МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДАҒЫ ШАҒЫН КӘСІПКЕРЛІКТІ ЭКОНОМИКАЛЫҚ ТАЛДАУДЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗІ
Шағын кәсіпкерлік субъектілеріне жалпы түсінік
Шағын бизнес субьектілерінің қаржысының мәні мазмұны
1.3 Қазақстан Республикасында шағын кәсіпкерліктің даму жағдайы
Шағын кәсіпорындардың қаржылық жағдайн талдау («Анка-строй» ЖШС мысалында)
2.1 «А» Қаржылық шаруашылық қызметіне сипаттама
2.2 «АНКА-СТРОЙ» ЖШС КӘСІПОРЫНЫҢ ҚАРЖЫЛЫҚ ЖАҒДАЙЫ МЕН
2.3 «Анка-строй» ЖШС кәсіпорынның қаржылық тұрақтылығын талдау
2.4 «Анка-строй» ЖШС төлем қабілеттілігін, өтімділігін іскерлік белсенділігін
3.1 Шағын кәсіпкерліктің қаржысын қалыптастыру және тиімді пайдалану проблемалары
3.2 Шағын бизнес субьектілерін қызметін дамыту жолдары
Индустриалды-инновациялық даму стратегиясын жүзеге асыру барысында шағын кәсіпкерлік субъектілерінің
3 бөлім.........?
Қорытынды
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
Кіріспе
Қазақстан өз дамуының жаңа белестеріне көтерілді. Еліміздің бәсекеге қабілетті
Шағын кәсіпкерлікті дамыту – ел экономикасының тірегі әрі халық
Шағын кәсіпкерлік қызметі қазіргі кезде елбасы Н.Ә.Назарбаевтың мемлекеттік саясатының
Елімізде кәсіпкерлікті мемлекеттік қолдауға жан-жақты шаралар қабылдануда. Еліміз кәсіпкерлердің
Шағын кәсіпкерлік – нарықтық экономиканың маңызды элементі, онсыз мемлекет
Шағын кәсіпкерлікті экономикалық-статистикалық талдау оны мейлінше Қазақстан Республикасында дамыту
Бұл жұмыста мақсатпен тығыз байланыста болып келесі міндеттер қойылған:
шағын кәсіпкерліктің теоретикалық-экономикалық аспектерін ашу;
оның нарық шаруашылығы үшін маңыздылығын анықтау;
Қазақстанның қазіргі даму кезеңінде шағын кәсіпкерліктің қалыптасуы мен реттеу
шағын кәсіпкерлік субъектілерін зерттеу;
аймақта шағын кәсіпкерлікке талдау жүргізу;
аймақта шағын кәсіпкерліктің даму барысына қолдау жасау шараларын қарастыру;
шағын кәсіпкерліктің дамуын жетілдіру жолдарын іздеу.
Осы жұмысты жазу барысында келесі материалдар: Қазақстан Республикасының «Шағын
Қозғалып отырылған мәселелерді толығырақ қамту үшін материалдарды баяндауда нормативтік
1 ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДАҒЫ ШАҒЫН КӘСІПКЕРЛІКТІ ЭКОНОМИКАЛЫҚ ТАЛДАУДЫҢ
1.1 Қазақстан Республикасындағы Шағын кәсіпкерліктің экономикалық мәні
Кәсіпкерлік феномені ерте кезден бері әлеуметтік-экономикалық ғылымның назарын аударуда.
Нарықтық экономиканың белсенді өкілдерінің бірі – кәсіпкерлер. «Кәсіпкер» ұғымын
Кәсіпкерлік нарықтық экономикада шаруашылық қызметінің маңызды түрі. Оның рөлін
Батыс елдерінде қазіргі кәсіпкерлік негізінде жаңа мүмкіндіктерді әрдайым іздестіру,
Экономиканың тұрақты болуы және бәсекелес сипатының қалыптастырудың басты күштерінің
кәсіпкелік субъектінің белгілі бір дәрежеде еркіндігі мен құқықтығы болуы
кәсіпкерлік қабылданатын шешімдерге, одан туындайтын нәтижелерге тәуекелдікті қажет етеді.
кәсіпкерлік қызметтің белгілі коммерциалық табысқа жету бағдарын ұстануы, экономикада
Кәсіпкерлік – қызметтің ерекше бір түрі ғана емес. Бұл
Сонымен, кәсіпкерлік – жаңа мүмкіндектері іздеу, жаңа технологияны пайдалану,
Кәсіпкерлікті ұйымдастырудың ең қарапайым формасы – ол шағын және
Шағын кәсіпкерлік – бұл мемлекеттік органдар және басқа да
Бірқатар ғылыми еңбектерде шағын кәсіпкерлік – бір меншік иесімен
Нарықтық экономикасы дамыған елдерде кәсіпорындарды шағын кәсіпкерлік субъектісіне жатқызудың
Шағын кәсіпкерліктің маңызы өте жоғары Жапонияда жеке кәсіпорындарды жетіге
Еуропада шағын кәсіпкерлік деп – 200 жұмыскер бар, орта
Францияда шағын кәсіпорынға жұмыспен қамтылғандар саны 500 аспайтын және
АҚШ-та «small business» түсінігіне жұмыспен қамтылғандар саны 100-ден аспайтын
Анықтаманың сапалық нұсқалары бірнеше сандық көрсеткіштермен қосымшалауға болатын сапалық
Жоғарыда келтірілген анықтамалардан шағын кәсіпкерліктің бір қатар үлкен артықшылықтары
Мысал ретінде Голландия экономисті Ван Хорнның анықтамасын қарастыруға болады.
өндірілетін өнімнің қатысты аз саны (технология, қызмет, «ноу-хау»);
салыстырмалы шектелген ресурстар мен қуат (капитал, адамдар және тағы
компанияның стратегиялық жағдайын болжау және бақылау үшін қажетті басқарудың,
менеджменттің жүйесіздігі, тренингтік және оқыту бағдарламаларына формалды емес қатынас;
басты басқару орындары мен акцияның көбісі кәсіпорындардың негізін салушылармен
Осы критерийлер негізінде Ван Хорн Нидерландыда орта кәсіпорын деп
Экономикалық анықтамаға сәйкес шағын кәсіпорынға келесі шарттарды қанағаттандыратын кәсіпорындар
кәсіпорынның нарықтық кеңістікте қатысты кішкене үлесі бар;
кәсіпорынның иемдеушісі бар адам басқарады;
кәсіпорын тәуелсіз деп саналады (ірі кәсіпорынның бір бөлігін көрсетпейді).
Батыс елдердегі мамандардың арасында шағын кәсіпкерлік анықтамасының мәселесі бойынша
Қазақстан Республикасының Президенті «Шағын кәсіпкерліктің дамуын жеделдету және мемлекеттік
Шағын кәсіпорындар деп жоғары қаржы-шаруашылық тәуелсіздікке ие, салыстырмалы жоғары
Шағын кәсіпкерлік дегеніміз – барлық экономика саласында кәсіпкер ретінде
Шағын кәсіпкерліктің дамуынан келесі мәселелер шешімін табады:
қоғамдық қажеттілктерді толық қанағаттандыратын бәсекелестік және нарықтық қатынастардың қалыптасуы;
тауар ассортиментінің кеңеюі, қызмет көрсетуді жетілдіру, оның сапасының жоғарлауы;
экономиканың құрылымдық қайта құру ықпалы;
өндіріс пен қызмет көрсетудің нақты тұтынушыларға бейімделуі;
жеке қаражаттың өндірісті дамытуға жұмсалуы;
қосымша жұмыс орындарының пайда болуы, жұмыссыздық деңгейінің төмендеуі;
адамның шығармашылық мүмкіндіктерін тиімді пайдалану;
еңбекке қоғамның жекелеген кейбір топтарын тарту;
жерді, шикізат қорын және ірі өндіріс қалдықтарын пайдалану;
мемлекеттен тиімділігі және табысы аз кәсіпорындарды сатып алу немесе
Шағын кәсіпкерліктің осындай және басқада әлеуметтік-экономикалық функциаларын дамыту мәселелерін
Нарықтық экономиканың субъектісі ретінде шағын кәсіпкерліктің артықшылықтары мен кемшіліктері
жергілікті жерде шаруашықты жүргізу жағдайына тез бейімделу;
шағын кәсіпкерлік субъектілерінің іс-әрекет жасаудағы тәуелсіздігі;
шешімдер қабылдауда және оны іске асыруда бейімділік пен оперативтік;
салыстырмалы түрде аз шығындар, әсіресе басқаруға жұмсалатын;
жеке тұлғаның өз идеяларын іске асыруда зор мүмкіндіктері, кәсіпкерліктің
қорға деген аз сұраныс, өнімге және өндіріске өзгерістерді тез
капитал айналымының жоғары болуы.
