МАЗМҰНЫ:
Кіріспе
Кәсіпорынның нарықтық қатынас жағдайындағы жүйесі
1.1 Кәсіпорынның нарықтық қатынас жағдайындағы мақсаттары мен
1.2 Кәсіпорынның тиімді менеджмент жүйесін қалыптастыру
2. Кәсіпорынның стратегияны құру мен оны талдау
2.1 Жаңа бизнес стратегиясын қалайтын іргетастар
2.2 Кәсіпорынның стратегиясында қазіргі нарықтық жағдайлардағы
3. Стратегияны құру барысындағы туындайтын мәселелер мен оларды
Қорытынды
Кіріспе:
««Өзінің мәні жағынан стратегия дегеніміз ұйым өз қызметі
Стратегия – бұл күрделі ұйымның теңесуі мен жалпы
И.Ансофф
«... стратегияның мәні ұстаным қалыптастыру мен жекелеген қызмет
Майкл Э.Портер
Нарықтық экономика жағдайында тәуекел – бұл кәсіпкерліктің маңызды
Тәуекелсіз кәсіпкерлік болмайды. Ең көп табысты жоғары тәуекелді
Өз нарықтық қызметте қате жіберуден қорықпау өте маңызды,
Нарықтық экономика жағдайында өндірушілер, сатушылар және сатып алушылар
Стратегия – бұл алға қойған мақсаттарға қол жеткізу
1.1 Кәсіпорынның нарықтық қатынас жағдайындағы мақсаттары мен менеджмент
Кәсіпорынның стратегиялық бағдарлары мен мақсаттарына қол жеткізуге бағытталған,
Батыс аймақта көлік қызметтерін көрсетудің бәсеке нарығында көшбасшылық
Фирманың даму баламасын алғашқы стратегиялық таңдау келесі басым
1) Фирма қызметкеріне қатысты Антропоцентристік үлгіні қолдану.
Әлемдік практика көрсеткендей басқарудың антропоцентристік (гректің anthropos –
Жалпы антропоцентристік үлгі адамның мәнін қоршаған ортамен белсенді
Антропоцентристік үлгіде адам «барлық заттардың өлшемі», қоғамның басты
Мұндай ортада әрбір қызметкер өзін фирма басшылығы арқылы
2) Корпоративтік әлеуметтік тұжырымдама негізінде бизнес-практиканы қолдану.
Коммерциялық компаниялардың корпоративтік әлеуметтік жауапкершілік (КӘЖ) тұжырымдамасына айрықша
Бүгінгі таңда Қазақстан дүниежүзілік қауымдастыққа белсене араласуда және
Негізінен корпоративтік әлеуметтік жауапкершілік қоғамның бизнестен этикалық, коммерциялық
Кәсіпорында инсталляциялауға ұйғарылған корпоративтік әлеуметтік жауапкершілік жүйесі түптеп
Корпоративтік әлеуметтік жауапкершілік шеңберінде арнайы ережелерге сәйкес диалог
Корпоративтік әлеуметтік жауапкершілік жүйесін енгізу, сонымен қатар, зияткерлік
Корпоративтік әлеуметтік жауапкершілік қағидаларын ұстану – бизнес-ортаны жақсартудың
Аталмыш қызметтің негізгі аспектілерінің бірі болып аймақтық нарықта
Фирманың корпоративтік әлеуметтік жауапкершілік саласындағы қызметін келесі негізгі
- персоналды дамыту;
- өнеркәсіптік қауіпсіздік және еңбек қорғау;
- экология мен ресурс қорғау сұрақтары;
- сыртқы әлеуметтік қызмет.
