МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ ............6
1 Ғ.МАХАМБЕТОВ АТЫНДАҒЫ ЖОББ МЕКТЕП
1.1 Мектеп сипаттамасы ............8
1.2.Мектептегі педагогикалық жаңа технологиялар ..........10
1.3 Мектептегі ақпараттық жүйелер және оқыту ерекшелігі ..........11
2 DELPHI БАҒДАРЛАМАЛАУ ОРТАСЫ
2.1 Бағдарлама құрылымы.Негізгі модуль ..........22
2.2 Компоненттер палитрасы ..........24
3 МЕКТЕП ОҚУШЫЛАРЫ МЕН МҰҒАЛІМДЕРІНІҢ МӘЛІМЕТТЕР
БАЗАСЫН ҚҰРУ
3.1 Мәліметтер базасының негізгі ұғымы ..........26
3.1.1 MS ACCESS 2007 МББЖ-мен жұмыс істеу ..........29
3.1.2 Мәліметтер базасының объектілері ..........29
3.2 Мәліметтер базасында жобалау кезеңдері..................................... ................38
3.3 Мәліметтер базасының қолданылуының алғы шарттары ............ ...............40
4 БАҒДАРЛАМАЛЫҚ ҚАМТУДЫ ЖОБАЛАУ
4.1 Базалық бағдарламамен қамту ..........42
5 ЖОБАНЫҢ ТЕХНИКАЛЫҚ-ЭКОНОМИКАЛЫҚ БӨЛІМІ
5.1 Бағдарламаны құруға кеткен еңбек шығынының есебі................. ..............48
5.2 ДЭЕМ жұмыс уақытының жылдық қорының есебі......................................50
6 ЖОБАНЫҢ ҚАУІПСІЗДІГІ
6.1 Ақпараттық қауіпсіздік.................................................................... ...............53
6.2 Ақпараттық қауіпсіздік саясаты.................................................. ...................55
6.2.1 Қауіпсіздік саясатының негізгі элементтері............................... ................57
6.2.2 Қауіпсіздік таңбасы...................................................................... ................60
ҚОРЫТЫНДЫ ..........62
ҚОЛДАНЫЛҒАН ДЕРЕКТЕР ТІЗІМІ ..........63
ҚОСЫМША ..........65
КIРIСПЕ
Қазіргі уақытта әлемде қоғамның ақпараттық мәдениет деңгейі мемлекеттің
Қазақстан Республикасындағы білімді ақпараттандыру жүйесін ары қарай дамыту процесін
Біздің жұмысымызда осындай компьютерлік оқыту, дамыту, бақылау бағдарламаларының оқушылардың
Оқушылардың танымдық ерекшеліктері мен жас ерекшеліктерге байланысты ғылыми-территориялық ұғымдар
Диплом жобасының мақсаты:
Мектеп сипаттамасын беру;
Мектептің мәліметтер базасын құру;
Жұмыстың қорытындысы бойынша жалпы немесе деталданған есептерді алуды қамтамасыз
Мәліметтердің нақты және толық талдауын орындау;
Үлкен көлемді ақпаратты сақтау, қажетті ақпараттарды таңдау, баспаға беру.
Қазіргі ақпараттық коммуникациялық технологияларды пайдалану негізінде жаңа педагогикалық әдістерді
Ғ.МАХАМБЕТОВ АТЫНДАҒЫ ЖОББ МЕКТЕП
Мектеп сипаттамасы
Қызылжар мектебі – қазіргі Ғ.Махамбетов атындағы ЖОББ мектеп –
Елдің өміріндегі айтулы орын алған тарихи кезеңдердегі соның ішіндн
Мектептің іргетасында диаметрі 10-12 см болатындай дөңгелек темірге түсірілген
Қазақ жеріндегі білім беру ісін халық ағартушысы Ы.Алтынсариннің еңбек
Осы нақты тарихи деректерге сүйеніп, Қызылжар мектебінің 1888 жылы
Мектеп 1898-1900 жылдар шамасында оқыту жұмысын бастады деп айтуымызға
Бір ғасырдан астам тарихы бар Қызылжар орта мектебіне ҚР
Қызылжар мектебі орта мектеп (директоры Ғ.Махамбетов) дәрежесінде болды. Орта
Қызылжар мектебі 1966 жылдан бастап орта мектеп болды. Ауыл
1970 жыл үлесіне біршама жұмыстар тиді. Мектеп пен интернат
Осы жылдары мектеп бітірген түлектерді мал шаруашылығына тарту жұмыстары
1982 жылы мектеп типтік жобадағы жаңа мектеп үйіне көшірілді.
