МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ 3
1 ЖАНАМА САЛЫҚТАРДЫҢ ЭКОНОМИКАДАҒЫ АЛАТЫН РОЛІ МЕН ТЕОРИЯЛЫҚ МӘНІ
1.1 Жанама салықтар экономикалық мәні мен даму тарихы 6
1.2 Жанама салықтардың түсінігі, салық салу обьектісі, есепке алу
1.3 Жанама салықтардың шетелдік тәжірибесі мен экономикадағы ролі 18
2 ҚР МЕМЛЕКТТІК БЮДЖЕТІНДЕГІ ЖАНАМА САЛЫҚТАРДЫҢ ОРНЫ ЖӘНЕ АСТАНА
2.1 Қазақстан Республикасындағы жанама салықтардың дамуы мен қалыптасуы 27
2.2 Жанама салықтардың есептеу тәртібі, шегеріске жатқызу және төлеу
2.3 Астана қаласының Сарыарқа ауданы бойынша 2004-2006 жылдардағы жанама
3. ҚАЗАҚСТАННЫҢ РЕСПУБЛИКАЛЫҚ БЮДЖЕТІНДЕГІ ЖАНАМА САЛЫҚТАРДЫҢ ОРНЫ МЕН РОЛІН
3.1 Қазақстанның Республикалық бюджетіндегі жанама салықтарының өндіріске салыну жолдарын
3.2 Қазақстанның Республикалық бюджетіндегі жанама салықтарының тұтынудағы кездесетін мәселелерін
ҚОРЫТЫНДЫ 57
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ 59
ҚОСЫМША 61
КІРІСПЕ
Мемлекеті нарықтық экономикаға әсер етіп экономикалық рычагтардың ішінде маңызды
Қазақстан Республикасының президенті Н.Ә.Назарбаевтың «Қазақстан-2030» бағдарламасында салық саясатына баса
Қазіргі кезде қоғамдық өндірісті қалпына келтіріп, оны дамыту процесі
Біріншіден, кеңестік уақыттан қалған (10 жылдан астам уақыт өтсе
Екіншіден, халық шаруашылығы кешенінің ұдайы өндіріс процесінің бір тұтастығының
Үшіншіден, әлемдік экономиканың ғаламдануы (глобализациялану) Қазақстандық экономиканың ашықтық жағдайында
Н.Ә.Назарбаевтың 2007 жыл 27 ақпанында халыққа үндеген «Жаңа әлемдегі
Дегенмен, қазіргі жағдайда экономиканы дамытудың негізгі мақсаты өндірістің өсуімен
Жоғарыда айтылған кемшіліктерді жойып, қойған мақсаттарға жету үшін ең
Біз білетіндей, мемлекеттік бюджеттің кірісінің 90%-ын салықтар құрайды, яғни
Батыста салық сұрақтары кәсіпорындарды қаржылық жоспарлауда құрметті орын алады.
Салықты қолдану жалпы мемлекеттік қызығушылықтың кәсіпкерлерінің коммерциялық қызығушылығымен өзара
Салық мемлекеттік табыстың негізгі қайнар көзі болып табылатын мемлекетте
Бұл жұмыс қосылған құн салығының түсінігі мен мәнін қарастыру
Тақырыпты зерттеу өзектілігі. Отандық Қазақстанның Республикалық бюджетіндегі жанама салықтармен
Тақырыпты зерттеудің мақсаты – Қазақстанның Республикалық бюджетіндегі жанама салықтар
Зерттеудің міндеттері:
жанама салықтардың қалыптасуын зерттеу;
салық жүйесіндегі жанама салықтардың түсімін зерттеу;
жанама салықтардың қалыптастыру мен басқарудағы проблемаларды зерттеу;.
Осы дипломдық жұмыстың зерттеу объектісі – Астана қаласының Сарыарқа
Зерттеу пәні – Бюджеттегі жанама салықтар барысындағы ерекшеліктері, жанама
Диплом жұмысының методологиялық және теориялық негіздері: ҚР Салық кодекісі,
1 ЖАНАМА САЛЫҚТАРДЫҢ ЭКОНОМИКАДАҒЫ АЛАТЫН РОЛІ МЕН ТЕОРИЯЛЫҚ МӘНІ
Бұл бөлімнің басы жанама салықтардың мәні мен даму тарихына
Жанама салықтардың түсінігіне тоқтала отырып,салық салу объектісін,есепке алу тәртібін,ставкаларын
Шетел мемлекеттерінде жанама салықтардың жұмыс істеу механизмі мен оның
1.1 Жанама салықтар экономикалық мәні мен даму тарихы
Салықтар дегеніміз нақты көлемде және нақты мерзімде алынатын мемлекетпен
Салықтың экономикалық мәні оның мемлекеттің өз функциялары мен тапсырмаларын
Салық қаржылық шығыс категориясы болып табылады. Салық мемлекеттің пайда
1)пайда принципі
2)төлем қабілеттілік принципі. Бірінші жағдайда әр субьекті салықпен мемлекет
Екінші принципке сәйкес салық жүктемесі әл-ауқаттың нақты табысы мен
Салық салу принципін қолдану салық ставкасының қалыптасуына және оладың
Мемлекетке салық түсімдерінің сипатты ерекшелігі болып олардың әр түрлі
Салықтың мәнділігі оның функцияларында болып келеді. Қаржы категориясы көзқарасынан
1) тарихи түрде мемлекеттік бюджетке құралдарының түсімін қамтамасыз ететін
2) қайта бөлуші функция мемлекет пайдасына әр түрлі шаруашылық
Салықтың үшінші функциясы реттеуші-кеңеюімен пайда болды.Ол мақсатты түрде қолданылатын
Мемлекетте салынатын салық түрлерінің, олардың құрылу үлгілері мен әдістерінің,
Салық жүйелері күрделі үлгілерді ұсынуы мүмкін, өйткені көптеген салықтар,
Салу обьктісінен және мемлекет пен салық төлеуші қатынасынан; салық
Бірінші белгі бойынша, салық тікелей және жанама болып бөлінеді.
