ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ
«АКТИВТЕР,МІНДЕТТЕМЕЛЕР ЖӘНЕ МЕНШІКТІ КАПИТАЛ»
тақырыбы бойынша
К У Р С Т Ы Қ
ЖОСПАР
КІРІСПЕ
I ТАРАУ.
1.1.Ақшалай баламалардың есебі. Банктік овердрафт, овернайд.
1.2. Шетелдік валютамен жасалатын операциялар.
1.3. Бағамдық айырма түсінігі және оны есепте көрсету.
II ТАРАУ.
2.1.Жарғылық капиталдағы салым ақша есебі.
2.2. Қайтарылып алынған капитал есебі.
2.3. Басқарушылық есеп туралы жалпы ұғым.
ҚОРЫТЫНДЫ
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ:
КІРІСПЕ
Ақшалай қаражат қозғалысын ішкі бақылау жүйесі - активтерді
Ақшалай қаражатты оңай жасыруға, тасуға болады, оларда тиістілік
ақшалай қаражатты жеке сақтау мен жеке есептеу;
қолма-кол есеп айырысу жасалған операциялардың барлығын есептеу;
касса тек қажетті қалдықты сақтау;
кассадағы қалдықты мезгіл-мезгіл тексеріп есептеу;
ақшалай қаражатты физикалық бақылау. Түсімді бақылау;
Ақшалай шығындарды бақылау;
Есеп шоттардағы ақшалай қаражатты бақылау;
Кассалық калдықты салыстыру;
Есеп шоттардағы ақшалай қаражатты бақылау;
Кассалық қалдықты салыстыру;
Есептік (валюталық) шоттарды салыстыру;
Кассадағы ақшалай қаражатты кассада деп саналатын ақшалай қаражаттың
Кассаны түгендеу кассалық операцияларды жүргізудің шаруашылық жүргізуші субъектінің
I ТАРАУ.
1.1.Ақшалай баламалардың есебі. Банктік овердрафт, овернайд.
Ақшалай қаражатты басқару қаржы рыноктарының үлкен қиыншылықтарына байланысты
Ақшалай қаражатқа міндеттемені жедел төлеу үшін қолдануға болатын
«Ақшалай қаражат қозғалысы туралы есептер» 7 қаржылық есеп
Ақшалай баламалар - ақшалай қаражатқа ұқсас, бірақ басқаша
Қазыналық вексельдер үкіметтің айналымға шыққан кезінен бастағанда кемінде
Коммерциялық қағаздар (қысқа мерзімдік вексельдер) - қысқа мерзімдік
Депозиттік сертификаттар немесе банктік депозиттер - тез талап
Кідірістер немесе айып санкциялары ақшалай баламалардың ақшалай қаражатқа
Ақшалай қаражат ағыны - ақшалай қаражат пен олардың
Қосымша ақшалай қаражат тарту үшін кәсіпорын қарыздарға (овердрафтқа)
Овердрафт егер банк төлеген сома клиент шотындағы қалдықтан
Банктік овернайд - субъектіні бір түнге (бір күнге)
1.2. Шетелдік валютамен жасалатын операциялар.
Шетелдік валютамен жасалатын операция есебі Қазақстан Республикасы территориясында
Осы құжаттарға сай ішкі қарыз сомасын немесе төлемді
Сонымен қатар ҚР-нын «Валюталық реттеу туралы» Заңының 7
1.3. Бағамдық айырма түсінігі және оны есепте көрсету.
Валюталық бағамның ауытқуы бағамдық айырма сомасы пайда болуына
«Шетелдік валютамен жасалған операциялар есебі» №9 бухгалтерлік есеп
ҚР валютасына қатысты шетел валютасының бағамы - ол
Ол биржадағы, банкаралық нарықта сұраныс пен ұсыныстар негізінде,
Коммерциялық банктерде валютаны сатып алу-сату бағамдары, аукциондық және
Бағамдық айырмалар нарықтық бағамдардың шаруашылық операциясын жасау мен
Бағамдық айырмалар мынандай жағдайда пайда болады:
а) импорттық операцияларда ұлттық валютадағы тауардың мәмілелік құны
Мысал:
Кәсіпорын есеп құжаттарын жазған күніндегі 1 долларға 153,5
Материалдарды кіріске алғанда мынандай бухгалтерлік жазбалар жасау қажет:
I нұсқа:
Төлем 1 долл. 154,2 теңге болған доллар бағамы
671 «Төленуге тиісті шоттар» шот дебеті 431 «Ел
Теріс бағамдық айырма пайда болды (шетелдік жабдықтаушы алдындағы
844 «Бағам айырмасы бойынша шығындар» шот дебеті 671
II нұсқа:
Егер төлем күнінде доллар бағамы 1 долл. 153
671 «Төленуге тиісті шоттар» шот дебеті 431 «Ел
Бағамдық айырма оң (шетелдік жабдықтаушы алдындағы кредиторлық берешек
II ТАРАУ.
