Мазмұны
Кiрiспе...........................................................................3
Макроэкономиканың пәні және әдісі…………………………….5
1.1 Қазіргі макроэкономика ғылымының қалыптасуы мен дамуы.........5
1.2 Макроэкономиканың зерттеу пәні және негізгі макроэкономикалық проблемалар..............................................................7
1.3 Макроэкономиканың зерттеу әдісі, мақсаттары және талдау құралдары.....................................................................................................9
Макроэкономика – экономиканың негiзгi бірлiгi........................11
2.1 Макроэкономикалық теориялардың пайда болуы............................11
2.2 Макроэкономикалың модельдерi........................................................15
2.3 Макроэкономикалық көрсеткiштер..................................................17
2.4 Макроэкономикалық тепе-теңдiк және олардың байланысы........21
Қазақстан Республикасының макроэкономикалық саясаты және экономикалық өсу..................................................................23
3.1 Мемлекет және тепе-теңдiктi шешу мәселелерi............................23
3.2 Мемлекет билiгiнiң тиiмдi факторлары...........................................26
Қорытынды...............................................................................................28
Қолданылған әдебиеттер......................................................................30
Кiрiспе
“Мықты стратегияға ие болып әрi табандылық таныта отырып,
Макроэкономика ғылым ретiнде экономикалық құбылыстар мен үрдiстердi экономикалық
Макроэкономика жалпы экономиканың жедел дамуы немесе оның құлдырауы
Макроэкономика миркоэкономикамен тiкелей байланысты. Жеке өнеркәсiптiң базасын зерттеу
Курстық жұмыстың мақсаты, макроэкономикалық теориялардың пайда болуын, макроэкономикалық
I.Макроэкономиканың пәні және әдісі
1.1.Қазіргі макроэкономика ғылымының қалыптасуы мен дамуы
Экономикалық теория ғылымының бастапқыда бір ғана құрамдас бөлігі
Экономикалық теория күрделі қоғамдық және әлеуметтік, әрі гуманитарлық
Микроэкономика – жекелеген экономикалық агенттердің мінез-құлықтары мен тәртіптерін
Макроэкономика – ұлттық өндіріс көлемінің жалпы деңгейі, жұмыссыздық
Алғашқы макроэкономикалық зерттеулер меркантилизм және физиократтар мектептерінен басталады.
Соғыстан кейінгі жылдары және 60-шы жылдарға дейін макроэкономикалық
Бірақта, уақыт өте келе пайда болған жаңа теоретикалық
«Макроэкономика» терминін алғаш рет 1933 жылы норвегиялық экономист
Ал қазіргі уақытта, макроэкономика ғылымының дамуына елеулі үлесті
Сонымен, макроэкономика экономикалық теория ғылымының негізгі бөлімі ретінде
1.2.Макроэкономиканың зерттеу пәні және
негізгі макроэкономикалық проблемалар
Макроэкономика салыстырмалы түрде жас ғылым болып табылады, алайда
Макроэкономика – бұл тұрақты экономикалық өсу жағдайын, ресурстардың
Макроэкономика – бұл экономикадағы агрегатталған (іріленген, біріктірілген, жүйеленген,
Макроэкономика – әлемде болып жатқан ғаламдық экономикалық проблемаларды
Көптеген экономистер макроэкономиканың зерттеу пәнін негізгі төрт макроэкономикалық
Макроэкономиканың зерттеу пәні – негізгі макроэкономикалық проблемалар төңірегіндегі
Макроэкономиканың зерттейтін негізгі проблемалары:
Тұрақты экономикалық өсу, оның қарқыны мен динамикасы;
Экономикалық цикл, оның пайда болу себептері;
Жұмысбастылық деңгейі және жұмыссыздық мәселесі;
Бағалардың жалпы деңгейі және инфляция мәселесі;
Пайыз мөлшерлемесінің деңгейі және ақша айналымының мәселесі;
Мемлекеттік бюджет жағдайы;
Бюджет тапшылығын қаржыландыру мәселесі және мемлекеттік қарыз мәселесі;
Төлем балансының жағдайы және валюта бағамының мәселелері;
Ел ішіндегі ұлттық нарықтардың жағдайы және олардың сыртқы
Макроэкономикалық саясатты жүргізу мәселелері.