Жеке салықтарға тек қана табыс емес, сонымен қатар төлеуші
Жанама салықтар тауар мен қызмет бағасы арқылы салынады (қосылған
Салық соммалары тауар мен қызмет өткізуден кейін мемлекетке, иесіне
Жанама салықтар мемлекеттің фискальді қызығушылығын бейнелейді. Олардың оңтайлы қолданысы
Жанама салықтарға сыртқы экономикалық іскерліктен түсімдер де жатады (баж
Мемлекеттік бюджет табысында жанама салықтардың түсімдері 36%. Бірақ та
Сонымен қоса, салық салу- жүйесінде жалпы заңдылықтың бар екенін
Салық салу мен салықтарды өндіріп алу мемлекеттік билік қызметтерінің
Салық салу мәселелерімен әр түрлі кезеңдердің көптеген экономистері, философтары,
Қазақстан тарихында өте көп қайғылы жағдайлар болды. Ресейлік империя
ЖЭС экономикалық жүйесіне өту қала мен ауыл арасындағы тауар
Тұрақты валютаны енгізгеннен және ақша реформасын жүргізгеннен кейін ғана
1926-1927 жж. Жанама салықтар аясында елеулі өзгерістер болды. Осылай
Көріп отырғандай, 20-жылдары акциздер мемлекеттік бюджетті толтыруда өте елеулі
Айналымнан салық жанама және тура салықтардың бір талайын біріктіретін
Сонымен барлық жанама салықтар (кедендік, баждан басқа), баждар мен
Қазақстан Республикасының салық жүйесінде қосылған құн салығы 1992 жылы
Жанама салықтар – салық субъектісіне салық ауыртпашылығын тұтынушыға аударуға
Жанама салықтардың мәні мемлекет тауарды сатушыға сол тауарды өткізудің
Әлемдік тәжірибеде жанама салықтар келесідей топтарға бөлінеді:
а) әмбебап (универсалды) жанама салықтар;
б) жеке жанама салықтар;
в) фискалдық монополиялық жанама салықтар;
г) кеден баждары.
Әдетте, кеден баждарын жанама салықтар есебіне қоспайды, бірақ көптеген
Әмбебапты (универсалды) жанама салықтар жеңілдетілген тауарлар есебіне жататын тауарларды
Айналымнан салық (оны кейде әмбебапты салық деп те атайды)
Сатып алудан салық айналымнан салықтың бір түрі. Салық салу
Бірқатар елдерде (Ресей, АҚШ-тың кейбір штаттары, Канада, Жапония, КСРО-ның
Қазіргі кездерде көптеген елдерде, оның ішінде Еуропалық Экономикалық Қауымдастық
Жеке жанама салықтар тауарлардың тек кейбір түрлеріне салынады. Мұндай
Фискалдық монополиялық жанама салықтар. Өндірісі, кей жағдайда өткізілуі мемлекетпен
Тағы бір жағдай, егер фискалды монополия салықтарын төлеуші мемлекеттік
Тікелей және жанама салықтарды айыру мәселесі теориялық және тәжірибелік
Жанама және тікелей салықтардың айырмашылығы, біріншіден салық салу заты
Екіншіден, салықты төлеу көздерінің қалыптасу ерекшеліктерінде. Жанама салықтарды төлеу
Жанама салықтардың да тікелей салықтардың да жағымды және жағымсыз
Жанама салықтарды өндіріп алу өте оңай, себебі: олардың есебңн
Жанама салықтардың ең негізгі жағымсыз жағдайы – ол оны
Жанама салықтарда салық бір тұлғамен төленсе, ал ақшаны басқа
Бұл салықтардың әлеуметтік жағы да мәз емес. Мәселе бұл
Жанама салықтардың жақтаушылары мен қарсылық білдірушілері де болған және
біріншіден, табиғи әділеттілік – кім қанша тұтынады, сол соншалықты
екіншіден, бұл салық жүйелі түрде салынып отырса, халықтың баюына
үшіншіден, ешкім бір затқа (өнімге, тауарға, қызметке) салықты екі
төртіншіден, салық салудың осы жүйесін қолдану кезінде, кез-келген уақытта
Ал А.Тюрго (1727-1781) Францияның сол кездегі Қаржы Министрі болды.
жанама салықтар тауар айналымы үшін көптеген қиындықтар тудырып, экономикалық
жанама салықтар көптеген әдістермен бостандықты (еркіндікті) шектейді;
жанама салықтар тұтынудың дұрыс бағытын жояды, яғни өз-өзін жояды;
жанама салықтар мемлекеттің шығындарының көбеюіне әкеледі;
жанама салықтар шетелдіктерге ішкі нарықта артықшылықтар жасайды;
жанама салықтарды қолданудың нәтижесін болжау мүмкін емес.
«Ал егер мемлекет тек тікелей салықтар жүйесін қолданса, онда
Жанама салықтар жүйесіне қарсылық білдірген Ұлы ғалымдардың бірі –
К.Маркс салықтар жөніндегі өз еңбектерінде «салық салудың екі жүйесінің
Жанама салықтар тауарлар бағасының өсуіне әкеледі, себебі сатушылар тек
Жанама салықтарды төлеу кезінде әр тұлға өзінің төлейтін сомасын
Тікелей салықтар экономикалық қатынастар жүйесіне оңай енеді, себебі сол
Нәтижесінде тікелей салықтар жалпы қоғамдық өнімнің бөлу нормативтеріне объективті
Тікелей салықтардың кемшіліктері: салық төлеушілердің шаруашылық қызметінің нәтижесіне тәуелді
1.2 Жанама салықтардың түсінігі, салық салу обьектісі, есепке алу
Қосылған құн салығы Қазақстан Республикасының территориясында тауар импортының аударымдық
Қосылған құн салығының салу обьктісі болып келесілер табылады: салық
Көптеген елдерде жанама салықтардың салыну принциптері ортақ болып келеді.
Ол негізгі принциптері келесідей:
Барлық салық төлеушілер резидент және резидент емес деп бөлінеді.
Салық салу барысында әр түрлі көздерден алған барлық табыстары
Салық төлеушінің салық салу барысында өзіне, асырауындағы әрбір адамға
Салық салу кезінде медициналық шығындар, әлеуметтік сақтандыруға төлеген жарналар,
Салық сомасы үдемелі салық ставкасы негізінде анықталады.