Шағын кәсіпкерліктің бірқатар кемшіліктері де байқалады. Олар:
тәуекелдің жоғары болуы;
нарықтаға тұрақсыздықтың жоғары деңгейі;
ірі кәсіпорындарға тәуелді болуы;
басшылық біліктілігінің төмеңгі деңгейі;
қаржы ресурстарын тартудағы қиындықтар.
Кәсіпкерлік – осы қызметке барлық қатысушылар үшін өзара пайдалы
Басқа коммерциялық емес құрылымдардан кәсіпкерлік қызметтің айрықша ерекшелігі кіріспен
Кәсіпкерлікті төрт айқын сатыдан құрылатын процесс ретінде қарастыруға болады:
- жаңа идеяларды іздестіру және бағалау. Идея құндылығының өзектілігі
- бизнес жоспар жасау. Бизнес жоспарға нарықтың сигментін оның
- қажет ресурстарды іздестіру. Бұндай ресурстарды анықтау және іріктеп
- құрылған кәсіпорынды басқару. Бұл саты нақты басшылық жүргізу
Кәсіпкер өндіріс тиімділігін дамыту және жоғарлату жолдарын, жұмыс сапасын
Қазақстан Республикасында кәсіпкерлік қызметі бірнеше кезеңнен өтті:
1. 1980-1991 жылдар аралығында ҚР-да кәсіпкерлік қызмет өзінің басын
2. 1992-1994 жылдар аралығында. Бұл аралықта шағын кәсіпкерліктің жоғары
3. 1995-1997 жылдар аралығы. 1995 жылдан бастап нарықтық жүйенің
1. Шағын кәсіпкерлікті қолдау бойынша мемлекеттік институттар құрылды.
2. «Шағын кәсіпкерлікті мемлекеттік қолдау» туралы заңдар қабылданып оларға
3. Шағын кәсіпкерлікті дамыту қоры ашылды.
4. Кәсіпкерлік субъектілерді несиелендіру үшін 2-ші деңгейдегі коммерциалық банктер
5. Тек бақылаушы және тексеруші мемлекеттік органдармен құнды қызмет
Жеке кәсіпкерліктің қалыптасуы негізінен мынандай 2 жолмен асырылады:
1. Жеке капитал немесе мемлекеттік меншіктің қолына беру жаңа
2. Жекешелендіру арқылы. Жекешелендіру дегеніміз – объектілер мемлекеттік меншікте
Жекешелендіру Қазақстанда 3 кезеңнен өтті:
1. 1991-1993 ж.ж.
2. 1993-1995 ж.ж.
3. 1996-1998 ж.ж. (1996-2000ж.ж.).
Қазақстанда 1991 жылдан бастап мынандай 3 бағытта жүргізілді:
1. Жеке жоба бойынша тұрғызылған ірі және ерекше мүлікті
2. Орта кәсіпорындарды жаппай жекешендіру.
3. Аукциондар арқылы жүзеге асырылатың шағын жекешендіру.
Осыған байланысты елімізде жекешендіруге жататын бүкіл кәсіпорындар 3 топқа
1. Ірі кәсіпорындар, жұмысшылар саны 5 мыңнан артық.
2. Орта кәсіпорындар, жұмысшылар саны 200-ден-5 мыңға дейін.
3. Шағын кәсіпорындар, жұмысшылар саны 200 адамдарға дейін.
1.2 Шағын кәсіпкерлік субъектілеріне жалпы түсінік
Заңды тұлға құрмайтын жеке адамдар және қызметкерлерінің орташа жылдық
Заңды тұлға құрмайтын жеке кәсіпкер, сондай-ақ мынандай ұйымдық-құқықтық нысандардағы
толық серіктестік;
командиттік серіктестік;
жауапкершілігі шектеулі серіктестік;
қосымша жауапкершілігі бар серіктестік;
өндірістік кооперативтер – шағын кәсіпкерлік субъектілері болып табылады.
Шағын кәсіпкерлік субъектілері қызметкерлерінің орташа жылдық саны барлық қызметкерлерді,
Заңды тұлға құрмаған жеке тұлғаларды:
есірткі құралдары, психотпроптық заттармен прекурсорлардың айналымымен байланысты қызметті;
акцизделетін өнімдерді өндіру немесе көтерме саудамен айналысатын (алтыннан,
ойын және шоу-бизнес саласындағы қызметті;
стандарттау, метрологияны, сертификаттау, аккредиттеу және сапаны басқару саласындағы қызметті;
банктік қызметті және сақтандыру нарығындағы (сақтандыру агентінің қызметінен басқа)
бағалы қағаздар нарығында кәсіптік қызметті жүзеге асыратын заңды тұлғалар
Шағын кәсіпкерлік субъектілері ҚР «Шағын кәсіпкерлікті мемлекеттік қолдау туралы»
Шағын кәсіпкерлік субъектілерінің бірлестігі. Шағын кәсіпкерлік субъектілері ортақ мүдделерді
Заңды тұлғалар – шағын кәсіпкерлік субъектілері қауымдастық (одақ) нысанында
Кәсіпкерліктің құқықтарын қорғау жөніндегі қоғамдық бірлестіктер мен қауымдастықтардың кәсіпкерлік
- нормативтік құқықтық актілердің кәсіпкерлік құрылымдардың қызметіне ықпалына тәуелсіз
- құқық қорғау және бақылау органдарына кәсіпкерлердің құқықтарын бұзуға
- кадрларды даярлау, қайта даярлау және олардың біліктілігін арттыру
- шағын кәсіпкерлік субъектілердің мүдделеріне қысым жасаған мемлекеттік органдардың
- шағын кәсіпкерлік субъектілерінің шағын кәсіпкерлікті әлеуметтік-экономикалық дамытудың аймақтық
Шағын кәсіпкерлік субъектілері үшін кепілдіктерге тоқталып қалсам.
Шағын кәсіпкерлік субъектілерінің шаруашылық қызметіне негізсіз араласуға жол бермеу
1) бақылау және қадағалау міндеттерін жүзеге асыратын мемлекеттік органдар
2) шағын кәсіпкерлік субъектісінің қаржы–шаруашылық қызметін уәкілетті мемлекеттік органдар
3) адам саны 10-нан аспайтын шағын кәсіпкерлік субъектілері, салық
4) мемлекеттік бақылау органдарының тексеру жүргізетін қызметкерлері шағын кәсіпкерлік
5) тексерулер жүргізген кезде мемлекеттік бақылаушы органдардың қызметкерлері Қазақстан
6) лауазымды адамдардың еркін кәсіпкерлік қызметті жүзеге асыруға мүмкіндік
7) мемлекеттік органдардың шағын кәсіпкерлік субъектісіне келтірген зиянының оның
Қазақстанда шағын кәсіпкерлік субъектілерін төрт топқа бөліп қарастыру көзделген:
- бірінші топ: шығындардың артуы және табыс салығының төмендеуі
- екінші топ: шығындардың азаюы және табыс салығының артуы.
- үшінші топ: шығындар мен салықтар көтеріледі. Мұндай жағдайда
- төртінші топ: салықтар мен ставкасы азаяды. Осы жағдай
Аталған осы тәртіппен: бірінші топқа ауыл шаруашылығы, аңшылық және
Екінші топқа тұтастай алғанда, өнеркәсіп,соның ішінде тау-кен өнеркәсібі, шикі
Үшінші топқа жататындар: уран мен торилік кендерден басқа түрлі-түсті
Төртінші топқа: көмір, лигнит, торф өндіру, өсімдік майлары өндірісі,
Кәсіпкерлік қызмет түрлерінің кең спектіріне таралады, олар: өндірістік, шаруашылық,
Өндірістік кәсіпкерлік – бұл кәсіпкер еңбек құралдары, жұмыс күші
Коммерциялық кәсіпкерлік – тауар-ақшалық, тауар-айырбаспен байланысты кәсіпкерлік. Кәсіпкер басқа
Қаржылық кәсіпкерлік – коммерциялық кәсіпкерліктің ерекше формасы, онда сатып
Сақтандыру кәсіпкерлігі кәсіпкердің нақты ақыға күтпеген бақытсыздықтың салдарынан дүние
Кәсіпкерлік қатысушы жеке меншік иелерінің санына байланысты келесі формаларға
Кәсіпорын түрінде заңды тұлға құрмаған жеке формалар бастамалық жеке
Жобаны жүзеге асыру үшін жеткілікті ресурстарға ие және шешімдерді
Жеке кәсіпкерлік жағдайында капитал тарту қожайынның жеке қаражатынан қаржы
Ұжымдық кәсіпкерлікте жеке меншік әр қайсысының үлесін аңықтаумен
Серіктестік екі немесе одан көп серіктердің қатысуымен құрылады. Серіктестіктің
Қоғамдар екеуден кем емес азаматтардың, не заңды тұлғалардың шаруашылық
Ірі кәсіпорындар шағындармен салыстырғанда кәсіпекрлік табысқа мүмкіндіктері болады, өйткені
Ірі масштабты кәсіпкерліктің артықшылықтары өнім шығаруға және әр түрлі
Қазіргі уақытта Қазақстан Республикасында кәсіпкерлік әр алуан түрде дамуы
Қазақстан Республикасында кәсіпкерлік қызметтің заңнамалық негіздері 90-жылдары құрыла бастады.
