МАЗМҰНЫ
Кіріспе..........................
I.Технологиялық бөлім
1.1.Жобаланатын процестің арналу мақсаты, сипаттамасы және процесті таңдау негіздемесі..........................
1.2.Шикізаттың, дайын өнімдердің және қосалқы материалдардың сапасы.................................
1.3.Процестің теориялық негіздері........................
1.4. Процестің технологиялық схемасының сипаттамасы, технологиялық режим нормалары...............
1.5. Технологиялық процесті автоматтандыру........
II.ЕСЕПТЕУ БӨЛІМІ
2.1.Процестің материалдық балансы......................
2.2.Процестің жылулық балансы.........................
2.3.Негізгі жабдықтың құрылымдық есебі .........
ІІІ.ЭКОНОМИКАЛЫҚ БӨЛІМ
3.1. Негізгі қорды падалану..................
3.2. Еңбекақы қорын есептеу................
3.3.Өзіндік құнды есептеу.....................
IV. ЕҢБЕКТІ ҚОРҒАУ
4.1.Еңбек қорғау............
4.2.Техника қауіпсіздігі...................
4.3.Қоршаған ортаны қорғау.........
ҚОРЫТЫНДЫ..............
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
КІРІСПЕ
Химия өнеркәсібі - ауыр өнеркәсіптің жетекші салаларының бірі.
Қазақстандағы химия өнеркәсібінің дамуы Әлемде химия өнеркәсібіне арқа
Қазір Қазақстанның химия өнеркәсібіне 41 ірі кәсіпорын (“Қазфосфат”, “ҚазАзот”,
Менделеевтің бүкіл кестесі бар және мұнай экспорты бойынша әлемде
Қаратау дүние-жүзі бойынша фосфорит кенін өндіруден көшбастаушылардың бірі болды.
I.ТЕХНОЛОГИЯЛЫҚ БӨЛІМ
1.1.Жобаланатын процестің арналу мақсаты, сипаттамасы және процесті таңдау негіздемесі
Азот – адам, жануарлар және өсімдіктер ағзаларында маңызды қызмет
Азотты ауадан алу жолдарын ХХ ғасырдың басында қолға алады.
Электр доға әдісі (1902-1903ж).
Атмосферадағы азот және оттегі 2000-25000С температурада бір-бірімен әрекеттеседі. Найзағайлы
N2+O2=2NO-Q
Азот оксиді (NO)
1
Ауа
Екі жақтан орнатылған электр пештеріне электродтар орналастырылған, олармен жоғары
Цинамидті әдіс практикаға 1905-1910 жылдары енгізілді. Бұл әдіс ауадағы
CaC2+N2=CaCN2+C
Түзілген кальций цинамиді азот тыңайтқыштары ретінде қолданылады немесе аммиак
Азотты өндірудің арзан және тиімді әдістерінің бірі ретінде ауадан
Метанды су буларымен және оттегімен конверсиялау
CH4+H2O=CO+3H2-Q
CH4+0.5O2=CO+2H2+Q
Көміртегі оксидін су буымен конверсиялау
CO+H2O=CO2+H2
Метанды крекингілеу
2СH4→CH=CH+3H2-Q
Суды электролиздеу
2H2O=2H2+O2
Кокс газын бөлу
Алынған азот және сутегі газдарын белгілі бір қатынаста араластырып,
аммиакты синтездемес бұрын алдын-ала газды қоспалардан тазартады.
Газдарды тазалау әдістері.
Азот және сутегі газдарының қоспасын күкіртсутектен тазарту құрғақ және
Құрғақ әдіс – темір гидрооксидінен, кальций оксидінен және ағаш
Fe2O3*H2O+3H2S=Fe2S3*H2O+3H2O
2Fe2S3*H2O+3O2=2Fe2O3*H2O+6S
Ылғал әдіс – мышьяк содалы ерітіндісімен және этаноламин ерітіндісімен
NA2AsS3O+H2S=Na3AsS4+H2O
NA2AsS4+0.5O2=Na3AsS3O+S
2NH2CH2CH2OH+H2S=S(NH3CH2CH2OH)2
Көміртегі оксидінен тазартуды аммиак ерітіндісіндегі мыс сірке қышқылымен жүргізеді:
[Cu(NH3)2]CH3COO+CO+NH3=[Cu(NH3)3CO]CH3COO
немесе метандану, гидрлеу арқылы тазалайды:
СO+3H2=CH4+H2O
CO2+4H2=CH4+2H2O
1.2. Шикізаттың, дайын өнімдердің және қосалқы материалдардың сапасы
Аммиак. Аммиак түссіз, күшті тұншықтырғыш иісі бар газ.
Аммиактың физика – химиалық көрсеткіштері төменде берілген.
Темперетура, 0С
Қайнау .............. –
Балқу ............................... 77,5
Аумалы күйдегі .........
Аумалы күйдегі қысым, атм .................
Мольдік көлем (0С, 760 мм су бағанасы); л .............
Тығыздық (0С, 760 мм су бағанасы); г/л....................
2,084
0,771
Сұйық аммиак
Булану жылуы............................кДж/кг
Температура 500С...........................1415
00С.........1260
500С...........................1056
Суда өте жақсы ериді: 200С 1:700; 00С 1:2000 көлем.
