ЖОСПАР
КІРІСПЕ
I ТАРАУ.
1.1. Басқаруды ақпаратпен қамтамасыз етуде және қаржылық есеп
1.2. Бухгалтерлік есептің қазақстандық және халықаралық стандарттары.
1.3. Бухгалтерлік есептің тұжырымдамалық негізі.
II ТАРАУ.
2.1. Бухгалтерлік құжаттар.
2.2. Дебиторлық берешекті мойындау мен өлшеу.
2.3. Вексельдер есебі.
2.4. Басқарушылық есептің әдістері және тәсілдері.
Қорытынды
Қолданылған әдебиеттер тізімі
КІРІСПЕ
Нарықтық экономика жағдайында басқаруды жетілдіруде бухгалтерлік есептің ролі
Бухгалтерлік есеп - экономиканың білім жүйесіндегі негізгі пәндердің
Қазіргі заман бухгалтерлері - бухгалтерлік есеп ауқымында алған
Осы тақырып негізінде Казақстан Республикасы бухгалтерлеріне, экономикалық жоғары
бухгалтерлік есепті ұйымдастыру жүйесін;
бухгалтерлік терминологияны;
есеп пен қаржылық есеп берудің негізі принциптерін;
бухгалтерлік есептің стандарттары мен
- қаржылық есеп беруді пайдаланушылар
шаруашылық кызметін жүзеге асыру барысында субъектілердің ҚР заңдарын
бухгалтерлік есептің экономиканы басқару жүйесіндегі ролін;
бухгалтерлік есептің бақылау-ақпараттық ролін;
Курстық жұмыста баяндалған материалдармен қатар нормативті құжаттар, алғашқы
I ТАРАУ.
1.1. Басқаруды ақпаратпен қамтамасыз етуде және қаржылық есеп
Бухгалтерлік есеп - субъектілерді пайдаланушылардың қарауына ұсынатын қаржылық
Қаржылық ақпаратты пайдаланушылардың екі негізгі топтары бар:
ішкі;
сыртқы.
Сыртқы пайдаланушылар екі категорияға бөлінеді. Олар:
субъект қызметіне тікелей қаржылық мүддесі бар;
субъект қызметіне жанама қаржылық мүддесі бар.
Тікелей қаржылық мүддесі бар пайдаланушылар категориясына мыналар кіреді:
қазіргі және болуы ықтимал инвесторлар;
қазіргі және болуы ықтимал кредиторлар;
сатып алушылар.
Жанама қаржылық мүддесі бар пайдаланушылар категориясына кіретіндер:
салық органдары;
реттеуші органдар;
статистикалық органдар;
басқа топтар (аудиторлар, кеңесшілер, тұтынушылар топтары және т.б.).
берілген инвестицияларға байланысты тәуекелді көтеруші инвесторлар. Оларға акцияны
тиесілі кредиттер мен проценттер бола ма, олар уақтылы
тиесілі сома бола ма, төлене ме деп анықтауға
сатып алушылар. Оларға субъектің үздіксіз қызметі туралы, әсіресе,
қызметкерлер. Олар субъект қызметінің тұрақтылығы мен тиімділігі туралы
- ресурстарды бөлу жайлы ақпарат алуға мүдделі мемлекеттік
- көпшілік, өйткені субъектілер жергілікті экономикаға көптеген тәсілдермен
Қаржылық есеп беруді дайындау мен ұсыну үшін ұйым
1.2. Бухгалтерлік есептің қазақстандық және халықаралық стандарттары.
Стандарттар - каржылық есеп беруді дайындау ережелері.
Бүкіл әлемдегі қаржылық есеп берулерде қолданылатын бухгалтерлік есеп
Қаржылық есеп берудің Халықаралық стандарттары комитеті (ҚЕХСК) барлық
ЕХСК-ның басты мақсаты - егер мыналар анықталып, қол
міндеттер, оларды шешу үшін қаржылық ақпарат талап етіледі;
ақпараттық жүйе құру принциптері;
осы ақпараттың сапалық сипаттамалары;
қаржылық есеп беру элементтері.
1997 жылдан бастап Қазақстан Республикасында қаржылық есеп берудің
1.3. Бухгалтерлік есептің тұжырымдамалық негізі.