1.2 Мектептегі педагогикалық жаңа технологиялар
ҚР-ның «Білім туралы» Заңында «Білім беру жүйесінің басты міндеті
Бұл міндеттерді шешу үшін мектеп ұстаздары күнделікті іздену арқылы
Оқушылардың қазіргі заманғы компьютерлік технологияларды меңгеруі өмірге жаңа көзқарасын
Білім Заңындағы осындай талапты орындау мақсатында облыстық
Заман көшіне ілесу талабының бірі – оқу үрдісінде электронды
Ақпараттық технологияны оқыту үрдісінде екпінді түрде енгізу бағытында қолданылатын
Елбасының 2007-2009 жылдарға арналған «Ақпараттық теңсіздікті төмендету» бағдарламасы бойынша
Ел ертеңі – білімді ұрпақ. Баланы білімді етіп, заман
1.3 Мектептегі ақпараттық жүйелер және оқыту ерекшеліктері
Қоғамда ақпараттандыру, есептеу техникасы құралдары кеңінен таралуымен байланысты, оқу
Орта мектепте информатиканың жеке пән болып оқытылуы, көптеген педагогикалык
Қазіргі заманғы оқыту интелектуалдык ерекшеліктеріне сүйене отырып білім беруді
Жаңа технологиялар - педагогтың мүмкіндігін күшейтетін құрал, бірақ ол
Компьютерді мұғалім косымша материалдар, әртүрлі анықтамалык мәліметтерден акпараттар беру
Жаңа акпараттық технология кұралдарын информатика пәнінің кіріктірілген сабақтарында пайдалану,
өз әрекетін саналы түрде жоспарлайды;
құбылыстарға модельдер кұра біледі.
Бағдарламалауды оқыту оқушылардың логикалық қабілетін дамытады, бақылау мен өзін-өзі
Мақсаты:
ақпараттық-коммуникациялық технологияны оқу процесіне енгізу жағдайында тұжырымдамалық негізін
мазмұндық, процессуальдық және бағалау компоненттері негізінде мазмұны мен оған
білім беруді ақпараттандыру жағдайына педагог мамандардың біліктілігін көтеру.
Бұл қойылған мақсаттарды шешу үшін келесі міндеттерді қарастырамыз:
білім беруді ақпараттандыруды дамыту тенденцияларын зерттеу және оған сәйкес
педагог мамандардың ақпараттық-коммуникациялық пайдалана алу дайындығын анықтайтын белгілер
педагог мамандарды ақпараттық-коммуникациялық технологияны өз қызметтеріне енгізуге байланысты ұйымдастыру
ақпараттық-коммуникациялық технологияны білім мекемелерінің оқу процесіне енгізу бойынша педагог
Жалпы білім беретін білім беру ұйымдарында бір компьютерге 16
Мектептерді лингафондық және мультимедиалық кабинеттермен жабдықтау жұмыстары жүргізілуде. Бұл
2007/2008 оқу жылынан бастап республиканың мектептерінде онлайн оқыту жүйесі
Жергілікті бюджет есебінен интерактивті кабинеттермен 1850 мектеп жабдықталған.
Онлайн сабақтарын өткізуге арналған тиісті бағдарламалық қамтамасыз етулері бар
2010 жылдың наурызында «Білімдегі инновация» атты халықаралық форум өткізілді.