Суда ерігенде 33,47 кДж/моль бөлініп шығады. Судағы ерітіндісін мүсәтір
МЕСТ 6221-75 стандартына сәйкес аммиактың үш сорты шығарылады
Кесте №1.1.
Құрамы Жоғарғы сорт 1-ші сорт 2- ші сорт
Аммиак, масс%, көп емес
Ылғал, масс%, көп емес
Темір, мг/л, көп емес
Азот және сутек қоспасынан алынған тепе-теңдік жағдайдағы аммиактың концентрациясы
Кесте№1.2.
Температура,ºС Қысым, мПа
0,98 2,94 4,9 9,81 29,4 58,8 98,1
200 50,66 67,56 74,38 81,54 89,94 95,37 98,29
300 14,73 30,25 39,41 52,04 70,96 84,21 9255
350 7,41 17,78 25,23 37,35 59,12 75,62 87,46
400 3,85 10,15 15,27 25,12 47,00 65,20 79,82
450 2,11 5,86 9,15 16,43 35,82 53,71 69,69
500 1,21 3,49 5,56 10,61 26,44 42,15 57,47
550 0,76 2,18 3,45 6,82 19,13 31,63 41,16
600 0,49 1,39 2,26 4,52 13,77 23,10 31,43
Температура және жалпы қысымға байланысты сұйық аммиак бетіндегі қаныққан
Кесте№1.3.
Температура,ºС Абсолюттік қысым Температура,ºС Абсолюттік қысым
Кгк/см2 Мн/м2
Кгк/см2 Мн/м2
-40 0,713 0,070 5 5,259 0,516
-35 0,950 0,93 10 6,271 0,615
-30 1,219 0,119 15 7,477 0,728
-25 1,546 0,151 20 8,741 0,846
-20 1,940 0,190 25 10,229 1,002
-15 2,410 0,236 30 11,895 1,167
-10 2,966 0,291 35 13,765 1,350
-5 3,619 0,355 40 15,850 1,554
0 4,379 0,429 50 - -
Газ қысымы мен көлемінің мәндері
Кесте №1.4.
Температура,ºС Р кгс/см2
0 300
0 500
20 300
20 800
Аммиактың қаныққан күйіндегі бу қысымы мен сұйықтық тығыздығының температураға
Кесте№1.5.
Температура Бу қысымы Сұйықтық тығыздығы
К °С МПа кгс/см кг/м
239,8 -33,3 0,101 1,03 682
241,1 -32 0,108 1,10 680
243,1 -30 0,120 1,22 678
245,1 -28 0,132 1,34 675
247,1 -26 0,145 1,48 673
249,1 -24 0,159 1,62 670
251,1 -22 0,174 1,77 668
253,1 -20 0,190 1,94 665
255,1 -18 0,208 2,12 663
257,1 -16 0,226 2,31 660
259,1 -14 0,247 2,51 658
261,1 -12 0,268 2,73 655
263,1 -10 0,291 2,97 652
265,1 -8 0,315 3,21 650
267,1 -6 0,341 3,48 647
269,1 -4 0,369 3,76 644
271,1 -2 0,398 4,06 642
273,1 0 0,429 4,38 639
275,1 2 0,462 4,72 636
276,1 2 0,464 4,79 638
Азот –сутекті қоспа.Табиғи және ілеспелі газдарды азот сутекті қоспаларға
СН4 + Н2О = СО + 3Н2 — 49,27
СН4 + 0,5 О2 = СО + 2Н2 +
СО + Н2О = СО2 + Н2 + 9,8
СН4 +СО2 = 2СО +2Н2 — 59,3 ккал
4-ші реакция қарастырылмайды, себебі реакция нәтижесінде түзілген синтез газы
Булы каталитикалық конверсия;
Каталитикалық булы оттегі және булы оттегілі – ауалы
О2-мен және ауамен байытылған О2-мен жоғары температуралы конверсия.
Әдетте, бұл каталитикалық конверсия үрдісінде алдымен 750-800ºС температурада
Өндірісте булы оттегілі және ауаны каталитикалық конверсиясы катализатордың белсенділігіне
СН4 → С + 2Н2
1275ºС -да күйенің аз мөлшері түзіледі, ал 1350ºС және
1.3. Процестің теориялық негіздері
Аммиак органикалық заттардың шіруі нәтижесінде түзіліп, бөлініп шығады. Ауада
Аммиакты алудың бірнеше әдісі бар, олардың ішінде маңыздысы, әрі
Химиялық тепе-теңдіктің ығысуы туралы ілім аммиак синтезін қандай жағдайда
N2 +3H2 → 2NH3 +Q △Hº= -92,04 кДж/моль
Бұл реакция экзотермиялық және көлемін азайта жүретіндіктен оны төменгі
Көп зерттеулерден кейін қолайлы деп табылған жағдайдың бірі:
Химиялық тепе-теңдік күйіндегі аммиактың шығымына температура мен қысымының әсері.
Кесте№1.6.