Бухгалтерліқ есептің тұжырымдамалық негізі мынадай аспектілерді қарастырады:
а) қаржылық есеп берудің мақсаттары;
ә) бухгалтерлік есеп пен қаржылық есеп
б) қаржылық есеп беру элементтерін анықтау,
Қаржылық есеп берудің мақсаттары. Қаржылық есеп берудің негізгі
Алайда қаржылық есеп беруде сонымен келесі көрсетілгендерге пайдалы
кредиттерді ұсыну жөніндегі инвестициялық шешімдерді қабылдауға;
субъектінің алдағы ақшалай түсімін бағалауға (ақшалай қаражат пен
субъектінің ресурстарымен міндеттемелерін қарауындағы ресурстармен байланысты бағалауға;
басшы органдардың жұмысын бағалауға;
Экономикалық шешімдерді қабылдау үшін пайдаланушыға субъектінің ақшалай қаражатты
Бұл үшін оларға субъектінің каржылық жағдайын, іс-әрекетін және
Қаржылық жағдайға ол бақылайтын экономикалық ресурстар, оның қаржылық
Өтемділік, төлем қабілеттілігі - қаржылық міндеттемелерді осы кезеңде
Субъект қызметінің көрсеткіштері, оның тиімділігі, пайдалылығы туралы ақпарат
Ақшалай қаражаттың қозғалысы туралы ақпарат субъектінің ақшалай қаржыны
Қаржылық есептер өзара байланысты, өйткені олар шаруашылық өмірдің
Түсініктеме жазбада (пояснительная записка) пайдаланушыларға қаржылық есеп баптары
Бухгалтерлік есеп пен қаржылық есеп беру. «Бухгалтерлік есеп
субъектінің, сондай-ақ басқа мүдделі тұлғаларды шаруашылық қызмет жайлы
субъектінің шаруашыльщ іс-әрекетін жүзеге асыруда ҚР заңдарын сақтауын
Қойылған міндеттерді орындау үшін қаржылық есеп беру негізгі
Кезеңдік қаржылық есеп беру субъект жөніндегі бухгалтерлік ақпаратты
Элементтер - қаржылық есептерге кіруге тиісті баптар тобы.
Қазақстан Республикасындағы бухгалтерлік есептің стандартгарына сай мынадай принциптер
Есептеулер. Табыс алынған, ал шығындар жұмсалған с»тінде есепке
Үздіксіз қызмет. Субъект өзінің іс-қызметін белгісіз уақыт кезеңі
Қаржылық есеп берудің негізгі саналық сипаттамалары:
Түсініктілік. Қаржылық есеп беруде ұсынылған ақпарат пайдаланушыға түсінікті
Орындылық. Пайдаланушыға өткен, қазіргі және болашақ оқиғаларды бағалауға,
Ақпараттың орындылығына оның сипаты мен елеулілігі маңызды ықпал
Сенімділік. Ақпаратта елеулі қателер мен бұрмалаулар жоқ және
Шынайы көрсету. Сенімділікті қамтамасыз ету үшін қаржылық жағдай,
Мяннің формадан артықшылығы. Операциялар мен басқа оқиғаларды шынайы
Бейтараптылық. Қаржылық есеп берудегі ақпараттың сенімділігін қамтамасыз ету
Байқампаздық (осмотрительность). Активтер мен кірістер кемітілмей, ал міндеттемелер
Толықтылық. Сенімділікті қамтамасыз ету мақсатында қаржылық есептердегі ақпарат
Салыстырмалылық. Қаржылық ақпарат пайдалы және мазмұнды болуы үшін
Уақыттылық. Ақпарат ұсынуда ақталуға келмейтін тежеу болған жағдайда
Пайда мен шығын арасындагы баланс. Ақпараттан алынатын пайда
Сапалық сипаттаулар арасындагы баланс. Қаржылық есеп беруге арналып
Шүбәсіз сенімді және әділ (объективті) көрсету. Негізгі сапалық
II ТАРАУ.
2.1.Бухгалтерлік құжаттар.
Бухгалтерлік цұжат - шаруашылық операцияларын жүзеғе асыруға арналған
«Бухғалтерлік есеп пен қаржылық есеп беру туралы» Заңның
уақтылы жасау;
позицияның сенімділіғі;
дүрыс рәсімдеу.
Құжатта жазылған және операцияны сипаттайтын мэліметтер деректемелер (реквизиттер)
2.2. Дебиторлық берешекті мойындау мен өлшеу.
