ЖОСПАР
Кіріспе..................................................................................................................3
1. Жаза тағайындаудың жалпы негіздері................................................5
2. Жауаптылықты жеңілдететін және ауырлататын мән-жайлар.........9
3. Қатысып жасалған қылмыс үшін жаза тағайындау...........................22
4. Қылмыстардың жиынтығы бойынша жаза тағайындау....................23
5. Қылмыстардың қайталануы жағдайында жаза тағайындау............26
6. Үкімдердің жиынтығы бойынша жаза тағайындау...........................26
7. Мерзімдерді қосу кезінде оларды белгілеу
Қорытынды...................................................................................................30
Пайдаланған әдебиеттер тізімі...................................................................31
Кiрiспе
Қылмыстық жаза мемлекеттiк күштеу шараларының брi болып табылады
Бiрiншiден, қылмыстық жаза-мемлекеттiк күштеу шарасы ретiнде қылмыстық
Мемлекеттiң күштеу шарасы ретiндегi қылмыстық жазаны мемлекет атынан
Қазақстан Республикасы Қылмыстық кодексінің38-бабының 2-бөлігінде жазаның мақсаты-әлеуметтік әділеттікті
Әлеуметтік әділеттікті қалпына келтіру, сотталған адамға жаза тағайындау
Әлеуметтік әділеттінлікті қалпына келтіру дегеніміз қылмыс істеген аламға
1. ЖАЗА ТАҒАЙЫНДАУДЫҢ ЖАЛПЫ НЕГІЗДЕРІ
Қылмыстық құқық жаза тағайындағанда кінәлінің жеке-дара жауапкершілік принципін
Қылмыстық кодекстің 52-бабында жаза тағайындаудың жалпы негіздері көрсетілген.
52-бап. Жаза тағайындаудың жалпы негіздері.
1. Қылмыс жасауға айыпты деп танылған адамға осы
2. Қылмыс жасаған адамға оның түзелуі және жаңа
3. Жаза тағайындау кезінде қылмыстың сипаты мен қоғамдық
Қылмыстық заңнын осы бабында көрсеттілген талаптарды бірнеше топқа
Жазаа Қылмыстық кодекстің Ерекше бөлімінің тиісті бабында белгіленген
Сондай-ақ жаза тағайындағанда Ерекше бөлімнің нақты бабының санкциясының
Егер жасалған қылмыс үшін көзделген жазаның онша қатаң
Сот жаза тағайындағанда істелген қылмыстың сипатын және қоғаға
Осы жоғарыда айтылған екі негіз факторға сипаттама берелік.
Қазақстан Республикасы Жоғарғы Соты пленумының 1993 жылғы 24
Қылмыстық кодекстің 52-бабының келесі бір маңызды талабы айыптының
Сот нақты жағдайларға байланысты әр уақытта да кінәлінің
Соттардың сотталушының жеке басының мәліметтерін жан-жақты объективті түрде
2. ЖАУАПТЫЛЫҚТЫ ЖЕҢІЛДЕТЕТІН
ЖӘНЕ АУЫРЛАТАТЫН МӘН-ЖАЙЛАР
Әрбір нақты қылмыс үшін жаза тағайындағанда соттар қылмыстың
Жауаптылыкты жеңілдстстін нсмесе ауырлататын мән-жайлар қылмыстық заң арқылы
Жауаптылықты жеңілдететін немесе ауырлататын мән-жайларды қылмыс құрамының қажетті,
Қазақстан Республикасы Қылмыстық кодексінің 53-бабында қылмыстық жауаптылық пен
а) мән-жайлардың кездейсоқ тоғысуы салдарынан алғаш
б) айыпкердің кәмелетке толмауы;
в) жүктілік;
г) айыпкердің жас балалары болуы;
д) қылмыс жасағаннан кейін зардап шегушіге
е) жеке басындық, отбасылық немесе өзге
ж) күштеп немесе психикалық мәжбүрлеу салдарынан не
з) қажетті корғанудың кұкықтық, дұрыстығының шартын
и) қылмыс жасау үшін түрткі болып
к) шын жүректен өкіну, айыбын мойындап
2. Осы баптың бірінші бөлігінде көзделмеген мән-жайларда жаза
3. Егер жеңілдететін мән-жай осы Кодекстің Ерекше бөлімінің
4. Осы баптың бірінші бөлігінің д) және к)
Енді осы жеңілдетілетін мән-жайлардын, ішкі мазмұнына тоқталайық;
1. Мән-жайлардың кездейсоқ тоғысуы салдарынан алғаш рет онша
2. Айыпкердің кәмелетке толмауы, жасы он сегізге толмай
3. Жүкті әйелдің қылмыс істеуі. Қылмыстық заң адамгершілік
4. Айыпкердің жас балалары болуы.
