Мазмұны
Кіріспе........................................................................................................................5
І. Несиенің қажеттілігі және оның мәні мен капиталы
1.1 Несиенің қажеттілігі және несие қатынастарының пайда болуы..........7
1.2 Несие капиталы және несие капиталының нарығы................................11
1.3 Несие жүйе түсінігі, ролі мен маңызы
ІІ. Несиенің қызметі мен экономикадағы ролі
2.1 Несиенің экономикадағы ролі және оны қолданудың
2.2 Несиенің қызметтері несиелік мекемелердің қызметін
қажеттілігі, мақсаты, принциптері, міндеттері және негізгі
бағыттары...........................................................................................................22
2.3 Қазақстандағы несие жүйесінің даму тарихы...........................................27
2.4 Нарықты реттеудің мәні және жолдары, несиенің формалары
түрлері..............................................................................................................30
Қорытынды............................................................................................................35
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі.................................................................37
Кіріспе
Несие акша сияқты тарихи экономикалық дәреже
Несиенің объективті қажеттілігі табиғи және ақшалы түрде жүзеге
Капитал түрлерінің ауысуы бір шаруашылық субъектілерінде ақша қаржысының
Қызмет процесінің бағыттылығы ауыспалы айналымның әр түрлі сатыларында
Өндірісті жеке шаруашылық жүргізуші субъектілері ақшаларды уақытша босатуға
І. Несиенің қажеттілігі және оның мәні мен капиталы
1.1. Несиенің қажеттілігі және несие қатынастарының пайда болуы
Шаруашылық жүргі зуші субъектілердің жеке ауыспалы айналымынан туындайтын
Құндық қатынастың ерекше формасы сияқты несиенің пайда болуы
Несиелік катынастар пайда болатын және дамитын нақты экономика-лык
Қарызға алушы несиені кедей болғаны үшін алмайды, ол
Сонымен, несиенің объективті өмір сүруінің негізгі талаптары төмендегідей
жеке тауар өндірушілердің өндірістік (негізгі және айналымдық) қорлар
несие беруші мен қарызта алушының заңды тұрғыдан дербестігі;
несиелік қатынасқа несие беруші мен қарызға алуышының мүдделік
Несие объективті қажеттіліктен туындаған және ол қоғамдық ондіріс
Оның комегімен мемлекеттің, халықтың, үйымдардың жэне кэсіпорындардың табыстары
Мысалы, дайын өнімді өткізуден түсетін түсім ақша және
Капитал айналымында және ауыспалы айналым процесінде ақшалай каражаттың
Қаражаттың босатылуы және оларға деген қосымша қажеттілік
Осылайша негізгі және айналым қорларының қозғалыс процесінде ақшалай
Қаражатқа деген қажеттілік пен оның босатылуы арасында туындаған
Жеткіліксіз шамада несиенің объективті қажеттілігі несие қатынастарын жүзеге
Несиенің мүмкіндігін шындыққа айналдыру үшін белгілі бір
Несие беруші мен қарызга алушының арасында мүдделілік бірдей
Осылайша, экономикалық негіз бен (капиталдың бірдей болмауы) пайда
1.2 Несие капиталы және несие капиталының нарығы
Несие капиталы экономикалық теорияда қайгару талабымен пайыз түрінде
Институциаиалды көзқарас тұрғысынан - бұл несие капиталының қозғалысы
Несие капиталының өзіндік ерекшелігі қарыз алушыдан қарыз алу-шыға
құнын шығарылатын гауарларға амортизация түрінде бірнешс бөліктерге бөліп
тауарларды сату және шикізаттарды, жанар-жағармайды және материалдарды сатып
жаңа жобаларды іске асыруға бағытталған белгіленген шамаға дейін
нақты бөлінуі мен пайдаланылуына дейін қайта бөлінген пайда
Жоғарыда аталған қаражаттың барлығы шаруашылық жүргізуші субъектілерге қызмет
Несие капиталының басқа аса маңызды, бірак қымбат (зәру)
Несие капиталының үшінші көзі - мемлекеттің ақшалай қорланымы.
Несие мекемелерінде шоғырландырылған бұл қаражаттардың жиынтығы банктің несие
Осындай уақытша бос ресурстардың қалыптасуы мен оның пайдаланылуының
Қаржы нарығының бірі ретіндегі несие капиталының нарығын несие
1.3 Несие жүйе түсінігі, ролі мен маңызы
құрылымы
Нарықтык экономикада несие-банк жүйесі маңызды роль атқарады. Ол
Өндіріске қатысты екінші кезекте бола тұра, несие жүйесі
1.1 Несиеден келген табыс көлемі.