Сонымен қатар, Корпоративтік әлеуметтік жауапкершілік тұжырымдамасын қолданудың нәтижелерін
Баяндалған екі басым көріністерге негізделе отырып кәсіпорынның орта
«Әлемдік қауымдастыққа кіріктірілген гүлденген мемлекеттің гүлденген компаниясының филиалының
1.2 Кәсіпорынның тиімді менеджмент жүйесін қалыптастыру
1) Кәсіпорынның тиімді менеджмент жүйесін қалыптастыру, кез-келген деңгейдегі
2) Ұйғарылған ішкі әлеуметтік бағытталған корпоративтік саясатты және
3) 2007-2010 жылдарға арналған негізгі даму бағыттарына сәйкес
4) Кәсіпорынның маркетингке бағытталған жұмыс сұлбасын қалыптастыру жолымен
5) Табысты көбейту және шығынды оңтайландыру жолымен кәсіпорын
6) Өзгерістерге жылдам әрекет ету, инновацияларды қабылдай алу
7) Тұтынушылар, серіктестер мен қызметкерлер арасында жағымды корпоративтік
Шешімдер қабылдауға арналған ережелер (міндеттерді шешудің жалпы қолайлы
Фирма қызметінің кез-келген деңгейінде шешімдер қабылдау келесі ұйғарылған
1) адамдарға деген қамқорлық (ұйымдағы ішкі климат, ынталандыру
деңгейі, қолайлы және экологиялық еңбек жағдайлары және т.б.).
2) ресурстардың шектеулілігіне байланысты міндеттерді шешудің дифференциалды жолын
3) барлық деңгейде құрылымдық бөлімшелер/қызметтер арасындағы қарым-қатынасты формальдандыру
4) процесстердің клиентке бағытталуы қағидасын қолдану («сыртқы» және
5) кәсіпорын қызметіндегі барлық бизнес-процесстердің тиімді құжатталуын қамтамасыз
6) фирма қызметін бағалау барысында жүйелік процесс ретінде
7) жұмысқа шығармашылық тұрғыдан қарауды жүзеге асыру, кәсіпорын
- корпоративтік әлеуметтік жауапкершілік (КӘЖ) қағидаларын сақтайтын озық,
- кез-келген нарықтық өзгерістер жағдайында фирманың даму стратегиясының
- фирма клиенттерінің көлік қызметтеріне деген сұраныстарын барынша
- жоғары технологиялы және тиімді инфрақұрылымын қалыптастыру мен
Стратегияны практикалық жүзеге асырудың бірізділігі:
Фирманың практикалық қызметінің ағымдық жағдайы мен болашағына құжатты
қазіргі таңдағы Стратегияны жүзеге асыру деңгейінің сандық сипаттамасын
сонымен бір мезгілде, мақсаттарға қол жеткізу жолдарын сегментациялау
Сыртқы және ішкі орталардың динамикалылығын ескере отырып Стратегияның
2.2 Жаңа бизнес стратегиясын қалайтын іргетастар
Көп жағдайларда бизнес-кәсіпорынның стратегиялық жоспарын құратын адамдар стратегияның
Бизнес-кәсіпорынның стратегиялық жоспарын құратын басшылар көп жағдайда стратегияның
Компания стратеги ядан басталып , сонымен аяқталады .
Майкл Портер – Harvard Business School Іскерлік әкімшілігі
Майкл Портер ұсынған стратегияны қалайтын 10 кірпіш
1. Бірінші болуға ұмтылмай, бірегей болуға ұмтылу керек
Стратегтер жіберетін қателердің ішіндегі ең бастысы және ең
Мақсатыңыз өз өнеркәсібіңіздегінөмірі 1 немесе 2, тіпті ең
2. Сіздің негізгі мақсатыңыз – тиімді инвестициялар
Компанияның басты мақсаты – инвестициялық қаржы пайдалылығының жоғары
3. Өнеркәсіп – стратегиялық анализдің негізі
Компанияның экономикалық тиімділігі екі нәрседен: өнеркәсіп құрылымы (бәсекелестіктің
Мысалы, Pharmacia&Upjohn фармацевтикалық компанияның ROIC-і 1985-2002 жж. мерзімінде
4. Ортақ шешімге келуден бас тартпаңыз
Стратегияның ең маңызды бөлігі ол екі стратегиялық позиция
5. Стратегияның әрбір буыны табысты болуы керек
Компанияның бәсекелестік артықшылығы құндылық құру тізбегінің тек бір
Нарықты дем арасында жаулап алған Zara Компаниясын сәтті
6. Стратегия тұрақты болу керек
Стратегияның тиянақтылығы компанияның негізгі құнды ұсынысы тұрақтылығының кепілі
Стратегия – бұл : Бірегей мағыналы ұсыныс, бәсекелес
2.2 Кәсіпорынның стратегиясында қазіргі нарықтық жағдайлардағы тәуекелдерін талдау.