Жұмыс істейтін ерлі-зайыптылар салықты бірге немесе бөлек төлеуіне болады./14.46б/
Қосылған құн салығынан қаржылық қызметтері босатылады, олар: депозиттерді қабылдау
Қазақстан Республикасында қосылған құн салығы төлеуші болып табылмайтын резидент
Қосылған құн салығын төлеушілер болып Қазақстан Республикасының Салық Кодексінің
Тауар импортында қосылған құн салығы бойынша төлеушілер болып, кедендік
Қазақстан Республикасында Салық Кодексінің 208 бабына сәйкес қосылған құн
Қосылған құн салығы бойынша есепке тұруға жатпайтын тұлғаларға қосылған
2004 жылдың 1 қантарынан бастап қосылған құн салығының ставкасы
Салық салынатын айналым және салық салынатын импорт. Салық салынатын
Өткізу бойынша тауар айналымы тауарға деген меншік құқығын беруді
Салық салынатын импорт болып Қазақстан Республикасының территориясына енгізілетін тауарлар
Қазақстан Республикасының кеден заңдылығымен импорт айналымында салық салу көлеміне
Салық Кодексінің 217 бабына сәйкес салық салынатын айналым мөлшеріне
Салық салынатын айналым болып сатып алу бағасынан төмен өткізуде
Тауарларда қайтарымсыз негізде бергенде, сонымен қатар қосылған құн салығы
Кепілдік мүлігін беруде кепілдік берушімен кепілдік алушыдағы салық салынатын
Үшінші тұлғаға алдын-ала төлеумен байланысты қызметті ұсынғанда салық салынатын
2003ж бастап Салық Кодексі іскерлік түрі бойынша салық салынатын
Салық Кодексі бойынша салық салынатын айналым түзетілуі қатаң реттелетін
Салық салынатын импорт көлеміне тауардың кедендік құны қосылады, Қазақстан
Қазақстан Республикасының Салық Кодексінің 221 бабына сәйкес Қазақстан Республикасынан
Қазақстан Республикасының Салық Кодексінің 222 бабына сәйкес экспортқа тауар
2002ж 7 шілдесінен және арнайы экономикалық зонаның функциялау мерзімі
Қазақстан Республикасында резиденттермен аффинирленген бағалы металлдарды өткізу бойынша салық
1.3 Жанама салықтардың шетелдік тәжірибесі мен экономикадағы ролі
Германия – бұл шағын мемлекет болғанымен мұнда вертикальды ғана
Мемлекет жергілікті органдарға жалпы ұлттық шараларды жүргізу үшін 10,65
Жергілікті салықтардың құрылымына келетін болсақ, 1995 жылғы көрсеткіштері бойынша
Жалпы мемлекеттік салықтардың өзара қатынасы басқаша, бірақ жалпы теңдендиялары
Мемлекеттің табыс салығы - 56,5%-ды, мүлік салығы- 25%-ды, тұтыну
Жапонияда мемлекет пен жергілікті басқару органдары арасында салықтың әртүрлі
1998 жылы Жапонияның мемлекетгік салықтар соммасы 61 трлн. 157
Олардың үлестік салмағы өзгермейді, себебі бір мезетте жергілікті салықтардың
Кесте 1.
Жапонияның 1995 жылғы табыстар бойынша құрылымы
Салықтар Барлығы трлн.тенге Соның ішінде
Мемлекеттік Жергілікті
сомасы үлесі Сомасы үлесі
Табыс салығы 5 274 3 394 644 1
Мүлік салығы 2 553 1 505 58,9 1
Тұтыну салығы 15,29 11,12 17,8 417 272
Барлығы 9 356 6 011 642 3 345
Ескерту: М. Н. Нәдіров, Д. Б. Қалдыбеков Шет мемлекеттер
Өзгертулер инфляция индексін ескере отырьш енгізіледі.
1993 жылы 7,2 млн лирға дейінгі табысқа салық 10%-дық
Америка Құрама Штаттарындағы салық салу ерекшеліктері:
Американың салық жүйесі 200 жылдан бері дамып келеді және
Кесте 2.
Америка Құрама Штаты федеративті бюджетінің табыс құрылым (%)
Салық аты Жылдар
1970 1980 1982 1984 1986 1989 1995
ҚҚС 482 472 482 448 454 433 44,2
Баж салығы 175 125 80 85 82 130
Акциз 84 47 54 56 43 35 42
Мұра салығы 1.9 12 19 09 0,9 0.9
Әлеуметтік сақтандыру жарналары 209 305 326 359 369
Басқада түсімдер З,1 2,5 26 26 26 2,3
Ескерту: М. Н. Нәдіров, Д. Б. Қалдыбеков Шет мемлекеттер
Жоғарыдағы кестеден көріп отырғанымыздай, федеративті бюджеттің негізгі бәлігін қосылған
Салық төлеушінің салық салынбайтын минимумы (2.000 дол), асырауындағы әрбір
Көрсетілген шегерімдер түзетілген жиынтық табыстың 50% мөлшеріне дейін жүргізіледі.
Табыс салығы-бұл төлем көзінен салық салынатын салық болып табылады.
Германияда салық салу ерекшеліктері:
Германияның салық түрлерінің ішіндегі негізгілері: қосылған құн салығы, баж
Франция елінің салық салу ерекшеліктері:
Францияның салықтары 3 үлкен топқа бөлуге болады:
1) табыс салықтары (табыс алынатын мезетте салынатын салық түрі).
2) тұтынуға салықтар ( табыс жаратылу бойында салынатын салық
капиталға салық ( меншіктен алынатын салық түрі).
Франдия мемлекетік бюджетінің құрылымы тәмендегі кестеде келтірілген /3кесте/.
Кесте 3.
