Кіріспе......................................................................................................3 бет
Негізгі бөлім
І тарау.
Мемлекеттік қызметшіге қойылатын этика талаптары
І.1. Қызметтік этикет принциптері…………………………………4
І.2. Қызметтік қарым-қатынас этикасы…………………………….7
І.3. Мемлекеттік қызметші этикасы………………………………...10
ІІ тарау.
Мемлекеттік қызметші имиджі
ІІ.1. Мемлекеттік қызметші имиджінің
Қорытынды………………………………………………………………22 бет
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі……………………………………….25 бет
КІРІСПЕ
Тақырып өзектілігі. Соңғы кездері мемлекеттік қызметшінің этикасы мен
Мемлекеттік қызметші этикасы – маманданған ерекше топтың іс-әрекетінің
Мемлекеттік қызметші қызметінің негізін қалайтын приципі, негізі міндеті
Жұмыстың мақсаты мен міндеттері. Негізі мақсат – Мемлекеттік
Қызметтік қарым – қатынас этикасының негізі принциптерін айқындау;
Мемлекеттік қызметшінің этика ережелерін саралау;
Мемлекеттік қызметшінің оң имиджін таныту;
І.1. Қызметтік этикет прициптері.
Еңбек шеңберіндегі адамдар қарым-қатынасы әр түрлі нормативтік кодекстермен
Этикет - француз сөзі, қоғамда өзін-өзі ұстай алу
Патшалардың кездесу кезінде өзін-өзі ұстай білу нормалары
Ақыл – парасат. Ақыл – парасат қызметтік этикетке
Қызметтік қарым-қатынасты, қарым –қатынаста қалыптасқан ережелерді бұзатын
Еркіндік. Еркіндік қызметтік этикеттің нормалары мен ережелеріне қатысты
Ақыл- парасат;
Климаттық жағдайлар;
Салт-дәстүр;
Ұлттық ерекшеліктер;
Саяси режимдер және т.б.
Этика. Қызметтік этикетті құрайтын нормалардың, стандарттардың, ұсынымдардың мазмұнынында,
Ыңғайлылық. Қызметтік этикет нормалары әріптестерге салынған «кісендей» болмауы
Мақсаттылық. Бұл принципке сәйкес қызметтік қарым-қатынас этикеті
Үнемділік. Қызметтік қарым-қатынас этикеті өте қымбатқа түспеуі
Консерватизм. Қызметкердің жүзіндегі, өзін-өзі ұстаудағы консерватизмі басқа әріптестердің
Өзін еркін ұстай алу. Қызметтік қарым-қатынас этикеті
Әмбебаптық. Бұл принципке сәйкес қызметтік қарым-қатынас
Тиімділік. Бұл принцип қызметтік қарым-қатынас стандарттары
Этикет принциптері императивтік сипатта көрініп, әдетте адамның
Заңдылықпен бірге мемлекеттік қызметтегі этика принциптерінің және мемлекеттік
Әділеттіктің этикалық принципі біреуге жеңілдік немесе артықшылық беру
Лауазымдық тұлғаның міндеттерін қарастыратын Қазақстан Республикасы мемлекеттік қызметшілерінің
Қазіргі көптеген адамдардың танымында мемлекеттік қызметшіні кәсіпкерлер мен
І.2. Қызметтік қарым-қатынас этикасы.