1.3 Қазақстан Республикасында шағын кәсіпкерлікті дамыту жағдайы
Қайта құру кезеңінде Қазақстан экономикасын реформалауда шағын кәсіпорындар шаруашылықтың
1990 жылдары ЖІӨ-нің жалпы көлемінде шағын кәсіпорындардың үлесі тұрақты
Кейінгі бір-екі жыл ішінде шағын кәсіпкерліктің дамуында шағын кәсіпорын
Қазақстандық шағын кәсіпкерліктің даму жағдайын терең түсіну үшін «жаңа
Қазақстандық шағын кәсіпкерлік соңғы он жылда өз қалыптасуында үш
Жаңа Қазақстанның реформалары үшін жаңа экономикалық курс қажет болды.
1993-1995 жылдардағы «естен тандыру терапиясы» – 80-ші жылдардың ортасынан
Статистикалық мәліметтер бойынша шағын кәсіпорындардың қарқынды дамыған ғылым және
Осы кезеңде 1992 жылы Қазақстандағы шағын кәсіпкерліктің жалпы құрлымында
1993-1995 жылдарда шағын кәсіпкерлік санының өсуін келесілермен түсіндіруге болады:
1993-1995 жылдары шағын кәсіпкерлік жаппай құрылтайшылық процестің құраушы элементі
Қазақстан экономикасы жаңа нарықтық экономикаға негізделген және орталықтандырылған капитал
Шағын кәсіпкерліктің өсу қарқынының тежелуі экономикалық және әлеуметтік жағынан
Сонымен қатар шағын кәсіпкерлікке мемлекеттік инвеститциялар үшін тартымды объект
- біріншіден, олардың құрылуына ірі шығындар, қымбат құралдар қажет
- екіншіден, шағын кәсіпкерлік өз қызметін максималды түрде тұтынушының
- үшіншіден, шағын кәсіпкерліктің дамуы қазіргі кезеңде Қазақстан Республикасында
Қазақстанда жүргізіліп жатқан бухгалтерлік есеп жүйесін реформалау процессінің негізгі
Елімізде меншіктің әр түрлі нысандарына негізделген экономикалық қалыптасуын және
Қазақстан Республикасының 1999-2000 жылдарға шағын кәсіпкерлікті дамыту мен қолдау
Бағдарламада мемлекеттік саясат пен шағын кәсіпкерліктің арасындағы тығыз байланысты
Шағын кәсіпкерлік субъектілерінің қаржы-несиелік ресурстармен қамтамасыз етуді жүзеге асыру
Шағын кәсіпкерліктің дамуына қатысы бар тағы бір құжат –
Бұл бағдарламаның алға қойған мақсаттары мен шешілуге тиіс міндеттері
Жоғарыда аталған бағдарламалар мен тұжырымдамадан басқа да шағын кәсіпкерлікті
Сондай-ақ, Қазақстан Президентінің қатысуымен өткізілген шағын кәсіпкерлікті дамыту мәселелері
Қазақстан Республикасы Статистика агенттігінің деректері бойынша 2005 жылдың 1
Шағын кәсіпкерлікпен айналысатындар саны жыл сайын төмендеуде, егер 2002
Қазақстан Үкіметінің нарықтық реформаларды жүзеге асыруға байланысты көптеген шаралар
Ішкі – бұл кәсіпорын шеңберіндегі оның барлық жүргізілетін тікелей
1. Экономикалық факторлар экономикалық цикл кезеңі, монетарлық саясат, жалпы
2. Мемлекеттік деңгейі: кәсіпкерлікті қаржылық қолдау, менеджментте көмек көрсету,
3. Әлеуметтік факторлар: өмір сүрудің ең төменгі деңгейі, тұтынушы
4. Ресурстық факторлар: қоршаған ортаны қорғау, энергиямен қамтамасыз ету,
5. Технологиялық факторлар: ғылыми зерттеуге жұмсалған шығын деңгейі, технологиялық
Шағын кәсіпкерлік ұлттық экономиканың тұтас объективті секторы ретінде дамиды,
2 ҚАЗАҚСТАНДА ШАҒЫН КӘСІПКЕРЛІКТІ МЕМЛЕКЕТТІК РЕТТЕУ ЖОЛДАРЫН ЖЕТІЛДІРУ
2.1 Қазақстанда шағын кәсiпкерлiктi ұйымдастырудың шетелдік тәжiрибесi
Қазақстанда қазіргі таңда жүргізіліп отырған экономикалық реформаларының басым бағыттарының
Қазақстан Республикасы үшін шағын кәсіпкерлік субъектілерін құру тетігі әлдеқашан
Әлемдік тәжірибе көрсетіп отырғандай, әрбір мемлекет жүргізіліп отырған әлеуметтік-экономикалық
Міне, көріп отырғанымыздай, әлемдік тәжірибенің де оңды жақтары бар
1. Италия. Бiрiншi рет кластерлiк-желiлiк ұстаным Италияда 70 жылдарда
2. Америка құрама штаттары. ЖҰӨ-нiң 50%-нан астамы, инновациялардың жартысынан
3. Жапония. Шағын және орта кәсiпкерлiктiң үлесi барлық компаниялар
Жапонияда шағын және орта кәсiпкерлiкті қолдаудың негiзгi шараларына:
- шағын және орта кәсіпкерлікті жаңғырту үшiн кредиттер мен
- бизнес-инкубаторлар құру, салық салу және менеджмент пен персоналды
- техникалық көмек, қаржылық және заңнамалық қолдау арқылы жаңа
- жаңа әзiрлемелердi коммерциализациялауды қолдау мен ғылыми oртa, кәсіпкерлік
- пайыздық төмең ставкалар бойынша субсидиялау және кредит беру
Жапонияда зерттеулердi дамыту деңгейi бойынша жетекшi рөлдi технопарктер алады.
4. Германия. Германдық кластер-желiлiк ұстанымды қолдаудың негізгi қағидаттары –
- мемлекеттік қолдауға емес шағын және орта кәсіпкерліктің дербестігіне
- тиiмсiз кәсiпорындар нарықтан кету керектігіне;
- шағын және орта кәсіпкерлікке мемлекеттiң қаржылай көмек беруi
5. Корея. Барлық компаниялардың 99,5%-ын құрайтын 3 млн. шағын
6. Франция. Экономикалық жетістіктерінен оны әлемдегі ең жоғары дамыған
меншікті қорлардың қаржыландырылуы мен қалыптасуын жеңілдету;
салық салудың прогрессивтік адаптациясы;
шағын кәсіпкерліктің мемлекеттік және жергілікті әкімшілік органдарымен қатынастарды оңайлату;
тендер шартында шағын кәсіпкерліктің қатысуымен коммерциялық урбанизмді реформалау жүреді.
Шағын кәсіпкерлікке көрсетілетін қаржылық көмек бірнеше институционалдық эшелондардан түседі.
7. Израиль. Қолдау инфрақұрылымының объектілерi құрылған, олардың көпшiлiгi мемлекеттiк.
