Мазмұны
Кіріспе.............................................................................................................................5-6
Негізгі бөлім
1.Бағалы қағаздар нарығының кәсіптік қатысушылар.......................................7-14
2.Бағалы қағаздардың түрлері................................................................................15-18
3.Бағалы қағаздарды шығару және оның элементтері,бағалы қағаздар
нарығының қызметі және оның маңызы..........................................................19-23
4.Бағалы қағаздар операцияларын жетілдіру бағыты.....................................24-26
5.Қ.Р-да бағалы қағаздар нарығын реттеу. Қор биржалары...........................27-29
Қорытынды………………………………………………………………………...30-31
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі……………………………………….……….32
Кіріспе.
Бағалы қағаздардың эмиссиясы бағалы қағаздардың бастапқы рыногінде жүзете
Қазақстанның орталықтанған - жоспарлы экономикадан нарықтық экономикаға өтуі
Кәсіпқой қатысушының бағалы қағаздармен мәміле жасауға өкілеттігі оның
Акциялар, облигациялар және уәкілетті органдар бағалы қағаздар деп
Бағалы қағаздар рыногінің субъектілері (қатысушылары) инвесторлар, эмитенттер, бағалы
Инвесторлар — өз қаражаттарын бағалы қағаздарға салуды жүзеге
Мемлекет Ұлттық банк немесе Қаржы министрлігі арқылы бағалы
Эмитенттер — қолданылып жүрген заңдарға сәйкес бағалы қағаздар
Социализм жүйесі өндірісті де, әлеуметтік-экономикалық қажеттілікті де және
Басқаша айтқанда, нарыққа қатысушылардың басым көпшілігі іскерлік шартқа
1.Бағалы қағаздар нарығының кәсіптік қатысушылар.
Бағалы қағаздарды айналысқа шығару — эмиссия — бұл
Бағалы қағаздардың эмиссиясы:
акционерлік қоғам құрған кезде және акциялар олардың құрылтайшылары
акциялар шығару жолымен акционерлік қоғамның бастапқы жарғылық капиталының
облигациялар және басқа борыштық міңдеттемелер шығару жолымен мемлекет,
Эмиссиялық бағалы қағаздар — бұл эмиссия шегіңце біртектес
Эмиссиялық бағалы қағаздарды (акцияларды, облигацияларды) шығаруды жарияланған жарғылық
Бағалы қағаздардың эмиссиясы бағалы қағаздардың бастапқы рыногінде жүзете
Мемлекеттік емес эмиссиялық багалы қағаздар эмиссиясы бағалы қағаздар
Ашық орналастыруды жүзеге асыратын ашық акционерлік қоғамдардың акциялары
Акционерлік қоғамдардың — банктердің және банк операцияларының жекелеген
Эмиссиялық бағалы қағаздар құжаттандырылған (документарлық) және құжатсыздаңдырылған нысандарда
Құжаттандырылған нысанда шығарылған бағалы қағаздар иелерінің құқықтары осы
Бағалы қағаздармен мәмілелер ұйымдасқан және ұйымдаспаған бағалы қағаздар
Кәсіпқой қатысушылар ұйымдасқан бағалы қағаздар рыногінде мәмілелерді өз
Кәсіпқой қатысушының бағалы қағаздармен мәміле жасауға өкілетгігі оның
Акциялар, облигациялар және уәкілетті органдар бағалы қағаздар деп
Бағалы қағаздар рыногінің субъектілері (қатысушылары) инвесторлар, эмитенттер, бағалы
Инвесторлар — өз қаражаттарын бағалы қағаздарға салуды жүзеге
Мемлекет Ұлттық банк немесе Қаржы министрлігі арқылы бағалы
Эмитенттер — қолданылып жүрген заңдарға сәйкес бағалы қағаздар
Багалы қағаздар рыногінің қатысушылары — бағалы қағаздар рыногінде