Франция мемлекетгік бюджетінің құрылымы
Салық түрі Пайызы (%) Млн. франк
Акциз 18,1 293 110
Баж салығы 10.6 170 140
Қосылған құн салығы 41.4 669 962
Мұнай өнімдеріне баж 7.3 118 618
Басқада салықтар 15.2 145 120
Салықтық емес түсімдер 7.4 120 267
Барлығы 100 1 617 217
Ескерту: М. Н. Нәдіров, Д. Б. Қалдыбеков Шет мемлекеттер
Олардың ішінде жанама салықтар ерекше орында. Оның Франдия мемлекеті
1 жыл ішінде алынатын барлық түсімдер жатады: жалақы, сыйақылар,
Ресей Федерадиясының салық салу ерекшеліктері
Жанама салықтар объектісі болып соңғы нүкте тұтыну болып табылады.
1) Жанама салықтар негізінде төленетін пайыздар рубльдік салымдар бойынша
2) егер еркін сақтандыру келісімі бойынша сақтандыру төлемдері сақтану
3) Жанама салықтар кәсіпкерлер ұйымынан алынған заңдық құралды жеңілдік
Жеңілдіктің қолдану мәні-бұл тұлғалардың Ресей Банкі белгілеген ставканың 213
Германиядағы салықтың негізгі түрлері: табыс салығы (жеке тұлғаға), корпорацияға
Заңды тұлғалардан көбінесе жоғарғы табысты мемлекетке қосылған құн салығы
Қосылған құн салығының Германияда кейбір ерекшеліктері бар. Мысалы, жеке
Егер календарлық жылы кәсіпкердің табысы 60 мың марка болса,
Ауыл және орман шаруашылығының кәсіпорындары қосылған құн салығын төлеу
Францияның қазіргі заман салығын үш ірі топқа бөлуге болады:
Францияның бюджеттік жүйесінің жетекші звеносы болып қосылған құн салығы
Салық салу обьектісі болып тауарды сату бағасы немесе қызметтер
Салықтың негізгі ставкасы – 18,6% жоғарылатылған ставка (22%), өнімнің
Қосылған құн салығынан босатылғандар:
ауыл шаруашылық өнімі;
әкімшілік, әлеуметтік, жетекшілік, мәдениеттік спорттық функцияларымен байланысты мемлекеттік мекеме
кейбір бос мамандықтар: жеке жетекшілік қызметі, жеке тәжірибелік дәрігерлер
Испанияның қосылған құн салығы 1986 жылдан бастап енген, ол
Қосылған құн салығынан ішкі айналым алынады. Салық салу обьектісі-
1995 жылы ставкалар 4%, 7%, 16%, құрады. Олар жыл
4% - тік ставка - өнімнің бірінші қажеттілігін алады
7% - тік ставка бірінші топтан басқа азық –
16% қалғандарына салынады.
Қосылған құн салығынан босатылғандар: білім беру, экспорт, ауруханадағы медициналық
Қосылған құн салығы бойынша декларация келесі тоқсандық айға тоқсан
Жеке елдердің салық жүйесіндегі жанама салықтарды қарастырсақ, олар әр
Еуропалық Одақтың көптеген елдерінде қосылған құн салығы тұтынуға салық
Ал енді кейбір шет мемлекеттерінің жанама салықтарды салу тәжірибесімен
Ресейде қосылған құн салығы (ҚҚС) 1992 жылдың 1 қаңтарында
Қосылған құн салығы 1996 жылдан бастап консолидерленген бюджеттің 1/3
1997 жылдың 1-ші қаңтарында қосылған құн салығы бойынша есеп
Акциздер мемлекет монополиясы болып табылатын және тұрғындар үшін арналған
АҚШ қосылған құн салығын салудан бас тартқан. Бұл елде
1993 жылдан бастап «салықтарды үйлестіруге» байланысты Еуропа Одағы елдерінде
Франция салық жүйесінің басты элементі – қосылған құн салығы.
Франциядағы кедендік баждардың негізгі мақсаты – табыс табу емес,
Акциздерінің бір бөлігі жергілікті басқару органдарының бюджеттеріне аударылады. Акцизделетін
Ұлыбритания салық салу жүйесінде жанама салықтар барлық салықтық түсімдердің
Меншіктің қолдан қолға өтуінің кейбіреулерінен тағы да бір жанама
Канадада жанама салықтар ішінде маңызды орынды тауарлар мен қызметтерге
Акциз алу да федералдық үкіметтің айрықша құзіреті болып табылады.
Тарифтік баж әрдайым федералдық басқарманың юрисдикциясында болды. Саудаға салық
Жанама салықтар Жапонияның салық салу жүйесінде маңызды орынды алады.
2 ҚР МЕМЛЕКТТІК БЮДЖЕТІНДЕГІ ЖАНАМА САЛЫҚТАРДЫҢ ОРНЫ ЖӘНЕ АСТАНА
Жанама салықтардың Қазақстан Республикасында даму кезеңдерімен,оның қалыптасу нысандарын толықтай
Қазіргі заманғы заңнанамалық тәртіпке байланысты жанама салықтардың әрбір өнімген
Астана қаласының Сарыарқа ауданы бойынша 2004-2006 жылдардағы жанама салықтардың
2.1 Қазақстан Республикасындағы жанама салықтардың дамуы мен қалыптасуы
Жанама салықтардың ішінде маңызды болып қосылған құн салығы табылады
Қосылған құн салығы - көп жақты салық, ол өндіріс
Салық салу айналым бойынша бюджетке төлеуге жататын қосылған құн
Қосылған құн салығы бойынша жеңілдіктер қарастырылған, олар оның әрекет
Босату арендаға және иемдену құзығымен жер қолдану құқығын сатуда;
Нольдік ставка шетелдік дипломатиялық және оларға теңестірілген өкілдіктермен қолдануға
Қосылған құн салығын қолдану тәжірибесі басқа елдерде тауардың әр
Салық салу ставкасының дифференциациясы салыққа әлеуметтік маңызды тауарлар мен
2.2 Жанама салықтардың есептеу тәртібі, шегеріске жатқызу және төлеу
Қазақстан Республикасының салық салу тәжірибесінде жанама салықтың бір түрі
Қосылған құн салығын анықтау тәсілдері.
Бюджетке төленуге тиіс қосылған құн салығын анықтау үшін әлемдік
Тікелей (бухгалтерлік) әдіс. Ол келесі формуламен анықталады:
ҚҚС=С*ҚҚ (1)
Мұндағы: С- салық ставкасы;
ҚҚ- қосылған құн.
