ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ
«География» кафедрасы
Д И П Л О М Д Ы Қ
Батыс Қазақстан экономикалық ауданындағы отын-энергетика кешенінің даму мәселелері
МАЗМҰНЫ
Кіріспе.................................................................................................................2
1 Батыс Қазақстан экономикалық ауданындағы мұнай өнеркәсібі саласының дамуы
1.1 Батыс Қазақстан экономикалық ауданындағы мұнай саласы...........................
1.2 Батыс Қазақстан экономикалық ауданындағы мұнай өндірудің болашағы............................................
1.3 Көмірсутекті шикізатты тасымалдау мәселелері..............8-10
1.4 Көмірсутекті шикізат өндірудің тиімділігін арттыру............................11-13
1.5 Батыс Қазақстан экономикалық ауданындағы мұнай өңдеу мен мұнай
2 Батыс Қазақстан экономикалық ауданындағы газ өнеркәсібі
2.1 Батыс Қазақстан экономикалық ауданындағы газ өнеркәсібі дамуының жалпы
2.2 Батыс Қазақстан аймағындағы газ өнеркәсібін реттеу мәселелері
2.3 Батыс Қазақстан экономикалық ауданындағы газ өндіруді дамытудың болашағы
Қорытынды....................................................................................................60-62
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі............................................................
Кіріспе
Әлемдік экономикада отын энергетика кешенінің рөлі айрықша маңызды. Мұнай
Диплом тақырыбының маңыздылығы, көкейкестілігі. Қазақстанның әлемдік мұнай нарығына шығуы
Осыған байланысты Қазақстанның мұнай – газ кен орындарына «Қазақстан
Диплом жұмысының өзектілігі – Қазақстан экономикасын дамыту бағдарламасын талдау
Дипломдық жұмыстың мақсат, міндеттері – Қазақстан Республикасының мұнай –
Ең алдымен, бұл экспортқа Қазақстандық мұнайды тәуелсіз шығаруды қамтамасыз
Дипломдық жұмыстың деректік негіздері – мұнай–газ саласының дамуын қарастыруда
Дипломдық жұмыстың құрылымы – кіріспе, негізгі 2 бөлімнен және
Қазақстанның отын энергетикасы кешенді шикізат, оның құрамында ілеспе
Қазақстанның мемлекеттік егемендік алуы республиканың әлемдік достастығы елдерімен сыртқы
1 Батыс Қазақстан экономикалық ауданындағы мұнай өнеркәсібі саласының дамуы
1.1 Батыс Қазақстан экономикалық ауданындағы мұнай саласы
Жалпыға белгілі болып отырғандай, отын-энергетикалық ресурстардың арасынан мұнай ерекше
Бүгінгі күні Қазақстан – ірі мұнай державасы. Геологиялық корлары
Қазақстан Республикасындағы орасан қуаттарға қарамастан, сонымен бірге мұнай өндіру
1991-1995 жж. мұнай өндірудің 31,4%-ға құлдырауы бұрынғы КСРО-дағы шаруашылық
Бұл жағдайларда Қазақстан Үкіметі мұнай өндіру көлемін біршама көбейту
1993 ж. аяғында халықаралық консорциум құрылды, оның құрамына «ККШ»
Қазақстан Республикасының Президенті Н.А.Назарбаев «Қазақстанкаспийшельф» АҚ бөлімшесінің геолог-барлаушыларының жұмысына
Қазақстанның мұнай саласын дамытуда 1979 ж. Теңіз кен орнының
Каспий маңы ойпатының тұзды кешенінде көмірсутекті шикізат кен орнын
1978 ж. Ақтөбе облысында ашылған және 80-ші жылдар басында
1996 ж. Атырау облысы Қызылқоға ауданында Каспий маңы ойпатының
1995 ж. «Ақбота» АҚ Айтыртау, Мырзалы, Восточный, Кемеркөл алаңдарында