Форумның мақсаты – білімдегі ақпараттық технологияларға байланысты кең сұрақтарды
Қазақстандық білім беру порталында алғашқы рет «Үздік сандық ресурс»
Ақпараттандыруды әрі қарай жалғастыру мақсатында Білім және ғылым министрлігі
«Е-learning» жобасын 2 кезеңде жүзеге асыру қарастырылған. Біріншісі –
Компьютерлік техниканың дидактикалык, мүмкіндіктерін педагогикалық мақсаттарға пайдалану, білім мазмұнын
Информатика мұғалiмдерiнiң бiлiктiлiгiн көтеру жүйесi бiлiм беру мекемелерi қызметкерлерiнiң
Пәндiк - мамандық қызметтерiне байланысты қойылатын проблемаларды шешу қабiлеттiлiгi.
Аналитикалық бақылау - пәндiк iс-әрекеттерiн талдау мен бақылау проблемаларын
Ұйымдастырушылық - оқушылардың өзiндiк iс-әрекеттерiн ұйымдастыруға бағытталған проблемаларды шешу
Коммуникативтiк - «Мұғалiм-Оқушы», «Оқушы-Оқушы», «Мұғалiм – Ата-ана» және т.б.
Бейiмделген - қазiргi жағдайдың өзгерiстерi мен талаптарына сәйкес
Ынталық/психологиялық - психологиялық, жекетұлғалық, жекетұлғалар арасындағы өзара қарама-қайшылықты шешу
Жобалық - мектептi, мұғалiмдi және оқушыны дамыту жобаларын шешу
Ғылыми-iзденiстiк - мектептiң, мұғалiмнiң және оқушының даму нәтижелерiн зерттеудi
2 DELPHI БАҒДАРЛАМАЛАУ ОРТАСЫ
Әлемдегі миллиондаған программистер Delphi-де жұмыс жасайды және олардың көбісі
Программа құруға ыңғайлы тамаша ортаның бірі –
Delphi типті жүйені тез және визуальды құру
Delphi-де бағдарлама құру жақсы жабдықталған компьютерді
DELPHI – бұл Borland International-дың қосымшаларды тез құруға арналған
DELPHI тілі объектілі – бағытталған Object Pascal тілінің жалғасы.
Delphi 7 Windows 95, Windows 98 немесе Windows NT
Бағдарламалардың сәйкестендірілуі үлкен роль атқарылады. Бұл аппаратпен қамтамассыздандырумен байланысты
Дыбыс, сурет, тексттік және цифрлық типтермен берілген информацияларды беру
Жоғарыда айтылғандай бизнеспен және өндіріспен тығыз байланысты болғандықтан қолданушылар
Құрудың графикалық ортасынан басқа аспектісі ол - көмекші жүйесінінің
Delphi 7-да басқа да қазіргі бағдарламалау ортасы сияқты, объектілі
Delphi 7 қолданушыға өте ыңғайлы, тез бағдарлама құруға
Delphi 7 ортасын жүктегеннен кейін экранда интегралданған бағдарламаланған ортасының
Экранның жоғарғы бөлігінде негізгі терезе орналасады. Онда құрал-саймандар тақтасы
Тақырыбында қазіргі ашулы тұрған проектінің аты тұрады. Проекті орындалу
Мәзір жолағы бағдарламаны басқарудағы, тестілеуге және құруға керекті командалардан
Құрал-саймандар тақтасындағы батырмалар мәзірдегі белгілі бір командаға сәйкес келеді.
Компоненттер палитрасындағы компоненттер арқылы бағдарлама құрылады. Компоненттер Delphi бағдарламасының
Палитраның кез-келген жерінен тышқанның оң жақ пернесін басып Properties
DELPHI–дің артықшылықтары:
қосымшаны өндеу жылдамдығы;
Жасалған қосымшаның өнімділігінің жоғарылығы;
Жасалған қосымшаның компьютер ресурстарына төмен қажеттіліктерін талап етуі;
Delphi ортасына жаңа компоненттер мен құрылғыларды қосу арқылы қосымшаның
Delphi-дің жеке құралдарымен жаңа компонент пен инструмент құрудың
Өнімнің негізгі сипаттамалары
Delphi – бұл бірнеше маңызды технологиялардың комбинациясы:
машина кодына аударатын жоғары өнімді компилятор;
объекті-бағытталған модель компонент;
программалық прототиптерден визуальді (сонымен қатар жылдам) қосымшаларды құру;
мәліметтер қорын құру үшін арналған масштабталатын құралдар [15].
