МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ........................................................................................... 3
1. Әлеуметтік саясаттың мәні мен мазмұны............ 4
Негізгі бөлім
1.1. Қазақстандағы әлеуметтік саясаттың негізгі бағыттары.............. 4
1.2. Халықты әлеуметтік қорғау механизмін реформалау.................. 20
ҚОРЫТЫНДЫ................................................................................. 27
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ..................................... 28
Кіріспе
Қазақстан Республикасының жағдайындағы экономикасының дамуы, мемлекеттің әлеуметтік-
Қазіргі мемлекеттердің барлығында дерлік, азаматтарды экономикалық қиыншылықтан
Әлеуметтік бағдарламаларды жасағанда және оларды іске асыру кезінде
Әлеуметтік теңдіктің деңгейі ең алдымен табыстар жүйесіне байланысты
1. ӘЛЕУМЕТТІК САЯСАТТЫҢ МӘНІ МЕН МАЗМҰНЫ
Қазақстандағы әлеуметтік саясаттың негізгі бағыттары
Қоғамдағы дамудың бастапқы кезеңдерінде шаруашылық прогресі көбінесе теңсіздік
XVIII-XIX ғасырларда өткен өндіріс революциясы нарықтық қатынастарды
Бұл жерде, біріншіден, қоғамдық сананың нарық деген –
Бірақ осы жағдайды көрсеткенде мына бір мәселені баса
Екіншіден, нарық механизмдерінің мәніне, нарықтық құн мен нарықтық
Сонымен, осы күнгі дамыған нарық қатынастары салыстырмалы түрдегі
Қоғамда еңбекке араласу мүмкіндіктері шектеулі азаматтарды біріге қорғау
Нарықтық экономика әр адамға, оның қабілеттілігіне қарай, өзінің
Екінші принцип, мемлекеттің әр түрлі қоғамдық топтар мүдделері
Қосымша табыстарға негізгі табыстан тыс түсетін ақшалай немесе
Нарықтық экономика дамыған сайын қосымша табыс табу мүмкіншіліктері
Біріншіден, табыс көзін көп тарапты ету негізгі табыстық
Қарастырылып отырған тұрғыдан алғанда әлеуметтік қамсыздандыру көрсеткіштерінің маңызы
Экономикалық нарықтық үлгісіне көшу кезінде әлеуметтік жіктелуі артады.
Тұтынудың «рационалды» және «минималды» деңгейлерін есептеу қабылданған. Осы
Еңбек ақы төлеуде теңгермешілікті жоюдың маңызы зор. Еліміздің
Мысалы, дәрігерлік көмекті жұрттың барлығы емес, тек
Елдің экономикалық даму деңгейі тұтынудың көлемімен дәрежесін
Кедейтілік сияқты өткір әлеуметтік проблемеларды шешу – мемлекет
Біздің елімізде қоғамдық тұтыну қорлары экономикалық категория
Қоғамдық тұтыну қорларының бір бөлігі мемлекеттік бюджет арқылы
Әлеуметтік – экономикалық саясатта қоғамдық тұтыну үш
Бірінші бағыт халыққа берілетін төлемдер. Олардың көлемі еңбекшілердің
Бұлар алдымен әлеуметтік қамсыздандыруға, ауырған кездегі төлемдерге, ақылы
Қоғамдық тұтыну қорды бөлудегі екінші бағыт – адамның
Қоғамдық тұтыну қорлардан берілетін төлемдердің үшінші бағытының ерекшелігі
Адам капиталы теориясымен қатар адам дамуы тұжыымдамасының туындауына
Базалық мұқтаждар тұжырымдамасы үкіметтерге мына мәселелерді есепке алу
«Адам дамуы» категориясын жасауға өзге әлеуметтік- экономикалық категория
Т.М. Рогачаеваның монографиясында «тұрмыс сапасы дегенде халықтық әл-ауқаты
Тұрмыс сапасы категориясының мәні шоғырландырылған түрде Я. Тәнбергеннің
Тұрмыс сапасының деңгейін өлшеу өмірдің жеке қырларын бейнелейтін
Көрсетілген жүйе статистикалық деректердің 12 блогынан турады, олар:
Бүгінгі таңда көптеген елдер прогреске жетті. Сонда да
Бір мақсаттарды орындауда кейбір мемлекеттер өзгелермен салыстырғанда үлкен
Мәселен, жалыпға бірдей бастауыш біліммен, білім саласында қыздар
Сондай-ақ көптеген дамушы елдер де аштықты жою мен
Бақылауға ырық бермейтін мақсаттың іс жүзінде орындалуы немесе
Дерек мағлұматтары жоқ елдерде іс жүзінде нашар
Мемлекеттің әлеуметтік саясаты – қоғамның әлеуметтік экономикалық өмір
Ол елдегі жалпы экономикалық жағдайымен тығыз байланысты және
Әлеуметтік саясат әр елде әр түрлі әдіспен қалыптасады.