Ақтөбе облысы, Темір алаңында аумағы 19,3 км2 болатын барлау
Қазақстанда өндірілетін барлық мұнайдың жартысынан астамы алыс шетелдерге шығарылады
Мұнай ақпараты Агенттігіне белгілі болып отырғандай «Қазақойл» ұлттық мұнай
Өндірілген мұнайдың ең үлкен көлемі Атырау облысы кәсіпорындарына тиесілі,
1.2 Батыс Қазақстан экономикалық ауданындағы мұнай өндірудің болашағы
Батыс Қазақстан аймағының мұнай өнеркәсібі біршама деңгейде елдің экономикалық
12 млрд т, ал газ конденсатты – 13,6 млрд
Болашақта мұнай мен газдың үлкен көлемін өндіру, өңдеу және
Қазақстанның теңіз мұнайгаз өнеркәсібін дамыту бағдарламасы 1993 ж. бекітілді,
Теңіз мұнайгаз өнеркәсібін дамыту бағдарламасының екінші кезеңі концепциясын жасақтау
Қазақстан Үкіметімен «Қазақстанкаспийшельф» АҚ-ына Каспий теңізі жағалауында инфрақұрылым нысандарын
Мұнай бір жағынан экономикалық стратегиялық ресурс, ал екінші жағынан
Тәуелсіздік алғанға дейін Қазақстанда мұнай секторында ешқандай мемлекеттік немесе
Мемлекет негізгі салаларда батыл жекешелендіруді жүргізе отырып, бұл салаларға
1.3. Көмірсутекті шикізатты тасымалдау мәселелері
Республикадағы мұнайды тасымалдау жүйесінің қалыптасуы мен тұрақтануы өнеркәсіптің мұнай
Қазақстан Республикасының аумағында алғашқы мұнай құбыры 1911 – 1913
Мұнай өндіру қарқынының артуы жаңа тасымалдау артерияларын тұрғызу қажеттілігін
1936 жылы Мұнайды темір жол цистерналарына құю мақсатында Құлсары
Республиканың құбырлық тасымал жүйесі, Маңғыстау түбегінің кен орындары игерілуіне
Өзен мен Жетібай мұнайын ол кездердегі негізгі тұтынушылар Атырау,
1986-1987 жылдары Прорва – Құлсары (ұзындығы 105,9 км, диаметрі
Павлодар және Шымкент мұнай өңдеу зауыттарының тұрғызылуына байланысты, сол
Шымкент – Чарджоу арналық мұнай құбыры Павлодар – Шымкент
Қарашығанақ кен орнының мұнайын экспортқа шығару мақсатында 2003 жылы
Қазір КҚК жүйесін «Теңізшевройл» компаниясынан басқа Ембі және Ақтөбе
КҚК компаниясы Теңізден Новороссийск терминалына дейін тартылған экспорттық мұнай
Жақын онжылдықтарда республикада мұнай тасымалдау көлігі бірден – бірге
КҚК белсенді түрде дамып келеді, ол мұнайды экспортқа шығарумен
2010–2015 жылдар аралығында негізінен теңіз табанында орналасқан кен орындарды
2004 жылы ұзындығы 1000 км Атасу – Алашанкоу мұнай
Каспий теңізі табанынан мұнай өндірудің күтіліп отырған өсіміне байланысты,
Сонымен, Қазақстан Республикасының мұнай тасымалдау жүйесі болашақта одан әрі
Су құбырларының жүйесі арқылы Атырау және Ақтау облыстарының мұнай
Республиканың батыс бөлігінде жақсы дамыған 19 60 -
Оңтүстік Маңғыстау өңірінен Өзен – Бейнеу газ құбыры арқылы
Солтүстік Үстірт өңірінің газы Бұхара – Орал газ құбыры
Қазақстанның тұтыну – тұрмыс нысандары мен өнеркәсіптік кәсіпорындары газбен
Тартылған газ құбырлары мыналар: Бейнеу (Маңғыстау облысы) – Александров
Таяу жылдары Қазақстан газын ішкі және сыртқы рынокқа газ
Ақтөбе облысында мұнай өндірудің ірі орталықтары Жаңажол, Кенқияқ, Кендісай)
1 – кесте - Негізгі ішкі мұнай құбырларына сипаттама
Мұнай құбырлары Іске қосылған жылы Ұзындығы, км Диаметр, мм
жоба Іс жүзінде асырылуы
Орталық Қазақстан жүйесі