Қысым, атм. Температура (º С) кезіндегі аммиак шығымы (%)
400 450 500 550
100 25,12 16,43 10,61 6,82
300 47,00 35,82 26,44 19,13
1000 79,82 69,69 57,47 41,16
Аммиак синтезінің катализаторы.
Аммиак синтезі өндірісінде-катализатор ретінде темір осмий, уран, молибден, марганец,
Катализаторларды темір металдарынан және табиғи магнетит кендерінен, жасанды магнетиттерден
Майдаланған және түйіршіктелген темір катализаторлары - оксид түрінде болады.
Fe3O4+4Н2→3 Fe+4Н2О - 185,82кДж
Тотықтырғыш ретінде азотсутекті қоспа қолданады. Катализаторды тотықтыру аммиак синтезінің
Катализаторды циркуляция жасап жүрген азот сутекті қоспамен оның бастапқы
Қазіргі уақытта үрдісті 30 мПа қысымда жүргізілетін үрдіс тиімді
Азот-сутекті қоспа құрамында катализаторды улайтын қоспалардың мөлшері аз болуы
Азот сутекті қоспаның оттекті қоспалармен су буымен көміртегі оксиді
Аммиак өндірісінің блок - схемасы
Кесте№1.7.
Процестер
Химиялық реакция
Қолданылатын аппараттар
Метан конверсиясы
СН4 + Н2О = СО + 3Н2
СН4 + 1,5 О2 = СО + 2Н2О
Көміртегі (ІІ) оксидінің конверсиясы
СО + Н2О = СО2 + Н2
Синтез газын моноэтаноламин ерітіндісімен жуу:
2RNH2+H2O+CO2 = (RHNH2)2CO3
Каталитикалық гидрлеу
СO2 +4H2 = CH4 +2H2O
СO +3H2 = CH4 +H2O
O2 +2H2 = 2H2O
N2 +3H2 → 2NH3
Аммиакты сұйық күйге айналдыру
Циркуляциялы газды және аммиакты бөлу
Су буы
1.4. Процестің технологиялық сұлбасының сипаттамасы, технологиялық режим нормалары
Азот сутек қоспасынан аммиакты синтездеу үшін әртүрлі қысымды қолдануға
1.Төменгі қысымда (10-200 атм. Қысымаи аралығында жұмыс істейтін жүйелер.
2. Орташа қысымда (280-300 ат.қ қысымда)
3.Жоғары қысымда (450-100 аим.қ қысымда жұмыс істейтін жүйелер.
Өнеркәсіпте аммиакты синтездеу барысында тиімді болғандықтан көп жағдайда орташа
Құрамында аммиак және әрекеттеспеген азотсутекті қоспасы бар газ 200°C
Технологиялық режим нормалары
Кесте №1.8.
Қысым,атм 280-300
Температура,ºС 400
Синтез коллонасына түсетін газ құрамы,% 64-66 H2, 21-22 N2,
Синтез коллонасынан кейін газ құрамы,% 52-57 H2, 17,5-19 N2,
Синтез колоннасынан шығатын газ температурасы, ºС 120-200
Сулы кондесатордан шыққан газ температурасы, ºС 25-35
Аммиакты синтездеу мұнарасы- аммиак синтездеу процесінде негізгі қондырғы болып
Цилиндр (1) төменгі және жоғары жағынан мықтап қақпақпен жабылады.
Газ әуелі жіңішке ішкі түтік арқылы жоғарыдан төмен қарай,
Синтез мұнарасының технологиялық режим нормалары
Кесте№1.9.
Бастапқы қысым, атм 280
Соңғы қысым, атм 300
Катализатор аумағындағы температура,ºС 400-500
Конвертирленген газ құрамындағы аммиактың концентрациясы,% 24-26
Газдың синтез мұнарасынан шығардағы температурасы, ºС ~ 120-200
1.5. Технологиялық процесті автоматтандыру.
Автоматизация – ғылым мен техниканың жетекші саласының бірі, динамикалық
Химия өнеркәсібінде механикаландыру кешеніне және автоматтандыруға көп көңіл бөлінеді.
Өндірісті механикаландыру барысында ауыр еңбек жеңілдетіліп, жұмысшылар саны қысқарып,
Механикаландыру деп ауыр қол еңбегін жеңілдетуге бағытталған механизмдер мен
Аппараттардың жүктемесінен, машиналар қуатының күшеюіне, өнеркәсіп аумағының ауырлығына, қысымның,
Өнеркәсіптің дамуына - адам организмінің мүмкіндігінің шектеулігі, адамның тез
Адамзатты өндірістегі еңбектен босататын, технологиялық процесстерді, механизмдерді машиналарды басқаруды
Автоматтық қондырғыларды енгізу арқылы өнімнің сапасы артып, қалдық азайып,
Автоматы түрде реттеу дегеніміз адамның тікелей қатысуынсыз агрегаттың жұмысын
Автоматы түрде реттеу ескі технологиялық процестерді түбегейлі түрде жетілдіріп
Бұл реттеу түрі адам еңбегін жеңілдетіп, оның өнімділігін арттырады
Өндірісті автоматтандыру адамның өндірістік процестерді басқару функцияларын тікелей орындаудан
Реттеу параметрі деп агрегат жұмысын немесе технологиялық процесс жүрісін
Автоматтандырылған реттегіш деп реттеу процесін іске асыратын қондырғылар шоғырын
Технологиялық режимді басқарудың мәселесі жекеленген технологиялық параметрлердің (су шығыны,
Реттеу объектісі – бұл, анықталушы параметрін тұрақты түрде қолдауды
Тапсырушы жабдық жүйенің кіруіне басқарушы (тапсырушы) әсер етеді. Басқарушы
Өлшегіш жабдықтың көмегімен өлшенген реттелетін шаманың нақты мәні ауытқушы
Автоматтандыруға ұсату, ұнтақтау, флотация, фильтрлеу, қойылдыру және құрғатып, кептіру
ІІ.ЕСЕПТЕУ БӨЛІМІ
2.1. Процестің материалдық балансы
Кесте №2.1.