Осылайша, технопарктер мен бизнес-инкубаторлар мемлекет ғылыми-техникалық салалардың дамуын қолдайтын
Ғылыми-өнеркәсiптiк парктер болашақтағы технополистердiң озық технологиялары, ғылыми зерттеулер мен
Қазақстан Республикасының нарыққа көшуінің басталуы кәсіпкерлік нысандарының өндірістік-техникалық ғана
2.2 Шағын кәсіпкерлік субъектілері үшін арнайы салық режимі және
Біздің елімізде меншіктің әр түрлі формаларына негізделген экономика қалыптасуында,
Бұл құжаттарда шағын кәсіпкерлік субъектілерінің қызметіндегі салық салу жүйесінің
Салық жүйесі мемлекет бекіткен салықтардың және басқа да міндетті
Қазақстан Республикасының салық жүйесі, салық кодексіне сәйкес салық қызметі
Төлем төлеушілердің жекелеген топтары үшін арнайы салық төлеу тәртібі
Арнайы салық режимдері мына жағдайларда қаралады: шағын кәсіпкерлік субъектілеріне;
Шағын кәсіпкерлік субъектілері үшін арнайы салық режимінің ерекшелігі неде
Салықтық мақсатттарда, яғни шағын кәсіпкерлік субъектілеріне арнайы салықтық режимді
жалдамалы жұмыскерлердің еңбегін тұрақты пайдаланатын;
кәсіпкерлік қызметтен салық салынбайтын табыс мөлшерінен асатын жылдық жиынтық
Заңды тұлға – меншік шаруашылық жүргізу немесе жедел басқару
Сонымен қатар арнаулы салықтық режимді келесі қызмет түрлерін жүзеге
1) акциз өнімдерін шығару;
2) бухгалтерлік, қаржылық, кеңестік қызмет жүргізу;
3) мұнай өнімдерін жүзеге асыру;
4) шыны ыдыстарын қабылдау және жинау;
5) кен өндіру;
6) лицензиаланатын, оның ішінде:
6.1) дәрігерлік, медициналық және ветеренарлық қызмет;
6.2) тұрғын коммуналды-тұрмыстық объектілерді газбен жабдықтау бойынша құрылыс, жөндеу
6.3) қорғаныс, өрт сигнализациаларын және өртке қарсы автоматты құралдарға
6.4) өртке қарсы техникалар мен құралдар жүзеге асыру мен
6.5) жолаушылар лифтісіне қызмет көрсету және жөндеу жүргізу;
6.6) дизинфекция, дезинсекция препараттары мен құралдарын көтерме саудада жүзеге
6.7) жолаушыларды және автокөлік жүктерін халықаралық тасымалдау мен жеткізу;
6.8) емдік препараттарды шығару;
6.9) эксперементтік, құрылыс-монтаждық жұмыстар, құрылыс материалдарын шығару бойынша жұмыс;
6.10) алкогольді өнімдерді бөлшек жүзеге асыру.
Басқа сөзбен айтқанда, 6.1 - 6.10 пунктерінде көрсетілген лицензиялық
Мысалы, кәсіпкер автомобильдерді бензинмен қамтамасыз ететін станция мен шағын
Сонымен қатар, берілген салық режимін келесілер қолдануға құқықтары жоқ:
- филиалдары мен өкілдіктері бар заңды тұлғалар;
- филиалдар мен өкілдіктердің өздері;
- еншілес заңды тұлғалар мен тәуелді акционерлік қоғамдар;
- әртүрлі тұрғылықты мекендерде құрлымдық бөлімшелері бар салық төлеушілер.
Мысалы, заңды тұлғаның негізгі шарттары (табысы, жұмысшылар саны мен
Арнайы салық режимін таңдау кәсіпкердің еркімен жүзеге асырылады. Бұл
Патент негізіндегі арнайы салық режимі. Патент – арнаулы салық
1) жалдамалы қызметкерлердің еңбегін пайдаланбайтын;
2) жеке кәсіпкерлік нысанындағы қызметті жүзеге асыратын;
3) жыл ішіндегі табысы 2,0 миллион теңгеден аспайтын
Патент негізінде арнайы салық режимін қолдануға мүмкіндік бермейтін жағдайлар
Патент жеке кәсіпкерге бір күнтізбелік жыл шегінде кемінде бір
Жеке кәсіпкерлікті лицензиялауға жататын қызметті жүзеге асырған жағдайда мұндай
Патент негізінде арнайы салық режимін қолданатын салық төлеуші салық
Патент құны бюджетке мынадай түрде:
1) жеке табыс салығы – патент құнының ½
2) әлеуметтік салық – Қазақстан Республикасының міндетті сақтандыру қорына
Жеке кәсіпкерді іс-әрекетке қабілетсіз деп таныған жағдайды қоспағанда, патенттің
Мұндай есептесудің формасы кәсіпкерлік қызметпен енді айналысып келе жатқан
Патенті алу үшін кәсіпкерге қызметті жүзеге асыру орны бойынша
Салықтық міндеттемені анықтайтын мұндай механизм кәсіпкер үшін аса қиындық
Мысалы, патент алған кезде кәсіпкердің табысы 50,0 мың теңге
Егер нақты табыс өтініште көрсетілген табыстан төмен болса, онда
Жеңілдетілген декларация негізіндегі салықтарды төлеу шағын кәсіпкерлік субъектілері үшін
Берілген режим келесілермен ерекшеленеді: біріншіден, салықгық міндеттемені есептеу нақты
Жеке кәсіпкердің табысына салық ставкалар
Тоқсандық табысы Ставкасы
3000,0 мың теңгеге дейін қоса алғанда табыс сомасының 3
3000,0 мың теңгеден жоғары - 6000,0 мың теңгеге дейiн
6000,0 теңгеден жоғары 210,0 мың теңге + 6000,0
теңгеден асатын табыс
сомасынан 5 процент
Ескерту: Қазақстан Республикасының «Салықтар және бюджетке басқа міндетті төлемдер
Қосылған құнға салық сомасын алып тастағанда бір тоқсанға жалпы
Салықты жеңілдетілген декларация негiзiнде есептеудi шағын кәсіпкерлік субъектiсi салық
Заңды тұлғаның табысына салық ставкалар
Тоқсандық табысы Ставкасы
3000,0 мың теңгеге дейін қоса алғанда табыс сомасынан 3
3000,0 мың теңгеден жоғары - 10000,0 мың теңгеге дейiн
теѕгеден асатын табыс
сомасынан 4 процент
10000,0 теңгеден жоғары -
18000,0 мың теңгенi қоса
алғанда 370,0 мың теңге + 10000,0
теңгеден асатын табыс
сомасынан 5 процент
18000,0 теңгеден жоғары 770,0 мың теңге + 18000,0
теңгеден асатын табыс
сомасынан 7 процент
Ескерту: Қазақстан Республикасының «Салықтар және бюджетке басқа міндетті төлемдер
Жеңілдетілген декларация есеп беру жылындағы айдың 10 күніне дейін
Сонымен, шағын кәсіпкерліктің әртүрлі фирмаларының орнығуы мен дамуы көбінесе
Шағын кәсіпкерлікті дамытуда қолайлы инвестициялық климат жасау және несиелеу
Шағын кәсіпкерлік субъектілеріне қаржылық көмекті арнайы құрылған «Қазақстанның Даму
Қазіргі кезде өте көкейкесті мәселелердің бірі болып шағын кәсіпкерлікті
Қазақстанда шағын және орта кәсіпкерлікті несиелеу 1992 жылы олардың
Сондықтан да екінші деңгейлі банктердің жүргізіп жатқан несие саясатының
2.3 Шағын кәсіпкерліктің дамуын мемлекеттік қолдау
Шағын кәсіпкерлік бірқатар экономикалық және әлеуметтік мәселелерді шешуде маңызды
Қазақстан Республикасында қабылданған «Шағын кәсіпкерлікті мемлекеттік қолдау туралы» Заңға
Қазіргі уақытта шағын кәсіпкерлік – әлеуметтік проблемаларды шешуде негізгі
Шағын және орта кәсіпкерлікке басшылық жасайтын біздің Министрліктің алдағы
Облыстардағы шағын кәсіпкерлікті одан әрі дамытып, өркендету үшін көңіл
Мемлекеттік агробизнес жүйесіне араласуының қажеттілігі бақылау мен реттеуге жататын
Кез келген экономикалық жүйеде нарыққа бағынбайтын, мемлекеттің араласуын қажет
Жалпы экономикалық белсенділігі мен әлеуметтік бағдар ұстануының кепілі оның
Шағын кәсіпкерліктің дамуын жетілдіру жолында келесі факторлық жағдайларды ескеру
кәсіпкерлік құқығын қорғайтын жүие жасау;
тексеруші органдардың санын азайту;
рұқсат беруші құжаттардын санын азайту;
Шағын кәсіпкерліктің күрделі мәселелінің бірі несиелік ресурстарды алу қиындығы
Кәсіпкерлер банктен несие алудан бес түрлі себептен бас
пайыздық өсімнің жоғары болуы;
кепілдік талаптың тым қатал болуы;
ақпараттың жетіспеушілігі;
банктердің кәсіпкерлерден аймақтық алашақтығы.