Кенқияқ – Орск 1-ші линия 1968 400 325 1,7
Кенқияқ – Орск
2-ші линия 1986 400 530 5,0 толық
Шығыс Қазақстан жүйесі
Омск – Павлодар – Шымкент 1977
1983 1859 1020/800 25 20
Құмкөл-Қарақойын 1990 199 500/700 7/14 3,7 / 4,8
Батыс Қазақстан жүйесі
Өзен-Атырау-Самара 1974-78 1379 1020/720 12,3 10
Өзен-Жетібай 1966 68 500 8 3,26
Жетібай -Ақтау 1974-78 73,6 500 8 1,47
Қаламқас-Қаражанбас 1986 62,1 500 5 4,80
Қаражанбас-Ақтау 1979 202,4 720 8,5 6
Сарығамыс-Теңіз 1968 30 300 2 0,6
Прорва -Құлсары 1986 103 500 5 0,3
НПС №3 -Қосшағыл 1980 133 300 2 6
Искене-Погруз.док 1936 (1981) 18,75 200/250 1 0,16
Мартиши-Атырау 1972 (1986) 85,6 500 6,0 1,06
Комсомол-Мақат 1942(1985) 47,6 200/500 1,0 0,03
Мұнайшы-Қосшағыл 1950 66 250 2 0,01
Ақтау-Жетібай 1990 63,6 700/500 8,7 2,64
Доссор-Мақат 1991 34,3 200/25 1 1,6
Қазақстандық мұнайды түрлі көліктермен тасымалдау сызбасы
1-сурет
Бұған қосымша тартылған Ақтөбе облысы бойынша 379 км және
Көліктің бұл түрі облыста мұнай мен газды тасымалдауда соңғы
Мұнайды экспорттаудың көбеюі оны әлемдік нарықтарға тасымалдау мәселесін бірінші
Мұнай шикізатын тауарлық өнімге айналдырудың технологиялық процесінің ажырамас бөлігі
Республика территориясынан өтетін магистральдық мұнайөткізгіштерін әрі қарай дамыту бұрынғы
Батыс Сібір (Ресей) мұнай кен орнын барлау және жасақтау
Қазақстанның тәуелсіздік алған сәтінде оның территориясында бұрын ортақ мұнай
2-кесте - Қызмет атқарған мұнай құбырларының негізгі техникалық сипаттамалары
Мұнайөткізгіш Енгізілу жылы Ұзақтығы, км Диаметр, км Өнімділігі млн.т/жылына
Өзен-Ақтау 1966 142 500 8 3,2 4
Өзен-Атырау 1970 683 1000 30 9,1 6
Қаламқас-Қаражанбас-Ақтау 1979 62 500 8/15 8/5 4
Теніз-Грозный 1988-1990 678 1000 30 - 3
Прорва-Құлсары 1986 103 500 5 3 2
Кенқияқ-Орск 1968 400 300 5 3 4
1997 жылдың 1 қаңтарындағы жағдай бойынша Қазақстан Республикасы бойынша
1. Батыс Қазақстан мұнайөткізгіштері. Олардың шикізаттық базасы Теңіз, Құмкөл,
2. Ақтөбе мұнайын Ресейде (Орскнефтеоргсинтез) өңдеуге тасымалдауды қамтамасыз ететін
Қазақстан Республикасының мұнайөткізгіш көлігін дамытудың алдағы стратегиясы өз МӨЗ-ына
Батыс Қазақстан - Құмкөл мұнайөткізгіші құрылысын салу жоспарланған. Жоба
- бірінші – Атырау-Кеңқияқ участкесінде диаметрі 700 мм мен
- екінші – Кеңқияқ-Құмкөл участкесінде диаметрі 900 мм болатын
Жобалық құжаттарға сәйкес мұнайөткізгішінің шикізаттық негізі Теңіз, Жаңажол және
Өзіндік қуаттық тәуелсіздік қалыптастырудан басқа Қазақстан үшін экспорттық мұнайөткізгіштер
Экспорттық мұнайөткізгіштердің бірнеше варианттары қарастырылады. Жаңа кен орындарын ашу
Қазақстан үшін экспорттық мұнайөткізгіштер жобаларын зерттеуде жақын орналасқан мемлекеттер
Қазақстан мұнайы үшін мүмкін болатын экспорттық маршруттарды түбегейлі қарастырайық,
Ең «бастысы» батыстық бағыттағы құбырөткізгіштер тобы болып табылады, оны
Қазақстан (Теңіз кен орны) – Ресей (Тихорецкая-Кропоткин-Новороссийск солтүстігінің жаңа
Новороссийскіге дейінгі мұнайөткізгішінің бірінші кезегін аяқтау Ресей мен Қазақстаннан
1992-1995 жж. КТК негізін қалаушылармен консорциумға жаңа инвесторлар тарту
Бірақ бұнда экономикалық, және саяси сипаттағы негізгі қиындықтар бар.