Құрамы Синтез мұнарасы Ауалы конденсатор Өрлеу участкесі
кіріс шығыс кіріс шығыс кіріс шығыс
.м3 кг .м3 кг .м3 кг .м3 кг .м3
Негізгі газдар: NH3
396,955 305,66 1695,96 1305,90 1695,96 1305,9 1066,40 821,13 1066,40
N2+ H2
10963,59 4166,16 8332,82 3166,47 8332,82 3166,5 8317,96 3160,82 8317,96
CH4
633,31 506,65 632,80 506,24 632,80 506,24 629,18 503,34 629,18
Ar
652,43 1047,80 651,64 1046,53 651,64 1046,53 650,51 1044,71 650,51
Қорытынды:
12646,28 6026,26 11313,3 6025,13 11313,3 6025,13 10664,1 5530,01 10664,05
Конденсатордағы үрлеу газдары:NH3 - - - - - -
N2+ H2 - - - - - - 14,86
CH4
- - - - - - - 2,90 -
Ar - - - - - - - 2,552
Қорытынды: - - - - - - - 494,943
Барылығы:
11313,26 6025,13 11313,3 6025,13 11313,3 6025,13 11313,26 6024,05 10664,05
Құрамы Синтез мұнарасы Ауалы конденсатор
кіріс шығыс кіріс шығыс
.м3 кг .м3 кг .м3 кг .м3 кг
Негізгі газдар: NH3
1052,5583 810,47 1052,5589 810,47 1052,5589 810,47 396,9549 305,655
N2+ H2
8209,958 3119,784 10972,767 4169,65 10972,767 4169,65 10963,587 4166,16
CH4
621,0099 496,808 634,949 507,959 634,949 507,959 633,309 506,647
Ar
642,061 1031,15 653,2126 1049,859 653,2126 1049,059 652,4256 1047,796
Қорытынды:
10525,5878 5458,212 13313,4875 6537,938 13313,4875 6537,938 1246,2766 6026,26
Конденсатордағы үрлеу газдары:NH3
-
-
-
-
-
-
655,604
505,498
N2+ H2
2762,8 1049,86 - - - - 8,78 3,34
CH4
14,94 11,15 - - - - 1,64 1,3
Ar 11,15 17,91 - - - - 0,787 1,26
Қорытынды: 2787,9 1078,92 - - - - 666,811 511,398
Барылығы:
13313,4878 6537,132 13313,4875 6537,938 13313,4875 6537,938 13313,0876 6537,658
2.2. Аппараттардың жылулық балансы
Азот-сутекті қоспаның аммиакқа айналу процесінің автотермиялығын қамтамасыз ету
1000кг NH3 өндірісі үшін қажетті аммиакты-ауалы қоспаның жалпы көлемін
Аммиакты-ауалы қоспа компоненттерінің концентрациясын анықтаймыз, %:
Аммиак -
Құрғақ ауа –
Н2О -
Аммиакты-ауалы қоспаның орташа жылу сиымдылығын есептейміз:
Сср=0,01(35,8Пам+28,7Псв+32,6ПН2О)=0,01(35,8*11,5+28,7*84,6+32,6*3,7)=
=29,74 кДж/(кмоль*К)
Аммиакты-ауалы қоспаға енетін жылуды анықтаймыз:
Реакция жүрген кезде бөлінетін жылуларды есептейміз:
Қазан-утилизаторға түсетін нитрозды газдың жалпы мөлшерін табамыз:
Нитрозды газдың концентрациясын анықтаймыз:
NO -
O2 –
Азот -
Н2О -
Нитрозды газдың орташа жылу сиымдылығын есептейміз:
Сср=0,01(31,68ПNO+32,3ПO2+30.8Паз+37,4Пвод3)=0,01(31,68*10,83+32,3*3,4+
+30,8*65,2+37,4*20,4)=32,34 кДж/(кмоль*К)
Нитрозды газбен ілесіп кететін жылуды есептейміз. Контактты аппарат пен
Қоршаған ортаға кеткен жылу жоғалымын есептейміз:
Жылудың кірісі мен шығысын теңестіріп, жылулық баланс теңдеуін құрастырамыз:
,
және оны салыстырып шешеміз:
Көрсетілген формула бойынша мәнін есептейміз:
2.3. Аппараттардың негізгі құрылымдық өлшемдерінің есебі
Синтез мұнарасы бойынша қондырғының берілген өнімділігін қамтамасыз ету үшін
(70*1000*17)/(63*0,97*0,99) =19700кг/тәулік
Белгілі мәндерді формулаға қойып, табамыз:
Сым жібінің диаметрі 0,009см қабылдап және 1см2 тор ауданы
Әдетте амиакты тотықтыру үшін атмосфералық қысымдағы контактты аппаратқа үш
ІІІ. ЭКОНОМИКАЛЫҚ БӨЛІМ
3.1. Күрделі қаржы салымын есептеу
Үзіліссіз процесті өндірістің қондырғы жұмысының эффективті уақыт қорын келесі
Күнтізбекті уақыт қоры минус ӨӨЖ (өнім өндіру жоспары) графигі
Тэф=Ткал-(Ткап+Ттек)=365-(25+5)=330 күн
Қондырғы құрал-жабдықтарын жөндеу және
Кесте №3.1.