Шағын кәсіпкерліктің дамуын жетілдіру үшін келесідей шараларды жүзеге асыруға
Шағын кәсіпкерлікке байланысты бұрынғы жүргізілген салық
Шағын кәсіпкерліктің салық салуын жетілдіру жөнінде келесідей ұсыныс жасауға
1. Шағын кәсіпкерлік субъектілері үшін салық ставкаларының дифференцияциясын қарап,
2. Жалдамалы қызметшілердің еңбек ақысы қорының деңгейіндегі бастапқы мәнін
3. Әрбір жалдамалы қызметшіден 1,5-тен 0,7-0,5%-ға дейін есептелген табыс
4. Индустриалдық-инновациалық стратегияны жүзеге асыру аясында жаңа жоғары технологиялық
Осындай ұсыныстарға сүйене отырып, қазіргі кезеңде жағдайға қарай салық
Салалық бағдарламаларды жетілдіру. Шағын кәсіпкерлікті дамытудың маңызды жағы салалық
Нарықтық инфрақұрлымын дамыту шағын кәсіпкерлікті дамытудың маңызды бөлігі болып
Лизинг және франчайзингтің шағын кәсіпкерлікте дамуын жетілдіруіне көз жеткізетін
Франчайзинг шағын кәсіпкерлік өкілдерінің ірі бизнеспен қарым-қатынасының тиімді үлгісі
Шағын кәсіпкерлік субьектілерін қорғау инфрақұрлымын құру және оны
Лицензия беру мәселесін де қайта қарау керек. Лицензия алу
Шағын кәсіпкерлікті қаржыландырудың кейбір мәселелеріне тоқталсам. Шағын кәсіпкерлікті дамытуда
несие алу шектеулігі;
коммерциялық банктердің кепілдік міндеттемені жоғары деңгейде ұстауы;
берілетін несиенің пайыздық ставкасының жоғары болуы және қысқа мерзімдігі.
Шағын кәсіпкерлік субъектілеріне қаржылық көмекті арнайы құрылған «Қазақстанның Даму
Қазақстанда шағын кәсіпкерлікке қолдау көрсетуде венчурлік қаржыландыру немесе венчурдың
Қазіргі кезде өте көкейкесті мәселелердің бірі болып шағын кәсіпкерлікті
Қазақстан Республикасының Конституциясына негізделген 2003 жылдың 28 наурызынан
Ғалымдандыру шарттында шағын кәсіпкерліктің даму перспективасы ел шекарасынан шығуды
Жоғары деңгейдегі логикалық және нақты саяси акт болып Ресей,
Шағын кәсіпкерлік мәселелерін экономикалық және әлеуметтік қалыптастырулардың тыс қарастыруға
Шағын кәсіпкерліктің дамуына қол байлау болып отырған факторларға тауар
Мемлекет өзінің реттеу міндеттерін әкімшілік және экономикалық әдістердің көмегімен
Мемлекеттің өтпелі кезеңдегі басты міндеті реттеудің экономикалық әдісінің бірыңғай
Отандық экономиканың жаңаруы жағдайында алдыңғы қатарлы ұйымдасқан және технологиялық
Инновациялык процесстердің дамуын мемлекеттік реттеу ең алдымен кәсіпкерлік аясында
2.4 Индустриалды-инновациялық даму стратегиясын жүзеге асыру барысында шағын
Қазақстанның қазіргі экономикасының даму шарттарында соңғы жылдары отандық өнімінің
«Қазақстан Республикасының 2010 жылға дейінгі стратегиялық даму жоспарында» шағын
«Қазақстан Республикасының 2003-2015 жылдарға арналған индустриалды-инновациялық даму стратегиясы» деген
Бұл жүйе ірі, орта және шағын кәсіпкерлікті, ғылымның түрлі
Кәсіпкер өз қызметін жоспарлау және ұйымдастыру барысында тұтынушының көзқарасын,
- тауар жаңалығы, сапа және олардың тұтынушы қажеттілігіне сәйкес
- баға, тауарға қол жетерлігі және оның әмбебаптылығы;
- сыртқы түрі және оралымы;
- тауар ерекшелігі немесе басқа тауарлардан айырмашылығы;
- сатып алғаннан кейінгі сервис мүмкіншіліктері;
- жалпы белгіленген немесе мемлекеттік сәйкестігі;
- тауардың тартымды және ерекше жарнамасы және т.б.
Шағын кәсіпорындарда тиімді жоспарды қамтамасыз ету үшін алдымен бәсекеге
Шағын кәсіпорынның стратегиялық жоспарлауы көбінесе оның қызмет шешімдерін және
Қазіргі шарттар негізінде кәсіпорынның бәсекеқабілеттілігін жоғарлату тәсілдерінің бірі –
Кәсіпорынның стратегиялық дамуы басқару объектінің өнімділігін, яғни кәсіпорынның өнімін
Шағын кәсіпорын өнімінің бәсекеқабілеттілік позициясы жоғары болу үшін стратегиялық
Кластерлік стратегия кәсіпорынның жалпы стратегиясының құраушы элементі ретінде болады.
Сонымен қатар, шағын кәсіпорында кластерлік стратегиясын құру барысында келешекте
экономикалық өсімінің тұрақты жоғарылуаы және пайданы біркелкі бөлу;
өндірістің диверсификация өсімі;
ішкі инвестициялардың өсімі;
кәсіпорындарда еңбек өнімділігінің өсімі және қосымша құны жоғары өндіріс
тұрақты бәсекеқабілетті тірегі бар кластердің іскерлілігі күшті бірлестіктер мүшелерінің
іскерлі климат сапасының жоғарылауы;
серіктес кәсіпкерлермен сауда байланыстарын ықшамдау және т.б..
Кластерлiк-желiлiк ұстаным негiзiнде шағын кәсiпкерлiктi дамытудың экономикалық моделiн әзiрлеу
Осылайша, шағын кәсіпорындарда өндірістік қызметті жақсарту бойынша стратегиялық бағыттар
Қазіргі күні Қазақстанда шағын кәсіпкерлікті қолдау мен дамыту жөніндегі
Олардың негізгі міндеттеріне:
- салықтық әкімшілік шағын кәсіпкерлік жүйесінің толық жетілуі;
- шағын кәсіпкерлікті инвестициялық қолдау мен қаржы-несиелік жүйесінің дамуы;
- шағын кәсіпкерліктің инфрақұрылымының дамуы;
- оқыту, ақпараттық және ғылыми-әдістемелік қамсыздандыру;
- шағын кәсіпкерлік мәселелері бойынша нормативті құқықтық базаны жетілдіру
Алғашқы кезде «Шағын кәсіпкерлікті қолдау» атты бюджеттік бағдарлама кеңістігінде
Шағын кәсіпорындардың салалық құрылымы соңғы жылдары тым өзгермейді. Жұмыс
2005 жылдың 12 мамырында Үкіметтің №450 жарғылығына сәйкес 2005-2007
Бүл көрсеткен талдауымызда оң нәтижелерді бергенімен жоғарыда көрсетілген бағдарламалардың
Шағын кәсіпкерлікті дамытудың қазақстандык моделінің ерекшелігі келесілерді қамтиды:
Кәсіпкерлердің әртүрлі мақсаттарын және ынталарын, шарттарын ескере отырып шағын
Өндірістің жеке кәсіпкерлікке диверсификациялануына және оның мәртебесінің заңды тұлғаға
Шағын кәсіпкерлікті шаруашылық-кооперациялық жүйеден жоғарғы технологиялық деңгейдегі ірі кәсіпкерліктің
Шағын кәсіпкерлікті колдау және дамытудың мемлекеттік саясаты экономиканың әртүрлі
Шағын кәсіпкерліктің қабылдаған шешімдеріне байланысты барлық орталық және жергілікті
Экономикалық реттеу аясындағы мемлекеттің шешім қабылдау процесіне кәсіпкерлер және
Аталмыш бағдарламаларды және келешекке жоспарланған стратегиялық жобаларды іске асыру
Шағын кәсіпорындарының тұрақты жұмыс істеуін қамтамасыз ету үшін олардың
Жалпы алғанда, мемлекеттің стратегиялық іс-әрекеті шағын кәсіпкерлікті тұрақты және
Сондықтан да шағын кәсіпкерлікті дамыту үшін, оның шешуші факторлары
«Анка Строй» АҚ қызметінің ұйымдастырылуы
«Анка Строй» АҚ кәсіпорынның жалпы сипаттамасы
Қазіргі уақытта бірде бір жаңа құрылыс пластикалық терезелерсіз болмайды,
Пластикалық терезелер туралы өткен жүзжылдықтың басында бірінші рет америкалықтар
Қазіргі уақытта пластикалық терезе өндірушілерде ПВХ терезелерін дайындаудың рентабельсіздігі
Бүгінде Қазақстанда еңбекке жарамды белсенді тұрғындардың әрбір бесіншісі
«Анка-строй» Жауапкершілігі шектеулі серіктестігі (бұдан әрі серіктестік) Қазақстан Республикасының
Серіктестік қызметкерлерінің орташа жылдық саны 50 адамнан аспайтын, активтердің
Серіктестіктің қазақ тіліндегі атауы: «Анка-строй» Жауапкершілігі шектеулі серіктестік
Серіктестіктің орыс тіліндегі атауы: Товарищество с ограниченной ответственностью «Анка-строй»
Серіктестіктің орналасқан жері: Қазақстан Республикасы, 010000, Астана қаласы, Алматы
Лицензиясы. Астана қаласының мемлекеттік сәулет-құрылыс бақылау басқармасы атынан 2006жылы
Міндеттері:
Заңмен белгіленген тәртіпте мемлекет бюджетіне төлемдерді міндетті түрде төлеуге
Серіктестік еңбек ұжымының мүшелерін әлеуметтік және еңбектік қамтамасыз етуге
Мақсаты. Серіктестік қызметінің негізгі мақсаты пайда табу болып табылады.