Кәсіпорынның бұдан бұрынғы қызметі мен ағымдағы жағдайына қаржылық
Қаржылық бөлімде кәсіпорынның өткен жылдардағы негізгі қаржылық есебін
Шығынсыздықты талдау негізгі өнімдерді шығару мен өткізудің өзіндік
Институционалдық талдау инвестициялық жобаның ұйымдастырушылық, құқықтық, саяси және
Ішкі факторларды бағалау әдетте келесі нұсқау бойынша жүреді.
Өндірістік менеджмент мүмкіндігін талдау. Менеджменттің нашар болуы кез
Еңбек ресурстарын талдау. Жобаны іске асыру үшін тартылатын
Ұйымдастырушылық құрылымын талдау. Инвестициялық жобаның осы бөлімі неғұрлым
Сыртқы факторларды талдағанда негізгі басымдылықтар келесі аспектімен шарттасылған.
Мемлекеттік саясат, мұнда нақтырақ талдау үшін келесі позициялар
шетелдік инвесторлар үшін құралдарды салу және тауарларды экспорттау
қаржылық және банктік реттеудің негізгі ережелері;
бұл позициялар батыстық стратегиялық инвесторлардың тартылуын керек ететін
Мемлекеттің мақұлдауы. Берілген факторды мемлекеттің экономикалық масштабтарының маңызды
Тәуекелді талдаудың мәні мынада. Жіберілген сапасына тәуелсіз болашақтың
Жобаны іске асыру процесінде келесі элементтер өзгеріске ұшырауға
Кейде тәуекелді талдау процесінде төмендегі нұсқау бойынша жүргізілуі
Инвестициялық жобаның неғұрлым белгісіз параметрлерін таңдайды.
Әр параметрдің шектік мәні үшін жоба тиімділігіне талдау
Инвестициялық жобада үш сценарий ұсынылады:
базалық;
белсендігі неғұрлым төмен; белсендігі неғұрлым жоғары (міндетті түрде
Қазіргі уақытта бұл тақырыптың өзектілігіне ешкім күмәнданбайды, себебі
Бизнеске деген қызығушылық өсіп келеді. Біздің көзімізше қоғамның
Нарықтықтық экономикаға өту үшін өндіріс құрылымын түбегейлі түрде
Қазіргі уақытта кәсіпкерліктің өндірістің, нарықтыңтің дамуына, яғни бүкіл
Рим құқығында «кәсіпкерлік» ұғымы коммерциялық іс-әрекет, іс ретінде
Қазақстан экономикасының дамуындағы басым міндеттердің бірі ғылыми және
Қазақстанның технологиялық дамуының қазіргі деңгейі, көп жағдайда осының
Қазақстандық ғалымдар қазіргі күнде еліміздің технологиялық дамуының екі
Қазақстандағы кәсіпорындарды модернизациялау стратегиясы технологиялық дамудың әлемдік үрдістерін
Осы ретте, технологиялық даму теориясы саласында ұсынылып отырған
Технологиялық дамудың заңдылықтары туралы ой түйе отырып, оның
Енді тәуелді кірудің жолдарын қарастырайық. Реципиент бірінші сатыда
Стратегиялық жоспарлаудың өзіндік белгілері.