2.1.Жарғылық капиталдағы салым ақша есебі.
Қазақстан Республикасы Азаматтық кодексте шаруашылық серіктестікті қалыптастыру, құқық
Әрбір шаруашылық жүргізуші субъектіні құру үшін қурылтайшылық құжаттары
Шаруашылық серіктестік мына формалар бойьшша құрылуы мүмкін:
толық серіктестік - жарғылық капиталы оның құрылтайшысын анықтайды,
коммандиттік (сенімғе неғізделген)
жауапкершіліғі шектеулі серіктестік
қосымша жауапкершілікті серіктестік
акционерлік қоғам -
Ақционерлік қоғамның жарияланған жарғылық капиталының ең аз деңгейдегі
еншілес және тәуелді
өндірістік капитал - жарғылық капитал кооператив мүшелерінің пай
мемлекеттік кәсіпорын - шаруашылық меншік құқына немесе оперативтік
қоммерциялық емес ұйымдар - басқарушылық, элеуметтік-мэдени
Шаруашылық жүргізуші субъект! жарғылық капиталға мүліктіқ және ақыл-ой
Бақылауды қолына алған инвестор негізгі серіктестік деп танылады,
Егер басқа заңды тұлға оның дауыс беру акциясының
Салым ақшаға кез келген актив (ақшалай қаражаттар, негізгі
Мұнда мына бухгалтерлік жазбалар жүрғізіледі:
а) жарияланған жарғылық капитал сомасына 511 «Теленбеғен капитал»
501 «Қарапайым акциялар», 502 «Артықшылығы бар акциялар», 503
э) салым ақша сомасына:
101-106 «Материалдық емес активтер», 122-125 «Негізгі құралдар», 201-206,
511 «Төленбеген капитал» шот кредиті
Бухғалтерлік жазулардың құжаттық ресімделуі салынған қаражат түріне бай-ланысты.
Шаруашылық жүргізуші субъектінің жарғылық капиталы есептік кезеңнің соңына
Баска субъектідердің жарғылық капитальша өз қаражаттарын салушы жақ
қаржылық - инвестициялық капиталдан табыс, өсім алу немесе
еншілес, тәуелді, бірлесіп бақыланатын заңды тұлғаларға инвестициялар –
Жарғылық капитал мемлекеттік органдарға субъектінің қайта тіркелуіне әкеп
2.2. Қайтарылып алынған капитал есебі.
Акционерлердің жалпы жиналысыньщ шешімі бойынша Акционерлік қоғам жарғылық
Акционерлік қоғам барлық кредит берушілерғе акцияның сатып альшатыны
Заңға сәйкес сатып алынған акция саны коғам шығарған
Резервтік капиталдың есебі.
Резервтік капитал құрылтайшылық құжаттарға сәйкес акционерлік қоғамды өз
Резервтік капитал жыл сайынғы таза табыстан аудару жолымен
Жыл сайьгағы аудару мөлшері акционерлердің жалпы жиналысында белгіленеді.
Резервтік капиталды пайдалану жағдайында көрсетілген шамаға дейін оны
Резервтік капиталдың қолда бар ақшасы мен қозғалысы туралы
Резервтік капиталдың кұрылуы: 561 «Бөлінбеген табыс (жабылмаған залач)»
«Құрылтайшылық дұжаттармен белгіленген резервтік капитал» шот кредиті «Басқадай
Резервтік капитал қаражатын пайдалану:
а) құрылтайшылардың шешімі бойьшша резервтік капитал (қатысушылар) есебінен
622 «Артықшылығы бар акциялар бойьшша есеп айырысу», 621
ә) резервтік капиталдың қаражат есебінен жабылған залал сомасына:
561 «Бөлінбеген табыс (жабылмаған зиян) есептік жылдың», 562
2.3. Басқарушылық есеп туралы жалпы ұғым.
Басқарушылық есеп - субъект ақпарат жүйесінің құрамдық бөлігі.