№ Құрал жабдық
атауы саны Бағасы
Қосымша шығын
Смета бағасы Амортизаця
норм
Сомма
Бірлік барлығы
1 2 3 4 5 6 7 8 9
Жұмысшы машина мен жабдықтар
1 Синтез мұнарасы 2 1500000 3000000 1230000 370000 12
2 Сулы конденсатор 3 1000000 1000000 500000 1500000 11
3 Ортадан тепкіш циркуляциялық сорғы 2 3000000 3000000
4 Сүзгі 2 850000 1700000 850000 2790000 11 280300
5 Конденсациялық мұнара 1 930000 1860000 930000 1930000 12
6 Буландырғыш 2 650000 1300000 650000 7500000 12 234000
7 Сепаратор 1 5000000 5000000 2500000 2010000 10
8 Сұйық аммиакты жинақтағыштар 2 670000 1340000 6700000 1530000
9 Температура өлшегіштер 1 730000 730000 365000 1093000 11
10 Қысым өлшегіштер 1 5000000 5000000 2500000 750000 10
11 Деңгей өлшегіштер
2 7100000 1420000 710000 2480000 12 340800
12 Құрам реттегіш
1 160000 860000 430000 1290000 12 154800
Ғимараттар құрылысына капиталды шығын есебі
Кесте №3.2.
Ғимарат және аталуы Құрылыс көлемі
М3 1м2құрылыс құқы Құрылыс сомасы
теңге Сантехник жұмыс құқығы Смета құқығы
норма сомма
Ғимарат
1.Операторлық 4100 350 2405000 688500 2983500 5 249175
2.Сорапты 2000 450 900000 270000 1170000 5 58500
3.Тұрмыстық корпус 1300 450 675000 202500 877500 5
Барлығы
5031000
251550
Құрылыс
Түтінді құбыр 4000 400 1600000 480000 2080000 5
Барлығы
2080000
105000
Жалпы
7111000
812100
Қондырғы құрылысына капиталды шығын есебінің жинақ
Кесте №3.3.
Негізгі қорлар тобы Құны
1.Ғимарат
2.Ғимарат
3.Жұмысшы машиналар мен құрал жабдықтар
4. Транспорттық құралдар
5. КИП және А
6. Инвентарь
Барлығы 812100
2060000
15187156
11437716
13297146,5
13297146,5
55360364
3.2. Еңбек және еңбек ақыны есептеу
Бір орта тізімді жұмысшы уақыт тепе-теңдігі сметалы график негізінде
Жеті сағаттық жұмыс күні кезінде 8сағаттық үш айналым болады.
Жеті сағаттық жұмыс күнінің орта айлық мөлшерлік жұмыс уақыты
Айдың орта календарьлы ұзақтығы мынаған тең:
30күн*24сағат=720сағат, сонда қажетті бригада саны: 720/175,4=4 бригада.
Айналым периоды бригада санының бір аптадағы жұмысшы күн санының
Т=4*4=16күн
Бір жылдағы демалыс күні:
Д=365/16=91күн
Қондырғының өндірістік персонал санының
Кесте №3.4.
Жұмысшылар категориясы Қабылданған сан
1) Жұмысшылар
а) негізгі
б) қосымша
Барлығы
2.ИТР
3.Қызметкерлер
4.МӨП
Барлығы
Жалпы
33
18
51
2
1
1
4
55
Еңбек ақының қорын есептеу негізгі және көмекші жұмысшылардың еңбек
Кесте №3.5.
№
Аталуы Разряд Қабылданған саны Тарифтік ставка Еңбек қорының эффектілігі
сыйақы Түнгі жұмыс Күндік жұмыс Бригада басқару
демалыс Мем.мін.