Жас балалар деп жасы он төртке толмағандар саналады.
5. Қылмыс жасағаннан кейін зардап шегушіге тікелей медициналық
Мұнда кінәлі істеген қылмысының зардабын қылмысты істегеннен кейін
6. Қылмысты адамның жеке басына, отбасына өзге де
Кейбір кездерде ұстамсыз адамдар үшін осындай жағдайлар қылмыс
7. Қылмысты күштеп немесе психикалық мәжбүрлеу салдарынан материалдык,
Осы жағдайлардың жауаптылықты жекілдетудің қатарына жатқызылуы себебі, мұндай
Баска жағынан тәуелді болу деп қызмет жөнінен, некелік,
8. Қажетті қорғанудың дұрыстығының. шартын бұзу (аса мәжбүрлі)
Қылмысты кажетті қорғану шебінен асса да, коғамға кауіпті
Қазақстан Республикасы жаңа Қылмыстық кодексінде қылмысты мәжбурлік кажеттіліктен,
Қылмыс істеген адамды ұстау — қоғамға пайдалы кылмысқа
Мұндай шарттарға мыналар жатады:
— Проблеманы алдын ала теориялық жағынан терең зертгеу
— жануарларға тәжірибе жасау арқылы нәтижсні анықтау;
— эксперимент жасауға адамнын келісімін алу.
Осы көрсетілген шарттардың біреуін болса да, орындамаса, нәтижесінде
Жан күйзелу жауалтылықты жеңілдететін мән-жайға жату үшін ол
Физиологиялық аффект дегеніміз осы жоғарыда айтылған жағдайларға байланысты
Физиологиялык, аффектіні анықтау үшін психологиялық сарапшылық тағайындалады. Шын
Шын жүрсктен өкінуге кылмыс істеген адамның ағынан жарылып
Егер адам өзінің кінәсін бұлтартпас дәлелдер арқылы мойындауға
Шын жүректен өкіну немесе кінәсін мойындап келуі әділ
а) қылмыстарды әлденеше рет жасау, қылмыстардың қайталануы;
б) қылмыс арқылы ауыр зардаптар келтіру;
в) адамдар тобының, алдын ала сөз байласқан адамдар
г) қылмыс жасағанда айырыкша белсенді роль аткару;
д) айыпкер үшін психикасы бүзылуының ауыр түрінен зардап
е) ұлттық, нәсілдік және діни өшпенділік немесе араздык
ж) жүктілік жағдайы айыпкер үшін алдын ала белгілі
з) белгілі бір адамның өзінің қызметтік, кәсіби немесе
и) аса қатыгсздікпен, садизммен, қорлаумен, сондай-ак жәбірленушіні кинап
к) қару, оқ-дәрі, жарылғыш заттар, жарылғыш немесе оларды
д) төтенше жағдайды, табиғи немесе өзге де қоғамдық
м) алкогольдік, есірткілік немесе уытқылық еліту жагдайында қылмыс
н) адамның өзі қабылдаған антын немесе кәсіби антын
о) қылмыскердің, қызмет жағдайын немесе шартқа байланысты өзіне
п) өкімет өкілінің нысанды киімін немссе құжатын пайдаланып
2. Егер осы баптың бірінші бөлігінде көрсетілген мән-жай
3. Жаза тағайындау кезінде сот осы баптың бірінші
Жауаптылықты ауырлататың мән-жайлардың мазмұны
төмендегідей:
1. Қылмыстарды әлденеше рет жасау, қылмыстардың қайталануы. Бұл
2. Қылмыс арқылы ауыр зардаптар кслтіру. Зардап материалдық
Қылмыстың ауыр зардаптарын сот істелген қылмыстың мәніне, істің
Қылмыстық заңның диспозициясында қылмыстын белгісі ретінде көрсетілген жауаптылыкты
3. Адамдар тобының алдын ала сөз байласып, адамдар
4. Қылмыс жасағанда айрыкша белсенді роль атқару. Адамның