Этиканы екі бөліп қарастыруға болады: жалпыхалықтық немесе
Қызметтік этика іс-әрекеттің әр түрлі түріне тән талаптар,
Екінші принцип: Қызметкерлерге қызмет бабында қажетті ресурстарды (қаржылық,
Үшінші принцип: Қай уақытта және кіммен болса да
Төртінші принципке сәйкес қызметкерлер өзінің қызметтік қарым –
Бесінші принцип: Бұл принцип төртінші принциптің жалғасы болып
Алтыншы принцип: Бұл принцип негізінде бір мекеменің қызметкерлері
Жетінші принцип: Жалпыхалықтық этикаға сәйкес жеке тұлғаның өзінде
Сегізінші принцип: Қызметтік қарым – қатынаста қабылданған шешімдерді
Тоғызыншы принцип: Қызметтік мәселелерді шешуде өзіндік жеке пікірін
Оныншы принцип: Қызметтік қарым-қатынас негізінде бағыныстыларына күш көрсетушілік
_______________________
* Ботавина Р.Н. Этика деловых отношений.-М.,2003.-стр.5
Он бірінші принцип: Этикалық нормалар стандарттары мекемеге бір
Он екінші принцип: Қызметтік қарым – қатынастың этикалық
Он үшінші принцип: Бұл принципке сәйкес әрбір қызметкерге
Он төртінші принцип: Қызметтік қарым – қатынаста қақтығыстардың
Он бесінші принцип: Еркіндік басқалардың еркіндігіне, бостандығына шектеу
Он алтыншы принцип: Бұл принципке сәйкес қызметкер тек
.
Он жетінші принцип: Бәсекелестерді сынамау.
Бұл - қызметтік қарым – қатынас этикасының негізгі
Қоғам мен оның әрбір мүшесінің әлеуметтік қорғалуы, мемлекетке,
Ұйымдастыру тұрғыларының тиімділігі сыбайлас жемқорлықпен, пара алушылықпен күресті
Жоғарғы адамгершілік сапа қасиеттері және қалтқысыз бедел мемлекеттік
Адамгаршілікке жат қылықтармен көзге түскен лауазым иелерімен күрес
Қызметтік этика талаптарын бұзу мен өкімет берген өкілеттілігін
Мемлекет қызмет мемлекеттік қызметшінің жеке тұлғасына оның атқаратын
І.3. Мемлекеттік қызметші этикасы.
Мемлекеттік қызмет этикасы мемлекеттік қызметшілердің кәсіптік қызметін орындауда
Кәсіптік мораль нормалары жалпы моралдық жүйемен тығыз
Жалпы азаматтық және арнайы қасиеттерге тоқталу арқылы
Адалдық пен әділдік мемлекеттік қызметшінің кәсіптік этикасындағы өзге
Мемлекеттік мекеме мен оның қызметкерлері адамдар тағдырының тоқайласқан
Ұстамдылық мемлекеттік қызметшінің аса бір жоғары қасиеттерінің бірі
Мемлекеттік қызметші үшін өзіне шектен тыс сенімді болу,
Мемлекеттік қызметшінің ақиқат шыншыл болуы – оның маңызды
Мемлекеттік қызметшіге, өзге мамандық иелеріне қарағанда тәккаппарлық тіпті
Адамдарға деген жеккөрушілік пен әдепсіздікті білдіретін менмендік те
Талап ету – сенім білдірумен, сыйлаумен сабақтасып жату
Қарым – қатынаста нағыз зайырлылықтың үлгісі ретінде мемлекеттік
Мемлекеттік қызметшіге қажет бір қасиет – тыңдай білу.
