЛЕРІ МЕН ӨНДІРІСТЕГІ ӨНIМ ТҮРЛЕРIНІҢ
2.1 Өндiрiстiк функцияның түрлерi мен ерекшеліктері ...........................10
Жалпы орташа және шекті өнімнің түсінігі және олардың
ҚОРЫТЫНДЫ .............................................................................................17
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ ...........................................18
КIРIСПЕ
Курстық жұмыс тақырыбының өзектілігі. Бүгiнгi таңда елiмiз ұлттық
Микроэкономика пәнi адамдардың экономикалық iс-әрекетiн зерттеп, олардың жалпы
Микроэкономикадағы өндіріс функциясы тарауы өндiрiсте қолданылатын өндiрiс факторлары
Курстық жұмыс міндеті мен мақсаттары. Жұмыс барысындағы негізгі
Осы аталған мақсатты толық ашу үшін келесідей міндеттер
Өндіріс функциясын және оның қасиеттерін жан-жақты талдау;
Өндіріс және өнім түрлерінң, олардың экономикалық мазмұнын ашу,
Отандық өндірістің жағдайын және оны жетілдіру жолдарын ұсыну
Курстық көлемі мен құрылымы. Біздің курстық жұмысымыз үш
Бірінші бөлім – кіріспе үш бөліктен тұрады:
МИКРОЭКОНОМИКАДАҒЫ ӨНДІРІС ФУНКЦИЯСЫ
Өндіріс процестері сипаттамасы
Өндiрiс теориясы ең алдымен өндiрiсте қолданылатын факторлардың және
Микроэкономика курсының бұл тарауы өндiрiсте қолданылатын өндiрiс факторлары
Тұтынушылардың шексiз сұранысын қанағаттандыратын бұл өндiрiс болып табылады.
Сондай-ақ өндiрiсте фирмалар белгiлi бiр тауарлар өндiрiп, оны
Өндiрiс теорисында келесi сұрақтар туындайды:
“Қажеттiлiк” бойынша – не өндiремiз?
“Ресурстар мен технология” бойынша – қалай өндiремiз?
“Өнiмдер” бойынша – кiм үшiн өндiремiз?
Осы сұрақтарға жауап беру үшiн өндiрiс теориясында өндiрiсте
Өндiрiстегi технологиялық әдiс деп өндiрiстiк факторлардың, яғни шикiзаттар
шикiзаттар мен материалдар;
басқа өнеркәсiптiң өндiрген өнiмдерi;
еңбек күшi;
капитал.
Өндiрiстегi игiлiк дегенде тек қана материалдық игiлiктiң өндiрiсi
Нақты өмiрде өндiрiстiк процестi зерттеу үшiн көптеген өндiрiс
X = ( x1, x2 , … ,
Мұнда, xi -i – факторларының саны. Бұл факторлар
Y = ( y1, y2,…, yn ) (2)
Мұнда, yj - j - өнiмнiң саны. Енгiзiлген
V = ( X, Y ) (3)
Егер барлық өндiрiс факторлары тек қана бiр өнiм
y = f ( x1, x2 , …
Өндiрiстi ұйымдастыру кезiнде, әдетте, өндiрiстiк процесс тиiмдi болуын
Q = F ( K, L ) (5)
Мұнда, Q - өндiрiлетiн өнiмнiң ең жоғары көлемi.
F – функциялық тәуелдiлiгi қолданылатын технология.
Фирма бiртектi өнiм шығарады деп есептейiк. Аталған технология
Кесте 1- Еңбек және капитал шығынының өндiрiстiк функция
Капитал шығыны, K Еңбек шығыны, L
10 20 30 40 50
5 8 16 22 26 30
10 16 24 30 34 36
15 22 30 36 40 42
20 26 34 40 44 46
25 30 36 42 46 48
Кестеден көретiнiмiз еңбек шығыны 10 ( L=10), капитал
K
25
20
15 Q=36
10
5 Q=22 Q=30
0 10 20
Сурет-1 – Изокванталар
Изокванта терiс ылдилы екенiн айтып өтейiк, себебi бiр
Q = AK α * L β
Мұндағы: А, α, β – оң сандар.
Ендi осы өндiрiстiк функцияларға, олардың қасиеттерiне және өнiм
Микроэкономикадағы өндiрiс функция және оның негізгі
қасиеттерi
Фирма белгiлi ресурстарды қолданып өнiм өндiрген кезде белгiлi
Кесте 2
Жұмысшылар
саны Шығарылған
бөлке саны Еңбектiң шектi өнiмдiлiгi Құрал – жабдықтарға
0
1
2
3
4
5
0
50
90
120
140
150
0
50
40
30
20
10
30
30
30
30
30
30
0
10
20
30
40
50
30
40
50
60
70
80
Кестеден көрiп отырғанымыздай жұмысшы саны өсуiне байланысты нақты
Бұл график қолданылған ресурстың көлемi өсуiне байланысты өнiм
Жалпы өндiрiстiк функция белгiлi өндiрiс факторларын қолдана отырып
Q = f (L K) (5)
Шығару көлемi
150 Өндiрiстiк
функция
100
50
0
Сурет-2 – Нан заводының өндiрiстiк функциясы.