Жалпы алғанда макроэкономика курсының мазмұны осы аталған макроэкономикалық
Макроэкономиканың зерттеу объектісі – ұлттық экономиканың өсу қарқыны
Макроэкономикалық көзқарас тұрғысынан халық шаруашылығы төрт макроэкономикалық субъектіден
Үй шаруашылығы – жұмыс күші ұсынысын және игіліктерге
Фирма – өндіріс факторларына сұраныс білдіретін және игіліктердің
Мемлекет – ұлттық қауіпсіздік, ғылым, инфрақұрылым қызметтері сияқты
Сыртқы орта – шет елдердегі экономикалық субъектілердің жиынтығынан
1.3.Макроэкономиканың зерттеу әдісі, мақсаттары және талдау құралдары
Макроэкономикалық талдаудың жалпы әдістері мен принциптеріне мыналар жатады:
абстракциялау (экономикалық құбылыстар мен үрдістерді зерттеу және түсіндіру
индукция мен дедукция әдістерінің үйлесімділігі;
нормативтік және позитивтік талдаудың үйлесімділігі;
«әртүрлі тең жағдайларда» принципін қолдану;
экономикалық агенттердің ұтымды шешім қабылдаулары туралы болжамдар және
Макроэкономикалық талдаудың басты ерекшелігі – ол агрегаттау
Экономикалық агенттердің мінез – құлықтарының және тәртіптерінің аса
үй шаруашылықтары немесе тұтынушылар,
фирмалар немесе өндірушілер,
мемлекет немесе үкімет,
шетелдік сектор немесе сыртқы орта.
Рыноктарды агрегаттау мынадай негізгі төрт макроэкономикалық рынокты бөліп
игіліктер немесе тауарлар мен қызметтер рыногы (нақты рынок),
қаржы рыногы (қаржылық активтер рыногы),
экономикалық ресурстар рыногы,
валюталық рынок.
Макроэкономикалық үлгілер макроэкономикалық шамалар арасындағы өзара тәуелділіктерді түсіндіруге
Макроэкономикада күнi бүгiнге дейiн шешiмi табылмай келе жатқан
Макроэкономикалық зерттеулер тұрақты жұмыссыздықтың өзектi мәселе екенiне назар
Екiншi өзектi мәселе: жұмыссыздықты тежеу барысында қандай шараларды
Бұдан басқа да пайымдаулар жұмыссыздық өскен кезде мемлекет
Келесi ауқымды зерттеуге лайық мәселе – инфляцияны түсiндiру:
Үшiншi үлкен мәселе – өнiмнiң өсу мөлшерiн не
II.Макроэкономика – экономиканың негізгі бөлiгi.
2.1.Макроэкономикалық теорияларының пайда болуы.
Кез келген адам өз қажеттiлiктерiн әрқашанда барынша толық
Жалпы экономика ғылымы екi басты бөлiмнен тұрады: макроэкономика
Макроэкономика экономиканы бiр үлкен бүтiн құбылыс ретiнде қарастыратын
Макроэкономика ғаламдық мәселелердi де зерттейдi белгiлi бiр уақыт
Экономикалық өсу халық санының артуы және техникалық прогресс
Ресурстардың толық пайдаланылуы және экономиканың инфляциясыз өсуi мақсатында
Макротеорияны зерттеушi ұлы макроэкономистер Джон Мейнард Кейнс, Нобель
Макроэкономикалық теорияның дамуы бүгiнгi таңдағы экономикалық проблемаларға тiкелей
Макроэкономикада күнi бүгiнге дейiн шешiмi табылмай келе жатқан
Макроэкономикалық зерттеулер тұрақты жұмыссыздықтың өзектi мәселе екенiне назар
Екiншi өзектi мәселе: жұмыссыздықты тежеу барысында қандай шараларды
Бұдан басқа да пайымдаулар жұмыссыздық өскен кезде мемлекет
Келесi ауқымды зерттеуге лайық мәселе – инфляцияны түсiндiру:
Үшiншi үлкен мәселе – өнiмнiң өсу мөлшерiн не
Тағы бiр маңызды мәселе – халықаралық макроэкономиканың аумағына,
Макроэкономикада екi негiзгi бағыт бар. Ойлау мектебiнiң пайымдауынша,
1970 жылдары дамыған жаңа классикалық макроэкономика 1980 жылдары
Жаңа классикалық мектептiң негiзгi үш болжамы бар:
- Экономикалық агенттiктiң өрiсi кеңейе түседi. Ауыл шаруашылықтары
- Шешiмдер ұтымды ақпараттарды пайдалана отырып, болашақта жақсы
- Нарық тазалығы. Фермерлер мен жұмысшылар үшiн өздерiн
Қазiргi кезде оның маңызы зор. Жұмыссыз қалған әрбiр
Ұтымды күтудiң мәнi – нарық әрдайым тепе-теңдiкте деген
Бүгiнгi таңдағы макроэкономикада аталмыш топтың ықпалы жоғары. Кейнс
Кейнсшiлдердiң пiкiрiнше, кейде жеке адамдар өз пайдасы үшiн
2.2. Макроэкономикалыє модельдер.