Жанама (шегерім) әдіс. Ол келесі формуламен анықталады:
ҚҚС=ҚӨ-ҚС (2)
Мұндағы: Қ – салық ставкасы;
Ө - өткізілген өнім бағасы;
С – сатып алынған өнім бағасы.
1995 жылға дейін Қазақстанда қосылған құн салығын төлеудің кәсіпорынның
Қазіргі кезде Қазақстан Республикасында қосылған құн салығын есептеудің басқа,
Іс жүзінде қосылған құн салығын төлеудің Қазақстан республикасының «Салық
Кесте 4.
Қосылған құн салығын салудың кейбір жағдайлары
№ Жағдайлар Қысқаша сипаттама
1 2 3
Қосылған құн салығының сомасын шегеру құқы бар: → ҚҚС
→ ҚҚС төлеушісі болып табылмайтын тауарлар өткізу кезінде шот
→ резидент емес үшін бюджетке ҚҚС-ғы төленген кезде.
1 2 3
2 ҚҚС есептелмейді, егер келесілерге байланысты төленуге тиісті болса:
→ тұрғын үй қорына жататын ғимараттарға:
→негізгі құрал ретінде алынған жеңіл автокөлігіне;
→ жалға алынған ғимаратты жөндеуге қолданылған тауарлар мен қызметтерге;
→мүлікті өтеусіз алғанда.
3 Шегерімге жататын ҚҚС сомасын түзету:
→салық салынатын айналымнан тыс пайдаланылған тауарлар мен қызметтер бойынша;
→тауарлардың, оның ішінде негізгі қордың бүлінуі, жоғалуы бойынша;
→табиғи монополиспен шегерілген нормативтен жоғары шығындар;
→күмәнді қарыздар бойынша соманы табысқа енгізу бойынша.
4 Шегерімге жататын ҚҚС сомасы есепті кезеңде есептелген сомасынан
5 Нөлдік ставка бойынша салынатын айналымнан асып кетсе ҚҚС
→есепті тоқсан ішінде нөлдік ставка бойынша айналым жалпы өткізу
6 ҚҚС-ты қайтару кезінде →салық төлеушінің банктік шотына валюталық
→нөлдік ставка бойынша салынатын айналым
7 Өткізудің бағасы өзгерген кезде, салық салынатын айналым көлемін
- мәміле шарттары өзгерсе;
- өткізілген өнімге баға өзгерсе;
- теңгемен төлеген кездегі көрсетілген қызметтің бағасынан айырма алынса.
Нақты келіп түскен тауарлар бойынша төленуге тиіс қосылған құн
Әлемдік тәжірибеге сәйкес Қазақстанда сыртқы сауда айналысын молайту үшін
Бұл тәсіл бойынша Қазақстан Республикасының салық заңдарына сәйкес қосылған
Қосылған құн салығы бойынша жеңілдіктерді қолдану Қазақстандық тәжірибеде, Салық
Салықтарды төлеу бойынша салық міндеттемесін орындау мерзімдерін өзгерту туралы
Дегенмен салық міндеттемесін орындау мерзімін өзгерту тәртібін Қазақстан Республикасының
Қосылған құн салығының жүйесінде мәнді рөлді жеңілдіктер ұсыну жағдайы
Тәжірибеде қосылған құн салығы жүйесінде бұл салықтан босатудың екі
Бірінші тәсіл. Оның мәні жабдықтаушымен төленген салық сомасына шегеру
- өзіндік өткізу бойынша есептелген салық сомасының азаюына.
- шоттарды табыс ету негізінде салық органдарымен қайтарылады.
Оны сіздер 1 суреттен көре аласыздар.
Өткізілген өнім бағасы
Сатып алынатын тауарлар бағасы
Үстеме
ҚҚС
ҚҚС
Сурет 1. Тауарларды жабдықтаушы төлеген салықты шегеру құқысымен жеңілдіксіз
Негізінен салықтан осылай босату тауарлар экспорты мен адамдарды тасымалдау
Оны сіздер 2-суреттен көре аласыздар.
Екінші тәсіл. Қосылған құн салығынан босатудың бұл тәсілі жабдықтаушыларға
Оны сіздер 3 және 4 суреттерден көре аласыздар.
Жеңілдетілінген салық салуды есепке алып өткізілген тауардың бағасы
ҚҚС Болашақта төленетін салықтық төлемдер есебінен немесе
Үстеме
Сатып алынған өнімнің ҚҚС-сыз бағасы
Сурет 2. Тауарларды жабдықтаушы төлеген салықты шегеру құқысымен жеңілдікті
Бұл тәсіл бойынша Қазақстан Республикасының салық заңдарына сәйкес қосылған
Қосылған құн салығы бойынша жеңілдіктерді қолдану Қазақстандық тәжірибеде, Салық
Өткізілген өнім құны
Материалдардың ҚҚС-ғы
өндіріс шығындары
табыс
өңделген тауардың ҚҚС-ғы
Сурет 3. Тауарларды жабдықтаушы төлеген салықты шегеру құқығысыз, жеңілдікті
Бұл тәсіл бойынша Қазақстан Республикасының салық заңдарына сәйкес қосылған
Қосылған құн салығы бойынша жеңілдіктерді қолдану Қазақстандық тәжірибеде, Салық
Жеңілдетілген салық салу кезіндегі тауар бағасы
өндіріс шығындары
Табыс
Сурет 4. Тауарларды жабдықтаушы төлеген салықты шегеру құқығысыз, жеңілдікті
Қосылған құн салығының кейбір ерекшеліктерін айта отырып, оның 2001ж.