Қазақстаннан Новороссийскіге дейін экспорттық мұнайөткізгіш құрылысы туралы келісімге қол
Бұл жобада өзарақатынастардың басқа саласы – саяси салаға жататын
Экономикалық көзқарас тарапынан мұнайөткізгіштің өз құрылысынан басқа қажетті инфрақұрылым
Түбегейлі коммерциялық жасақтау өткізуді талап ететін тағы бір жағдай
Босфор арқылы танкерлердің өтуін шектеу туралы ескерту КТК мүшелерін
Жобаны ақырғы таңдау және үкіметтік деңгейде шешім қабылдау барлық
Оңтүстік бағыт екі принципиальды маршруттармен көрсетілген: Ауғаныстан-Пәкістан арқылы және
Ауған бағыты Түркменстан және «Юнонал» американдық мұнай компаниясы мен
Қазақстан - Иран - Парсы шығанағы –бұл қазақстан
Басқа жоба – Түркіменстан аумағы арқылы Иранда мұнай құбыры
Біздің көзқарасымыз бойынша осы жоба Каспий бассейні мемлекеттері үшін
Осыған байланысты мұнайгазөндіру қызметіне жататын Түркия, Иран және Түркменстан
Қазақстанның Каспий маңы аймағында мұнайгаз өндірудің болашағы мен экспорттық
1997 ж. шілдеде қазақстан үкіметі Ақтөбе кен орындарындағы 60%
Сол уақытта Тынықмұхит аймағындағы жағдай 2005 ж. кейін көмірсутектер
Сөйтіп, мұнай нарығындағы біздің республикамыздың мүмкіндіктері орасан зор. Бұнда,
1.4. Көмірсутекті шикізат өндірудің тиімділігін арттыру
Өкінішке орай, барлық қазақстандық мұнайлар өз қасиеттері бойынша аномальды
Мұнаймен байланысты барлық жұмыстардың ішінде геофизикалық тәсілдермен жүргізілетін іздестіру
Мұнай өндірудің қазіргі технологиялары қажет, сондықтан скважинаны сағасынан соңғы
М.Цыферовпен ұсынылған ракеталық-бұрғылау құрылғысы көмегімен кез келген геологтық құрылымдарды
Мұнай өндірудің әлемдік статистикасы көрсетіп отырғандай, жылдан жылға жоғары
Жоғары жабысқақ мұнайлар, табиғи битумдар мен битумды жыныстар геологиялық
Қазақстандық мұнай негізінен жабысқақ және ауыр мұнайлар қатарына жатады.
Әлемдік практика көрсетіп отырғандай, бұндай мұнайларды өндіру үшін қабатқа
Қазақстан мұнайы жабысқақ және ауыр мұнай қатарына жататын болғандықтан,
Қабаттардың мұнай шығымын көтерудің барлық белгілі тәсілдерінен ең қолайлысы
Мұнайдың өзіндік құнын төмендету мәселесін шешуде оның тасымалдануы ерекше
Бұның барлығынан қашу сол құбырөткізгіштер бойынша арнайы герметикалы цилиндрлік
Бұл мәселені нақты кен орны мұнайының құрамы мен қасиеттеріне
Ресейде саланы түбегейлі техникалық қайта қарулану мақсатында «СибВПКНефтегаз-2000» бағдарламасы
Қазақстан болашақ мұнай державасы ретінде өзін өзі алдыңғы қатарлы
Мұнай мен мұнай өнімдерінің өзіндік құнының қалыптасуын талдау Қазақстан
1.5 Қазақстандағы мұнайхимиясы және мұнайөңдеудің өзекті мәселелері
Республикада мұнай мен газды өндірумен қатар, оларды өңдеу, сөйтіп
Отын – энергетикалық бағыттағы мұнай мен газды өңдеу саласы
Зауытты қайтадан жарақтау шаралары жүзеге асырылуда, мұның өзі мұнайды
Республиканың солтүстік және солтүстік – шығыс аймақтарының мұнай өнімдеріне
Еліміздің оңтүстік-шығыс және оңтүстік аймақтары мұнай өнімдерімен Шымкенттің бұрынғы
Атырау мұнай өңдеу зауыты қазіргі кезде ол «ҚазМұнайГаз» Ұлттық
Зауыттың құрылысы 2 жылға созылды, ол АҚШ-тан «ленд-лиз» арқылы
2003 жылдан бастап зауытты қайтадан жарақтау жұмыстары басталды, бұл
Зауыт қайтадан жарақтанғаннан кейін оның өңдеу тереңдігі 92 %
Қазақстандық көмірсутектер ресурстарын бағалау бұл қорлардың кем дегенде, 100
Атап көрсетілгендей, мұнай өндіру көлемі әлі де арта түседі.
Бұрынғы КСРО мұнайөңдеу зауыттары әкімшілік бағыныштылық, яғни әкімшілік аудандар
КСРО-ның құлауына байланысты Қазақстан Республикасының облыстарын мұнайөнімдерімен қамтамасыз ету
Сөйтіп, тепе-теңсіздіктен Қазақстан орасан зор шығындарға ұшырап отыр. Мысалға,
Осыны ескере отырып, жақын жылдары Атырау мұнайөңдеу зауытын қайта
Басқа, тағы бір маңызды мәселе - өндірілетін мұнайөнімдерінің төмен
Бұдан «Мұнай» МӨО АҚ-мен отынды-майлы схема бойынша қуаты жылына
- құрылыс алаңының мұнай өндіру орындары мен өнімді тұтыну
- аймақтағы көлік желісінің жеткілікті даму деңгейі;
- мұнай өндіру мен мұнай өңдеуге бағдарланған дамыған инфрақұрылымның
- бос жұмыс күшінің барлығы;
- аймақ қажеттілігін тек қана отынның барлық түрлерімен ғана
Германдық «Лурги» фирмасы ТЭН аяқтады, ВНИИМұнайөңдеу (Москва қ.) –
Қазіргі уақытта Қазақстанның мұнайхимиялық өнеркәсібі шикізаттың жетіспеушілігінен тұрып қалды.