Макроэкономика териясының негiзi ретiнде микроэкономика теориясы пайдаланылады. Микроэкономика
1-кезеңде фирмалар мен үй шаруашылықтарының шешiм қабылдауын зерттеушiлер
2-кезеңде фирмалар мен үй шаруашылықтарының жиынтық шешiмдерiн қарастыра
3-кезеңде макроэкономикалық ақпаратты талдау және жинау арқылы теорияның
Экономикалық үлгi экономикалық айнымалылардың арасында байланыстар орнатуға қажеттi
Экономикалық айнымалылар деп әртүрлi мәндерге ие бола алатын
Экономикалық үлгiлердiң қорытындылары көбiнесе болжамдар түрiнде көрсетiледi. Бұл
Макроэкономикалық үлгi – әртүрлi экономикалық құбылыстар мен үрдiс
Экзогендi айнымалылар – алғашқы ақпараттар, сырттан ендiрледi, ал
Экономикалық принциптер арқылы түсiндiрiлетiн айнымалылар эндогендi, ал түсiндiрiлмей,
Үлгiнiң көмегiмен қамтамасыз етiлетiн экономикалық мәселелердi шешудегi жан-жақтылық
Шеңберлi ағым үлгiсi, АD-AS, Кейнс кресi, IS-LM, Филипс
а) алға қойған мақсаттарға жетуге байланысты үлгi құрарда
ё) макроэкономикалық саясат үшiн қате шешiмдердi болдырмау. Үлгi
Ал өз кезегiнде үлгiнiң қарапайымдылығы оны экономикалық зерттеулерге
2.3. Макроэкономикалық көрсеткiштер.
Кез келген ғылым сияқты макроэкономика да теориялардың өзара
Экономикалық статистика – бұл объективтi ақпараттың қайнар көзi.
Макроэкономистер бұл статистиканы өздерiнiң талдауларында пайдаланады. Бұлар экономикалық
Экономикалық көрсеткiштер экономикалық саясатта, экономикалық талдау және бағалау
ЖҰӨ экономика көрсеткiштерiнiң ең нақтысы деп есептеледi. Статистикалық
1) Барлық экономикалық агенттер табысының жиынтығы. 2) Өндiрiс
ЖҰӨ – экономика жағдайын сипаттайды, себебi адамдар аз
ЖҰӨ – экономикадағы табыс пен өндiрiстегi шығын көлемiн
Мысал ретiнде мынадай экономиканы алайық:
Ауыспалы көлем 2 түрге бөлiнедi – қор және
Ваннадағы судың көлемi – бұл қор, ол әдетте
Кран арқылы келетiн су – ағын, ваннаға уақыт
Тұтынушы заты – қор, оның табысы мен шығыны
Жұмыссыздар саны – қор, ал жұмысын жоғалтушылар саны
Мемлекеттiк қарыз-қор, бюджет тапшылығы – ағын.
Көпшiлiгi ағын түсiнiгiне жатады. Мысалы, ЖҰӨ (ЖIӨ), инвестиция,
Макроэкономикада маңызды деп есептелiнетiн қор-ағын
ұғымына жататын кейбiр көрсеткiштердi қарастырамыз.
1. Инвестиция және негiзгi капитал.
Экономикадағы капитал – бұл белгiленген, анықталған уақытта жинақталған
К = К-1 + I
Мұндағы:
К – қарастырылып отырған жыл аяғындағы капитал қоры.
К-1 – қарастырылып отырған жыл алдындағы жылдың капитал
Қор өсiмi (К-К-1) инвестиция ағымына тең.