Нарық жағдайында мемлекет қоғамының әрбір мүшесіне өз мүмкіншілігін
Енді тәуелсіз Қазақстан мемлекеті ұстанып отырған әлеуметтік саясаттың
Әлеуметтік саясатта келесі принциптер қолданылады: Орталық Үкімет пен
Әлеуметтік нормативтердің негізі ретінде білім беру, денсаулық сақтау,
Бүгінгі күндері тұрғындардың көбі әлеуметтік қорғау мен қамсыздандыруды
Соңғы жылдары Қазақстанда макроэкономикалық тұрақтылықтың элементтері қалыптасқан: жалпы
Сонымен, жұмыссыздық, халықты жұмыспен қамтамасыз ету мәселесі осы
Қазақстанның ұзақ мерзімдік, стратегиялық даму бағдарламасында жұмыссыздықпен кедейшілікті
Әрине бұл Қазақстанның ұзақ мерзімдік әлеуметтік – экономикалық
Экономикалық өсу және Қазақстандағы адам дамуындағы жұмыспен
Өнеркәсіп және ауылшаруашылық объектілерінің аумақтың әр келкі
Жұмыспен қамтылған халықтың салалық құрылымында да сондай-ақ елеулі
2000 жылдан бері жұмыссыздардың саны ұдайы азайып келеді.
Барлық жұмыс істейтін азаматтар арасындағы әйелдердің үлесі 1998-2000
Жастар жұмысқа орналасуға байланысты ең осал топ болып
1- кесте Жұмыспен қамтылғандар мен жұмыссыздар санын бөлу
(еркектерге және әйелдерге, мың адам)
саны 1997ж 1998ж 1999ж 2000ж
Экономикада жұмыспен қамтылғандар (барлығы) 6472,3 6127,6 6105,4 6201,0
Еркектер 3520,9 3321,2 3261,2 3255,5
Әйелдер 2951,4 2806,4 2844,2 2945,5
Жұмыссыздар (барлығы)
Соның ішінде:
Жылдың аяғына қарай
Жұмыспен қамту органдарында тіркелген азаматтар (барлығы) 257,2 251,9
Еркектер 86,0 95,5 101,9 99,0
Әйелдер 171,5 156,4 149,4 132,4
16-29 жастағы жастар 91,4 82,2 72,2 67,2
Қазақстан Республика жөніндегі Агенттігі деректерінің негізінде
Сонымен, бүгінгі күндері Қазақстанда халықты әлеуметтік қорғаудың және
Әлеуметтік нормативтер жалпы мемлекет, өндіріс, әртүрлі әлеуметтік топтар
1) тұрғындардың барлығына ортақ әлеуметтік – экономикалық кепілдіктер
2) қоғамның экономикалық белсенді мүшелеріне, еңбекпен қамтылғандар мен
3) қоғамның еңбекке жарамсыз мүшелерінің мүддесін қорғайтын және
Нақты алғанда – бұлар; мемлекет тарапынан кепілдік берілетін
Қазақстан үкіметінің «2001 - 2003 жылдарға арналған мемлекеттік
1-ден, әрбір жеке адам табысының 10%-ін ай сайын
2-ден, Зейнетақы қорында жиналған қаражат капитал нарығында
3-ден, Зейнетақы қорлары несие беруші институт ретінде қызмет
4-ден, Зейнетақы қорларында жиналған қаражат өндірісте капитал
Жоғарыда айтып өткендей Қазақстанда соңғы жылдары БҰҰ-ң арнайы
Бүгінгі күнде статистикалық агенттердің мәліметтері бойынша мемлекеттік және
2 кесте Білім берудің негізгі көрсеткіштері
2001 2002 2003 2004
Мектепке дейінгі мемлекеттік ұйымдардың саны 924 923 956
Онда балалар, мың адам 108,2 117,1 124,6 132,0