Бағалы қагаздар рыногі кәсіпқой қатысушыларының өзін-өзі реттейтін ұйымы
Бағалы қағаздар рыногінің кәсіпқой өкілдеріне брокерлер, дилерлер, кастодиан,
Брокер — сыйақы үшін шарт жасайтын, клиештердің тапсырмасы
Дилер — бағалы қағаздарды кейін қайта сату немесе
Кастодиан — клиенттердің сеніп тапсырған бағалы қағаздары мен
Бағалы қағаздар депозитарийі — бағалы қағаздармен жасалатын мәмілелерді
Орталық депозитарий — коммерциялық емес ұйым болып табылады
Андеррайтер — бағалы қағаздар рыногіңде брокерлік және дилерлік
Өзін-өзі реттейтін ұйымдар коммерциялық емес ұйымдар болып табылады
Еліміздің қаржы рыногінде орныға бастаған қатынастарды реттеудің және
Еліміздің есептік төлем балансын неғүрлым тиімді қалыптас-тыру, неғүрлым
Қазақстан Республикасындағы қаржы қызметін мемлекеттік реттеу мен қадағалаудың
Бағалы қағаздар кез-келген мемлекеттің төлем айналымында маңызды орын
Өзінің ұйымдық және құрылымдық ерекшеліктеріне орай бағалы қағаздар
Бағалы қағаздар нарығында өзіне тән қаржы институттары
Қазақстан Республикасының мемлекеті бағалы қағаздар нарығын құру
Өркениетті мемлекеттерде экономикалық
-инвесторлар, яғни уақытша бос ақша иелері — заңды
-бағалы қағаздар нарығының кәсіби мамандары: брокерлер, дилерлер, инвестициялық
-инвестициялық компаниялары, сақтандыру компаниялары, зейнетақы қорлары және т.б.
-қор биржалары, депозитарийлер, клирингтік және басқа бағалы қағаздарды
Осы күрделі құрылымдардың қызметін ұйымдастыратын, басқаратын және реттейтін
Айтылған мәселелердің барлығы мемлекетіміздің экономикалық дамуының бүгінгі кездегі
Бағалы қағаздар нарығының кейбір элементтері 20-жылдары КСРО-да жаңа
Бағалы қағаздар нарығы тек әдеттегі тауар-ақша қатынастары және
Бұл елдерде бағалы қағаздар нарығы жаңадан қалыптасып келе
Ірі және орта кәсіпорындарды жекеменшіктендіру оларды акционерлік қоғам
чегіне басқа акционерлік қоғамға айналған кәсіпорындардың акциясын
Осы айтылғандардан басқа, жекеменшіктендіру чегін мұра етіп қалдыруға,
Жекеменшіктендіру бір жағынан бағалы қағаздардың жаңа түрі -
Нарықтық экономика - адамзат еркениеттілігінің ең жоғарғы жетістігі
Шаруашылықты нарық әдістерімен жүргізу қаржы нарығының мол мүмкіндігін
2.Бағалы қағаздардың түрлері.
Акция - акционердін қоғамдағы үлесін немесе меншігін куәландыратын
Акцияны шығару мына жағдайларға байланысты жүргізіледі:
-жаңадан акционерлік қоғам құрып, оның жарғылық капиталын қалыптастырғанда;
-меншікті акцияландырғанда, яғни жұмыс істеп тұрған кәсіпорынды акционерлік
-қоғамның жарғылық капиталын қосымша молайтқанда.
Сөйтіп, шығарылған акциялардың бастапқы жиынтық құны қоғамның жарғылық
Акция белгілі бір
Акция бірнеше түрге жіктеледі. Бір жағынан, бір акционерден
а) Атаулы акция - иесі міндетті түрде корпорацияның
ә) Ұсынушыға арналған акция - иесінің аты-жөні корпорация
Корпорацияларға басқару жағынан қолында атаулы акциясы бар акционерлер
Біріншіден, сату механизмі бойынша. Атаулы акцияның иесі оларды
Екіншіден, акцияның осы екі түрінің жаңа данасын (тиражын)
Үшіншіден, ұсынушы акциясының номиналы өте жоғары болмайды, бірақ
Облигация деп эмитенттің белгілі
Облигация мерзімдік қарыз міндеттемесі болғандықтан онық кепілі болып
Оның мөлшері алдын ала бекітіледі және нақты анықталады.