Егер инвестиция мен капитал қорының арасындағы байланысты тереңiрек
К= К-1 + I – DN
Мұндағы:
DN – кейбiр капитал қоры табиғи қартаяды немесе
I – инвестиция ағымы, жалпы инвестиция деп те
I – DN – таза инвестиция.
2. Қор және байлық.
Жоғарыда қарастырылған қор – ағын ұғымының бiр
W- W-1 = S
(W – W-1) – қор жинағының өсiмi қорға
3. Ағымдағы операция шоттары және шетел инвестициясының сальдосы.
Қор – ағын ұғымының үшiншi көрсеткiшi. Ол ағындағы
NIIP-1 + СА
4. Бюджет тапшылығы және мемлекеттiк қарыз.
Бұл көрсеткiш мемлекеттiң таза қарызының мөлшерi Dd пен
Dd – Dd-1 – DEF
Нақты өмiрде мемлекеттердiң ЖҰӨ-н есептеу күрделi мәселе. Сондай
Қор есебi: Мысалы, фирма қосымша жұмысшылар алып, өндiрiсiн
Жауап өтпей қалған нанды не iстейдi, соған байланысты.
Жалпы ереже бойынша фирма тауар қорын көбейткен сайын
Көптеген тауарлар және қызмет түрлерi ЖҰӨ-де нарықтағы бағаларымен
Ұлттық есеп жүйесiнiң үлкен бiр бөлiгiнiң көрсеткiшi –
Экономистердiң көзқарасы бойынша, тек қана өндiрiс тауарлары мен
Тұтыну (С)
Инвестициялар (I)
Мемлекеттiк сатып алу (G)
Таза экспорт (Хn)
Сонымен, ЖҰӨ-дi Y символымен јрнектеп, мына јрнектi аламыз:
Y = С+ I + G +
ЖҰӨ–бұл тұтынудың, инвестицияның, мемлекеттiк шығындардың және таза экспорт
Тұтыну – бұл үй шаруашылығында қолданылатын тауарлар мен
Қысқа мерзiмдi қолданылатын тауарлар;
Ұзақ мерзiмдi қолданылатын тауарлар;
Көрсетiлген қызмет.
Қысқа мерзiмдi қолданылатын тауарларға қысқа уақытқа ғана қызмет
Ұзақ мерзiмдi тауарларға ұзақ уақыт қызмет жасайтын, мысалы,
Көрсетiлген қызмет түрiне тұтынушыларға жасалған қызмет, мысалы, шаштараз
Инвестиция мынадай топтарға бөлiнедi:
1) Өндiрiстiк капиталды салу (немесе негiзгi өндiрiстiк фактор
2) Тұрғын үй-құрылыс инвестициясы;
3) Қор инвестициясы.
Негiзгi өндiрiстiк фактор инвестициясына фирмалардың жаңа өндiрiстiк кәсiпорындар
Тұрғын үй-құрылыс инвестициясы – бұл тұратын жаңа үйлер
Инвестиция қоры – бұл фирманың қордағы тауарларының бағасының
Мемлекеттiк шығындар – өкiмет тарапынан сатып алынатын тауарлар
Таза экспорт тауарлар мен көрсетiлген қызметтердiң экспорт және
ЖҰӨ =С + I + G
Бiрақ егерде экспорт импорттан көп болса, онда әлемдiк
2.4. Макроэкономикалық тепе-теңдiк және олардың байланысы.
Негiзгi макроэкономикалық тепе-теңдiк табыс пен шығынның теңдiгiн көрсетедi.
Y = C + I
Макроэкономикалық талдауларда басқа да тепе-теңдiктер пайдаланылады. Инвестиция мен
ЖҰӨ = Тұтыну + Инвестиция
Табыс бойынша:
ЖҰӨ = Қор жинағы +
Жалпы өнiм өндiруге кететiн шығындар мен табыс бiр-бiрiне
С + I = S +
Бұл қарапайым тепе-теңдiк мемлекет пен шет мемлекеттi енгiзгеннен
Жиынтық қор жинағы үш құрауыштан тұрады.
Sp = Sp + Sq
Жеке қор жинағы төмендегiдей бейнеленген:
Sp = (Y + TR
Мұндағы:
Y - табыс сомасы,
ТR - трансферттер;
N-мемлекеттiк қарыз бойынша пайыз мөлшерлемесi;
Т – салық және С – тұтыну.