Сонымен қатар, қосылған құн салығының нөлдік проценті осы күнге
Жеңілдетілінген салық салуды есепке алып өткізілген тауардың бағасы
ҚҚС
Болашақта төленетін салықтық төлемдер есебінен немесе бюджет есебінен алу
Үстеме
Сатып алынған өнімнің ҚҚС-сыз бағасы
Сурет 5. Тауарларды жабдықтаушы төлеген салықты шегеру құқысымен жеңілдікті
Өткізілген өнім құны
Материалдардың ҚҚС-ғы
өндіріс шығындары
табыс
өңделген тауардың ҚҚС-ғы
Сурет 6. Тауарларды жабдықтаушы төлеген салықты шегеру құқығынсыз, жеңілдіксіз,
Жеңілдетілген салық салу кезіндегі тауар бағасы
өндіріс шығындары
Табыс
Сурет 7. Тауарларды жабдықтаушы төлеген салықты шегеру құқығынсыз, жеңілдікті
Бұл тәсіл бойынша Қазақстан Республикасының салық заңдарына сәйкес қосылған
Қосылған құн салығын есептеудің бірыңғай әдісін бекіту жолымен экономиканың
Қосылған құн салығының теңеспеу мәселесін шешу қажеттілігінде;
Жеке сипаттағы жеңілдіктер санын азайту үшін.
Қазақстан Республикасында келесілер салық салу объектілері болып табылады:
салық салынатын айналым;
салық салынатын импорт.
Қосылған құн салығы бойынша салық салынатын импортты анықтау. Қазақстан
Қосылған құн салығын төлеушілері:
мемлекеттік мекемелерді қоспағанда, қосылған құн салығы бойынша есепте тұрған
тауарларды импорты кезінде Қазақстан Республикасының кеден заңдарына сәйкес сол
Кез-келген (он екі айдан аспайтын) кезеңнің қорытындысы бойынша тауарларды
Бірақ қосылған құн бойынша есепке қойылуға жатпайтын, бірақ қосылған
Заңды тұлғаның құрылымдық бөлімшелері болған жағдайда, өткізу бойынша айналым
Тұлға мемлекеттік тіркеуден өткеннен кейін он жұмыс күнінен кешіктірмей
Салық салынатын айналым және салық салынатын импорт.
Тауарларға қатысты өткізу бойынша айналымға келесілер жатады:
Тауарларға меншік құқығын беруді, оның ішінде: тауарларды сатуды; тауарларды
Тауарды төлем мерзімін ұзарту шартымен тиеп жөнелтуді;
Мүлікті қаржы лизингіне беруді;
Комиссия шарттары бойынша тауарды тиеп жөнелтуді;
Қарызды төлемеген жағдайда кепіл берушінің кепіл ұстаушыға кепілге қойған
Кәсіпкерлік қызмет мақсаты үшін сатып алынған тауарды кәсіпкерлік қызметке
Бір заңды тұлғаның осы салықтың дербес төлеушілері болып табылатын
2. Жұмыстарды, қызмет көрсетулерді өткізу бойынша айналым кез-келген жұмыстар
мүлікті уақытша иелікке беруді және мүлікті жалдай (жалгерлік) шартымен
Санаткерлік меншік объектілеріне, соның ішінде жарғылық капиталға салым ретінде
Жұмыс берушінің жалдамалы қызметкерге жалақы есебінен жұмыстар орындалуын, қызметтер
Дербес төлеушілер болып табылатын бір заңды тұлғаның құрылымдық бөлімшелері
3. Мыналар өткізу бойынша айналым болып табылмайды:
Бірлігінң құны екі айлық есептік көрсеткіштен аспайтын, салық жылы
Тапсырушының мердігерге дайын өнімді мердігердің дайындауы, ұқсатуы, құрастыруы (монтаждауы,
Қайтарылатын ыдысты тиеп жөнелту. Құны онымен жіберілетін өнімді өткізу
Тауарды қайтару;
Шартта белгіленген талаптар мен мерзімдерде қайта әкелуге жататын тауарларды
Бір мысал келтірсек, «Жол құрылыс» жауапкершілігі шектеулі серіктестігінің негізгі
Кесте 5.
Қосылған құн салығын есептеу,теңге
№ Атауы Айналым (ҚҚС-сыз) ҚҚС
Өткізу бойынша айналым сомасы
1 Қосылған құн салығы алынатын айналым 9 525 078
2 ҚҚС тың нөлдік ставкасы салынатын айналым - -
3 Салық салынатын айналымды түзету - -
4 ҚР-нан тыс жерлерде тауарды өткізу бойынша айналым -
5 ҚҚС-нан босатылған айналым - -
6 Жалпы айналым 9 525 078 Х
7 Есептелген ҚҚС барлығы Х 1 524 012
Сатып алынған тауарлар бойынша ҚҚС-ын шегеру
8 ҚР-ның аумағында сатып алынған тауарлар (жұмыстар, қызмет көрсетулер)
9 Импорт бойынша сатып алынған тауарлар - -
10 Салықтан босатылған импорт - -
11 Сатып алынған барлығы 2 313 568 Х
12 Шегерілетін соманы түзету - -
13 Шегерілетін ҚҚС-тың жалпы сомасы Х 370 170
Салық кезеңінде бюджетке төленуге тиіс ҚҚС сомасы
14 Салық кезеңіндегі бюджетке төленуге тиіс ҚҚС сомасы Х
Қосылған құн салығы бойынша салық салынатын айналымды анықтау. Қосылған
Қосылған құн салығы бойынша салық кезеңі күнтізбелік ай болып
Егер алдыңғы тоқсан үшін бюджетке төленуге тиіс қосылған құн
Ауыл шаруашылық өнімін өндіруші заңды тұлғаларға арналған арнаулы салық
Қосылған құн салығын төлеуші әрбір салық кезеңі үшін қосылған
Ауыл шаруашылық өнімін өндіруші заңды тұлғаларға арналған арнаулы салық
2.3 Астана қаласының Сарыарқа ауданы бойынша 2004-2006 жылдардағы
Астана қаласының Салық Комитеті 1990 жылдың 16 наурыз бұйрығымен
«Салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер туралы»
Тәуелсіздігіміздің 10 жылы ішінде Комитет көптеген күрделі өзгерістерге ұшыраған.
Астана қаласының Сарыарқа ауданы бойынша Салық Комитеті салықтық орган
Комитет қызметін қаржыландыруды Астана қаласының Салық Комитеттерін қаржыландыру жоспары
Қазақстан Республикасының фискалдық саясатты құру және жүргізу; салықтық заңдылықтардың
Қазіргі таңда Салық Комитетінің құрылымында 9 негізгі бөлім бар.