Несие жүйесінің ролі мен маңызы бірқатар көрсеткіштермен сипатталады:
АҚШ несиелік қатынастардың даму дәрежесі, банктік операциялар-дың шаруашылықтың
Американдық несие жүйесінін әрекет ету ауқымы жөнінде төмендегі
Несие жүйесі өз қызметін атқарған кезде несиелік қатынасгар
Бірақ несиелік қатынастардың мазмұны ақша капитатының жинақталуымен және
Несие жүйесі елдегі ақша айналысын реттейді заңды және
ІІ Несиенің қызметі мен экономикадағы ролі
2.1 Несиенің экономикадағы ролі және оны
қолданудың шектері
Несиенің ролін несиелік қатынастардың жұмыс істеуіне әкеліп соқтыратын
Экономика дамуының сатысана қарамастан, несиенің арқасында қарьп беру
1.2 Капитал қорының өсу диаграммасы
қиыншылықтарға ұшыраған кәсіпорындарға берілетін несие оларға ұдайы өндіріс
Жаңа өндіріс ашу мен оларды кеңейту ісінде де
Қазақсганда экономиканың шикізаттық бағытынан арылып, жоғары дамыған өңдеу
Несиенің ақша айналымы саласында да алатын орны айрықша.
- біріншіден, ақша белгілерін дайындау, шығару,
- екіншіден, несие бос ақша қаржыларын сан рет
- үшіншіден, айналымның шығындары маусымдық қажеттіліктерді қосымша қаржылар
Кәсіпорындар мен халықтың қаржыларын банкілердің есеп-шотында сақтау ақша
Несиенің (ипотекалық тұтыну несиесі) арқасында тұрғын үй құры-лысы,
Әңгіме бұл жерде несие шектерінің сапасы мен саны
Несиенін экономика циклінің тиісті кезеңіне байланысты кең көлемді
2.2 Несиенің қызметтері несиелік мекемелердің қызметін қадағалаудың
міндеттері және негізгі бағыттары
Қоғамымызда және еліміздің экономикасыңда несиелік жүйенің атқаратын ролі
Несиелік жүйе ішінара қор қағидасы негізінде қызмет етеді.
Осы орайда салымшылардың мүдделерін қорғау, барлық несие жүйесінің
Банк опсрацияларының жекелеген түрлерін жүйеге асыратын ұйымдардың қызметі
Қаржылык нарық пен қаржылық ұйымдарды мемлекеттік реттеудің жәнеқадағаудың
-қаржы нарығы мен қаржы ұйымдарының қаржылық тұрақтылығын қамтамасьгз
- қаржы қызметі саласында тұтынушылардың мүдделерін қорғаудың лайықты
- қаржы-несие мекемелерінің арасындағы бәсекелестікке тең жағдай жасау.
Қаржы нарығы мен қаржы ұйымдарын мемлекепік реттеу мен
ресурстар мен реттеу тетіктерін тиімді пайдалану;
қаржы ұйымдары мен қаржылық бақылау қызметінің ашықтығы;
тәуекелдерді ескеруге негізделген қаржылық операцияларды басқаруды ынталандыру;
жаңа қаржы тетіктері мен қызметтерін дамытуды қолдау,
Қаржы нарығын және қаржы ұйымдарын мемлекеттік реттеу мен
- қаржы ұйымдары қызметінің стандарттарын қалыгпастыру. қаржы ұйымдарын
- қаржы нарығы мен қаржы ұйымдарының мониторингі;
- қаржылық нарығының тәускелге неғұрлым бейім салаларында қадағалау
Қаржы-несие мекемелерінін қызметін реттеу арқылы несие жүйесінің қадыптасуы
Қадағалау мен мемлекеттік реттеудің негізгі бағыттары мынадай:
Орталық банктің несие-қаржы мекемелеріне қатысты саясаты;
мемлекеттің барлық деңгейіндегі сынық саясаты;
несиелік мекемелердің қызметіне мемлекеттің қатысы;
несие жүйесіндегі әртүрлі мекемелердін қызметін заңнамалық реттеу.
