ЖОСПАР
Кіріспе 2
1. Валюталық нарық және валюта жүйесі
1.1. Валюталық нарықтың мәні 3
1.2. Валюта жүйесі және оның түрлері
2. Халықаралық валюталық қатынастар 8
2.1. Халықаралық валюталық қатынастарды реттеу. Валюталық
2.2. Дүниежүзілік валюта жүйесінің даму кезеңдері
Қорытынды 16
Пайдаланған әдебиеттер 17
"... Біздің ұрпақтың келер ұрпақтар алдында
орасан зор жауапкершілік жүгін арқалайтынын...
күнделікті есте ұстауға тиіспіз"
Н.Ә. Назарбаев
Кіріспе
Ақша, несие, банктер - қазіргі өркениеттіліктің
Ақша, несие, банктер - ұзақ қоғамдық
валюта қатынастары, валюта жүйесі туралы ұғымдарға
Ақша, несие және банктер мемлекеттің экономикалық
1. Валюталық нарық және валюта жүйесі
1.1. Валюталық нарықтың мәні
Валюталық нарық қаржы нарығының құрамдас бөлігі
Валюталық нарық - бұл шетел валюталары
Валюталық операциялардың көлемі, сипатына және пайдаланатын
• халықаралық;
• аумақтық;
• ұлттық (жергілікті).
Халықаралық валюталық нарықтар ірі дүниежүзілік қаржы
Валюталық нарықтағы операцияларға банктер функциональдық көзқараспен
Институтционалдық жағынан қарасақ, валюталық нарық -Үкіметтің,
Ұйымдастырылу-техникалық жағынан алсақ, валюталық нарық -
Валюталық нарық белгілеріне қарай келесідей түрде
1.) Орналасу аумағына қарай:
• халықаралық;
• ішкі;
• аумақтық.
2.)Валюталық шектеуге қатысты:
• еркін нарық;
• еркін емес.
Валюталық шектеу қойылған валюталық нарықты -
3.) Валюталық бағамның қолданылу түріне қарай:
• бір ғана режимді;
• қос режимді.
Бір ғана режимді валюталық нарық -
Кросс-бағам (теңге) = ;
1.2. Валюта жүйесі және оның түрлері
Валюта (итальян сөзі, сөзбе-сөз - құн)
Шаруашылық жағдайларын интернационалдандыру және әлемдік еңбек
Халықаралық экономикалық қатынастарда өндіріс пен капиталды
Әлемдік шаруашылық байланыстағы өнеркәсібі дамыған мемлекеттердің
Елдердің әлемдік шаруашылыққа интеграциялануы (экономикалық одаққа
Валюта қатынастары - әлемдік шаруашылықта валюта
Сыртқы экономикалық байланыстардың дамуына қарай валюта
Тарихи үш түрлі: ұлттық, дүниежүзілік жане
ұлттық валюта жүйесі деген қоғамдық ұдайы
• ұлттық валюта;
• ұлттық валютаның шетел валютасына айырбасталу
• валюталық паритеттің бірдейлік ережесі -
• валюта бағамының тәртібі (белгіленген, белгілі
• валюталық шектеудің болуы немесе болмауы.
• төрт қосындыдан тұратын (елдің ресми
• халықаралық несиелік айналым құралдары мен
• валюта нарығы мен алтын нарығы
• валюта қатынастарын реттейтін ұлттық органдардың
Әлемдік шаруашылық қатынастарының дамуына байланысты әр
Дүниежүзілік валюта жүйесі деген халықаралық валюта
Валюта жүйесі әлемдік шаруашылық байланыстарда дербес
Алғашқыда әлемдік ақшаның бірден-бір түрі болып
Ұзақ тарихи дамудың нәтижесінде дүниежүзілік валюта
• әлемдік ақшаның міндетті формасы (алтын,
• валюталардың айырбасталу шарттарын белгілеу;
• валюталық паритет пен валюта бағамы
• валюталық шектеу көлемін тәртіптеу;
• халықаралық валюта өтімділігінің құрамдас бөліктерін
• халықаралық несиелік айналым құралдарын қолдану
• әлемдік валюта нарығы мен алтын
• мемлекетаралық реттеу институтының статусы -
Аймақтық валюта жүйесі (ЕВЖ) - дүниежүзілік
Дүниежүзілік валюта жүйесінің ерекшеліктері мен тұрақтылығы
2. Халықаралық валюталық қатынастар
2.1. Халықаралық валюталық қатынастарды реттеу. Валюталық
Әлемдік тәжірибе көрсеткендей, нарықтық экономика жағдайында
• нарықтық реттеу;
• мемлекет тарапынан реттеу;
Валюталық нарықта валюталарға деген сұраныс және
Бірақта, мемлекет ертеден бері валюталық қатынастарға
Нарықтық және мемлекеттік валюталық реттеу бірін-бірі
Валюталық саясат.