жасқа сәйкес балалар санының пайыздың өлшемде 7,4 9,7
Мектепке дейінгі ұйымдарға кіретін балалар орнын қамтамасыз ету
Күндізгі мемлекет жалпы білім алу мектептің саны 8091
Онда оқитын адамдар (мың ад) 3101,4 3229,1 3063,7
Кешкі мемлекеттік жалпы білім алу мектептер саны 31
Онда оқитындар, мың адам 24,3 25,5 24,6 24,5
Арнайы мамандандырылған техникалық оқу орындар саны 285 282
Онда оқитындар, мың адам 89,9 86,1 87,3 90,8
Мемлекеттік колледж саны 175 176 180
Онда оқитындар, мың ад 109,6 121,4 135,8 142,4
10 000 халық санына 73,6 81,8
Мемлекеттік колледжге қабылданған адам саны 42,1 53,4 57,1
Бітірушілер саны мың адам 45,4 33,6 35,3 33,7
Мемлекетік жоғарғы оқу орындар саны 57 58 59
Онда оқитындар мың адам 271 313,8 330,8 338,8
10 000 халық санына 181,9 211,4 223,2 227,9
жоғ. оқу орнына қабылданған адам саны
мың адам 70,9 93,0 100,4 102,7
Бітіруші түлектер
саны
мың адам 47,9 55,0 52,0 46,5
Әр адамның немесе адамдар тобының тұрмыс деңгейі ұғымы
Жеке адам, отбасы немесе халықтың әлеуметтік тобы иеленетін
Осы санаттағы 4 деңгейді бөліп атауға болады:
Молшылық – адамның жан-жақты дамуын қамтамасыз ететін тіліктерді
Қалыпты деңгей – адамның дене және ақыл-парасат күш
Кедейшілік – жұмыс күшін ұдайы толықтырудың межесі ретінде
Жоқшылық – биологиялық критерийлер бойынша ең төменгі мүмкіндікте
Халықтың тұрмыс деңгейін жан-жақты талдау үшін аталмыш
халық табыстарының көрсеткіштері;
шығындардың және материалдық игіліктер мен қызметтерді халық
жинақ ақша;
жинақталған мүлік пен халықтың тұрғын үймен қамтамасыздығы көрсеткіштері;
халық табыстарын саралаудың, кедейшілік деңгейі мен шектерінің
әлеуметтік- демографиялық сипаттамалар;
халықтың тұрмыс деңгейінің қорытындылаушы бағалары. Осы көрсеткіш топтар
Тұрмыс деңгейі көрсеткіштерінің қосалқы жүйесі негізінен мемлекеттің әлеуметтік
Халықтың тұрмыс жағдайларының сапалық сипаттамасы үшін тұрмыс сапасы
Халық табыстараның негізгі көрсеткіштерінің бірі – халықтың ақшалай
Халық табыстарын талдауда әдетте нақты табыстардың абсолютті көлемі
Сонымен, халықтың номиналды табыстары бағалардың өзгеруін есепке алу
Жеке тауарлар бағалары ара қатынасының өзгеруін көрсету үшін
Аймақтар, экономика салалары немесе әлеуметтік топтар бөлігіндегі халық
3 - кестеде тұрмыс деңгейінің баға беру мен
3 – кесте Қазақстан халқының табыстар деңгейінің негізгі
Негізгі индикатор 1998 1999 2000 2001 2002 2003
Ақшалай табыстар
(орта есеппен айына хал-ң жан бас шаққ), теңге
Бір жұмысшының орт№ айлық жалақы теңге 6841
Тағайынд зейнетақ
(айына) орт маш 3283 3554 4213 4270 4462
Орт есеп жан бас шаққ-ғы қолд.бар ақш таб,
Бір жұмыс нақты орт айл жалақысы, алд жылм
Тағай-н орт айлық зейнетақы нақты мөлш. Алдың жылм.