орындау Оқушылық демалыс
қабыл Уақытша сумма
І. Негізгі жұмысшылар
1418766,1
1 Тех.қондырғы бас оператор 6 5 129,4 1572
2 Тех.қондырғы операторы 5 6 118,4 1572 1116937,4 20
3 Тех.қондырғы операторы 5 5 118,4 1572 930781,2 20
4 Тех.қондырғы операторы 5 5 118,4 1572 11166937 20
5 Тех.қондырғы машинисті 5 5 118,4 1572 930781,2 20
Барлығы
898897,4 2696692
ІІ.Көмекші жұмысшы
1 Слесарь-жөндеуші 5 5 118,4 1572 930781 20 186156
2 Слесарь-электрик 5 5 118,4 1572 930781 20 186156
3 Слесарь-КИПиА 5 5 118,4 1572 930781 20 186156
Барлығы
15
3986261 1195863,6
Жалпы
48
12475186 38922555
3.3. Өнімнің өзіндік құнының есебі
Калькуляция баптары бойынша өндірістік шығындар
Кесте №3.6.
Статья аты Мөлшері Бағасы Соммасы
І. Шикізат
ІІ.Шығарылмаған
қалдық.
ІІІ.Өңдеуге кеткен шығын. 3300000
42000 8060 387430000
468520000
Барлығы 3342000
855950000
Калькуляцияланатын өнім шығындарының есебі
Кесте №3.7.
Статьялар атауы Өлшем бірлігі Барлық өнімі
Саны Бағасы Сомасының бағасы
1. Қалдық және шығындар
Есептелген шикізат.
т
4868000
42007000000
2. Серік өнім.
Барлығы
3. Отын
5. Энергия
а) электроэнергия
б) су
6. Негізгі өндірісті
жұмысшылардың еңбек ақысы т
кг/г
квт.т/т
квт.т/т
теңге 2540000
20048000
62215000
60726000
100,7
67,81 27704504092
266490880
1053966400
95474549,1
7.Әлеуметтік сақтандыруға салым. теңге
19444237,73
Зауытішілік қайтарым шығындары
теңге 120000000
9.Құрал жабдықтарды пайдалану шығындары теңге
49090940
10. Цехтық шығындар цехтың өзіндік
22011306
11. Жалпы зауыттық шығындар.
40446814003,23
12. Өндірістік өзіндік құн.
855950000
13. Коммерциялық шығындар.
40885974759
Толық өзіндік құн.
41016805200,37
Өндіріс тиімділігін есептеу
1. Қор қайтарым көрсеткішінің есебі.
Мұнда : Q- калкулирленетін өнім көлемі;
2. Пайда соммасының есебі.
П=(Ц-С)·Q
Мұнда: Ц- өнімді сату бағасы; С -
П=(10047-10033)40088000=57232000
3. Өндірістің рентабелділігінің есебі.
Мұнда:Qc-айналым құрамдарының соммасы;
4. Өтелу мерзімінің есебі:
Мұнда: к-өндіріске капитал салымының соммасы.
5. Еңбек өнімділігінің есебі:
6. Экономикалық тиімділік коэфицентінің есебі:
ІV. ЕҢБЕКТІ ҚОРҒАУ
4.1. Еңбекті қорғау
Еңбекті қорғау жұмыс кезінде адамның еңбек қабілеттілігі мен денсаулығын
Еңбекті қорғау бойынша нормативті және заңды құжат ҚР-ның конституциясы,
ҚР-ның конституциясында тоғыз бөлім бар, онда ҚР-ның барлық азаматтары
24 статьяның екінші бөлімінде іс әрекет пен мамандық таңдау,
Еңбек қорғау туралы заң 22.01.93 жылдан Қазақстан Республикасының конституциясына
10.12.99 жылы Конституцияға сәйкес Қазақстан Республикасының еңбек туралы заңы
Еңбек туралы заң екі жақтық реквизиттері, міндеттің басталу мерзімі,
Сонымен бірге еңбек туралы заң еңбек ақы мен еңбекті
Сонымен бірге еңбекті қорғауды мемлекеттік басқару Қазақстан Республикасының үкіметі
Типтік жағдайға сәйкес
Заңға сәйкес (17 статья) өмірге және денсаулықа зиянды және
Заңды құжаттарға сәйкес мұнай кен орындарында еңбек қорғауды Қазақстан
Еңбек туралы заңның 5 тарауының 45 бабында қызметкерлердің жұмыс
14 - 16 жасқа дейінгі қызметкерлер үшін - аптасына
Түнгі уақытта жұмыс істеу 48 бабына сәйкес жүкті әйелдерді
Осы заңдардың сақталуын бақылау 12 тараудың 102 бабында ҚР
Еңбек қауіпсіздігі мен еңбекті қорғау саласындағы ұлттық саясатты қалыптастыру
4.2. Техника қауіпсіздігі
Аммиак түссіз және өзіне тән мүсәтір спиртінің иісіне ұқсас
1. Аммиактың сынаппен, хлормен, йодпен, броммен, кальциймен, күміс тотығымен
2. Аммиак мыспен, алюминиймен, мырышпен және олардың қорытпаларымен өзара
3. Аммиактың қауіптілігі оның улылығымен анықталады. Ол 4 классты
Сұйық аммиак адам терісін күйдіреді, ал оның булары -
Аммиактың мүмкін шекті концентрациясы (ШМК), мг/м3:
өндірістік ғимараттың жұмыс аумағының ауасында ............. 20
елді мекеннің атмосфералық ауасында .............. 0,2
санитарлық-тұрмысқа арналған су қоймасында............ 0,2 (азот бойынша).