«Анка-строй» ЖШС-і 2005 жылы 11-ші маусымда Астана қаласында
шаруашылық қызметі - өндірістік.
меншік түрі – жеке.
көлемі бойынша кәсіпорын – шағын
жауапкершілік сатысы – шектеулі
өндіретін өнім түрі – пластикалық терезелер, есіктер
Жас мемлекет жаңа бой түзеп, Отанымыздың қалалары жаңара бастаған
Біздің кәсіпорын әлемдік өндірісшілердің алдыңғы қатарлы технологияларымен толықтай жабдықталған,
Қазақ даласы құбылмалы желі мен аптап ыстығы, қақаған қысында
«Анка-строй» ЖШС-і өзінің Қазақстан рыногында жұмысын бастағалы бері еліміздің
Пластикалық терезелер өндірісі жаңа жабдықтарға өтіп жатқан технологиялық процестерді
«Анка-строй» кәсіпорны пластикалық терезелер өндірісі бойынша цехтерді құруды көздейді.
Цех өндіретін өнімдердің негізгі түрлері:
- бөлмелерге арналған пластикалық терезелер;
- лоджияларға арналған пластикалық терезелер;
- металлопластикалық терезелер;
- 4 камералы "Galwin" терезелері;
- 3камералы "Galtech" терезелері;
- москит торлар
Біз сіздерге металлопластикалық терезелердің екі бірегей топтамасын усынамыз олар:
Кейіннен өндіретін өнімдердің ассортиментіне пластикалық бұйымдардың басқа түрлері қосылуы
Өнімдердің негізгі тұтынушылары шығарылатын өнімдерді өзінің қызметінде қолданатын құрылыс
Цех жалпы алаңы 120 шаршы метр жалға алынған ғимаратта
Пластикалық терезелердің көптеген оң сапасы бар: олар қызмет көрсетуде
Пластикадан жасалған терезе конструкцияларының елеулі жетіспеушілігіне пластикалық профилдің ақаулары
Мынадай өлшемдері бар стандартты терезелер дайындау жоспарланады: бөлмелерге арналған
1.2 Ұйымдық құрылымы және олардың атқаратын қызметтері
Компанияның ұйымдық құрылымы - бұл сол компанияны дербес заңды
Кәсіпорынға жалпы басшылықты директор жүзеге асырады.
Кәсіпорынның ұйымдастырылған құрылымы төмендегі кестеде ұсынылған мынадай түрге ие.
Сурет 1. Кәсіпорынның ұымдастырылу құрылымы
[Дерек көзі кәсіпорын сайтынан Anka-stroy.too]
Келтірілген персоналдарды басқару құрылымын жүйеліге жатқызуға болады. Ол директорға
Кесте 1. Персоналды басқару құрылымы
№ Лауазымы Саны Жалақысы Аударуға ФОТ
1 Директор 1 150 150 150
2 Бухгалтер 1 70 70 70
2 Өндіріс бастығы 1 75 75 75
2 Жабдықтаушы 1 60 60 60
2 Сату жөніндегі менеджер 1 60 60 60
Жиыны 5 415 415 415
Өндірістік персонал
1 Жинақтаушы, шынылаушы 4 70 280 280
2 Орнатушылар 4 55 220 220
3 Көмекшілер 2 55 110 110
Жиыны 10 180 610 610
Қызмет көрсететін персонал
1 Жүргізуші 2 55 110 110
Жиыны 2 55 110 110
Көмекші персонал
1 Тазалаушы 1 35 35 35
Жиыны 1 35 35 35
Персонал бойынша барлығы 18 685 1 170 1 170
[Автордың құрастыруы]
Кәсіпорынның жалпы құрылымы екі бөлімнен тұрады:
өндірістік бөлім
басқару бөлімі
Кәсіпорынның өндірістік бөлімі - қызмет көрсетуші және көмекші,
Жұмысшыларға қызмет көрсету бөлімінен басқа басқару бөліміде қызмет көрсетеді.
техникалық қызмет көрсету;
экономикалық қызмет көрсету;
коммерциялық бөлім;
кадрлар қызметі.
“Анка-строй ” ЖШС – н директор басқарады. Барлық қаржы
Кәсіпорында техникалық қызметпен айналысатын бөлімді
Көмекші өндіріс – құрамы өндірістің спецификалық бөліміне тәуелді көмекші
Технологиялық жабдықтарды жақсы қолдануға шарт жасалады және өндіріс
Өндірістік қызмет – бұл өндірісті құрал – саймандармен,әр түрлі
Өндірістік емес қызметке – негізгі өндірістің транспорттық, қоймалық, зертханалық
Кәсіпорын өндірісінің үздіксіз жұмыс істеуі үшін оның жұмысының дәрежесі
«Анка-строй» Жауапкершілігі шектеулі серіктестік қызметінің негізгі мақсаты – пайда
Аталған мақсатына қол жеткізу үшін заңмен тиым салынбаған мынадай
-құрылыс монтаждау жұмыстары;
-құрылысқа арналған жобалау жұмыстары
-құрылысқа арналған іздестіру жұмыстары
-сәулет қала құрылысы және құрылыс саласындағы инжинирингтік қызмет көрсету
-түрлі түсті және қара темірдің сынықтарын және қалдықтарын жинау
-өндіріс салаларда жұмыс жасайтын кәсіпорындарға жәрдемдесу;
-жобалық, конструкторлық жұмыстар;
-құрылыс үшін ізденіс жұмыстары;
-және ҚР заңына қайшы келмейтін қызметтерді атқарады.