Халықтың тұрмыс деңгейі «статис жинағындағы деректер бойынша құрылды»
Тұрмыс деңгейінің сипатамасында сондай-ақ елдегі демографиялық хал-жағдайдың талдауы
Тұрмыс деңгейін талдау индикаторларына халықтың экономикалық белсенділік
Табыстардағы, сондай-ақ материалдардың және әлеуметтік тіліктерді тұтынудағы әлемдік
Кез келген экономикалық жүйеге ілесетін кедейшілік құбылыс ретінде
Жалпы елдің дамуы үшін, сондай-ақ әр адамның
Нарыққа көшу үрдісі бірқатар мемлекеттік кәсіпорындардың тоқтауы мен
Қазақстандықтардың тұрмыс деңгейі туралы айғақтайтын көптеген әлеуметтік-экономикалық көрсеткіштер,
Соңғы он жылдықта әлеуметтік сала – денсаулық сақтау,
Осы жылдарда халықтың жуық бөлігі орта есеппен жан
Қазақстандағы кедейшіліктің негізгі сандық көрсеткіші табыстары минимумынан төмен
Халықты әлеуметтік қорғау механизімін реформалау
Адам жөнінде қамқорлықтың өсуі, оны әлеуметтік қорғау тек
Әлеуметтік қорғау жүйесі әркелкі қоғамының барлық мүшелері үшін
Ең аз қамсыздандырылған мүшелері жөнінде қамқорлық нысандарын
Әйелдердің әлеуметтік қорғалуы туралы мәселе қозғалғанда, 1-і кезекте
Әлеуметтік қорғауда «таза күйде», «саяси», «құқықтық», «әлеуметтік» немесе
Теория мен практикада әлеуметтік қорғау көбіне тар
Біздің ұғымымызда халықтың маргиналды жіктерін әлеуметтік қорғау механизмі
Халықты әлеуметтік қорғау жүйесінде мына деңгейлерді бөлу қабылданған:
мемлекеттің және муниципиалды әкімшіліктерінің, кәсіпорындардың парапынан;
кәсіподақтар, әр түрлі үкіметтік емес ұйымдар мен еңбек
отбасылық қорғау және өзін-өзі қорғау;
Объект бойынша әлеуметтік қорғаудың мынадай нысандарын бөлуге
балалар
аз қамсыздандырылған отбасылар мен азаматтар;
әйелдер мен көп балалы аналар;
жұмыссыздар;
зейнеткерлік жастағы адамдар;
науқастар мен мүлгедектер;
денсаулық сақтау және білім сияқты әлеуметтік салаларға қолдау
Аталған деңгейлер мен нысандар өзара байланысты және
Жетім балаларды әлеуметтік қорғаудың мысалы С. Назарбаева басшылық
Дамыған батыс елдерінің тәжірибесі, әлеуметтік сақтандыру. Әлеуметтік қорғау
Бірде-бір тіпті сақтандырудың ең жітілген жүйесі де,
Әлеуметтік қорғаудың ең ортақ қағидаларына жататындар:
халықтың барлық жіктерінің тіршілік әрекетінің қолайлы
қажетті жағдайларда медициналық, әлеуметтік және кәсіптік оңалтуды жүзене
жұмыс істейтін халықты әлеуметтік және жәсіптік қауіптерден
халықтың неғұрлым саласын ұлғайту үрдісі.