Моральдық сапа қасиеттерінің ішіндегі ең шынайысы - Мемлекеттік
Бедел маңыздылығы мемлекеттік қызметшінің басқару объектісіне әсерінен, оған
Мемлекеттік қызметші дамдарды жақсы тани білуі керек, әсіресе
Мемлекеттік қызметші болу – бұл адамдармен тең қарым
Этикет адамның мәдениет деңгейін, мінезін, интеллектісін оның бөлмеге
Жапондықтар жыл сайын өз қызметкерлерін этикаға оқыту мен
Жеке қарым-қатынастар. Өзін - өзі ұстау мәнері өзара
Этикет ережесі бойынша ер адам әйелге, жасы кіші
Қызметтік қарым-қатынас барысында арақашықтық қандай болуы керек? Қарым-қатынас
Жеке қарым-қатынас – 60 см мен 1,2 метр
Әлеуметтік арақашықтық – 1,2-2,5 метрмен анықталып, танымайтын адаммен
Көпшіліктік арақашықтық 3,5 - 7,5 метрге шейінгі аралықты
Шетелдік әріптестермен іскерлік қатынаста әр түрлі ұлттық арақашықтық
Мемлекеттік қызметкерге келушіліерді жиі қабылдауға тура келеді. Келуші
Кез-келген ер адам, ол мейлі министр болсын, әйел
Әңгімені қабылдаушы «Сонымен Сіз екеуміз келістік...», деген сияқты
Этикет ережелері мен талаптары сақталатын ұйым неғұрлым біртұтас,
Әдетте адамдар туралы алғашқы пікір олар танысқаннан екйінгі
Мемлекеттік қызметші өзі атқаратын жұмысына орай кез келген
Сіздің киіміңіз. Осыған байланысты сыртқы түр этикетінен де
Киім қонымды, жеңіл болуы тиіс. «Классикалық мәнер» өз
Егер сіз өз киіміңіздің сізге қызмет етіп, сіздң
Жеке өміріңізде сіз өзіңіз қалауыңызша: талғамыңыз бен қиялыңыз
Тиімді қарым – қатынас. Тиімді қарым
Әңгіме арқауын таба білу, әңімелесушіге ынта қою: оның
Сөйлей білу. Сөйлеп білмей, ойлауға дағды алу мүмкін
Жанды сөзді екінің бірі үнемі қолдана алмайды. Филологтарды
Жақсы сөйлеуге үйрену үшін не істеу керек?
Біріншіден, әдебей кітаптар оқып, өлеңдер мен көркемсөздер жатту
Екіншіден, өз сөзіңізді жақсы құыңыз. Әрбір сөйлегеніңіз қысқа
Маңызды сөздер сөйлерде таспаны пайдаланыңыз. Дайын сөзжі таспаға
Белсенді тыңдау. Сіз айналаңызды ынта қоя тыңдаған сайын,
Тиімді тыңдап білудің тәсілдері:
Тыңдаушының тіке көзіне қарап отырыңыз. Сіз мұнымен оны
Сөйлеушіге өзіңіздің тыңдап отырғаныңызды «иә, иә», «түсінемін» деген
Сөйлеушіге шынымен де тыңдап қана емес, түсініп отырғаныңызды
Сіздің отырысыңыз, қимыл-қозғалысыңыз тыңдап отырғаныңызды білдіртсін, сөйлеуші ынталы,
Сізге айтылған әңгіменің мәнін түсіне біліңіз. Бұл оңай
Ойды түсінуге ғана емес, сөйлеуші сезіммен түсінуге де
Байқағыштық – жақсы қасиет. Сөйлеушінің бет құбылысының сипаттарын:
Сөйте отырып өзіңіздің сезіміңізді де дәл беріңіз: бұл
Айтылған нәрсеге өз ойыңыздың қолдауын білдіре отырыңыз. Сіздің
Сізге айтылған нәрселердің мақсаты – сізден кері байланыс
Не нәрседен сақ болу керек?