Нарық экономикасын реттеу жүйесінде валюталық саясат
Валюталық саясат - бұл елдің ағымдық
Валюталық саясат экономикалық саясаттың ең басты
Валюталық саясаттың басты бағыттары мен формалары
Заңды түрде валюталық саясат валюталық заңдылықтар,
Валюталық саясатты іске асырудың басты бір
Тікелей валюталық реттеу — заңды актілер
Мемлекетаралық валюталық реттеу ұйымы - Халықаралық
Валюталық саясат өзінің мақсаттарына және формаларына
1.) Құрылымдық валюталық саясат;
2.) Ағымдық валюталық саясат;
Құрылымдық валюталық саясат — дүниежүзілік валюталық
Ағымдық валюталық саясат - валюталық бағамды,
Валюталық саясаттың келесідей формалары қолданылады:
1.) Дисконттық валюталық саясат.
2. ) Девиздік валюталық саясат.
Сонымен қатар, девиздік саясаттың келесідей жүзеге
а) валюталық интервенция;
ә) валюталық резервтерді диверсификациялау;
б) валюталық шектеу;
в) валюталардың алмастырылу дәрежесін реттеу;
г) валюталық бағам режимі;
д) девальвация;
з) ревальвация;
Дисконттық (есепке алу) саясаты - бір
Қазіргі жағдайда дисконттық саясаттың тиімділігі төмендеген.
Девиздік саясат - мемлекеттік ұйымдардың немесе
Ұлттық валюталық бағамын көтеру мақсатында орталық
Девиздік саясат көбіне валюталық интервенция формасында
Екінші дүниежүзілік соғыстан кейін, жана құбылыс
Валюталық резервтерді диверсификациялау — бул халықаралық
Бұл саясат қарапайым түрде тұрақсыз валюталарды
Валюталық паритет жөне валюталық бағам режимі
Девальвация мен ревальвация — валюталық саясаттың
Девальвация - Ұлттық валютаның бағамын, шетел
Ревальвация - Ұлттық валюта бағамын, шетел
Валюталық саясаттың келесі бір формасы ретінде
Валюталық шектеу - резиденттер мен резидент
Валюталық шектеудің мақсаттары келесідей:
- төлем балансын теңестіру;
- валюталық бағамды қолдау;
- ағымдағы және стратегиялық міндеттерді шешу
- Валюталық операцияларды орталық және өкілетті
- Валюталық операция жасау үшін рұқсат
- Валюталық шоттарды толық немесе жартылай
- Валюталардың қайтарымдылығын шектеу.
2.2. Дүниежүзілік валюта жүйесінің даму кезеңдері
Бірінші дүниежүзілік валюта жүйесі алтын монеталы
Бірінші дүниежүзілік соғыс кезінде және одан
Үшінші дүниежүзілік валюта жүйесі. 1944 жылы
Бреттон-Вудс жүйесінің құрылымдық принциптері төмендегідей:
• доллар мен фунт стерлингтің резервтік
• ХВҚ-ға мүше елдердің барлығы өз
• шетел орталық банктерінің долларлық резервтері
• алтынның төмендетілген ресми бағасы бекітілді
• мемлекетаралық валюта қатынастарын реттейтін орган
ХВҚ-ның негізгі қызметі - осы мемлекетаралық
Дегенмен бұл жүйе оган мүше елдердің
Төртінші (қазіргі) дүниежүзілік валюта жүйесі 1976
Ямайка валюта жүйесінің бұрынғы жүйеден айырмашылығы:
• алтын өзінің монетарлық қызмет атқаруын
• алтын девизді стандарттың орнына жаңа
ХВҚ-ның мүшелері валюталық паритетті қолданбай кез
Бреттон-Вудс жүйесінен ауысқан ХВҚ-ның міндеті -
Қорыта айтқанда, Ямайка валюта жүйесі бұрынғы
1979 ж. Еуропалық экономикалық одақтың (ЕО)
ЕВЖ -нің құрылымдық ерекшеліктеріне төмендегілер жатады:
• СДР-дың орнына еуропалық валюта өлшемі
Ямайка жүйесінде алтынды ресми демонетизациялауға қарама-қарсы
ЕВЖ-ге мүше-елдер ХВҚ-ға қарсы өзінің мемлекетаралық
ЕВЖ-нің дамуындағы маңызды кезең - саяси,
Екінші кезеңде Еуропа валюталық институты (ЕВЫҚ-ның
Үшінші кезек ЕО-ның бірнеше мемлекеті несие-ақша
Қорытынды
Экономистердің көпшілігі валюталық саясатты экономикалық саясаттың
Валюталық нарықтың негізгі ролі экспорттық-импорттық операцияларды,
Шетел тәжірибесін, әсіресе Қазақстанның валюта нарығын
ҚР-ның экономикалық дамуындағы соңғы жылдардың қуанышты
Пайдаланған әдебиеттер
1. Пашку
2. Фишер
3. Поляков
4. Красавина
5. Көшенова Б.А. Ақша, несие,
6. Сейткасимов Г.С., Шаяхметова К.О., Абдраимова
7. Мақыш С.Б. «Ақша айналысы және
8. Омирбаев С.М. «Финансы» Астана 2002
9. Саниев М.С. Ақша, несие, банктер.
18