Мемлекеттiң қор жинағы төмендегiдей бейнеленген.
Sg = (Т - ТR
Sg > 0 болса, онда бюджет артықшылығы болады,
ВD = -Sg
Sr = IM - X Sr
S = Sp + Sr = (Y +
Қорыта айтқанда:
1) ЖҰӨ-де елдiң барлық азаматтарының табысы, яғни елдiң
2) Атаулы ЖҰӨ көлемiнде тауарлар мен қызметтер құны
3) ЖҰӨ төрт шығын құраушы сома болып табылады:
4) Тұтыну бағасының индексi (ТБИ) қарапайым тұтынушы тұтынатын
III. Қазақстан Республикасының макроэкономикалық саясаты және экономикалық өсу.
3.1. Мемлекет және тепе-теңдiктi шешу мәселелерi.
Негiзiнен жеке экономикалық субъектiнiң әрекетiн зерттейтiн микроэкономикадан өзгешелiгi,
Макроэкономика экономикаға тән жалпы құбылыстарды (инфляция, экономикалық өсу,
Макроэкономикалық саясаттың мақсаты мен құралдары.
Мақсаты:
1. Өндiрiс – жоғары деңгей, өсудiң жоғары қарқыны.
2. Жұмыспен қамтылу – жұмыспен қамтудың жоғары деңгейi
3. Еркiн нарықтағы бағаның тұрақтылығы.
4. Халықаралық сауда – экспорт пен импорттың тепе-теңдiгi.
Құралдары:
1. Қазыналық саясат. Мемлекеттiк шығыстар және салық салу.
2. Табыстар және шығыстар саясаты.
3. Монетарлық саясат. Ақшалық ұсыныстарды басқару.
4. Сыртқы экономикалық саясат.
Елiмiздiң экономикалық жағдайын талдау ұлттық шоттардың жүйесiне (ҰШЖ)
Жалпы ұлттық өнiм ұлттық өндiрiстiң көлемiн өлшейтiн негiзгi
Жалпы Ішкi Өнiм (ЖIӨ) – белгiлi кезеңде елдiң
Таза Ұлттыє Өнiм (ТҰӨ) – бұл ЖҰӨ-нен амортизация
Ұлттық табыс (ҰТ) – бұл экономикада өндiрiстiң
Немесе
Жеке табыс (ЖТ) –барлық үй шаруашылықтары табыстарының сомасы
Қолдағы бар табыс (ҚБТ) – бұл барлық
Жалпы Ұлттық өнiмдi екi түрлi әдiспен: қоғамның осы
Ұлттық өндiрiстiң макроэкономикалық көрсеткiштерi нарықтық бағалар арқылы көрсетiледi.
Атаулы ЖҰӨ – тауарлар мен қызметтер өндiрiсiнiң ағымдағы
Нақты ЖҰӨ – тауарлар мен қызметтер өндiрiсiнiң тұрақты
ЖҰӨ дефляторы – ағымдағы бағалардың базистiк кезеңдегi баға
Қазақстан экономикасы үшiн 1991-2001 жылдар қайшылықты сипаттағы экономикалық
1999 жылдан мұнайға және шикiзаттың басқа түрлерiне бағалардың
"Экономиканы түпкілікті реформалауға бағыт ұстап, біз қысқа мерзімнің
ҚР Президентінің «Қазақстан экономикалық, әлеуметтік және саяси жедел
Қазақстанда макроэкономикалық тұрақтылыққа жету үшiн республиканың орта мерзiмдегi
Қазақстан Республикасының Индустриялық-инновациялық дамуының 2003-2015 жылдарға арналған стратегиясы
Қазақстан Республикасының 2015 жылға дейінгі аумақтық даму стратегиясы
Каспий теңізінің қазақстандық секторын игерудің мемлекеттік бағдарламасы
Қазақстан Республикасының экономикасын жаңғырту жөніндегі шаралар туралы
Алматы қаласының өңірлік қаржы орталығы туралы
Қазақстан Республикасының Президенті жанындағы Кәсіпкерлік кеңесін құру туралы
Қазақстан Республикасында туризмді дамытудың 2007-2011 жылдарға арналған мемлекеттік
3.2. Мемлекет билiгiнiң тиiмдi факторлары.