Үнсіздікті жақсы тыңдау деп ойламаңыз. Адам өзі болып
Тыңдап отырған сияқты келбет жасамаңыз. Қызғушылық танытпағаныңыз,
Қажет болмаса , әңгімелесушіні бөлмеңіз. Егер бір нәрсенің
Асығыс шешім қабылдамаңыз. Әркім де іштен сөйлеушіге қарыс
Талас кезінде өзіңізді «ұстап бермеңіз». Сөйлесушімен ойша келіспесеңіз,
Тым көп сұрақ қоя бермеңіз. Істің мәні бойынша
Айтылған мәселенің эмоциялық жағына айрықша мән беріп қажеті
Біреу үшін ой аяқтамаңыз. Сіздің мұндай әрекетіңіз,
Сұрамаса, кеңес бермеңіз. Егер сұрай қалса, тілек білдірушінің
Әрекетсіз, өзіне сенімсіз адамдар кейде байланыстан, өз пікірін
Енді осы айтылғандар іс жүзінде қолданып жүрсеңіз, аса
Телефон – сіздің көмекшіңіз. Телефонмен әңгіме –
Біреумен телефон арқылы сөйлескен де сіздің өзіңізді көрсететін
Қызмет бабында телефонды пайдаланудың кейбір ұсыныстары:
Тығыз, орындалуы шапшаңдықты қажет ететін жұмыыңыз болса, телефонды
Көптеген адамдар қарсы дауыс анық естілмесе дауысын көтеріп
Өз телефоныңыздың құлағын көтергенде әдетте айтылатын «иә», «тыңдап
Жауапты телефондармен сөйлесу (қалааралық, жоғары органдармен) қоятын сұрақтарыңызды
Телефонмен сөйлесу этикасы өзіңіздің еім екеніңізді таныстырудан басталуы
Барлық әңгімелер, қарапайым, жайбырақат жүргізілуі тиіс. Сіздің жауабыңыз
Егер сіздің хатшыңыз болса, өзіңіз белгілі уақытта
Телефонмен болған байланыстардың да бетпе-бет қарым-қатнастар сияқты маңызды
Қызметтік қарым-қатнастар Жаңа қызметкерді ұжымға бастық таныстырады.
Ұжымдағы мүшелердің бір-бірімен қарым-қатнасы олардың арасында қалыптасқан дағдыға
Көптеген ұжымда қызметкерлердің туған күнін атап өту дәстүрге
Құттықтауға жауап ретінде шай, тәтілер мен конфет ұсынуға
Мекеме басшысы неғұрлым жас болса, жасамыс қызметкерлер мен
Бөлмеге кіргенде, басшы бірінші амандасады. Қызметкерлер орындарынан тұрмай-ақ
Басшы өз кабинетіне жұмыспен келген әйел қызметкерді тұрып
Келушінің қызметкерлерді өз жұмысынан алаңдатпауы үшін есікті қақпай
Қызметкерімен немесе келушімен сөйлесіп отырған басшы:
- іске қатысы жоқ қағаздарды ақтарып кетуден;
- қайта-қайта телефонменнен сөйлесуден;
- саусақтарымен столды тықылдатудан аулақ болғаны жөн.
Егер әңгіме нақты іске қатыссыз бағытқа кетіп, ұзаққа
Көпшілік алдында сөйлесу Көптеген мемлекеттік қызметшілер өз жұмысы
Сөйлеуге байсалды дайындықпен кіріңіз. Сіздің әрбір сөзіңіз аудитория
Қажетті жерге дәл уақытта жету үшін мекен-жайды, күннің
Біріншіден, не жөнінде, қандай мақсат қойып сөйлейтііңізді анықтап
Сөйллеудің – мақсаты, іскерлік жұмыс екенін ұмытпаңыз.
Сахнаға шығар алдында мыналарды есте сақтаңыз:
Менің сыртқы түрім толықтай тәртіпте: шашым; гримім, киімім
Мен өз тыңдаушыларымның көзіне тіке қарай аламын;
Менің тұлғам тіп-тік, сондықтан өзімді еркін, жайбырақат ұстай
Бет құбылысым мен қимылым иманды, игі, байсалдытүрде;
Менің сөздерім – ең жақсы сөздер;
Мен өзімнің не сөйлейтінімді, не айтқым келетінін жақсы
Менің тыңдаушыларым мені жылы қабылдап, тыңдауға әзір;
Мен өз тыңдаушыларыма ұнаймын, сондықтан олардың алдында сөйлегім
Мен сөз сөйлеп тұрғанда қалай демалуды білемін;
Мен сенімділік пен достық қарым-қатнынасты таратамын;
Менің шешендік деңгейім жоғары деңгейде;
Олар менің сөйлей түскенімді қалауы мүмкін, бірақ мен
Мен өз сөзімді, аяқтағанда жасалған жұмыстың нәтижесіне риза
Қызметтік хаттар. Хат анық, айқын қатесіз жазылуы тиіс.