Қазақ, Қарашығанақ, Жаңажол және Теніз газөңдеу зауыттарында отынның, мұнайхимиялық
Сөйтіп, өндіріс пен ғылым алдында өзіндік шикізаттан бензол, пропилен,
Құжаттар жасақтау саласында да үлкен істер күтіп тұр. Қазіргі
2 Батыс Қазақстан экономикалық ауданындағы газ өнеркәсібі
2.1 Батыс Қазақстан экономикалық ауданындағы газ өнеркәсібі дамуының жалпы
Газ негізінен Маңғыстау және Батыс Қазақстан облыстарында, азырақ мөлшерде
Республиканың табиғи газға деген қазіргі таңдағы сұранысы жылына 7-8
Сонымен, Қазақстан өте ірі мұнай – газ әлеуетіне
Газ өнеркәсібі моноөнімдік сала болып табылмайды. Табиғи газдың магистральды
Соңғы жартығасырда газжабдықтау жүйесі дамудың бірнеше фазасынан өтті. Бұрынғы
Бірінші кезең (40–60-жылдар басы) саратовтық, краснодарлық, ставропольдік, шығыс-украиндік (Шебелинки
Диаметрі 820 мм (соңынан 1020 мм), жылдық өнімділігі 5-8
Екнші кезеңде (60-шы жылдары) жасақтауға ірі газды аудандар енгізіле
70-ші жылдар басында Батыс Сібір, ең алдымен Надым-Пур-Таз ауданында
Жалпы 1960-1980 жж. газ өнеркәсібінің дамуын үш кезеңге бөлуге
1965 ж. дейін – газ өндірудің өсу қарқынының тұрақты
1966-1972 жж. – газ өндірудің өсу қарқынының төмендеуі;
1973-1980 жж. - газ өндіру қарқынының күрт өсуі және
Газ өнеркәсібі және әсіресе газдың магистральды транспорты – ең
1960-1980 жж. салынған газөткізгіштердің диаметрін үлкейту газтранспорттық жүйелердің өткізгіштік
80-ші жылдардың екінші жартысында ГОЖ маңызының артқандығы сондай, оның
Жаңа аудандарды өсуі мен жаңа ірі газтранспорттық магистральдар құрылысы
ГОЖ жаңа функцияларын қамтамасыз етудің маңызды құралы газбен жабдықтауды
80-ші жылдар соңында бұрынғы КСРО-ның ГОЖ әлемдегі ең ірі
Сол кездегі экономикадағы дағдарыс құбылыстары 80-ші жылдар аяғында газ
Газ өнеркәсібіне салынған жалпы инвестиция 80-ші жылдар ортасында жылына
Сөйтіп, ГОЖ қарқынды дамытуға кез келген бағалау бойынша орасан
90- жылдар басында ГОЖ газтранспорттық жүйесі негізінен аяқталды.
1990-1991 жж., саяси-экономикалық тұрақсыздық кезеңінде ГОЖ даму процесі тоқтап
- саланың қызметін ұйымдастыру түрлерінің анықсыздығы, ГОЖ-нің басқа одақтық
- саланың қаржыландырудың негізін құрайтын орталықтан инвестициялаудың тоқтатылуы, содан
- ТМД елдерінен жабдықтар жеткізулермен байланыстың ажырауы.