Басқарушылық есеп - бұл идентификация, өлшеу, жинау, талдау,
Өндірістік есептің мақсаты - өнімнің (жұмыс, қызмет) өзіндік
Кәсіпорынды басқаруға қажетті барлық ақпаратты бухгалтерлер дайындайды, осыған
Басқарушылық есептің объектісі - бұл шаруашылық жүргізуші суъектінің
Басқарушылық есептің пәні - объектілерінің жиынтығы және өндірісті
Басқарушылық есептің негізгі тапсырмалары (міндеттері) - есеп, жоспарлау,
Басқарушылық есептің принциптері - субъектінің үздіксіз қызмет етуі;
ҚОРЫТЫНДЫ
Нарықтық қатынастар жағдайында Қазақстан Республикасында шаруашылық жүргізуші субъектілер
Тәжірибе көрсеткендей, күрделі өндірістік құрылымға ие субъект өзінің
Оперативті басқаруға қажетті ақпарат бухгалтерлік есептің бірден бір
Қазақстан халықаралық есеп жүйесіне көшкеннен кейін жағдай жақсы
Бұл бухгалтерлік есеп жүйесінен басқарушылык есепті элемент ретінде
Америкалық бухгалтер ассоциациясының берген анықтамасы бойынша, бухгалтерлік есеп
Есеп беруді жасау жэне оның сыртқы қөрсеткіштерін ұсыну
Бухгалтерлік есеп қаржылық ақпараттың сипаты және көлеміне байланысты.
Әр түрлі экономикалық шешімдерді қабылдау кезінде олар әр
Қаржылық ақпаратты пайдаланушылардың екі негізгі тобы бар:
іштей пайдаланушылар;
сырттай пайдаланушылар.
Өз кезегінде бұл топтар пайдаланушылардың екі категориясына бөлінеді:
субъектіні басқарушы;
субъектіден тыс болса да, оған тікелей қаржьшық мүддесі
субъект қызметіне жанама қаржылық мүддесі барлар. Тікелей қаржылық
нақты және әлуетті инвесторлар; нақты және әлуетті кредиторлар;
сатып алушылар.
Жанама қаржьшық мүддесі барлардың қатарына қіретіндер: салық органдары;
реттеуші органдар;
статистикалық органдар;
басқа топтар (аудитор, кеңес берушілер, тұтынушылар және т.б.)-Қаржылық
Басқарушылық есеп - бұл есептік процесс пен субъектіні
Басқарушылық есептің объектілеріне кәсіпорын мен оның жекелеген құрылымдық
Орындалған есеп айырысу базасында бір тапсырманы шешудің әр
Басқарушылық есеп негізінде (базасында) мыналар шешімін табады:
1) оперативтік тапсырмалар:
залалсыздық (безубыточность) нүктесін анықтау;
өнім шығарылымын жоспарлау;
өнім құрылымын анықтау;
қосымша тапсырыстардан бас тарту немесе алу (тапсырыс беру);
бәсекелестік жағдайда баға белгілеу бойынша шешім қабылдау.
2) ұзақ мерзімді стратегиялық маңызы бар келешек сипатындагы
күрделі салымдар (капиталовложения);
бизнесті қайта құрылымдау (реструктуризация);
өнімнің жаңа түрлерін игерудің мақсатқа лайықтылығы.
Қазіргі заманның экономикалық әдебиеттерінде «өндірістік» және «басқарушылық» есеп
Шаруашылық жургізудің қазіргі заман жағдайында өндірістік есепке үлкен
Өндірістік есептің негізгі бөлімдеріне жататындар:
түрлер бойынша шығын есебі - өнімді өндіру процесінде
шығын шегушілер бойынша шығын есебі - қандай да
Жоғарыда айтылғандардан мынадай қорытынды шығаруға болады: өндірістік есеп
ҚОЛДАНЫЛҒАН Әдебиеттер ТІЗІМІ:
1. Ашимбаев Т.А. Государственное регулирование перехода к рыночным
2. Валовой Д. Кремлевский тупик и Назарбаев -
3. Владимирова Л.П. Прогнозирование и татрование в условиях
4. В. Клаус. Десять заповедей чешасой реформы: //
5. Казахстанская правда, 1997. 25 декабря.
6. Деловая неделя. 1997. №12,
7. Государственное регулирование экономики / Под общ. ред.
8. Государственное регулирование рыночной экономики / Под.ред. Петрова
9. Джкевич А.К. К осмыслению опыта экономического развития
10. Елемесов P., Жатканбаев Е. Государство и рынок:
11. Есиркепов Г.А. Приватизация государственной собственности в Республике
2
24