1. Стратегияны көпшілік жағдайда жоғарғы басшылар тұжырымдайды, және
Ұйым міндеті
Ұйым мақсаты
Сыртқы ортаны бағалау және талдау
Күшті және әлсіз жақтарды басқарушының тексертуі
Стратегияны бағалау
Стратегияны жүзеге асыру
Стратегияны таңдау
Стратегиялық баламаны таңдау
Жапон менеджерлері 70-жылдың орта тұсында өздеріне мынадай сұрақтар
Қойылған сұрақтардың жауаптарын мынадай негізгі қағидалардан аңғаруға болады:
1.Тиянақты шешім стратегиясы. Америка мен Жапонияның таңдаулы фирмалары
2. Тәуекел стратегиясы. «Біз ең таңдаулы адамдарды таңдап
3. Менеджмент идеясының стратегиясы. Әрбір бизнесте ең бағалысы
Инновациялық фирманың жоғарғы басшысы қонымды идеяны үнемі
4. Стратегия әсерлілігі фирмаға тамаша жұмыс қабілетін сақтауға
5. Машықтанған мамандарды таңдау стратегиясы – қарапайым адамдарға
Менеджмент тиімділігінің және машықтанған мамандар стратегиясы тиімділігінің басты
6. Жеңілдету стратегиясы – барлық жағдайды мүмкіндігінше қарапайым
7. Сапа стратагиясы. 50 жылдары проффессор Деминг американдық
8. Адалдық және берілгендік стратегиясы – жекелеген қызметкерлердің
9. Ынтымақтасу стратегиясы – барлық қызметшілердің шешім
Жапонияда еңбек өнімділігін арттыру үшін,
«Жоспарлау» ұғымына мақсатты айқындау
Жоспарлау процессінің өзі төрт
жалпы мақсатты ойластыру;
белгіленген біршама уақыт кезеңіне (2, 5,
оған жетудің жолдары мен амалдарын
жоспарлы көрметкіштерді нақты көрсеткіштермен
Ірі бағдарламаны шешкен кезде, кезеңдері мен
бар мүмкіндікті бағалау;
басты міндет немесе мақсат;
жоспарлы ұсыныстар;
баламалар (альтернативтер);
баламаларды қойылған мақсаттармен салыстыру;
баламаларды таңдау;
қосалқы жоспарлауды тұжырымдау;
жоспарды цифр түрінде көрсету.
Жоспарлау әрқашанда бұрынғы деректерге сүйенеді,
Егер кәсіпорынның дамуы нақты елдегі
3. Стратегияны құру барысындағы туындайтын мәселелер мен оларды
Стратегиялық жоспарлаудың өзіндік белгілері.
1. Стратегияны көпшілік жағдайда жоғарғы басшылар тұжырымдайды, және
2. Стратегиялық жоспар жеке бір ұйымға ғана емес,
3. Стратегиялық жоспар көлемді зерттеулермен және нақты деректкрмен
4. Стратегиялық жоспар фирманың айқындылығын, дербестілігін білдіреді,
5. Стртегиялық жоспарды жасағада, ұзақ уақыт бойы тұтастығын
1-схема. Стратегиялық жоспарлау моделі
Схемада ең елеулі басқару функциялары келтірілген сол арқылы
Жапон менеджерлері 70-жылдың орта тұсында өздеріне мынадай сұрақтар
Қойылған сұрақтардың жауаптарын мынадай негізгі қағидалардан аңғаруға болады:
1.Тиянақты шешім стратегиясы. Америка мен Жапонияның таңдаулы фирмалары
2. Тәуекел стратегиясы. «Біз ең таңдаулы адамдарды таңдап
3. Менеджмент идеясының стратегиясы. Әрбір бизнесте ең бағалысы
Инновациялық фирманың жоғарғы басшысы қонымды идеяны үнемі
4. Стратегия әсерлілігі фирмаға тамаша жұмыс қабілетін сақтауға
5. Машықтанған мамандарды таңдау стратегиясы – қарапайым адамдарға
Менеджмент тиімділігінің және машықтанған мамандар стратегиясы тиімділігінің басты
6. Жеңілдету стратегиясы – барлық жағдайды мүмкіндігінше қарапайым
7. Сапа стратагиясы. 50 жылдары проффессор Деминг американдық
8. Адалдық және берілгендік стратегиясы – жекелеген қызметкерлердің
9. Ынтымақтасу стратегиясы – барлық қызметшілердің шешім
Жапонияда еңбек өнімділігін арттыру үшін,
3. Тактикалық жоспарлау
Барлық басқару функциясының ішінде жоспарлау
«Жоспарлау» ұғымына мақсатты айқындау
Жоспарлау процессінің өзі төрт
жалпы мақсатты ойластыру;
белгіленген біршама уақыт кезеңіне (2, 5,
оған жетудің жолдары мен амалдарын
жоспарлы көрметкіштерді нақты көрсеткіштермен
Ірі бағдарламаны шешкен кезде, кезеңдері мен
бар мүмкіндікті бағалау;
басты міндет немесе мақсат;
жоспарлы ұсыныстар;
баламалар (альтернативтер);
баламаларды қойылған мақсаттармен салыстыру;
баламаларды таңдау;
қосалқы жоспарлауды тұжырымдау;
жоспарды цифр түрінде көрсету.