Тәуелсіз Қазақстанда табиғи газ өндіру мен жеткізудің өзіндің өндірістік-технологиялық
2.2 Батыс Қазақстан аймағындағы газ өнеркәсібін реттеу мәселелері
Қазір Қазақстан Республикасындағы газ өнеркәсібін реттеу үзікті сипатқа ие,
Газ өнеркәсібі – өте ерекше сала, ол үшін стандартты
Газ саласын либерализациялау мәселелері жаңа газтранспорты жүйелерін құру үшін
Саланы реттеу, біздің көзқарасымызша, әлемнің әртүрлі елдерінде газ өнеркәсібін
Әсіресе бұл Азиаттық-Тынықмұхиттық аймаққа қатысты, онда соңғы мәліметтер бойынша
Жақын уақытқа дейін тіпті осындай көрсеткіштер өзі осы елдердің
Азия нарығындағы жаңа экспортерлері – 1999-2000 жж. сығылған газ
Табиғи газ нарығында жеткізушілердің табысы мен тұтынушыларды үздіксіз жабдықтау
Азия мен Еуропада сығылған табиғи газ бағасы мұнай мен
WEC Әлемдік энергетикалық кеңес мәліметтері бойынша газды жаққанда күкірт
Ресми мәліметтер бойынша, еуропалық қуат балансындағы экологиялық таза отын
Қазіргі уақытта Еуропада газ өнеркәсібінің қызмет атқаруы мен ұйымдастырудың
Газдың ірі экспортері болып табылатын Нидерланды мен Норвегияда табиғи
Норвегияда газ өндірушілері біріккен қызмет туралы келісім құруы тиіс,
Нидерландыда барлық газды орталықтандырылған сатып алу мен қайта сату
Ұлыбританиядан басқа жерлердің барлығында газтранспорттық жүйеде үшінші тараптар жоқ
Еуропалық комиссия ЕО мүше-елдерінде газ нарығы ұйымдастырудың ортақ ережелері
АҚШ-тағы 80-ші жылдардағы газ өнеркәсібін қарқынды қайта құру көбіне
Қазір осы мәселелердің шешілуіне екі бағыт қалыптасты. Олардың біріншісіне
Солтүстік Америкада дағдарыстық құбылыстар 70-ші жылдар соңында екінші бағыттың
Канадада дәл осы жағдайларда 80-ші жылдары баға қалыптастыруды либерализациялау
2.3 Батыс Қазақстан экономикалық ауданындағы газ өндіруді дамытудың болашағы
1996 ж. әлімдік дәлелденген табиғи жанғыш газдардың қоры 141,3
2 таблицада газ қорлары триллион куб метрден асатын елдер
Табиғи газды тұтыну жақын 15 жылда Батыс Еуропада (ЕО
3-кесте - Газ қолдану туралы болжамды мәліметтер
Қолдану бағыты 1995 ж. 2005 ж. 2010 ж.
Барлығы, млрд м3 370 460-490 490-515
Тұрмыс секторы және кіші тұтынушылар, % 45 42 41
Электр қуатына, % 18 26 27
Өнеркәсіп, % 26 24 24
Энергетикалық емес тұтыну, % 4 3 3
Басқалары, % 7 5 5
Қазақстан Республикасындағы табиғи газдардың қуатты ресурстары 10 трлн м3
1997 ж. 1 қаңтарында А+В+ С1 категориялы өндірістік жанғыш
Қазақстанның батысынан оңтүстігі мен шығысына табиғи газ жеткізілімдерінің өте
4-кесте - Еркін газдың басты кен орындары, млрд м3
Кен орындары 1.01.1997 ж. қорлар 1996 ж. өндіру 1.01.1997ж
ГКЗ бекітілген А+В+С1 қорларының қалдығы
Барлығы А+В+ С1 қорлардағы % С2
Республика бойынша 1850,7 100 152,4 3,33 1636,3
1. Қарашығанақ 1303,1 70,4 6,99 1,66 1300
2. Имашевское 128,7 7,0 43,39 - 100,5
3. Жаңажол 100,5 5,4 - - 19,2
4. Теңге 19,7 1,1 0,57 0,13 39,8
5. Ұрықтау 39,8 2,2 - - 15,3
6. Жетібай 16,6 0,9 - 0,5 21,5
7. Жетібай Ю 10,3 0,6 - 0,9 10,3
8. Қаламқас 20,8 1,1 0,07 0,18 15,0
9. Шағырлы-Шум 20,5 1,1 - - 20,5
10. Чинаревское 17,7 1,0 47,23 - -
11. Батыс Прорва 16,2 0,9 - - 16,2
12. Тасболат 6,8 0,4 0,70 0,09 5,7
13. Өзен 6,9 0,4 - 0,06 1,96
4-кесте мәліметтерінен белгілі болып отырғандай, Батыс Қазақстан облысында жатқан
Бұрынды Кеңес Одағынада Газбен жабдықтаудың ортақ жүйесі жоспарлы экономика
Қазіргі уақытта табиғи газбен Қазақстанның сегіз облысы қамтамасыз етіледі
Қазақстан территориясы бойынша келесі магистральды газөткізгіштер өтеді (5-кесте).