Дебиторлық берешек - сатып алушылардың немесе тапсырыс берушілердің
Дебиторлық берешек үш топқа бөлінеді: алынуга тиісті шоттар,
Алынуға тиісті шоттарға: ақшалай қаражатқа, тауарға, көрсеткен қызметке
Қолма-қол ақшасыз есеп айырысулар жүйесінде дебиторлық берешектің пайда
1. Орындалған жүмыстардың келісім-шарттық құнына: 301 «Алынуға тиісті
701 «Өнімді (тауарды, жұмысты, кызметгі) өткізуден түскен табыс»
2. ҚҚС сомасына:
301 «Алынуға тиісті шоттар» шот дебеті 633 «ҚҚС»
3. Шотты төлеу келісім-шартқа сәйкес 30 күннен соң:
441 «Ағымдық қорреспонденттіқ шоттардағы ұлттық валютадағы ақша» шот
Мерзімінде, төленбеген дебиторлык берешек ақталмайтын болып саналады. Ол
Қазақстан Республикасындағы барлық шаруашылық субъектілеріндегі табысты есептеу тәсілімен
Күмәнді дебиторлық берешек пен оны бағалау.
Салық кодексіне сәйкес күмәнді талаптар - Қазақстан Республикасының
Етер күмәнді дебиторлық берешек болуы ьқтимал және бағалануы
Егер күмәнді дебиторлык берешек күтілмесе, онда кірістер мен
Егер күмәнді дебиторлық берешек ықтимал (мерзімі біткен) және
821 «Жалпы және әкімшілік шығындар» шот дебеті
331 «Күмәнді борыштар бойынша резерв» шот кредиті 15000.
Күмәнді борыштар бойынша резерв қүру тәртібі «Табыс» 5
Өткізу көлеміне байланысты процент тәсілі - үмітсіз борыштардың
Мысалы. Жыл ішіндегі өткізу көлемі 1390 мың теңгені
2002 ж. үшін күмәнді борышы бойынша резерв сомасы
1390 х 2,2% = 30,58 мың теңгені құрады.
Есепті кезең еоңында мынадай жазба жазылады:
821 «Жалпы және экімшілік шығындары» тот дебет!
311 «Күмәнді борыштар бойынша резерв» шот кредиті -30,58
Төлеу мерзімі бойынша шоттарды есептеу тәсілі - берешекті
өтеу мерзімі әлі болмаған шоттар;
1 күннен 30 күнге дейінгі төлеу мерзімі бар
31 күннен 60 күнге дейінгі төлеу мерзімі бар
61 күннен 90 күнге дейінгі төлеу мерзімі бар
90 жэне одан көп күндерде төлеу мерзімі бар
Күмәнді борыштар сомасы 226,7 мың теңге құрайды.
824 «Жалпы және әкімшілік шығындары» шот дебеті
311 «Күмәнді борыштар-бойынша резерв» шот кредиті - 226,7
Субъект балансынан бұрын талап етілмеген, күмәнді деп танылған
311 «Күмәнді борыштар бойынша резерв» шот дебеті
301 «Алынуға тиісті шоттар» шот кредиті
321-323 «Еншілес, тәуелді, бірлесіп бақыланатын заңды тұлғалардың берешегі»
2.3. Вексельдер есебі.
Вексель - бір жақты шартсыз ақшалай міндеттемесі бар
Жай вексель (соло) - вексель берушінің алғашқы талабы
Аударылатын вексель (тратта) - вексель берушінің (трассанта) еш
Талап ету мерзімі бойынша немесе талап етілгеннен кейін
Коммерциялық (тауарлық) вексель - сатып алу-сату мәмілесі негізінде
Акцепт - вексельді төлеуге арналған жазбаша келісім.
Индоссамент - осы вексель бойынша басқа адамға құқықтарын
Индоссант - вексель беретін адам.
«Бұйрыққа емес» - вексель берушінің вексельге кіргізетін, вексельді
Аваль - вексельдік кепілдік, соған орай оны жасаған
Регресс - акцептелмеген немесе төленбеген вексель бойынша қайтадан
Есеп кеңсесі - Қазақстан Республикасы Ұлттық банкінің банктік
Форфейтингтік операциялар (форфеттеу) - тауарларды (жұмысты, қызметті) сатып
Вексельдер бойынша бухгалтерлік есеп «Бухгалтерлік есеп пен қаржылық
Еншілес, тәуелді, бірлесіп бақыланатын заңды тұлғалардың дебиторлық берешегі.
Егер субъект басқа субъектің 50%-тен асатын дауыс беруші
Мысалы. Негізгі серіктестік еншілес (тәуелді) серіктестікке 236000 тенге
а) негізгі серіктестікте:
2.4. Басқарушылық есептің әдістері және тәсілдері.