5. Айыпкер үшін психикасы бұзылуының, ауыр түрімен зардап
6. Ұлттық нәсілдік және діни өшпенділік немесе араздык,
Ұлттық немесе нәсілдік дұшпандықты немесе араздықты қоздыруға, ұлттық
7. Жүктілік жағдайы айыпкер үшін алдын ала белгілі
Жас балаға, кәрі немесе дәрменсіз халдегі адамдарға я
Материалдық тәуелділік деп басқа адлмның кінәліге негізгі немесе
Лауазымдық жөніндегі тәуелділік деп тікелей немесе жоғары тұрған
8. Белгілі бір адамның өзінің қызметтік, кәсіби немесе
Өзінің қызметін немесе коғамдық борышын атқарып жүрген адамды
Бұл жерде өзінін, қызметін аткарып жүрген адам деп,
Қоғамдық борышын атқарған адам деп қоғам, мемлекет, жекс
9. Аса қатыгездікпен, садизммен, қорлаумен, сондай-ақ жәбірленушіні кинай
мыстар істелінуі мүмкін. Мысалы, 276-бап жануарларға қатыгездік жасау.
Жәбірленушіге қинап, қорлық көрсету деп кінәлінің жәбірленушіге қарсы
Осы айтылғандарды жауаптылықты ауырлататын мән-жайларға жатқызғанда сот кінәлінін
10. Қару ок-дәрі, жарылғыш заттар немесе оны бейнелеуші
11. Төтенше жағдайды, табиғи немесе өзгс де жағдайларды
Жұртшылыққа келген ауыртпалық жағдайына жер сілкіну, су тасқыны,
Бұл туралы осы мәселеге арналған занда накты айтылады.
12. Алкогольдік, есірткілік немесе уыткұмарлық елігу жағдайында кылмыс
13. Адамның өзі қабылдаған антын немесе кәсіби антын
14. Қылмыскердің қызмет жағдайын немесе шартқа байланысты өзіне
15. Өкімет өкілінің нысанды киімін немесе құжатың пайдаланып
3. ҚАТЫСЫП ЖАСАЛҒАН ҚЫЛМЫС
ҮШІН ЖАЗА ТАҒАЙЫНДАУ
Қылмыстық кодекстін 29-бабында қылмысқа қатысушылардың жауаптылығы туралы ғана
Қатысып жасалған қылмыс үшін жаза тағаймндау кезінде оны
Қатысып жасалған қылмыс үшін жаза олардың іс-әрекеті сараланған
Сот қатысушыларға жаза тағайындағанда жаза тағайындаудың жалпы бастамаларын
Яғни, мұндай ретте ересектерге қарағанда жасы толмағандарға жазаның
4. ҚЫЛМЫСТАРДЫҢ ЖИЫНТЫҒЫ
БОЙЫНША ЖАЗА ТАҒАЙЫНДАУ
Сот тәжірибесінде бір адамның қылмыстық заңның әр түрлі
Бір адамның бірнеше қылмыстарды істеуі, оның істеген әрбір
Осы заңның талабына сәйкес сот әрбір қылмыс үшін
Қылмыстардың жиынтығы бойынша сот жаза тағайындағанда жаза тағайындаудың
Тағайындалған жазаларды түгелдей қосып жаза белгілеу дегеніміз әрбір
Қылмыстардың жиынтығы бойынша жаза тағайындағанда соттын кайсы принципті
Егер іс бойынша үкім шығарылғаннан кейін сотталған адамның
Қылмыстар жиынтығы бойынша тағайындалған негізгі жазаға жиынтықты кұрайтын
5. ҚЫЛМЫСТАРДЫҢ ҚАЙТАЛАНУЫ
ЖАҒДАЙЫНДА ЖАЗА ТАҒАЙЫНДАУ
Қылмыстардың кайталануының түсінігі Қылмыстық, кодекстің 11-бабында белгіленген, Қылмыстық
Қылмыстық кодекстің 59-бабының екінші болігінде қайталанып жасалған қылмыс
6. ҮКІМДЕРДІҢ ЖИЫНТЫҒЫ БОЙЫНША
ЖАЗА ТАҒАЙЫНДАУ
1. Егер сотталған адам үкім шығарылғаннан кейін, бір
2. Үкімдердің жиынтығы бойынша түпкілікті жаза, егер бас