5-кесте - Қазақстан территориясы бойынша өтетін магистральды газөткізшітердің сипаттамасы
Газөткізгіш Тармақтар саны Ұзақтығы, км Өткізгіштік қабілеті,
млрд м3/жылына
Орта Азия- Орталық 5 821 67
Бухара-Орал 2 639 14
Оренбург-Новопсков 2 380 58,4
Газли-Шымкент 1 314 13,4
Бухара-Ташкент-Бишкек-Алматы 1 684 13,4
Мақат-Солтүстік Кавказ 1 371 25,5
Бүгінгі күні республикада стратегиялық мәні бар екі ірі газ
Қазақстан Республикасы жыл сайын 35 млрд м3 астам
Республиканың газ өнеркәсібінің бұндай жағдайда болу себептері бірнеше. Мысалы,
Қазақ газ өңдеу зауыты Жаңа Өзен қаласында орналасқан.
Теңіз газ өңдеу зауыты газды күкірттен арылту және тазартылған
Жаңажол газ өңдеу зауыты Ақтөбе облысында, ол 1984 жылы
2003 жылы зауыттың екінші кезегі іске қосылуына байланысты, оның
Қазіргі кезде Қазақстанда үш газ өңдеу зауыты жұмыс істейді,
Жылы
ҚР газ өңдіру, млн.м3 Газ өңдеу зауытында газ
Қазақ гөз Теңіз гөз Жаңажол гөз Барлығы
Газ өңдеу мөлшері Тауарлық газ өңдеу мөлшері
сутек газ өндіру мөлшері Газ өңдеу мөлшері
сутек газ өндіру мөлшері Газ өңдеу мөлшері
сутек газ өндіру мөлшері
1991 7890 1539,9 186,2 183,1 603,0
608,4 229,4
2751,3 1415,6 183,1
1992 8110 1397,8 1073,5 152,5 1366,0 804,0 52,0 614,1
3377,9 2107,7 204,5
1993 6690 1288,1 983,4 112,7 736,0 297,0
640,7 242,2
2664,8 1522,6 112,7
1994 4490 1094,4 947,9 68,7 950,0 644,0
669,5 243,0
2713,9 1834,9 68,7
1995 5920 932,2 798,0 42,4 1252,0 817,0
970,9 200,7
2855,1 1815,7 42,4
1996 6520 894,0 773,1 34,4 2449,0 1352,0
688,2 191,0
4031,2 2316,1 34,4
1997 8110 1291,3 1230,5 38,7 3427,0 1428,0
701,6 161,8
5419,9 2820,3 38,7
1998 8930 1217,7 1159,5 43,6 4171,0 1266,0
699,9 192,3
6088,6 2617,8 43,6
1999 10699 1118,4 1072,5 35,4 4728,0 1636,0
597,4 331,1
6443,8 3039,6 35,4
2000 12017 1090,5 1032,2 51,5 5178,0 2182,0
668,5 356,7
6937,0 3570,9 51,5
2001 12812 1082,9 1024,5 55,7 6155,0 3913,0 520,0 878,3
8116,2 5442,4 575,7
2002 14877 1083,1 1022,4 61,3 6673,0 4124,0 685,0 1182,3
8938,4 5750,1 746,3
2003 17360 1009,1 939,1 77,1 6831,0 4490,0 709,0 1336,4
9176,5 6357,0 786,1
2004 23062 977,8 895,5 100,0 7207,0 4767,0 843,0 1950,9
10135,7 71997,8 948,2
6-кесте - Жаңажол газ өңдеу зауытында газ өңдеу және
Қорытынды
Бүгінгі кезде мұнай өндіру ондығының басты елдері Сауд Аравиясы,
Сарапшылардың бақылауы бойынша, Батыс Қазақстан аймағы шетел инвестициясының мөлшері
Статистика мәліметтеріне сүйенсек, тікелей шетел инвестициясының жалпы көлемінің 60%-дан
Мұнай және газ өңдеу, өндіру және сатумен айналысатын жоғары
Қазақстан Республикасының одан әрі әлемдік мұнай бизнесі сферасына ену
Сонымен қатар мұнайгаз өнеркәсібіне жаңа ивестиция мәселесін мұнайгаз өндіру
Жалпы мұнайды шикізат есебінде сатқаннан гөрі оның өнімдерін сату
Экономикалық мәселелер жөнінде бүгінгі жағдайларда энергетикалық салалармен бірге Батыс
Батыс Қазақстан аймағының мұнайгаз кешенін дамытудың төмендегідей бағыттары
Каспий теңізінің қазақстандық секторында іздеу-барлау жұмыстарын жүргізу;
Экспорттық мүмкіндіктерді кеңейту;
Мұнай өңдеу зауыттарын модернизациялау және мұнайгаз өңдеу қуаттылығын арттыру;
Каспий теңізінің қазақстандық секторын игеру үшін қажет инфрақұрылымды қалыптастыру;
- Мұнай газ құрал-жабдықтарының өңдірісі және
- Инвестиция тартуды қамтамасыз ететін құқықтық
Болашақ мұнай державасы түрінде көрінетін біздің еліміз өз территориясында
Пайдаланылған әдебиеттер
Надиров Н.К. Высоковязкие нефты и природные битумы.– Алматы:
Байдосов З.Б., Сейтпагамбетов Ж.С.,Султангалиева Г.С., Нуржанов Р.Н. Актюбинская нефть:
Надиров Н.К. Нефтегазовый комплекс Казахстана. // Нефть и
Қазақстанның мұнай энциклопедиясы. – Алматы: «Мұнайшы қоғамдық қоры», 2005.
