Кіріспе
Негізгі бөлім
тарау. Қазақстандағы 1916 жылғы ұлт азаттық
Көтерелістің себептері және басталуы
Халық зиялыларының көзқарасы
Қозғалыстың сипаты, қоғаушы күштері
тарау. Ұлт-азаттық қозғалыстың барысы
Көтеріліс орталықтары, олардың жетекшілері
Көтеріліс қорытындылары, жеңілу себептері
Тарихи маңызы
Қорытынды
Қолданған әдебиеттер тізімі
КІРІСПЕ
Көтеріліс – бұқара халықтың немесе әлеуметтік
Тақырыптың өзектілігі. Қазақ халқының тәуелсіздікке жету
Академик Н.м. Дружиннің бұл көтеріліске
Ал американ тарихшысы С.Кэреу былай деп
«1916жылғы көтеріліс Кеңесары кезіндегі халық рухының
Академик Кеңес Нұрпейіс: 1916 жылғы көтеріліс
Зерттеудің мақсаты мен міндеттері. Отандық тарихтың
Патшалық Ресейдiң басып алу жорықтарға дайындығы
- Қазақтардың ұлт-азаттық көтерілістеріне
- Патша өкiметiнiң
Ғылыми жаңалығы.
Қазақтардың Ресеймен сауда-экономикалық қатынасында патша өкіметінің
Ғалымдардың пікірлері арқылы, көтерілістің қазіргі кездегі
Патша өкіметінің басқаруының жаңа жарлығы қарсы
НЕГІЗГІ БӨЛІМ
Тарау. Қазақстандағы 1916 жылғы
қозғалыстың басталуы және сипаты
Көтерілістің басталуы және себептері.
Көтерілістің басты себептері әлеуметтік-экономикалық, қоғамдық-саяси және
1914 жылы басталған бірінші дүниежүзілік соғыс
Соғыс орасан көп мөлшерде шикізатты, азық-түлікті,
қымбатшылық, ашаршылық еңбекшілердің жағдайына ауыр әсер
Көтерілістің басты себептері және басталуы әлеуметтік-экономикалык
Жер жөнінен қазақтар соңғы он жылда
Көтерілістің бұрқ ете қалуына патшаның 1916
Жарлық туралы хабар жергілікті баспасөзде жарияланды
Қазақстандағы көтеріліс 1916 жылғы 25 маусымдағы
аймақтарында дерлік стихиялы наразылықтар басталып, көп
.
Оның үстіне патшалық өкімет орындары лауазымды
Патша жарлығының катаңдығы және жергілікті жерлерде
Стихиялыкқ қозғалыс бірте-бірте ұйымдасқан сипат алып,
Қазақ қоғамында патшаның жарлығы мен көтеріліске
Бұл орайда зиялылардың жоғары топтары (Ә.Бөкейханов
1916 жылғы көтеріліс ерекшеліктерінің бірі күреске
Ұлттық-демократияшыл зиялылар тарапынан тағдырдың жазғанына көнуге,
Тұрар Рысқұлов атап өткендей: «қазақтардың бұл
Сонымен бірге ұлттық қазақ зиялыларының жетекшілері
Бұл халыққа ашық аспаннан жай түскендей
Жоғарыда аталған қиянат жасаушылықтар арқасында өкімет
«1) ...Солтүстік уездер үшін адам алу
2) Бірінші кезекте 19—31 жастағылардың үштен
кішіден басталсын, өйткені бұл жастағылардың дені
..5)Алынғаңдар мүмкін болғанынша жергілікті жерлердегі мемлекет
... 9) Калалардағы мұсылман медреселерінің шәкірттері
10) Бұрынғы асығыс жасалып, дұрыс берілмеген
... 14) Ауырып қалған жұмысшылар жараланғандармен
15) Жұмысшы қазақтар қалалық және земстволық
...17) Қазақ жұмысшылары дәлелді себептер бойынша,
Патшалық өкімет орындарына табыс етілген бұл
Оның көрнекті өкілдерінің бірі Міржақып Дулатов
Осының бәрін, ал ең бастысы —
Жеке-жеке бұрқ еткен толқулар көп ұзамай
Көтерілістің сипаты мен қозғаушы күштері
1916 жылғы көтерілістің басты мақсаты ұлттық
Сонымен бірге көтерілістің ұлт-азаттық сипатта болуы
Күрделі және әртекті болған көтеріліс кең-байтақ
Көтеріліске қазақтармен катар ұйғырлар, өзбектер, қырғыздар,
Тарау. Ұлт-азаттық қозғалыстың барысы
Көтеріліс орталықтары, олардың жетекшілері.