Windows жүйесiнде Delphi ортасын iске қосу үшiн оны алдын-ала
Iске қосу - Программалар - Borland Delphi 7 -
Нәтижесінде Delphi интерфейсi 2.1 суретіне сәйкес көрiнедi.
Сурет 2.1. Delphi ортасы
негізгі терезе;
обьектілер тармағының терезесі;
обьектілер инспекторының терезесі;
браузер терезесі;
формалар терезесі;
бағдарлама кодының терезесі
Ортада бағдарлама құруға арналған модуль терезесi да iске қосылады
Delphi интерфейсiнiң құрамына негiзгi мәзiр, аспаптар панелi және
Сурет 2.2. Delphi-дiң негiзгi терезесi
Delphi-де дайындалатын бағдарлама проект деп аталады. Форма - бағдарламаны
Бағдарлама пайдалану үшiн форма бетiне түрлi компоненттер орнатылады.
Форманың және форма бетiне енгiзiлетiн компоненттердiң түрлi қасиеттерi бар.
Форманы, онда орнатылған компоненттi қосымша құру үшiн дайындау оның
Delphi-де әр оқиғаға атау берiлiп қойылған. Мысалы, компоненттер палитрасының
Объектiге байланысты түрлi оқиғалар бар. Мысалы, формаға байланысты оқиғалар
Сурет 2.3. Форма оқиғалары
Delphi ортасында жиi қолданылатын оқиғалар:
OnClick – тышқан түймесiн бiр рет басу;
OnDblClick – тышқан түймесiн екi рет басу;
OnKeyDown – клавиштi басу;
OnKeyUp – басылған клавиштi босату;
OnMouseDown – тышқан түймесiн басу;
OnMouseUp – тышқан түймесiн босату;
OnMouseMove – тышқан көрсеткiшiн жылжыту;
OnCreate – форманы екi рет шерту, т.б.[24].
Delphi-де бағдарлама (проект) екi бөлiмнен тұрады: алғашқыда автоматты түрде
форманы жабу (жабу түймесiн шерту);
код терезесiнiң бiр шетi форма астында көрiнiп тұрса, оны
Формадан код терезесiне өту және код терезесiнен формаға өту
Procedure (Sender : TObject);
сипаттау бөлiмi
begin
процедура денесi
end;
Мұндағы, Sender параметрi құрылатын процедураның қай класқа тиiстiлiгiн анықтайды.
Терезенiң сол бөлiгiндегi – браузер терезесi. Онда код терезесiнде
Сурет 2.4. Бағдарлама код терезесi. Онда көрiнген процедура дайындамасы.
2.2 Бағдарлама құрылымы. Негізгі модуль.
Кез келген программа program сөзінен басталатын проект файлымен бір
Project1 - негізгі модуль (проект) атауы. Проектіні дайындап, жаңа
Uses (қолдану) – Турбо Паскальдағы сияқты, қызметші сөз. Оның
{$R *.RES} – нұсқау. Ол компиляторға қосымшаның Windows көмегімен
Begin - end операторларының аралығына енгізілген соңғы бөлім –
Application.Initialize – қосымша объектісін инициалдау бағдарламаны алғашқы рет дайындау
Application.CreateForm – проект құрамына енетін форманы дайындап, экранда көрсету
Application.Run - бағдарламаны іске қосуды қамтамасыз ету әдісі.
Delphi - де әдістің командалық түрде жазылуы:
.
Мысалы, Application.Initialize – Application объектісінің Initialize әдісін орындау.
Модуль – түрлі іс-әрекеттерді орындауға арналған бағдарлама бөлімі. Модуль
Интерфейс (interface) бөлімі кілттік сөзімен басталады да оған келесі
Private (жеке дербес) бөліміне тек ағымдық модульге тиісті элементтер
Public (көпшілік) бөлімнің ішінде ағымдық модульге қол жеткізуге болатын
Impelementation (іске асыру, орындау) бөліміндегі – {$R *.DFM} –
Кейде модульдің соңына инициялдау (initialization) бөлімі енгізіледі. Бөлім модуль
2.3 Компоненттер палитрасы
Delphi-де бағдарлама дайындау үшiн компоненттiк тәсiл пайдаланылған: пайдаланушы бағдарламаларының
Компоненттер кiтапханасын визуальды компоненттер кiтапханасы (Visual Component Library, VCL)
Кесте 2.1.