Экономикалық даму – әлемнiң барлық елдерiнiң алдында тұрған
Экономикалық өсу - бұл ұлттық өнiмнiң сандық
Әрбiр елдiң үкiметi экономикалық өсу қарқынын iшкi ақша
Экономикалық дамудың типтерi:
Қарқынды – ұлттық өнiмнiң техника мен технологияларды жетiлдiру
Аралас (нақты) – ұлттық өнiмнiң пайдаланылған факторлар санының
Экстенсивтi – ұлттық өнiмнiң өндiрiске қосымша факторлар тарту
Экономикалық өсудiң факторлары:
Сұраныс факторлары – жиынтық шығындардың деңгейi.
Ұсыныс факторлары – табиғи ресурстар, еңбек ресурстары, негiзгi
Үлестiру факторлары – ресурстарды тиiмдi пайдалану.
Экономикалық өсудi өлшеудiң әдiстерi – нақты ЖҰӨ-нiң артуы,
“Қазақстан-2030” стратегиясында көрсетiлгендей, республиканың гулденуiн қамтамасыз етуде ұзақ
- мемлекеттiң белсендi ролi жағдайында экономикаға араласуын шектеу;
- қатал қазыналық және монетарлық шектеулердi жүргiзу;
- шетелде қаржылық инвестициялар стратегиясын жасау;
- жеке меншiктi нығайту және заңды қорғау;
- аграрлық сектор мен әлеуметтiк саладағы жекешелендiрудi аяқтау;
- энергетикалық және басқа табиғи ресурстарды әзiрлеу;
- либерал инвестициялық саясатты дайындау;
- еңбектi көп қажетсiнетiн өндiрiстерден капиталды, технологияны, ғылымды
- өндiрiстi әртараптандыру;
болашағы мол (бәсекеге жарамды) салаларды дамыту.
Қорытынды
Қорыта айтқанда, жалпы экономика ғылымы екi басты бөлiмнен
Макроэкономика экономиканы бiр үлкен бүтiн құбылыс ретiнде қарастыратын
Макроэкономикалық талдауды үш кезеңге бөлемiз:
1-кезеңде фирмалар мен үй шаруашылықтарының шешiм қабылдауын зерттеушiлер
2-кезеңде фирмалар мен үй шаруашылықтарының жиынтық шешiмдерiн қарастыра
3-кезеңде макроэкономикалық ақпаратты талдау және жинау арқылы теорияның
Экономикалық өсудiң көрсеткiштiк өлшемдерi ЖҰӨ және ЖІӨ болып
Экономикалық көрсеткiштер экономикалық саясатта, экономикалық талдау және бағалау
ЖҰӨ экономика көрсеткiштерiнiң ең нақтысы деп есептеледi.
Экономистердiң көзқарасы бойынша, тек қана өндiрiс тауарлары мен
Тұтыну (С)
Инвестициялар (I)
Мемлекеттiк сатып алу (G)
Таза экспорт (Xn)
Пайдаланған әдебиеттер тiзiмi:
1. Назарбаев Н. Қазақстан 2030: Ел Президентiнiң Қазақстан
2. Мамыров Н. Макроэкономика. Алматы. 2003ж.
3. Крымова В. Экономикалық теория. Алматы. 2003ж.
4. Жүнiсов Б. Нарықтық экономика негiздерi. Алматы. 1994
5. Қазақстан экономикасын реттеу стратегиясы: ХХI ғасырға көзқарас.
6. Дорнбуш Р. Макроэкономика. Алматы. 1997ж.
7.Мәдешев Б. Нарық экономикаға кiрiспе.- Алматы, 1993ж.
8. Нүрпейiсов Ж. Экономикалық теория негiздерi, Ақмола.1996ж.
9. Ермаков В. Қазақстан қазiргi дүние әлемiнде, Алматы.
10.Досмағанбетов Н. С. Оқу – әдістемелік кешен. АСТАНА
11.Экономикалық саясат. Алматы. 2002ж.
12.Алшанов Р. Қазақстан және даму үрiсi. Алматы.2003ж.
13.Сәбден О. ХХI ғасырға қандай экономикамен кiремiз. Алматы.
29
ТҰӨ = ЖҰӨ -
ҰТ = ТҰӨ
ҰТ = бiр жылдағы барлық табыстардың сомасы =
ЖТ = табыстар + трансферттiк төлемдер
ҚБТ = ЖТ -