2. «Анка-строй» ЖШС кәсіпорынның қаржылық жағдайы мен экономикалық потенциалын
2.1 «Анка-строй» ЖШС кәсіпорынның ақша қаражаттарын және
Кесте 2. Ақша қаражаттарын талдау
№
Көрсеткіштер Өлшем бірлік 2010ж 2011ж Ауытқулар
+/- Өсу қарқыны
%
1 Өнімді өткізуден түскен табыс Мың теңге 27324227,67 44597494,34
2 Өнімнің Өзіндік құны Мың теңге 23486426,67 31611030,41 +8124603,74
3 Жалпы табыс Мың теңге 3837801,08 12986463,93 +9148662,85
4 Кезең шығындары Мың теңге 27867,0 34329,9 +6462,9
5 Негізгі қызметтен түскен табыс Мың теңге 27324227,67 44597494,34
6 Негізгі емес қызметтен түскен табыс Мың теңге 247751,6
7 Корпоративтік салық бойынша шығындар Мың теңге - -
8 Салық салғанға дейінгі табыс Мың теңге 25630182,3
9 Салық салғаннан кейінгі табыс Мың теңге 25630182,3 34562754,8
10 Төтенше жағдайдағы табыс Мың теңге - - -
11 Таза табыс Мың теңге 2535609,12 48754016,8 +214572,5 32,6
12 Қызметкерлердің орташа тізімі Адам 160 186 +26 13,9
13 Еңбек ақы қоры Теңге 25643,2 48903,3 +123080,1
14 Орташа айлық еңбек ақы мөлшері теңге 18,749 28,956
[Дерек көзі автордың құрастыруымен]
Сонымен кәсіпорынның көрсеткіштеріне сипаттама беретін болсақ, 2011жылы 2010
Кәсіпорындағы таза табыс 2010 жылы 2535609,12 теңге болса, 2011
“Анка-строй ” ЖШС – нің ақша қаражаттар көрсеткіштерін талдай
қаржылық тұрақтылық коэффициентін талдау
Қаржылық тұрақтылық коэффициенті компанияға ұзақ мерзімді салымдар салған инвесторлар
1.Меншіктік коэффициент. Меншікті коэффициент компанияның капитал құрамындағы меншікті капитал
2.Қаржылық тәуелділік коэффициенті. Бұл коэффициент фирманың сыртқы қарызға тәуелділігін
3.Тартылған және меншікті капиталдың қатынасын көрсететін коэффициент. Ол кәсіпорын
Кесте 3. Қаржылық тұрақтылықты бағалау
Коэффициенттер
Аты
Формула
2010
2011
Меншікті капиталды жинақтау коэффициенті. Меншікті капитал / Баланс
83
91
Қарыз капиталды жинақтау коэффициенті. Тартылған капитал / Баланс
58
63
Тартылған және меншікті капиталдың қатынасын көрсететін коэффициент Тартылған капитал/
Меншікті капитал
55
58
Компанияның есепті жылы меншікті капиталының үлесі өткен жылдармен салыстырғанда,
2. «АНКА-СТРОЙ» ЖШС КӘСІПОРЫНЫҢ ҚАРЖЫЛЫҚ ЖАҒДАЙЫ МЕН ЭКОНОМИКАЛЫҚ
Кәсіпорынның қаржылық тұрақтылығын талдау және бағалау
Кәсіпорынның қаржылық тұрақтылығын талдау – бұл оның болашақтағы, яғни
Кесте 4. Кәсіпорынның капитал құрылымын коэффициенттік талдау
Көрсеткіштер Есептеу тәсілі Көрсеткіштердің мәндері
Жыл аяғы Жыл басы
1.Қаржылық тәуелсіздік коэффициенті Меншікті капитал / баланс валютасы(авансталған капитал)
(0,4-0,6) 100000,00/2135327,63 =0,046831221 100000,00/ 20142590,30=0,004964605
2.Қаржылық тетік коэффициенті (коэффициент финансового рычага) (Ұзақ мерзімді міндеттемелер+қысқа
(0,7) 100000,00/(0+423172)=0,11295 100000,00/(0+3862181) =0,56203
4.Меншіктік көздері арқылы қаржыландыру коэффициенті (коэф.обеспеченности собственными источниками финансирования)
(>0,6) (100000,00-3141751) /6428,59=9,11848 (100000,00-3876419)/110319,44 =12,5649
5.Меншікті капиталдың маневрлілік коэффициенті (меншікті капитал-ұзақ мерзімді активтер)/меншікті капитал
(0,2-0,5) 100000,00-6428,59/100000,00 = 0,2659531 100000,000-110319,44/100000,000=00,254695
6.тауарлы-материалдық қорларды құрудағы қаржылық тәуелсіздік коэффициенті (меншікті капитал-ұзақ мерзімді
(>0,6) 100000,00/6428,59)=
0,86345 10000,00/ 110319,44= 0,4684
[Дерек көзі втордың құрастыруымен]
Қаржылық тәуелсіздік коэффициенті-кәсіборынның барлық қаражаттар құрамындағы меншіктік капиталдың үлесін
Қаржылық тетік коэффициенті мәні жоғары болған сайын, кәсіпорынның сыртқы
Қарыз қаржыландыру коэффициентінің мәні теориялық мәніне сәйкес келмейді. Бұл
Меншіктік көздері арқылы қаржыландыру коэффициенті – ағымдағы активтердің қандай
Егер меншікті айналым капиталдың көлемі жоғары және ұзақ мерзімді
1.Меншікті айналым капиталының бар болуы. Бұл көрсеткіш меншікті капитал
Жыл басында (464759-158619) 13640 және жыл соңында (4674759-357169) 17
2. Тауарлы-материалдық қорлардың меншікті және ұзақ мерзімді қарыздың қалыптасу
Жыл басында (16 140+0) 16 140 және жыл соңында
3.Тауарлы-материалдық қорлардың негізгі қалыптасу көздерінің жалпы мөлшері алдыңғы көрсеткішті
Кәсіпорын 2010 және 2011 жылдары қысқа мерзімді несиелер мен
Тауарлы-материалдық қорлардың, олардың қалыптасу көздерімен қамтамасыз етілуінің үш көрсеткішін
қаржылық жағдайдың абсолютті тұрақтылығы;
қаржылық жағдайдың қалыпты тұрақтылығы;
тұрақсыз қаржылық жағдайы;
дағдарысты (қауіпті) қаржылық жағдайы.
Қаржылық тұрақтылық дәрежесі бойынша типтері
Абсолютті тұрақтылық Тауарлы-материалдық қорлар меншікті айналым капиталымен жабылатынын көрсетеді,
Қалыпты тұрақтылық Тиімді жұмыс істеп тұрған кәсіпорын тауарлы-материалдық қорларды
Тұрақсыз қаржылық Кәсіпорын өзінің тауарлы-материалдық қорлардың бір бөлігін жабу
Кесте 5. Қаржылық тұрақтылығын бағалау
Көрсеткіштер Жыл басы Жыл аяғы
мәні Баллы Мәні баллы
1.Абсолютті өтімділік коэффициенті 0,63 20 балл 0,7 12 балл
2.Жедел өтімділік коэффициенті 0,72 0 балл 0,67 0 балл
3.Ағымдағы өтімділік коэффициенті 0,70 0 балл 0,57 0 балл
4. Меншіктік көздері арқылы қаржыландыру коэффициенті 0,06 0 балл
5.Қаржылық тәуелсіздік коэффициенті 0,6 12 балл 0,5 9 балл
6. тауарлы-материалдық қорларды құрудағы қаржылық тәуелсіздік коэффициенті 0,6 7,5
Барлығы:
43,5
25
Кесте 6. Бухгалтерлік баланс
Мың теңгеде
2011 2010
Активтер
Ұзақ мерзімді активтер
Негізгі құралдар
17.891.606 18.077.669
Бейматериалдық активтер
777.451 1.106.818
Негізгі құралдар њшін алдын ала тљлем
2.864 24.187
Қызметкерлерге берілетін қарыздар, ұзақ мерзімді бљлігі
230.234 308.260
Алдағы кезеңдегі шығыстар мен љзге активтер
197.984 279.536
19.100.139 19.796.470
Ағымдағы активтер
Тауарлық-материалдық қорлар
738.182 984.900
Сауда және өзге дебиторлық берешек
1.452.853 1.319.036
Қызметкерлерге берілетін қарыздар, қысқа мерзімді бөлігі
39.498 -
Құн салығы бойынша алдын ала тљлем
103.842 177.872
Сатуға арналған қаржылық инвестициялар
8.741.822 7.797.316
Банктік депозиттер
3.039.307 -
Ақша қаражаттары мен олардыћ баламалары
6.923.248 3.121.069
21.038.752 13.400.193
Активтер жиынтығы:
40.138.891 33.196.663
Капитал және міндеттемелер
Капитал
Жарғы капиталы
9.990.560 9.990.560
Резервтік қор
480.587 480.587
Сатуға арналған қаржылық инвестициялар қоры
182.953 332.950
Жинақталған тапшылық
(1.442.125) (2.206.482)
Капитал жиынтығы
9.211.975 8.597.615
Ұзақ мерзімді міндеттемелер
Клиенттердің салымдары
136.502 109.343
Қаржы мекемелерініћ қарыздары
1.092.125 805.202
Жұмыскерлерге сыйақы беру жљнінде міндеттеме
190.677 -
Мерзімі ұзартылған салық жљнінде міндеттеме
652.868 540.297
2.072.172 1.454.842
Мың теңгеде
2011 2010
Ағымдағы міндеттемелер
Сауда және өзге несиелік берешек
3.067.979 1.983.751
Алынған жазылым бойынша баспа алдындағы берешек
4.736.773 4.647.223
Алынған аударымдар бойынша берешек
448.035 382.170
Зейнетақы, мемлекеттік қызметкерлердің еңбекақылары және
786.789 338.056
жәрдемақылары бойынша берешек
Қаржы мекемелерініћ қарыздары
374.158 317.155
РЕПО шарттары бойынша сатылған бағалы қағаздар
- 1.355.024
Алдағы кезећдегі табыстар
1.299.225 903.477
Клиенттер салымдары
18.141.786 13.217.350
28.854.745 23.144.206
Міндеттемелер жиынтығы
30.926.917 24.599.048
Капитал мен міндеттемелер жиынтығы
40.138.891 33.196.663
2.2 «Анка-строй» ЖШС төлем қабілеттілігін, өтімділігін іскерлік белсенділігін
Қаржы менеджментінде қаржылық жай – күйді талдау кезіңде
1. Өтімділік коэффициенті.