Бұл функцияны алдындағы мысалдың функциясы деп айтсақ болады.
Фирмалар өндiрiс факторларын барынша көп тиiмдiлiкпен қолданылуы мүмкiн,
dy / dL ≥ 0;
Басқа факторлар тұрақты болып, тек қана бiр фактордың
d2 y /d L2 ≤ 0;
Бұл екi қасиет өндiрiстiк функцияның бiр факторлық графигiн
Y
Y=f(x)
X
Сурет-3 - Өндiрiстiк функция.
Өндiрiс факторлары бiрiн-бiрi өзара алмастырады және толықтырады. Өндiрiстiк
2. ӨНДIРIСТIК ФУНКЦИЯ ТҮРЛЕРІ МЕН ӨНДІРІСТЕГІ ӨНIМ ТҮРЛЕРIНІҢ
2.1 Өндiрiстiк функцияның түрлерi мен ерекшеліктері
Тұрақты коэффиценттi функция.
Коэффиценттерi тұрақты өндiрiс функциясын тұрғызуды қарастырғанда, өнiмдi шығаруға
L = a * Y; K
Мұнда, a, b – параметрлер.
Осыны өндiрiстiк функцияның бiркелкi (стандартты) түрiне келтiру үшiн,
y = min L/a; K/b
(8)-шi функцияның жазықтықтағы графигi келесiдей:
Y/L
1/a
0 b/a K/L
Сурет-4 – Коэффиценттерi тұрақты болатын функция
Егер, y = Y/L; x = K/L
1/b * x; 0 < x *
y =
1/a; b/a < x < ∞
Бұл функция бойынша орташа өнiм:
1/b * 0 < x < b/a
AP = y/x =
1/a * 1/x, b/a < x < ∞.
Берiлген функция үшiн шектi қнiм мынадай түрдi қабылдайды:
1/b, 0 < x < b/a
MP = dy/dx =
0, b/a < x < ∞.
Осы функция үшiн икемдiлiк:
1, 0 < x < b/a
E = MP/AP =
0, b/a < x < ∞.
Берiлген функцияның изокванта сызығы келесiдей ( Сурет-3)
К
А
L
Сурет-5 – Коэффиценттерi тұрақты болатын функцияның изоквантасы
5-шi суретте факторлар алмасуы болмайды, тек қана А
Сызықтық өндiрiстiк функция.
Екi факторлы сызықтық өндiрiстiк функцияның төмендегiдей түрiн қарастырайық:
y = a + b * K +
Мұндағы, а, b және с – параметрлер.
Факторлардың орташа өнiмдiлiгiнiң көрсеткiштерi:
APK = Y/K;
Мұндағы, APK – капиталдың орташа өнiмдiлiгi;
APL – еңбектiң орташа өнiмдiлiгi.
Шектi өнiмдiлiктiң көрсеткiштерiн анықтайық:
MPK = ∆Y/∆K = ∂Y/∂K = b;
Мұндағы, MPK – капиталдың шектi өнiмдiлiгi;
MPL – еңбектiң шектi өнiмдiлiгi.
Факторларға деген икемдiлiктiң көрсеткiштерi:
EK = MPK/APK = b / Y/K =
EL = MPL/APL = c / Y/L =
Мұндағы, EK – капитал икемдiлiгi;
EL – еңбек икемдiлiгi.
y = a + b * K +
b * K + c * L =
Бұл теңдеудiң жазықтықтағы графигi – түзу сызық болады.
К
L
Сурет-6 – Сызықтық функцияның изоквантасы
Технологиялық алмастырудың шектi нормасы коэффицентiнiң мәнiн есептеймiз:
MRTSLK = MPL/MPK = c/b = const (12)
Олай болса, өдiрiс факторлары өзара бiрiн-бiрi толықтай ауыстыра
Сызықтық емес өндiрiск функция.
Екi факторлы сызықтық емес өндiрiстiк функцияның келесi түрiн
y = A * Kα * Lβ (13)
Мұнда, А, α, β – параметрлер және 0
MPL = β * Y/L;
Изоквантаны тұрғызу үшiн мына теңдеудi қарастырамыз:
Y = A * Kα * Lβ =
Kα * Lβ = С0 = const.
Берiлген функция үшiн технологиялық алмастырудың шектi нормасы төмендегiдей
MRTSLK = MPL/MPK = β * Y/L /
Мұндағы, MRTSLK – технологиялық алмастырудың шектi нормасы.
K
y = y0
L
Сурет-7 – Сызықтық емес өндiрiстiк функцияның изоквантасы
Бұл коэффицинеттiң мәнiнiң сызықтық функциядан айырмашылығы: ол изоквантаның
Бір изоквантаның әртүрлі нүктелерінде өнім шығару мөлшері бірдей,
2.2 Жалпы орташа және шекті өнімнің түсінігі және
Жалпы өнiм – басқа өндiрiс факторлары тұрақты деп
Экономикалық талдауда жалпы көрсеткiштермен қатар орташа және шектi
Айнымалы өндiрiс факторының орташа өнiмi жалпы өнiм (У)
APL = Y/L (16)
Мұндағы, APL – орташа еңбек өнiмi.