Салықтардың түсуін, салық салу базасының даму тенденциясының және оны
Қазақстан Республикасының салық жүйесін салудың екі жүйесін де ұштастырып
«Салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер туралы»
Қосылған құн салығы – тауардың (жұмыстың, қызметтің) бағасына енетін
Қосылған құн салығы елдің бюджет кірісін қалыптастыруда үлкен рөлді
Кесте 6.
Қосылған құн салығының жалпы салықтық түсімдердегі үлесі
Көрсеткіштер 2004ж. 2005ж. 2006ж.
млн. тенге пайыз
млн. тенге
пайыз млн. Тенге пайыз
Жалпы салықтық түсімдер 724 321
100
792 566
100
1 070 866
100
Қосылған құн салығы 159 929
22
176 108
22
231 338
22
Басқа да салықтар 564 392
78
616 458
78
839 528
78
Ескерту:
Кестеден көріп отырғандай, жоғарыда айтылған тұжырым дәлелденді. Мысалы, 2002
1999 – 2001 жылдары Қазақстан Республикасы мен Ресей Федерациясы
Кесте 7.
Қазақстанның сыртқы сауда айналысы
Елдер Экспорт, млн. АҚШ доллары Импорт, млн. АҚШ доллары
2002 2003 2004 2002 2003 2004
Еуропа елдері 1 980,1 2 744,3
Азия елдері 8 36,0 1 210,6
Африка елдері 27,7 19,4 12,0
Америка елдері 1 516,0 2 499,0
Австралия мен мұхиттар 1,3 2,2 0,6
ТМД елдері 1 510,5 2 336,7
Оның ішінде Ресей 1 146,5 1 751,4
Барлығы 5 871,6 8 812,2 8
Ескерту:
Міне, жоғарыда айтқандай Ресей Федерациясы Қазақстан Республикасының ең негізгі
Сонда үш жыл ішінде сауда қатынастарының нәтижесі экспорт бойынша
Қазақстанның мемлекеттік бюджетінің құрылымы Жалпы ішкі өнімге қатысты көлемін
Кест 8.
Жалпы ішкі өнімге қатысты қосылған құн салығының үлесі,%-пен
Көрсеткіштер 2004ж. 2005ж. 2006ж.
Салықтық түсімдер 29,1 28,3 32,7
Қосылған құн салығы 6,4 6,3 7,1
Салықтық емес түсімдер 2,9 1,6 1,4
Тұрақты бағамен ЖІӨ, млрд. тенге 2 485,4 2 797,9
Ескерту:
Кестеден көріп отырғандай қосылған құн салығының үлесі салықтық емес
Ал ол деген макроэкономикалық деңгейде мәз емес жағдай. Абсолюттік
Ол суретте сіздер соңғы үш жыл ішінде Қазақстан Республикасының
Ал 2005 жылдың ақпан айының көрсеткіші бұл жылдардағы көрсеткіштерден
Сурет 1 - Қазақстан Республикасының ішкі өндіріс тауарларына қосылған
Маусым айы бойынша ең көп түсім тағы да 2005
Ал қыркүйек айында қарқынды өсу үлгісін көруге болады: 2004
Қосылған құн салығы тек ішкі өндіріс тауарларына ғана салынбай,
Жоғарыда айтылғандай, 2004 жылы, 2005 жылы, 2006 жылы Қазақстан
Сурет 2 - Қазақстан Республикасының аумағына әкелінетін тауарларға қосылған
Суреттен көріп отырғандай, жалпы бес жыл ішінде мемлекеттік бюджетке
Байқап отырсаңыз, импортталатын тауарларға қосылған құн салығы бойынша түсімдер
Қосылған құн салығының тиімділігі шетелдік тәжірибемен дәлелденген, себебі: мемлекет
Қазіргі кезде қосылған құн салығы әлемнің 40-тан астам елдерінде
Кесте 9.
2002-2006 жылдар аралығындағы импортқа қосылған құн салығы
бойынша түсімдер
Айлар 2002ж 2003ж 2004ж 2005ж 2006ж
Қаңтар 1195 2206 3336 8522 9548
Ақпан 1102 2653 3974 8001 9938
Наурыз 1950 2704 4039 7461 10173
Сәуір 1746 2966 5020 9153 12582
Мамыр 1747 3298 5720 9238 12249
Маусым 2258 3425 6151 9053 12369
Шілде 2222 3156 6322 9359 13664
Тамыз 2130 3466 7478 9847 13044
Қыркүйек 2330 3864 7839 10132 13516
Қазан 2770 4174 8650 10135 14892
Қараша 2985 4018 8662 10436 13563
Желтоқсан 3195 3601 7258 11762 15284
Ескерту:
Ал кейбір елдерде қолданылатын 25% - дан астам ставка
Бірақ Еуропалық Одаққа мүше елдер қазіргі кезде бірыңғай 15%-ға
Жоғарыда айтып кеткендей қосылған құн салығы тауарлардың бағасына енетін
Сондықтан бұл салықты мемлекет көбінесе экономиканы «тежегіш» ретінде қолданылады.
Кесте 10.