Басқа несие беруші сияқты, облигация иесінің дауыс беру
Облигация бойынша сыйақы (мүдде) корпорацияның шығынына жатады. Ол
(мүдде) мөлшері көрсетілген. Төленген сыйақының
Өндірістегі жұмыстың айналымдылығы, яғни енімді өндіру, оны сату
Вексель - қарызды өтеудегі заңды түрде бекітілген төлем
3.Бағалы қағаздарды шығару және оның элементтері, бағалы қағаздар
Бағалы қағаздар — ең алдымен мүлікті иемденуге құқық
Нарықтан тыс бағалы қағаздар әр түрлі қорларға немесе
Ал айналымға түсетін бағалы қағаздарды нарықтық бағалы кағаздар
Біріншіден қоғам құрып, олардың акцияларын
Екіншіден қоғамның алғашқы жарғылық капиталының көлемін
Үшіншіден заңды тұлғалардың, яғни мемлекеттің мемлекеттік
Сонымен қоғам құрлығында оның жарғылық капиталды құрылтайшы-лар
Бағалы қағаздар нарығы басқа нарықтардан өзінің айырықша тауарымен
Жалған капитал - нақты капиталдың қағаз белгісі, яғни
Бағалы қағаздар нарығы нарықтық экономикада күтпеген кездейсоқ болатын
Кәсіпорынның қосымша капиталға мұқтаждығы көптеген жағдайларға байланысты. Олардың
Қазіргі кезеде Республикада бағалы
а)нарықты реттейтін механизмнің жоқтығы;
ә)бағалы қағаздар нарығын дамытатын бірыңғай көзқарас жүйесінің жоқтығы;
б)заңдардың мүлтіксіз орындалмауы;
в)салымдарды тіркеу жүйесінің жоқтығы (делозитно-регистраторская система);
г)бағалы қағаздар нарығының материалдық-техникалық негізінің аздығы;
д)нарық инфрақүрылымы өсу деңгейіңің төмендігі жатады.
Ал, әлеуметтік-психологиялық мөселелерге бағалы қағаздар нарығында маман кадрлардың
Бағалы қағаздар нарығына мамандарды Бағалы қағаздар жөніндегі Ұлттық
Дүниежүзілік нарық тарихында бағалы қағаздар нарығының негізгі үш
Аралас үлгі - онда бағалы қағаздар нарығы механизмі
Жапонияда). Қазақстан Республикасындағы бағалы қағаздар нарығының ерекшелігі -
Бағалы қағаздар нарығының
1.Нарықта акционерлік капитал үлесінің көптігі; 2.Үлестік бағалы қағаздардың
Бұлардан басқа мемлекетіміздің
4. Бағалы қағаздар операцияларын жетілдіру бағыты.
Бағалы қағаздар операцияларын жетілдіру мақсатында елімізде бірқатар
Азаматтық кодекстің нормаларына сәйкес мемлекет басшысы (заң күші
1. 1995 жылдың 21 сәуіріндегі "Бағалы қағаздар және
2. 1995 жылдың
3.1995 жылдың 30 наурызындағы "Қазақстан Республикасының Ұлттық банкі
Ұлттық банкі мемлекеттік бағалы қағаздар шығаруға
құқылы және ол туралы жауапты" делінген. Аталған жарлықка
4.1995 жылдың - 31 тамызындағы "Қазақстан Республикасындағы банктер
деңгейдегі банктерге акция эмиссиялауға құқық берген.
Банктік операцияларға: құқықтық және жеке тұлғалардың қарыз міндеттемесін
эмиссиялау, лицензиясы болған жағдайда бағалы
қағаздар нарығындағы делдалдық операциялар жатады.
Аталган жарлыққа Президенттің 1996
5. 1995 жылдың 24 сәуіріндегі "Салыктар және баска
Бұл жарлықка да бірнеше рет өзгерістер мен толықтырулар
6. 1995 жылдың
7. 1995 жылдың 17 сәуіріндегі "Лицензиялау туралы"
8. 1998 жылдьщ 10 шілдесіндегі "Акционерлік қоғамдар туралы"
9. Басқа зандар және нормативті-құқықтық актілер оған бағалы
Сонымен Қазақстан тұрғындарының қолында айналымға тартылмаған 2-3 млрд
Ұлттық экономиканың өсіп-өркендеуі ішкі өнімнен түсетін таза табыстың
5.Қазақстан Республикасында бағалы қағаздар нарығын реттеу.
Қор биржалары.