Жиi қолданылатын беттер мен компонеттер
Standard Құрамына жиi қолданылатын компонеттер енгiзiлген стандартты бет.
Additional Стандартты беттi толықтырушы қосымша бет.
Win32 Windows 95/98 стилiнде қолданылатын 32-биттiк компонеттер
System Таймер, плеер т.с.с. жүйелiк компонеттер бетi
DataAccess Берiлгендердi BDE арқылы басқару бетi
DataControls Берiлгендердi басқару бетi
InterBase InterBase программасымен тiкелей байланыс
Midas
Internet Берiлгендер қорын басқару қосымшаларын құру
Инетрнет – Интернетпен жұмыс iстейтiн қосымшалар құру
QReport Есептер даярлау
Dialogs «Open file», т.с.с. сұхбаттық терезелердi пайдалану
Standard бетiнiң кейбiр компоненттерi:
Label Мәтiндi шығару
Edit Бiр жолдық мәтiндi енгiзу және редакциялау
Memo Көп жолдық мәтiндi енгiзу және редакциялау
Button Командалық түйме құру
Panel Компоненттердi топтастыру контейнерi
MainMenu Мәзiр құру
Additional бетiнiң компоненттерi:
BitBtn Бетiне биттiк бейне орнатуға болатын командалық түйме
Image Графикалық кескiндердi шығару (бейнелеу)
Shape Форма бетiне түрлi геометриялық фигураларды шығару
Chart Диаграммалар мен графиктер тұрғызу
Win32 бетiнiң компоненттерi:
Animate Дыбыссыз клиптердi орындау
ProresBar Орындалуы бiршама уақыт алатын процестердi бейнелеу
System бетiнiң компоненттерi:
Timer Қосымшада уақыт интервалын беру
PaintBox Форма бетiнде сурет салуға болатын облыс құру
Dialogs бетiнiң компоненттерi:
OpenPictureDialog Графикалық файлдарды ашу сұхбат терезесiн пайдалану
SavePictureDialog Графикалық файлдарды сақтау сұхбат терезесiн пайдалану
3 МЕКТЕП ОҚУШЫЛАРЫ МЕН МҰҒАЛІМДЕРІНІҢ МӘЛІМЕТТЕР
3.1 Мәліметтер базасының негізгі ұғымы
Менің бұл дипломдық жұмысымның басты тақырыбы мәліліметтер базасын басқару
Жұмыстың тақырыбы өте ауқымды болып келеді. Және қозғалып отырған
Жұмысты жазу барысында келесідей негізгі тақырыбтар қозғалмақшы:
Мәліметтер базасы, оның бүгінгі күнгі жағдайы және жұмыс атқаруы.
Мәліметтер базасын пайдаланушылар, олардың категориялары және оның әкімшілігінің функциялары.
Мәліметтер базасын жобалау (практикалық көрінісі).
Мәліметтер базасының пайда болуы жалпы алғанда есептеуіш техникалардың жетілдірілуі
Жұмыстың басты мақсаты болып жоғарыда келтірілген сұрақтар мен жұмыс
Мәліметтер базасын басқару жүйесінің (МББЖ) - жаңа база құрылымын
Кез келген МББЖ мәліметтермен төрт қарапайым операция орындауға мүмкіндік
кестеге бір немесе бірнеше жазбаны қосу;
кестеден бір немесе бірнеше жазбаны жою;
кейбір өрістердің бір немесе бірнеше жазбаларындағы мәндерді жаңарту;
берілген шартты қанағаттандыратын бір немесе бірнеше жазбаларды табу.