Көтерілістің алғашқы ошағы Жетісу облысында пайда
1)шілде-стихиялық наразылық көріністері,
2) тамыз - оның карулы көтеріліске
3) қыркүйек-қазан - көтерілістің біртіндеп бәсеңдеуі
М.Тынышбаевтың айтуы бойынша, 25 маусымдағы патша
жұмысшыларды шақыру туралы телеграммалар одан да
Шақыру туралы хабарлар мен алынатындардың тізімдерін
жарлығы туралы хабар алынғаннан кейін Жаркент
салған. 6 шілдеде Ақбейіт алқабында болған
«Балалар кырылғанша, кәрілердің өлгені
Адамдар берілмесін, таудан жазыққа түспейік, өкімет
Шілде айының бас кезінде толкулар Верный
1916 жылы жасы 70-тен асып кеткен
Верный уезі Ұзынағаш болысының Үлкенсаз мекенінде
Отар аймағы көтерілістің Верный қаласынан батыстағы
17 шілдеде Жетісуда және Түркістан өлкесінде
Осындай жағдайларда Верный уезінің батысында Б.Әшекеев
Өз адамдарымен Ұшкоңыр тауындағы Ошақты сайына
Алайда тағдырдың дегені басқаша болды. 1916
Осы окиғаның қарсаңында Қаскелең станицасында ұйымдастырылған
Верный қаласы гарнизоны бастығының міндеттерін уақытша
7 қыркүйекте Верный қаласында Верный әскери
Бекболат Әшекеевтен кейін оның ең жақын
Б.Әшекеевтің баласы Әбділда Бекболатов барлық құқтары
Қыркүйекте — казан айының басында барлық
Жетісу облысының Верный уезінің ізінше онымен
Әулиеата уезіндегі толқу тамыздың бас кезінде
Тұрар Рысқұловтың айтуынша, Мерке учаскесінде (Құрғаты
1916 жылғы 6 қыркүйекте Түркістан өлкесі
Бұған мазасызданған өкімет орындары 1916 жьлғы
Әулиеата уезіндегі көтерілістің бастапқы кезеңіне Ташкент
Көтеріліс Ақмола және Семей облыстарын қамтыды.
1916 жылғы 7 шілдеден 5 қыркүйекке
Жетісу, Сырдария, Ақмола, Семей облыстарында және
Мұрағат құжаттарының дәлелдейтініндей, көтерілістің Торғай ошағы
Оңдаған мың ұйымдаспаған көтерілісшілерден Ә.Жанбосынов, А.Иманов
Сардарбек жанында әскери кеңес жұмыс істеді.А.Имановтың,
Амангелді Имановтың көзқарастары көтерілістен көп бұрын-ақ
Амангелді Имановтың ставкасына қайсыбір тәртіп дегенді
Амангелді Сарбаздары (Ә.Қастеев 1970ж.)
Көтерілістің қорытындылары.
Қазақ халқының 1916 жылғы ұлт-азаттық көтерілісі
Көтерілісті басып жаныштау үшін патша өкімет
Генерал-губернатор Куропаткин бекіткен сот үкімі бойынша
Патшаның 1916 жылғы 25 маусымдағы әділетсіз
Ресей либерал-демократиялық қозғалысының өкілдері 1916 жылғы
1916 жылғы шілденің өзінде-ақ мұсылмандар, кадетгер
Мемлекеттік Думаның мұсылмандар фракциясының мүшесі М.ГДжафаров
1916 жылғы көтеріліс қазақ халқының сан
Көтеріліс отаршылдыққа қарсы және империализмге қарсы
Тарихи маңызы.
1916 жылғы ұлт-азаттық көтеріліс Ресей империясындағы
Қазақстанда патша өкіметінің отарлау саясатының күшеюі
Орыс шовинистік топтары өздерінің сан ғасырлық
Міне, осындай жағдайларға душар етілген бүтіндей
ҚОРЫТЫНДЫ
Зерттеу барысында алынған тұжырымдар:
Патша өкіметі азаттық көтерілістер мен толқуларды
Көтеріліс жеңіліс тапқанмен, кейінгі өткен кезеңде
осы тақырыпқа тікелей қатысы бар жекелеген
көтерілісті аяусыз басып-жаншу кезінде Қытай ауып
ҚОЛДАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ:
1. «Қазақ тарихы» 2004ж. №1 87
2. С. Кэреу. Кеңес империясы. Орта
3. «Қазақ тарихы» 2004ж. №1 92
4.Қазақстан тарихы. Көне заманнан бүгінге дейін.
5.Қозыбаев М.Қ. Қаһарлы 1916жыл (Құжаттар мен