Көптеген елдердің әлеуметтік сақтандыру мен өз қамсыздандырудың бойынша
Жүйесінің элементтері ең аз жалақы мәселелерді жөніндегі заңнама
Индустриялы елдердегі әлеуметтік қорғаудың ұлттық жүйелерінің құқықтық базасы
Шетелдік теория мен практика әлеуметтік игіліктер беруді
бір-бірін қайталайтын көптеген жәрдемақылардың орнына
материалдық жағдайларын мұқият тексерумен ұштастыру
әлеуметтік бағдарламаларды қамтамасыз ету бойынша негізгі қаржы ауыртпалығын
әсіресе еңбекті ынталандыратын кәсіпорындарда әлеуметтік қызмет көрсетулердің бір
Бүгінгі таңда Қазақстанда халықты әлеуметтік қорғаудың мына бағыттарын
Жұмыссыздарды әлеуметтік қорғау жүйесінде белсенді және енжар
Қазақстанда 1991-1999 жылдары халықты әлеуметтік қорғаудың енжар нысандарына
Қ.Р. «халықтың жұмыспен қамтылуы туралы» 1-і Заңына сәйкес
1999 ж 1 қаңтардан бастап ҚР «Халықтың
Қ.Р. 1999 ж. 5 сәуіріндегі «Халықты жұмыспен
Матриалдық көмек- біздің жағдайларымызда өте «бұлыңғыр»
1998 ж. біраз дамуын тапты, оларды жұмыспен
Алайда қаржылай қаражаттардың жеткіліксіздігіне байланысты бұл бағдарлама 2000
Қажетті медициналық қызметтерді алудың кепілдіктері іске асырылады.
Осы роль медициналық сақтандыру жүйесінің жұмыс істеуіндегі маңызды
Қазақстанда сақтандыру медицинасы 1995 ж бері дами бастады,
Әлемдік тәжірибеде мынаны ойғақтайды, ел неғұрлым кедейлікке
Медициналық қызметтердің үдей түскен қымбаттылығы кезінде орталықтандырылған
Қатаң қаржылық шектеулер жағдайларында халыққа әлеуметтік көмек
Әлеуметтік көмек көрсетудің атаулылық қағидатын жақтай отырып, мынаны
Әлеуметтік қорғаудың аса маңызды құрамдас бөлігі – халықты
Ерекше күнделігіне байланысты зейнетақымен қамсыздандыру проблемасын
Әлеуметтік қорғау жүйесінің бір саласы бола отырып, зейнетақымен
Ұрпақтар ынтымақтастығы қағидасына негізделетін зейнетақылық жүйенің
Осы кемлішіліктер қор жинау жүйесі кезінде елеулі шамара
Халықты әлеуметтік қорғау реформасын
Қорытынды
Қорыта келгенде, Қазақстандағы әлеуметтік саланы қаржыландыру деңгейі төмен
Адамзаттардың Конституциялық құқықта байланысты әркімнің жеке табысына
Қазақстанның ертеңі зор мүмкіндіктер табалдырығында тұр. 2030 ж
Салауатты әрі гүлденген экономика құрамайынша, біз қуатты мемлекет
2030 ж. Қазақстан ауасы таза, мөлдір сулы, жасыл
2030 ж. Қазақстан әлі де барынша кемелдене алмайды.
Қолданылған әдебиеттер тізімі
1. Ашимбаев Т.А. Государственное регулирование перехода к рыночным
2. Валовой Д. Кремлевский тупик и Назарбаев -
3. Владимирова Л.П. Прогнозирование и татрование в условиях
4. В. Клаус. Десять заповедей чешасой реформы: //
5. Казахстанская правда, 1997. 25 декабря.
6. Деловая неделя. 1997. №12,
7. Государственное регулирование экономики / Под общ. ред.
8. Государственное регулирование рыночной экономики / Под.ред. Петрова
9. Джкевич А.К. К осмыслению опыта экономического развития
10. Елемесов P., Жатканбаев Е. Государство и рынок:
11. Есиркепов Г.А. Приватизация государственной собственности в Республике
12. АльПари. 1997. №10.
13. Вопросы экономики. 1990. №5.
14. Заявление Кабинета Митстров Республики Казахстан об эконо-мической
15. Ихданов Ж.О., Сансызбаева Г.Н., СахановаАН. Пмново-финансовые механизмы
16.Казахстан 1991 — 2001 годы: Информационно-аналитичесский сборник. Агентства
17.Калиев Г. Аграрная реформа в Казахстане: история, современностъ,
18. Кошанов А.К. и др. Формирование государственного предприни-мателъства
2