МББЖ-ның тағы бір функңиясы – мәліметтерді басқару. Мәліметтерді басқару
Мәліметтер базасын жіктеу. Мәліметтер арасындағы байланыстарды орнату әдістері бойынша
Реляциялық МБ кесте түрінде мәліметтерді ұсынудың қарапайым және әдеттегі
Осы типтегі МБ жасауға американдық ғалым Е. Кодд елеулі
Реляциялық МБ-ның жақсы қасиеті – оны қолдаудың аспаптық құралдарының
Иерархиялық және желілік МБ қайсыбір ортақ белгісі бар мәліметтер
Аты айтылған кемшілік желілік МБ-дан алып тасталды, онда (тым
Мәліметтердің әрбір элементі құрамында кейбір басқа элементтердің сілтемесі болуы
Кейбір МББЖ туралы мәліметтер 3.1 кестесінде келтірілген.
Кесте 3.1
Мәліметтер базасын басқару жүйесі
МББЖ атауы МБ типі
MS Access Реляциялық
Clipper Реляциялық
DBase Реляциялық
FoxBase+ Желілік
FoxPro
IMS/VS
Oracle Реляциялық
Paradox Реляциялык
МБ
Мәліметтер базасымен жұмыс режимі. Мәліметгер базасын басқару жүйесінің екі
Жобалаушы кесте құрылымдарын мәліметсіз жасайды және оны тапсырыс берушімен
Базаны құрушылар базаны нақты мәліметтермен толтырмайды (тапсырыс беруші оларды
Базаны пайдаланушы – формалардың көмегімен оны ақпаратпен толтырады, мәліметтерді
3.1.1 MS ACCESS 2007 МББЖ-мен жұмыс істеу
MS Access 2007 жайлы сипаттамасы қазіргі уақытта Microsoft Access-мәліметтер
әмбебаптығы мен интерфейстің ойланып істелу деңгейі жоғары, өйткені көбінесе
Microsoft Office құрамына кіретін бағдарламалық басқа өнімдермен, сондай-ақ
Жасалған жұмыста көрсеткіш құралдардың молдығы.
3.1.2 Мәліметтер базасы обьектілері
Кез келген МББЖ-мен жұмыс процесінде мәліметтер базасында файл (немесе
Access мәліметтер базасын құра алатын объектілердің типтеріне басты терезенің
Терезе тақырыбы – мәліметтер базасының файл атауы.
Мәліметтер базасының негізгі объектілерге арналған қосымшасынан басқа үш бұйрықтық
Егер Таблица қосымшасы таңдалса, бұл қосымшаның терезесінде осы МБ-да
Бар кестені ашу үшін оның атын бұл тізімде ерекшелеп,
Бар кестенің макетін түзеу үшін оның тізімдегі атауын ерекшелеп,
Кестелер – мәліметтер базасының негізгі объектілері. Біріншіден кестелерде базада
Формалар көмегімен базаға жаңа мәліметтер енгізетін немесе бары қаралатын
Форманың көмегімен мәліметтерді енгізіп қана қоймай, бейнелеуге де болады.
Есептер – мәліметтер ұсынудың ерекше формасы. Әдетте, есепті қалыптастыру
Содан кейін MS Access-тің жалпы ережелері бойынша осындай сұрау
оқу мен тандауға қолайлы формалармен мәліметтер ұсынуға;
қорытынды және орта мәндерді есептеп, жазбаларды топтастыру (бірнеше деңгей
графикалық объектілерді есепке кіргізу мен басып шығару
Парақтар – бұлар Access 2007-де мәліметтердің арнайы объектілері. Оларды
Физикалық жағынан бұл Web-парақта орналастырылған және клиентке сонымен бірге
Макростар мен модульдер. Объектічердің бұл категориялары бағдарламалау жолымен
Макростар – макробұйрықтар. Егер базамен қайсыбір операциялар ерекше көп
Модульдер – Visual Basic тілінде жазылған бағдарламалық рәсімдер (процедуралар).
Кестелермен жұмыс. Кесте құру.
Өріс бағанында өрістердің атауын тересіз. Егер өріс үшін Қол
Бланктің төменгі бөлігінде жоғары бөлікте ерекшеленген өріс қасиеттерінің тізімі
Енгізілген мәліметтерді жүйе қалай өңдеу керектігіи білуі үшін Ай-күн/уақыт
Мәнге арналған шарт қасиетінің мәні ретінде верификация ережесін, яғни
[Балл] >= lAnd [Балл]= lAnd