Несиелік мекемелердің қызметтері өзара байланысты болғандық-тан одарды
Көптеген өнеркәсібі дамыған елдерде орталық банктердің саясаты ең
Есеп саясаты. Ол коммерңиялық вексельдерді (көнілхаттарды) есептеу мен
Міндетті резервтер формасының өзгеруі. Міндетті резерв нормасын белгілеу
Аіііык рыноктағы операциялар. Мемлекеттін бағалы қағаздарына қатысты. Орталық
Мемлекеттің тікелей ықпалы. Несиелік мекемелердін қызметі лицензиялар беру,
Бұрын айтқанымыздай несие жүйесін мемлекеттік реттеудің негізгі бағыттарына
мемлекеттің салық саясаты, ол несиелік мекемелерде пайданыц салық
несиелік мекемелердің қызметіне мемлекеттің қатысуы жекеменшік және аралас
Сөйтіп, несиелік жүйені мемлекеттік реттеу өзінің қалыптасуында қым-қуыт
2.3 Қазақстандағы несие жүйесінің даму тарихы
Бүгінгі таңдағы несие жүйесі соңғы жылдары біршама өзгеріске
Ірі әмбебап банк өз клиенттері үшін депозитгік шоттарды
Несиелік мекемелердің әмбебаптануы екі бағыт бойынша көрінеді. Біріншісі
Екіншісі - банктік нарықтарда банктік емес мекемелердің (сақтандыру,
Қазақстан Республикасының жетекші халықаралық қаржылық ұйымдарға мүше болуы,
Несиенің түрлері бұл белгілі бір түрдегі экономикалык қатынас
Түрдің формадан айырмашылығы - диалектика категориясы болып табылмайды,
Осыған байланысты несие түрлері төмендегідей жіктеледі:
1.мерзімдері бойынша:
а) қысқа мерзімді (1 жылға дейін)"
ә) орта мерзімді (1 жылдан 3-5 жылға дейін),
б) ұзақ мерзімді (3-5 жылдан жоғары);
2.несиелеу объектілері бойынша:
а) негізгі қорларға берілетін несие
ә) айналым қорларына берілетіннесие;
3.несиелеу әдістері бойынша:
а) қалдық бойынша несиелеу;
ә) айналым бойынша несиелеу.
Айналым бойынша сауда және жабдықтаушы-өткізуші ұйымдар несиеленеді, ал
Соңғы жылдары банктер мен басқа арнайы қаржы-несие мекемелері
2.4 Нарықты реттеудің мәні және жолдары, несиенің
Несие экономикалық категория ретінде формаларға ие. Форма әруақытта
Коммерииялык несие - бұл жеткізушінің сатып алушыға ұсынған
Банктік несие - бұл банктердің арнайы несие-қаржылық мекеме-лерінің
Банктік несие сферасы коммерциялық несие сферасына қарағанда несиені
Тұгыну несиесі - бұл тұрғындарға тұтыну тауарларын сатып
Мемлекетгік несие - азаматтарға және заңды тұлғаларға қатысты
Халыкаралық несие - валюталық және тауарлық ресурстарды қай-тарылымдылық
Түрдің формадан айырмашылығы - диалектика категориясы болып табылмайды,
Осыған байланысты несие түрлері төмендегідей жіктеледі:
1.мерзімдері бойынша: а) қысқа мерзімді (1 жылға дейін)"
Қорытынды
Қорыта айтқанда, несие екі формада болады: тауарлық және
Несиелік қатынастардың несие формаларының және несиелік мекемелердің жиынтығы
Тар мағынадағы несие жүйесі - бұл несие-қаржы қатынастарын
Басқаша айтқанда несие жүйесі банктік және басқа несиелік
Несие жүйесі несиелік операциялардың көлемінің функционалдық мамандануымен және
Қазіргі кездегі несие жүйесі бұрынғы жүйеден төмендегі белгілер
- банктік капиталдың және банктік монополиялардың шоғырлануы және
- несиелік мекемелердің әр алуан түрлері арасындагы бәсекенің
- банктік капиталдың өнеркәсіптік капиталмен байланысуы және қаржылық
- несиелік, соның ішінде монополистік мекемелер қызметінің ғаламдануы
Экономиканың тарихи-экономикалық дамуының әрбір сатысына несиелік істі ұйымдастырудың
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
1. Артыкова Б., Назыкеева Б. «Саяси экономия» жоғарғы
2. Әубәкіров, Я.Ә., Абдуллаев А.А. «Саяси
3.Әубәкіров «Экономика теория негіздері» Алматы, 1999.
4.Әубәкіров Я.Ә., Байжұмаев Б.б., Жақыпова Ф.Н., Т.П.
«Экономикалық теория» Алматы, 1999.
5.Дүйсенбаев К. Ш., Э.Т. Төлегенов., Ж.Г. Жұмағалиева
6. «Заң»Республикалық құқықтық, ғылыми практикалық журнал А-2000
7. История экономических учений Москва, 1994.
8. Қазақстан Республиксының еңбек туралы заңы. Алматы 2000.
9. Мельников В.Д., Ілиясов К. «Қаржы» Алматы, 1994.
10. Мейірбеков А.Қ., Әлімбетов Қ.Ә. Кәсіпорын экономикасы.
11. Назарбаев Н.Ә. Қазақстанның егеменді мемлекет ретінде қалыптасуы
мен дамуының стратегиясы. Алматы, 1992.
12. Реуэль А.Л. «Экономических учений» Москва 1972.
13. Сейітқасымов Ғ.С. «Ақша, несие, банктер» Алматы,
14. Сәбден О., Тоқсанова А. Шағын кәсіпкерлікті басқару.А-2002.
15.Үмбеталиев А., Ғ. Керімбек «Кәсіпорын экономикасы
және кәсіпкерлік» Алматы, 2002.
16. Ілиясов Қ.Қ., Құлпабаева С. Қаржы. Алматы, Алматы
17. Ядгаров Я.С. «История экономических учений»
29