4. Аммиактың қаныққан күйіндегі бу қысымы мен сұйықтық тығыздығының
5. Газ күйінде аммиак жанатын түссіз газ болып есептеледі.
Аммиактың жылу бөлу қабілетінің аздығының арқасында, диффузиялық жануды өздігінен
Атмосфералық қысымда және қоршаған орта температурасында аммиактық-ауалық қоспаның жалынының
6. Сұйық аммиак қиын жанатын заттар қатарына жатады. Төгілген
Жоғарғы қысымда тұрған жабдықтардан бу-сұйықтықтардың апаттық жағдайда ағуынан пайда
Өнеркәсіптік қауіпсіздік талаптары
Осы талаптар сұйық аммиактың жер үсті қоймаларына арналған өнеркәсіптік
1) сұйық аммиакты сақтауға арналған жобаланған, қайта салынған және
2) аммиак өндіретін, оны шикізат ретінде немесе қосалқы материал
3) порт жанындағы қоймалар немесе су тасымал көліктері базасының
4) мекеме аумағының сыртында орналасқан және теміржол цистерналарынан сұйық
5) ауылшаруашылық аудандарының аумақтарында орналасқан қоймаларда;
6) аммиакты құбыр арқылы алатын ауылшаруашылық аудандарында орналасқан таратқыш
Сұйық аммиак қоймаларының әрқайсысының құрылысына, кеңейтілуіне, қайта құрылуына, уақытша
5. Қоймалар үшін, белгіленген тәртіпте:
1) технологиялық регламенттер;
2) өндірістік бақылау туралы нұсқаулықтар;
3) апаттарды жою жоспары дайындалып, бекітіледі.
Сұйық аммиакты сақтау.
Қоймалардағы сұйық аммиак мына ыдыстарда:
1) қысымы 2,0 МПа болатын резервуар-ыдыстарда (резервуар-ыдыстардағы жұмыс қысымы
2) тұтынушыларға тарату және буланған аммиакты қайтадан ыдысқа қайтару
3) буланған аммиакты бөліп алу, сығымдау, суыту және резервуар-ыдысқа
Сұйық аммиакты сақтауға арналған резервуар-ыдыстар.
Резервуар-ыдыстарға арналған жалпы талаптар:
1) сұйық аммиакты сақтауға арналған резервуар-ыдыстардың құрылғылары, төлқұжатта дайындаушы-ұйым
Техникалық куәландырылу тәртібі, көлемі және мерзімі технологиялық регламентпен анықталады;
2) қауіпті өндірістік нысандарда пайдаланылатын резервуар-ыдыстар, ғылым мен техниканың
3) резервуар-ыдысқа арналған жобалық құжаттарда мыналар көрсетіледі:
резервуар-ыдыстың дайындалуына және сынақтан өтуіне арналған талаптар.
Қызметкерлерді қорғау
1. Қойма қызметкерлері жеке қорғаныс құралдарымен (аммиактан қорғану қобдишасы
Қоймадағы апаттарды жою үшін арнайы киім, противогаздар, қолғап, аяқ
2. Шыққан аммиак қауіп төндірген жағдайда қойма қызметкерлері қауіпсіз
3. Қойма аумағы апат кезінде көзді жууға арналған су
Суы тасымалданып әкелінетін алыс жерлердегі тарату бекеттері мен қоймаларда,
4. Қойма зардап шеккендерге алғашқы көмек көрсету құралдары мен
5. Қызметкерлердің денсаулығына және өміріне қауіп төндіретін жерлерге тиісті
6. Аз мөлшерде төгілген аммиакты 10:1 қатынасындай болатын сумен
7. Жеке қорғаныс құралдарының күй-жайы қойманың жауапты тұлғасымен тексерліп
Противогаздарды мезгілімен тексеріп тұруды газдан қорғау қызметі жүргізеді.
8. Қойма жұмыскерлерін қалыпты қорғаныс және апатты – қорғаныс
Противогаздарды тексеру және жөндеу жұмыстарын газдан қорғау қызметі жүргізеді.
4.3.Қоршаған ортаны қорғау
Аммиактың ауаға таралуының мөлшерлік сипаттамаларын анықтау.
1. Аммиактың жабдықтағы агрегаттық түріне және жабдықтың апатқа ұшырау
1-ші сценарий. Газ түріндегі аммиакты сақтайтын жабдықтың толығымен апатқа
2-ші сценарий. Газ түріндегі аммиакты сақтайтын жабдықтың нығыздалуының бүлінуі.
3-ші сценарий. Сұйық аммиакты сақтайтын жабдықтың толығымен апатқа ұшырауы.
4-ші сценарий. Сұйық аммиакты сақтайтын жабдықтың нығыздалуының бүлінуі.
Апат кезінде 1-ші және 3-ші сценарий бойынша аммиак бірден
1-ші және 3-ші сценарийлер тек қана ыдыс тәрізді
2. Таңдап алынған -ш сценарийға аммиактың ауаға таралуының
, , , , ,
Қосалқы сипаттамалар , , келесі
;
;
;
мұндағы p - таңдап алынған сценарийға тиісті қаныққан
3. 1-ші сценарий бойынша аммиактың ауаға таралуының сипаттамасы келесі
,
егер жабдықтағы аммиак массасы - белгілі болса:
немесе ,
егер жабдықтағы аммиак массасы - белгісіз болса,
= = = = =
= = = = =
;
= = = = =
мұндағы - жабдықтағы газ тәрізді аммиактың тығыздығы.