Бағалы қағаздар нарығын
Тауар нарығын қалыптастыру, монополиясыздандыру, шағын
Тауарлар мен қор құндылықтарының биржалық саудасы таяу арадағы
Бұл міндеттерді шешу бағалы қағаздар нарығында қызмет етуші
Қазақстан Республикасының заңында көрсетілетін бағалы қағаздар нарығының негізгі
-әрбір потенциялды инвестор үшін бағалы қағаздарды эмиссиялаудың барлық
-бағалы қағаздар нарығының қатынасушыларының (инвестициялық
Бұл аталған мекемелердің жұмырындағы
Қазақстан нарықты обьективті түрде реттеу үшін мыналар
екінші республика азаматтарына бағалы қағаздар сатып алуға және
үшіншіден, ақша массасына ұлттық банк жағынан бақылау жасауда
Біздің экономикалық жағдайымызда немесе әлемдік нарыққа енуіміздегі ең
Қор нарығын мемлекеттік реттеудің қажеттігін әлемдік тәжірибе көрсетіп
Қазақстанда енді қалыптасқан қор нарығы әзірге жеткіліксіз жағдайда
Бағалы қағаздар нарығына қатысты мемлекеттік саясаттың негізін жасауда
Бағалы қағаздар айналысы сферасындағы жеке бастама қолдауға байланысты
Бағалы қағаздар нарығына
- макроэкономикалық теп-теңдікті қамтамасыз ету.
- нарықтық ортаның бәсекелестік қабілетін қамтамасыз ету;
- бағалы қағаздар нарығы агенттерінің мүдделерін құқықтық және
экономикалық қорғау;
Құқықтық қорғау. бағалы қағаздарды әкімшілік-мемлекеттік тіркеу; бағалы қағаздар
Экономикалық қорғау. бағалы қағаздармен жасалатын операциялар бойынша салықтық
Нарық экономикасы дамыған елдерде инвестициялық бизнесті бақылауға және
Өзін-өзі реттеу екі негізгі элемент арқылы анықталады:
-стратегияны анықтаумен айналысатын ұйымдардың өздері мәміле жасасу
тәжірибесіне қатынасады; өзін-өзі реттеуші ұйымдар қоғамдық органдар
есебі-нен емес, негізінен нарықтың есебінен қаржыландырылады.
Өзін-өзі реттеу жүз жыл бойы қалыптасып өзінің тиімділігін
Өзін-өзі реттеу өзінің көп жылдық іс-тәжірибесінде нақты нарықтардың
Сонын нәтиіжесінде әр түрлі дәрежеде өзін-өзі реттеу қалыптасты.
Қорытынды.
Қорыта айтқанда, Қазақстан Республикасында қалыптасып келе жатқан бағалы
Қазақстанның болашағы, экономикалық-әлеуметтік дамуы, түптеп келгенде, өзінің қолындағы
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі:
1. Артыкова Б., Назыкеева Б. «Саяси экономия» жоғарғы
2. Әубәкіров, Я.Ә., Абдуллаев А.А. «Саяси
3.Әубәкіров «Экономика теория негіздері» Алматы, 1999жыл.
4.Әубәкіров Я.Ә., Байжұмаев Б.б., Жақыпова Ф.Н., Т.П.
5.Дүйсенбаев К. Ш., Э.Т. Төлегенов., Ж.Г. Жұмағалиева
«Кәсіпорынның қаржылық жағдайын талдау» Алматы, 2001ж.
6. «Заң» Республикалық құқықтық, ғылыми практикалық журнал Астана
7. Мельников В.Д., Ілиясов Қ. «Қаржы» Алматы, 1994ж.
8. Мейірбеков А.Қ., Әлімбетов Қ.Ә. Кәсіпорын экономикасы.
9. Назарбаев Н.Ә. Қазақстанның егеменді мемлекет ретінде қалыптасуы
мен дамуының стратегиясы. Алматы, 1992ж.
10. Қазақстан Республиксының еңбек туралы заңы. Алматы 2000ж.
11.Үмбеталиев А., Ғ. Керімбек «Кәсіпорын экономикасы және
12. Ілиясов Қ.Қ., Құлпабаева С. Қаржы. Алматы, Алматы
13. Сейітқасымов Ғ.С. «Ақша, несие, банктер» Алматы,
14. Сәбден О., Тоқсанова А. Шағын кәсіпкерлікті басқару.А,2002ж.
15. Экономика зарубежных стран. Москва,
16. История экономических учений Москва, 1994г.
17. Реуэль А.Л. «Экономических учений» Москва 1972г.
18. Ядгаров Я.С. «История экономических учений»