Басқарушылық есептің пәніне өндірістік басқару процесінің барлық кезеңіндеғі
1. Өндірістік ресурстар. Ол
негізгі құрал - еңбектің қулын елемейтін, пайдалы қолданьиу
материалдық емес активтер - ұзақ мерзімді жұмсалым объектісі,
материалдық активтер - еңбек
2. Шаруашылық процестері
дайындау процесі - алу,
өндіріс процесі -
• каржылық-өткізушілік қызмет - бүл өнімді өткізу, буып-түю,
Ұйымдастырушылық топ - субъектіні заңды тұлға ретінде, оның
Басқарушылық есеп пэніне субъектінің ақпарат жуйесіндегі басқарушылық есеп
Басқарушылық есептің негізгі әдістері:
құжаттау - алғашқы
түгендеу - объектінің нақты жағдайын, сондай-ак есептік қүндардан
бағалау, топтау жэне корытындылау, бақылау шоттарын пайдалану -
объект туралы мына белгілер бойынша ақпараттарды жинастырады жэне
өндірістің өзіндік ерекшелігі;
• басқарудың технологиялық жэне ұйьмдастьфушылық
Топтастырылған ақпарат оперативтік жэне стратегиялық шешім қабылдауға керекті
Бақылау шоты - бул есептік кезең операцияларының қорытынды
жоспарлау - субъектінің мүмкіндігін
мөлшерлеу - барлық ресурс түрлерін тиімді пайдалануды қамтамасыз
лимиттеу (шектеу) - қор мен шығын мөлшерлік жүйесіне
талдау - барлық қачған элементтермен өзара әрекеттеседі, талдау
бақылау - белгіленген тапсырманы орындауга бағытталған жоспарлау мен
Өндіріс түрлері.
Өндірудің мына түрлері бар:
1. Негізгі - шығарылуы үшін кэсіпорын құрылған өнімді,
Қосалқы - өндірістік процеске аса қажетті шыныққан жұмысшылары,
Бұған қоса кэсіпорында (негізгі жэне қосалқы өндірісте) мыналар
а) қосалқы цехтар (побочные цехи) - қалдықтарды кэдеге
э) қосалқы (подсобное) - өнімді негізгі материалдан дайындайды,
б) эксперименттік жэне тәжірибелік цехтар – тәжірибеліқ үлгілерді
3. Қосалкы өндіріс - өндірістік процеске аса кажетті
Өндіріс тұрпаттары.
Жеке (жеке-дара) - өнім жеке даналармен немесе аса
Сериялық өндіріс - біркелкі бұйымдарды эзірлеу жэне шығару
а) ірі сериялық өндіріс (өнім үзіліссіз жыл бойы
э) сериялық (мамандандьфылуы тар болады, ал өндірістік желілер
б) үш сериялы (ұсақ сериядағы өнімдерді шьггару жеке-дара
Сериялық өндірісте шығын есебінің мөлшерлік немесе қайта бөлу
3. Жаппай өндіріс - уақыт кезеңшің ұзақтығында (ұзақты
Сипаттық белгілері:
аса көп
жабдықтардың жоғары деңгейде мамандандырылуы;
өндіріс ырғақтығының жоғары болуы.
Жаппай өндіру машина жасауда қолданылады (аспаптар, жабдықтар өндіреді);
Ірі сериялы және жаппай өндірісте талдамалы есеп ауысым
Қорытынды
Субъект қызметкерлеріне кассадан шаруашылық шығындарына және іссапар бойынша
пәтер-тұрақты жалға алуды төлеу
ҚР шегіндегі іссапарда болған әрбір күн үшін тәуліктің
іссапар орнына бару мен қайтаруға іс жүзінде шыкқан
ҚР-нан тыс жерлерге іссапарда болған әрбір күн үшін
Қызметкерді іссапарға жіберу үшін субъект басшысы іссапардың орны
Есеп беру үшін берілген аванс сомасын заңдарда белгіленген
Бухгалтерия субъект басшысы бекіткен аванстық есептерді (7.2-сызбасы) тексереді
Курстық жұмысымның негізгі қағидаларының бірі бухгалтерлік есептің ақпараттық
Қолданылған әдебиеттер тізімі:
Қазақстан Республикасының 1995-жылдың 26-желтоқсанындағы «Бухгалтерлік есеп және қаржылық
Балабанов И.Т., «Основы финансового менеджмента», Москва – 1998
Дүйсенбаев К.Ш., «Кәсіпорынның қаржылық жағдайын талдау»,
Жуйриков К.К., «Финансовые риски и как они влияют
Ковалева А.М., «Финансы фирмы», Москва – 2002
Колчина Н.В., Поляк Г.Б., «Финансы предприятий», Москва –
Мейірбеков А.Қ., «Кәсіпорын экономикасы», Алматы – 2003
Романовский М.В., Сабанти Б.М., «Финансы», Москва – 2002
Стоянова Е.С., «Финансовый менеджмент», Москва – 2003
Шеремет А.Д., «Теория экономического анализа», Москва – 2003
30