;
= = = = =
4. 2-ші сценарий бойынша аммиактың ауаға таралуының сипаттамасы келесі
;
.
Егер ағын компрессорға жалғанған құбыр желісінен болса, және S
= = = = 0,0,
егер жабдықтағы аммиак массасы - белгілі болса,
,
егер жабдықтағы аммиак массасы - белгісіз болса,
;
= = = = 0,0;
,
мұндағы - жабдықтағы газ тәрізді аммиактың тығыздығы.
= = = = = 0,0;
;
= = = = = 0,0.
4. 3-ші сценарий бойынша аммиактың ауаға таралуының сипаттамасы келесі
;
,
мұндағы - газ түріндегі аммиак толтырылған жабдықтың
;
;
,
мұндағы F – төгілген аммиактың аумағының ауданы,ол қоршаудың ауданына
;
- қатты бетпен түйісу ауданы, бұл аудан өзіне жанындағы
, , , - табандағы
p - қаныққан будың қысымы:
;
- табандағы беттің жылуы әсерінен сұйық аммиактың қайнау уақыты:
;
;
;
;
;
;
;
;
;
;
.
5. 4-ші сценарий бойынша аммиактың ауаға таралуының сипаттамасы келесі
Егер ағын ыдысқа жалғанған құбыр желісінен болса, және S
,
мұндағы - Т температура-сындағы аммиактың қаныққан
- Т температурасындағы және p (Т
K - кірер жерден апат болған жерге дейінгі құбыр
Егер ағын сорғыға жалғанған құбыр желісінен болса, және S
Басқа жағдайларда шығын мына теңдеу боынша анықталады:
.
,
мұндағы
;
мұндағы – төгілген аммиактың аумағының ауданы,ол қоршаудың ауданына
;
,
- қатты бетпен түйісу ауданы, бұл аудан өзіне жанындағы
;
;
;
;
;
;
, (53)
мұндағы S -ашылған жабдықтан төгілген аммиактың ауданы:
;
мұндағы F – төгілген аммиактың аумағының ауданы,ол қоршаудың ауданына
;
;
;
t - сұйық аммиак төгіліп болғаннан кейін оның
;
;
;
;
;
;
;
6. Сұйық аммиактық ауаға шығарылу биіктігі - h, м,
ҚОРЫТЫНДЫ
Азот – адам, жануарлар және өсімдіктер ағзаларында маңызды қызмет
Азотты ауадан алу жолдарын ХХ ғасырдың басында қолға алады.
Азотты өндірудің арзан және тиімді әдістерінің бірі ретінде ауадан
Аммиак органикалық заттардың шіруі нәтижесінде түзіліп, бөлініп шығады. Ауада
Аммиакты алудың бірнеше әдісі бар, олардың ішінде маңыздысы, әрі
N2 +3H2 → 2NH3 +Q △Hº= -92,04 кДж/моль
Аммиак синтезі өндірісінде-катализатор ретінде темір осмий, уран, молибден, марганец,
Азот сутек қоспасынан аммиакты синтездеу үшін әртүрлі қысымды қолдануға
1.Төменгі қысымда (10-200 атм. Қысымаи аралығында жұмыс істейтін жүйелер.
2. Орташа қысымда (280-300 ат.қ қысымда)
3.Жоғары қысымда (450-100 аим.қ қысымда жұмыс істейтін жүйелер.
Өнеркәсіпте аммиакты синтездеу барысында тиімді болғандықтан көп жағдайда орташа
Аммиактан минералдық тыңайтқыштар, дәрі- дәрмектер, қопарылғыш заттар, азот қышқылы
ӘДЕБИЕТТЕР
1. Е.Я.Мельников., В.П.Салтанова., А.М.Наумова., Ж.С.Блинова «технология неорганических веществ и
2. А.П. Егоров, А.И.Шерешевский., И.В. Шманенков «Общая технология неорганических
3. М.Е.Позина «Расчеты по технологии неорганических веществ», Л, 1977г
4. А.Г.Амелин. «Технология серной кислоты» , М, 1986г
5. Б.Т.Васильев., Воротников А.Г. «Минеральные удобрения и серная кислота»,
6. Плановский А.Р., Романков А.Г., «Процессы и аппараты химической
7. Б.А.Копылев «Технология экстракционной фосфорной кислоты», М: Химия, 1972г
8. Н.Н.Постников «Термическая фосфорая кислота, соли и удобрения на
1
Азот сутекті қоспаны алу
Азот сутекті қоспаны тазалау
Аммиакты синтездеу
Аммиакты сұйық күйге айналдырып бөлу
Ауа
Су буы
Табииғи
газ
Метан конверторы
Көміртегі (ІІ) оксидінің конверторы
Салмалары бар мұнара
Контакт аппараты
Азот-сутекті қоспа
Синтездеу мұнарасы
Аммиак
Сепаратор
Конденсатор конденсациялы мұнара