2. Іскерлік белсенділік коэффициенті.
3. Рентабелділік коэффициенті.
4. Төлемқабілеттілік коэффициенті.
Енді әр топтың көрсеткіштерін жеке қарастырайық.
I. Өтімділік коэффициенті. Кәсіпорынның өтімтілігі түсінігі ретінде – оның
Іс–тәжірибеде өтімділік коэффициентінің келесі көрсеткіштері қолданады.
Ағымдағы өтімділік коэффициенті.
Жедел өтімділік коэффициенті.
Абсолютті өтімділік коэффициенті.
Таза айналым капиталы.
Осы корсеткіштердің көмегімен, кәсіпорын өзінң қысқа мерзімді міңдеттемелерін уақытында
1.Ағымдағы өтімділік коэффициенті. Ағымдағы өтімділік коэффициенті айналым капиталын қысқа
2.Жедел өтімділік коэффициенті. Айналым капиталының өтімдірек бөлігімен қысқа мерзімді
3.Абсолютті өтімділк коэффициент. Ағымдағы активтердің ең өтімді баптары, компанияның
4.Таза айналым капиталы. Кәсіпорынның өтімділігін талдаған кезде үлкен
Айналым капиталының аз болуы кәсіпорынды банкроттыққа әкелуі мүмкін,
Кесте 7. Өтімділікті бағалау
Коэффициенттер
Ағамдағы өтімділік коэффициенті Ағым.Активтер /
Ағым.Міндет-ме
1,16
1,13
Тез өтімділік коэффициенті (АА - ТМЗ) /
Ағым.Міндет-ме
0,105
0,89
Абсолютті өтімділік коэффициенті Ақша қаражаты /
Ағым.Міндет-ме
0,27
0,24
Таза айналым капитал ТАК=
9,429,040
8677101
2010жылы компанияның таза айналым капиталы 90 млн. теңге құраса
II.Іскерлік белсенділік коэффициенті.
Іскерлік белсенділікті талдау, кәсіпорынның өз қаражатын қаншалықты тиімді пайдаланғандығын
Іскерлік белсенділік талдаудың мақсаты Т –А – Т
Сөйтіп, елдегі өтіп жатқан инфляциялық процестер, кәсіпорындардың басым көпшілігінің
Қаражаттың айналымда болу кезеңі, едәуір дәрежеде кәсіпорынның ішкі жағдайымен
Іскерлік белсенділік коэффициентінің кәсіпорынның қаржылық жағдайын бағалау үшін үлкен
Кәсіпорынның іскерлік белсенділігінің көрсеткіштеріне мына коэффициенттер жатады:
1.Негізгі ңұралдардың айналымдылығы. (немесе қор қайтарымдылығы). Кез – келген
Бұл көрсеткіш қор қайтарымдылығын көрсетеді, яғни кәсіпорынның кезеңдегі негізгі
Қор қайтарымдылығы коэффициентінің артуына негізгі құралдардың үлес салмағының салыстырмалы
Алайда бұл жерде жалпы заңдылық былайша болады: коэффициент жоғары
2. Активтердің айналымдылық коэффициентері. Ол жылына қанша рет айналу
беретін, айналымның және өңдірістің толық цикілінің жыл ішінде қанша
Түрлі кәсіпорындарға немесе бір кәсіпорынға әр жылдардағы жалпы айналымдылық
3. Дебиторлық борыштың айналымдылық коэффициенті. Ол өнімді сатудан түскен
Дебиторлық борыштың айналымдылық коэффициенті дебиторлық борыштың сапасы мен көлемін
Дебиторлық борыштың айналымдылық коэффициентімен қатар дебиторлық борыштың орташа айналым
Бұл көрсеткіш компанияның қойған шоттарын клиенттердің төлеуге қажет уақытын
4. Кредиторлық борыштың айиалымдылық коэффициеиті. Ол өнімді сатудан түскен
Кредиторлық борыштың айналымдылық коэффициенті дебиторлық борыштың айналымдьшық коэффициенті сияқты
5.Тауарлық материалдық запастардын айналымдылық коэффициенті.
Материалдың айналым қаражатының айналымдыльқ коэффициенті кәсіпорынның талдау кезіндегі шығындары
ТМЗ – ның айналымдылығының тез болуы оның тиімді қолдануын
Өндіріс пен өнімді өткізуді қалыпты жүргізу мақсатында қорлар оңтайлы
Материалдық айналым құралдарының айналымдылық коэффициентінің шамасына оны есептеу әдістемесі
Төменгі мәліметтерге келетін болсақ, компанияның қор қайтарымдылығы 2010 ж.
Кесте 8. Іскерлік белсенділікті бағалау
Коэффициенттер
Аты Формула 2010 2011
Қор қайтарымдылығы Өнімді өткізуден табыс /Нег. Құралдар
0,97
0,99
Капиталдың айналымдығы Өнімді өткізуден табыс /Капитал
0,63
3,7
Дебиторлық қарыздың айналымдылығы 360
Өнімді өткізуден
немесе
43
күн 7,3
немесе
49
күн
Кредиторлық борыштың айналымдылығы 360
өткізілген өнімнің өзіндік құны / кредиторлық қарыз
немесе
36
күн 6
немесе
60
күн
ТМЗ – ның айналымдылығы
Өзіндік құн / ТМЗ
9,8
немесе
36
күн 10
немесе
36
күн
Операциялық циклдің ұзфқтығы Дебиторлық қарыз
79
85
III.Табыстылық коэффициенті.
Рентабелділік коэффициенті кәсіпорынның қаншалықты табысты екенін көрсетеді. Бұл коэффициент
Кәсіпорынның барлық активтерінің рентабелділігі коэффициенті, өткізу рентабелділігі, меншікті
1.Кәсіпорынның барлық активтерінің табыстылық көэффициенті. Осы коэффициент таза табысты
2. Өткізудең табыстылық коэффициенті. Алынған пайданы өткізілген өнім
Таза табыс бойынша есептеу.
Бірінші көрсеткіш, баға қалыптастыру саясатындағы өзгерістермен, кәсіпорынның өткізген
Коэффициенттің динамикасы, бағаны қайта қарау немесе ТМЗ-ны пайдалануды күшейту
3.Меншікті капиталдың табыстылық коэффициенті. Меншік иелері инвестициялаған капиталды
Айналымдылық және рентабелділік коэффициенттердің деңгейін бағалау үшін бұл көрсеткіштерді
4.Ағымдағы активтердің табыстылығы. Тәжірибеде ағымдағы активтердің табыстылығы деп аталатын
Кесте 9. Табыстылықты бағалау
Коэффициенттер
атауы Формула 2011
2012
Активтер табыстылығы. Таза табыс /
Баланс 20 24
Өткізілген өнім табыстылығы Таза табыс /
Өнімді өткізуден табыс 30 33
Меншікті капитал табыстылығы Таза табыс /
Меншікті капитал
29
29
Ағымдағы активтер табыстылығы Таза табыс /
Ағым. Активтер
106
123
Компанияның табыстылығына келетін болсақ компанияның өткізу табыстылығы 24% құрап
Компанияның ағымдағы активтерінің табыстылығы жақсы нәтиже беріп отыр.
Компанияның өткізілген өнім табыстылығы жалпы активтердің табыстылығына қарағанда жақсы
[Сейдахметов Ж.И. « Финансовая устойчивость предприятия » // Каз