Жоспарлау әрқашанда бұрынғы деректерге сүйенеді,
Кәсіпорын әрқашанда жалпы рыноктың
Егер кәсіпорынның дамуы нақты елдегі
Тағы бір атап көрсететін
Демек, кәсіпорындағы кез келген жоспарлау
Осыған орай, жоспар жасаған кезде
Демек, кәсіпорынның жоспарлы жүйесі, кәсіпорынның
Қойылған мақсатқа жетуді көздеу
Жоспардың екінші сатысы – кәсіпорын учаскелері
Батыста соңғы жылдары әдетте
Барлық жоспардың табыс және шығын
Батыс кәсіпорындары қызметінің осал тұстары,
Кез-келген қаржы жоспарының ақтық бағасы
Маркетинг пен өткізу саласында жоспарлаудың
қысқа мерзімдік: өнімнің әр түрін
орташа мерзімдік: өнім категориясы бойынша өткізудің
ұзақ мерзімдік: өнім категориясы бойынша
Болжалдаған кезе, тек қысқа мерзімді ғана
Рынок сыйымдылығы, өткізу көлемі мен
- рынок пен өткізу болжамы
- бюджет дегеніміз, табыстардың, шығындардың және
- рынок сыйымдылығы мен өткізу
Жоспар жасаудың алғашқы қадамы бастапқы
1-схема. Кәсіпорындарда жоспарлаудың құрылымдық схемасы
Өткен жылдардағы айналымды талдау әдетте
сату айналымы (саны);
сату құны (айналымы);
сату бағасы (өз өнімдері, бәсеке өнімдері);
өз өнімдерінің өткізу болжамы;
өткен жылдары орын алған жоспарлы
Әр ай сайынғы көрсеткіштерді осылайша
тауарлар және тауар топтары;
сауда есебі, және өкілдіктер (сатушылар) есебі;
сатып алушылар тобы;
тапсырыс (заказ) саны мен жиілігі;
сату жиілігі.
Тауарларды тобы бойынша айыру өте
Сауда аудандары және аудан
Барлық 5 пункт бойынша өткізудің
Рынок туралы деректерді алу өте
Батыс кәсіпорындарында мынадай көрсеткіштер талданады:
аудандарға және жас топтарына
әр жан басына есептегенде тауар
халық (сатып алушылар) табысының динамикасы. Мұндай
сатып алу қабілетінің динамикасы;
рыноктағы барлық салыстырмалы тауарларға
бәсекелестердің өндірстік қуатының немесе
1-3 пунктер бойынша қандай мәліметтердің
4-6 пунткегі деректерді талдау,
- өскелең сұранысқа ие тауарлар;
- бейтарап тауарлар;
- сұранысы кеміген тауарлар;
Рынок бойынша деректерді тұтастай
Жарнаманы жоспарлау товарды өткізу
Дегенмен, жарнама бюджетін анықтауда мынандай
1.айналым процессін анықтау;
2. бәсекелестер жұмсаған қаржыны анықтау;
3. өзінде жұмсалған жарнама қаржыларын
Әдетте бірінші және үшінші тәсілдермен
Жарнама шараларының жоспарына жататыны:
күнделікті жарнама шараларын өткізу
жарнама құралдары бойынша;
жекелеген шараларды өткізу уақыты
көрмелер мен экспозициларға қатысу
жарнама шараларының қорытынды жалпы
арнайы жарнама науқандарын өткізудің
Ірі американдық фирманың қожайыны жарнама
Өткізу деңгейін сақтау, содан кейін
Батыс рыноктары ауытқуын бағалағанда
Оның негізгі алынған деректерімен
Бұл жылдық жоспар өндіріс
Жоспарды сандық көрсеткіштермен жасағаннан кейін,
Содан кейін өнімнің жекелеген
Осыдан кейін, өндіріс құны мен сату
Осы жоспарларға сәйкес жоспарлы
Сонымен, тауар өткізу жоспары қалған
мөлшерлік (сандық) жоспар;
құн жоспары;
жеңілдіктер, мерзімдер және төлем жағдайлары
Пайданы (кірісті) жоспарлау – кәсіпорынды басқарудың
Пайдаы жоспарлаудың алуан түрлі
Тиімділікті болжалдау. Жұмсалған капиталдың тиімділігін
Айналым қаржысы + күрделі қаржы-жұмсалған
АҚШ-та формула кеңінен, тіпті өнімнің
Тиімділік лимитін талдау. Бұл тәсіл
Бұл талдауда «өлі нүкте»
3. Өтімділікті жабуды талдау (тиімділікті
4. Аз айналымды регрессивтік бөлу. Аталған
Қорытынды
Қазіргі уақытта Қазақстандық кәсіпкерлік біршама қиыншылықтарды бастан кешіріп
Екінші себебі ол басшының жеке жан дүниесіне байланысты,
Басшы ол аз ісін жақсы білген, шешілген басшы
- жоспарлар әсер етейік деп жүрген шаруашылық қызметтің
- басшымен жоспарлардың арасындағы қарсылығымен қарама қайщылық.