Бұл көрсеткiш бiр уақыт бiрлiгiнде өндiрiлетiн тауарлар санын
Сол сияқты капиталдың орташа өнiмi келесi түрде есептеледi:
APK = Y/K (17)
Мұндағы, APK – орташа капитал өнiмi.
Берiлген көрсеткiш негiзгi өндiрiстiк қордың қолданылуының тиiмдiлiгiн бiлдiредi
Шектi өнiм өндiрiс нәтижесiнiң өзгеруi мен өндiрiстiк процесте
MPK = ΔY/ΔK; және MPL =
Басқа факторлар тұрақты болып, бiр айнымалы фактордың санын
Ендi осы айтылғандарды кесте түрiнде көрсетейiк. Қысқа мерзiмдi
2-шi кестеде берiлгендер бойынша еңбектiң орташа және шектi
APL = TPL/L = 1/2 = 0,5 дана
Кесте2
Жұмысшылар саны, адам
L Өнiм шығару көлемi, дана
ТРL Орташа өнiмдiлiк, дана
АРL Шектi өнiмдiлiк, дана
МРL
0
2
3
4
5
6
7
8
0
1
3
7
10
12
13
13
0
0,5
1
1,75
2
2
1,85
1,65 0,5
2
4
3
2
1
0
Шектi өнiмдiлiктi есептегенде жалпы өнiм көлемi мен жұмысшылар
∆TPL = TPL2 - TPL1 = 1-0 =
∆L = L2 – L1 = 2 –
Сонда шектi өнiм: MPL = ∆TPL /
∆TPL = TPL3 - TPL2 = 3 -
∆L = 3 – 2 = 1.
MPL = 2 / 1 = 2 дана.
Ендi 2-шi кестедегi деректрдi графикте бейнелеймiз.
Q
13
12
10
7
6
5
4
3
2
1
1 2
Жұмысшылар саны
Сурет-8 - Жалпы өнiм көлемi қисығы
2-шi кестеден және 8-шi суреттен көрiп отырғанымыздай, өндiрiстiк
Орташа (APL) және шектi (MPL) өнiмдердiң арасында өзара
Суреттен көрiп отырғанымыздай ең жоғары қиылысу нүктесi А
APL
MPL MPL
4
3 Amax
2 APL
1
0 1
Сурет-9 – Еңбектiң шектi өнiмдiлiгi мен орташа өнiмдерiнiң
ҚОРЫТЫНДЫ
Қорыта келгенде, өндiрiстiк функция белгiлi өндiрiс факторларын қолдана
Өндiрiс теориясы ең алдымен өндiрiсте қолданылатын факторлардың және
Микроэкономика курсының бұл тарауы өндiрiсте қолданылатын өндiрiс факторлары
Өз кезегінде өндірістік функцияның келесідей түрлері болатындығын және
Тұрақты коэффиценттік фунция;
Сызықтық коэффиценттік функция;
Сызықтық емес коэффиценттік функция.
Осы аталған өндіріс функция түрлерінің орташа өнгімділіеткрі, шекті
Сонымен қатар жұмыс барысында өнім түрелірі болып табылатын
Осы аталған өнім түрлерінің өндіріс функциясында және оның
Жалпы жұмысты аяқтай келе, жоғарыда аталған міндеттер мен
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
Мамыров Н.Қ., Есенғалиева Қ.С., Тлеужанова М.А. Микроэкономика
Пиндайк Р., Рубинфельд Д. Микроэкономика. – М.:
Мұхамедиев Б.М. Микроэкономика: Оқу құралы. – Алматы:
Хайман Д.Н. Современная микроэкономика: анализ и применение.
Мэнкью Н.Г. Принципы экономикс. – Спб: Питер
Максимова В.Ф. Микроэкономика. / Учебник, - М:
Гальперин В.М., Игнатев С.М., Моргунов В.И. Микроэкономика.
Есипова В.Е. Цены и ценообразование. Учебник для вузов.
Мамыров Н.Қ., Есенғалиева Қ.С., Тлеужанова М.А. Микроэкономика
Мамыров Н.К., Кулекеев Ж.А., Султанбекова Г.К. Микроэконмика .
Емцов Р.Г., лукин М.Ю. Микроэкономика. – М.: ДИС.
Нуреев Р.М. Курс микроэкономики. М.: НОРМА, 2000.
Вэриан Х. Микроэкономика. Промежуточный уровень. М., 1998.
Дәуренбекова Ә.Н. “Бәсеке қабiлеттi өнеркәсiптi дамыту – индустриялық-инновациялық
Қошқарбаев Қ. “Алматы қаласындағы тоқыма-тiгiн өнеркәсiбiнiң даму беталысы
3