3. Үкімдердің жиынтығы бойынша бас бостандығынан айыру түріндегі
4. Үкімдердің жиынтығы бойынша түпкілікті жаза қайта жасалған
5. Үкімдердің жиынтығы бойынша жаза тағайындау кезінде жазалардың
Осы айтылған заң нормаларының мазмұны төмендегідей:
Қылмыс жасап үкім бойынша жаза алған адамның тағы
Үкімді жинақтап тағайындаған ақырғы жаза жаңа істелген қылмысқа
Бірнешеүкім бойынша жаза өтеу мерзімі соңғы қылмыс үшін
7. МЕРЗІМДЕРДІ ҚОСУ КЕЗІНДЕ ОЛАРДЫ БЕЛГІЛЕУ
1. Қылмыстардың жиынтығы және үкімдердің жиынтығы бойынша жазаларды
а) қамаудың немесе тәртіптік әскери бөлімде ұстаудың бір
б) бас бостандығын шектеудің екі күні:
в) түзеу жұмыстарының немесе әскери қызымет бойынша шектеудің
г) қоғамдық жұмыстарға тартудың 8 сағаты сәйкес келеді.
2. Айыппұл салу белгілі бір лауазымдарды атқару немесе
1. Белгілі бір лауазымдарды атқару немесе белгілі бір
2. Осы баптың бірінші бөлігінде көрсетілген жазаларды ауыстыру
3. Үкім заңды күшіне енгенге дейін қамауда ұстау
4. Сот үкімі заңды күшіне енгенге дейін адамды
5. Сот қарағанға дейін қамауда ұсталған, сотталушы адамға
6. Қылмыс жасағаннан кейін психикалық аурумен науқастанған адамға
Қорытынды
Жаза тағайындау – жасаған қылмыста айыпты деп танылған
Жаза тағайындау, яғни айыптау үкімін шығарарда жаза таңдау
Жаза тағайындау әлеуметтік әділеттіктін қалпына келуіне, сотталған адамның
Бұл мақсатқа қол жеткізу үшін жаза дәлелді де
Жаза тағайындау белгілі бір принциптерге негізделеді, олар қылмыстық
Заң жаза тағайындау кезінде сотты жаза мақсаттарының бірі
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі:
I. Нормативтік құқықтық актілер:
Қазақстан Республикасының Конститудиясы (өзгертулер мен толықтырулар қоса) 30
Қазақстан Республикасының Қылмыстық Кодексі (өзгертулер мен толықтырулар қоса).
Қазақстан Республикасының Қылмыстық іс жүргізу Кодексі. 13 желтоқсан,
Қазақстан Респулиқасының Қылмыстық Атқару Кодексі. 13 желтоқсан, 1997
Қ Р Жоғарғы Сотының пленуымының «Қылмыстық жаза тағайындаған
II. Арнайы және оқу әдебиеттері:
Ағыбаев А.Н. Қылмыстық құқық. Жалпы бөлім. Алматы 2001.
Кайыржанов Е.И. Угаловное право. Р. К. Общая часть.
ҚР ҚК түсініктеме. Алматы, 2001.
Алауханов Е.О. Рахметов С.Н. Жаза практикалық оқу құралы.
Уголовное право РК. Общая часть, Жеті жарғы, Алматы.-1998.
Уголовно-исполнительное право Р.К. Алматы, 1997.
Рахметов С.Н. Кулмуханбетова Б.А. Нурумбетов А.А. Наказание. Алматы,
Чукмайтов Д.С. Применение уголовное наказания в делах предупреждения
Ағыбаева А.М. Нәріпбаев М.С. Баймурзин Г.И. Русско-казахский терминологический
ҚОРЫТЫНДЫ
Сонымен жоғарыда айтылғандарды қорыта келе жаза деген сөз
Соловьев А. Д. Вопросы применения наказания по советскому
Сонда.
Меньшагин В. Д. Основные принципы применения наказания по
Курс советского уголовного права. Часть Общая. –Т III.
Ағыбаев А.Н. Қылмыстық құқық: Оқулық. Алматы, Жеті жарғы,
3