Бұл жағдайдан шығу үшін менеджер мен жоспарлаушы жоспар
Жоспарлаудың анықтамасы мен қажеттілігі.
Фирма қызметін жоспарлау түсінігінің екі мағынасы бар. Біріншісі
Жоспарлаудың екі жағы бір – бірімен тығыз байланысты.
Жоспарлаудың жалпы экономикалық түсінігі.
Жоспарлау баға механизмінің антиподы ретінде.
Жоспарлауды жалпыэкономикалық жағынан қарағанда – бұл баға мен
Мысалы, Х автомобиль зауытының жұмыскері:
А) машинаның моторымен емес, корпусты өндірумен шұғылданады;
Б) бұл корпусты қызылға емес, жасыл түске бояйды,
Сөйтіп, фирманың ішкі қызметінің қатысушылары іс - әрекетінің
Неге жоспарлау еріктік, санаулы түрде шешім қабылдайтын жүйе
Бұл сұраққа экономистердің бірнеше жауабы бар.
1. Фирманың шектеулілік өлшемі ішіндегі іс - әрекеті
2. Жоспарлауды қолданып, фирма болған шығындарды жояды,егео де
Пайдаланған әдебиеттер тізімі
1. Әлжанова Н.Ш. Инвестициялық жобалау. – Алматы: Заң
2. Дүйсенбаев К.Ш. ж.б. Кәсіпорынның қаржылық жағдайын талдау:
3. Зейнелғабдин А. Экономиканың нақты секторын қабылдау// Егемен
4. Қазақстан: Ұлттық энциклопедия.-Алматы: Қазақ энциклопедиясы, 2004.- 696
5. Қаржы-экономикалық сөздік / Ред. Басқарған Ә. Әбішев.
6. Сәбден О., Тоқсанбай С. Р. Қаржы –
Ұйым міндеті
Ұйым мақсаты
Сыртқы ортаны бағалау және талдау
Күшті және әлсіз жақтарды басқарушының тексертуі
Стратегияны бағалау
Стратегияны жүзеге асыру
Стратегияны таңдау
Стратегиялық баламаны таңдау
Ұзақ мерзімді жоспарлау
(Ұзақ мерзімді жоспарлау функциялары: ұйымдық құрылым, өндіріс қуаттары,
Қысқа мерзімді жоспарлау
Тауар айналымының қоры
Шикізат жоспары
Өндрістік жоспар
Еңбек жоспары
Әзір өнімдер қоры жоспары
Шығын сметасы
Жарнамалар жоспары
Шығын сметалары
Баланстар мен қаржылардың ұзақ мерзімді жоспарлары
Табыс жоспары
Негізгі
Пайданы жүзеге асыру жоспары
Шығын сметалары
Негізгі
Төлем мерзімі ескерілгенде
Төлем мерзімі ескерілгенде
Кредит жоспары
Күрделі қаржы жоспары
Зерттеулер мен ізденстер жоспары
Қысқа мерзімді қаржы жоспары (табыстар)
Тұрақты қаржы байланысы
Қысқа мерзімді қаржы жоспары (шығындар)