Күлімбетов С. Ақтөбе мұнайы: Кеше, бүгін және болашақта.- Ақтөбе:
Ердавлетов С.Р. Экономическая и социальная география Казахстана.- Алматы:
Ақтөбе облысының географиялық даму мәселелері ( табиғи-экономикалық-экологиялық аспект) /Ғылыми-тақырыптық
Сегедин Р.А. Рассказ о геологии Актюбинской области и богатствах
Мирзоев М.А. Маңғыстау: ғасырлар дауысы.- Алматы: 1994. – 64
Шаукенбаев Т. Экономика нефтяной промышленности Казахстана. – Орал: 1999.
Азербаев Е.Р. Стратегия и социально-экономическая эффективность развития газовой промышленности
Ақтөбе энциклопедиясы. - Ақтөбе: «Отандастар – Полиграфия», 2001.-199 б.
Бейсенова А.С. Исторические основы географических исследований Казахстана. – Алматы:
Ғалымов А.Ғ. Батыс Қазақстан облысының географиясы. – Алматы: «Рауан»,
Абдулин А.А. Геология и минеральные ресурсы Казахстана. – Алматы:
Геологические строение Казахстана / под ред. Г.Г.Бекжанова.- Алматы:
Казахстан возможности инвестиций в минерально-сырьевой сектор.- Алматы: 1994. –
Сейітов Н.С., т.б. Қазақстан геологиясы. – Алматы: 2000.- 71
Галимов М.А. Экономико-географические проблемы формирования нефтегозохимического комплекса Западного Казахстана:
Сейфуллина Т.А. Экономико-географические проблемы развития нефтегазового комплекса Казахстана в
Каренов Р.С. Минерально-сырьевой комплекс Казахстана в условиях рыночной экономики.
Алтаев Ш.А., Каренов Р.С. Развитие техники и технологии угледобычи
Чернегов Ю.А., Аверченков А.А., Гумилевский А.С. Научно-технический прогресс и
Родионова И. А., Бунакова Т.М. Экономическая география. – М.:
Алисов Н.В., Хорев Б.С. Экономическая и социальная география мира
Лавров С.Б. Глобальные проблемы современности. – СПб.: 1993. -105
Шлихтер С.Б. География мировой транспортной системы. Взаимодействие транспорта и
Липец Ю.Г. и др. География мирового хозяйства. – М.:
Голубчик М.М., Файбусович Э.Л. Экономическая и социальная география. –
Сейтов Н. Тектоника плит и офиолитовые зоны Казахстана. –
Тонкопий М.С. Экология и экономика природопользования. – Алматы: 2003.-351
Голуб А.А., Струкова Е.Б. Экономика природопользования. – М.: 1995.-
Диксон Д., Скура Л. Экономический анализ воздействий на окружающую
Каргажанов З.К., и др. Платежи за пользование природными ресурсами.
Тонкопий М.С. Экономическая оценка минеральных и земельных ресурсов. –
Тонкопий М.С. Экономика природопользования. – Алматы: 1998. – 69
Тонкопий М.С. Экономическая оценка водных ресурсов и ущербов от
Тонкопий М.С. Практикум по экономике природопользования. – Алматы: 2001.
Хачатуров Т.С. Экономика природопользования. - М.: 1991. – 197
Хоружая Т.А. Методы оценки экологической опасности. – М.: 1998.
Яковлев С.В.и др. Рациональное использование водных ресурсов. - М.:
Упушев Е.М. Экономика природопользование и охрана окружающей среды. –
Уиттекер Р. Сообщества и экосистемы.- М.: 1980. – 56
Бейсенова Ә.С., Шілдебаев Ж.Б., Сауытбаева Г.З. Экология. – Алматы:
Әділов Ж.М. Тұрақты даму және айналадағы орта. – Алматы:
Экзарьян В.Н. Геоэкология и охрана окружающей среды. – М.:
Гальперин М.В. Экологические основы природопользования.- М.: Форум-Инфра, 2003. –
66