Егер сіз шетелге хат жіберсеңіз, үлкен әріптермен әуелі:
Өз есіміңіз, ұлтыңыз мен мемлекетіңіз;
Фирма, ұйым атауы (қысқартылуымен), қызмет атауыңыз;
Қала, республика, көше, жол атауларын ысқарған түрі;
Күн, ай аттарын қысқартылған немесе толық атауы;
Тауар, сауда маркілерінің қызметтік этикасының негізгі ережелері –
ІІ.1. Мемлекеттік қызметші имиджінің қалыптасуы.
Қазақстанда билік имиджі маңызды орын алуда. Бұл мемлекетті
Имидж ұғымына көптеген анықтамалар беріледі. Имидж ағылшын сөзі,
Имидж – жүйелік құбылыс. Имидждің құрылымындағы бір элемент
Мемлекеттік қызметші өзінің имиджін қалыптастырумен, жақсартумен айналысу қажет
Оң (позитивті) имидж не үшін керек?
Имидждің көмегімен қандай мақсаттарға жетуге болады?
Имидждің көмегімен қандай тапсырмаларды шешуге болады?
Имидж арқылы қандай қызметті, іс-әрекетті қарқынды дамытуға болады?
Осы сұрақтарға жауап таба отырып мемлекеттік қызметші имиджін
Имидж қоғам мен жұртшылыққа сенім ұялата алатындай болып
Имидж – бұл қалыптасқан идеал. Зерттеушілер имиджді алғашқы,
Алғашқы имидж алғашқы кездесден қалыптасады.
Идеалды имидж лидердің сапалық қасиеттерін жинақтайды.
Екінші имидж лидерлер арасындағы бәсекелестік үрдісінен туындайды.
Имидж нақты, анық та ашық, «жанды» болады. Себебі
Имидж жалпы халықтың «қолы жететіндей» қарапайым болуы керек.
Имидж – тұрақты болуы тиіс. Халықтың ойында тұрақталған
Имидж – ақпарат тарату құралы. Имидж билік туралы
Халықтың қоятын сұрағына жауап беру және жұртшылықтың көңілінен
____________
* Семенов А.К., Маслова Е.Л. Психология и этика
Имидж биліктің лидерлік қасиеттерін жариялап отыруы тиіс. Американдық
Албырттық, қайраттылық;
Достық, келісім;
Ар-ұждандылық, зерделілік, саналылық;
Эмоционалды тұрақтылық;
Интеллект;*
Мемлекеттік қызметші имиджі негізінде осы қасиеттер жатуы орынды.
Имиджді халыққа әсер ететін күш десе де болады.
Мемлекеттік қызмет имиджі – халықпен, жұртшылықпен байланыс жолдарының
___________________
* Джерелиевская М.А Установки коммуникативного поведения: диагностика
ҚОРЫТЫНДЫ.
Мемлекеттік қызметшінің жұмысы үкіметтің мақсаттары мен міндеттерін іске
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі:
Қазақстан Республикасының «Мемлекеттік қызмет туралы» Заңы.
Қазақстан Республикасы мемлекеттік қызметшілерінің Ар–намыс Кодексі.
Р.Н.Ботавина Этика деловых отношений.- Москва.-2003
Карнеги Дейл. Көпшілік алдында сөйлеу арқылы адамдарға әсер
А.А.Гусейнов. И.С.Кон Этика бойынша сөздік.- Мәскеу, Саясибаспа,1989.
С.Аязбекова. Имидж и этика государственного служащего.-Астана.-2002
Ж.Б.Өмірбекова. Мемлекеттік қызметшінің этикасы мен имиджі (Әдістемелік кітапша).-Атырау,2003.
Семенов А.К., Маслова Е.Л. Психология и этика менеджмента
Джерелиевская М.А Установки коммуникативного поведения: диагностика и
Имидж лидера. Психологическое послбие для политиков.- Москва «Знание»,1994.
З.К.Турисбекова., А.С.Серикбаев. Государственная служба в суверенном Казахстане: опыт,
Лазутина Г.В. Профессиональная этика журналиста.-Москва «Аспект Пресс»,2002.
26