Қосылған құн салығының артықшылықтары мен кемшіліктері
№қ.қ. Артықшылықтары Кемшіліктері
1. Салықтық түсімдерді баға өзгерісімен тікелей байланыстырады. Бюджеттік қаржыларды
2. Дефференцияланған ставкасы арқылы қосылған құн салығы мемлекетке тұтынушылық
3. Фискалды функцияны атқарады және мемлекет тұрғысынан қарағанда инфляция
4. Мемлекеттің экономиканы реттеуінің ең икемді құрады болады және
5. Әлемдік тәжірибеде қосылған құн салығының ставкалары тек деңгейі
6. Дүниежүзілік тәжірибеде бұл салық артық өндіріс дағдарысын алдын
Қазақстан Республикасының Салық Кодексінің 244 бабына сәйкес салық салынатын
Қосылған құн салығының ставкасы 14% ке тең және салық
Қосылған құн салығын төлеу мерзімі болып күнтізбелік жыл табылады,
Қосылған құн салығын төлеуші қосылған құн салығына декларацияны әр
Ауыл шаруашылық өнімін өндіретін заңды тұлға үшін арнайы салық
2006 жылдан шот-фактура реестрін ұсыну туралы жағдай енгізілді, бірақ
Қосылған құн салығы төлеуші әр салық кезеңіне қосылған құн
Импортталатын тауар бойынша қосылған құн салығы кедендік төлемдерді төлеу
Импортталатын тауарға қосылған құн салығын төлеу мерзімінің өзгеруі салықтық
Өндірістік өңдеу үшін импорт бойынша тұрақты тауар алатын қосылған
Осы бапқа сәйкес төлеу мерзімі өзгертілген салық сомасын өтеуді
Қосылған құн салығының төлеу мерзімінің өзгеруі үш айлық мерзімде
Егер осы бөліммен басқаша көзделмесе, бюджетке аударым ретіндегі салық
тауар алушы қосылған құн салығын төлеуші болып табылса;
жабдықтаушымен өткізілген тауарға шот-фактура ұсынылған;
тауар импорты жағдайында-қосылған құн салығын бюджетке төленгенде.
Шегеріске жатқызылатын қосылған құн салық соммасы болып табылады:
қосылған құн салығы жабдықтаушымен шот-фактура бойынша төлеуге жататын салық
жүк кедендік декларацияда көрсетілген,заңға сәйкес салық соммасы;
салық төленгеннің растайтын төлем құжатында көрсетілген салықтық сомма;
қолма-қол есеп айырысуға алынған тауар болғанда, бақылау-кассалық чегінде көрсетілген
Қосылған құн салығын шегеріске тауар алынған салық кезеңіне жатқызылады.
қосылған құн салығын төлеушінің кәсіпкерлік іскерлігіне жатпайтын шараларды жүргізумен
қонақ үйден басқа тұрғын-үй қорының ғимараты;
негізгі құралдар ретінде қолданылатын жеңіл көліктер;
тұрғын-үй қорының арендаға берілетін ғимараттарды жөндеуге қолданылатын тауарлар мен
қайтарымсыз негізде берілген мүлік Қазақстан Республикасынан тыс әкелінгеннен басқа.
Шегеріске алдында жатқызылған қосылған құн салығы, шегеріске келесі жағдайларда
салық салынатын айналым мақсатын емес қолданылған тауар бойынша;
тауарлар мен негізгі құралдардың бүлінуі, жоғалтуы жағдайында.
Салық төлеуші- тауар толық және жартылай, бөлініп қайтып келген
Шегеріске жатқызылатын қосылған құн салығының соммасан түзету жағдай туған
Егер қосылған құн салығы шегерісінен қосылған құн салығын төлеушімен
Кредитор-банкрот туралы жағдай күмәнді міндеттемелер бойынша жаңа қосымша.
Салық салынбайтын айналым мақсатында қолданылатын тауар бойынша импорт бойынша
Қосылған құн салық соммасын анықтаудың таңдалған әдісі салық жыл
Ал енді біз жанама салықтардың (акциз және қосылған құн
Сурет 3 - Қазақстан Республикасының республикалық бюджетінің жанама салықтар
Бұл суреттің сандық көрінісі 8-кестеден бейнеленген. Ал егер бұл
Мысалы, 2004 жылы жоспар 37 691 млн теңгеге немесе
Кесте 11.
Республикалық бюджеттің жанама салықтар бойынша орындалуы
млн. тг.
Көрсеткіштер 2004 жыл 2005 жыл 2006 жыл
жоспар нақты жоспар нақты Жоспар нақты
Барлық жанама салықтар
130 705
168 396
138 135
170 503
213 315
228 179
Оның ішінде: қосылған құн салығы
114 144
150 824
136 533
166 414
208 599
222 160
Акциздер 16 561 17 572 1 602 4 089
Ескерту: 2-Н нысаны
2006 жылы қосылған құн салығы бойынша жоспар 13 561
Жоғарыда біз республикалық бюджет бойынша жанама салықтардың түсуінің орындалуын
Жанама салықтардың жергілікті бюджеттегі үлесі республикалық бюджетке қарағанда әлде
Кестеден көріп отырғандай, 2004 жылы қосылған құн салығы 2,8%-ды,
Кесте 12.
Жанама салықтардың жергілікті бюджетте алатын орны
Көрсеткіштер 2004 2005 2006
млн. теңге үлес салмағы
% млн. теңге үлес салмағы
% млн. теңге үлес салмағы
%
Салықтық түсімдер 322 360 100 294 558 100 343
Оның ішінде
Қосылған құн салығы
9 089 2,8 9 522 3,2 9 177
Акциздер 4 258 1,3 21 354 7,2 20 967
Басқа да салықтар 309 013 95,9 263 682 89,6
Ескерту: 2-Н нысаны
Қосылған құн салығы бойынша бюджетпен өзара қарым-қатынас. Шегеріске жатқызылатын
“Нольдік” ставкамен салық салынатын айналымы бойынша “артылу” қосылған құн
төлеуші “нольдік” ставка бойынша салық салынатын тауардың тұрақты өткізілуін
“нольдік” ставкамен салық салық салынатын тауарды өткізу бойынша айналым
Одан басқа қосылған құн салығы қайтарылады: грант құралының есебімен
Қазақстан Республикасының Салық Кодексіне жаңа еңгізу болып грант есебімен
Алдында болған салық қайтарылуы салық төлеушінің есеп айырысу шотына
басқа салықтар бойынша салықтық міндеттемелерді өтеу шотына есептеу;
импорт бойынша қосылған құн салық шотына есеп айырысу;
есеп айырысу шотына ақшаны аудару.
ҚАЗАҚСТАННЫҢ РЕСПУБЛИКАЛЫҚ БЮДЖЕТІНДЕГІ ЖАНАМА САЛЫҚТАРДЫҢ ОРНЫ МЕН РОЛІН
3.1 Қазақстанның Республикалық бюджетіндегі жанама салықтарының өндіріске салыну жолдарын
Жанама салықтардың кең тараған бір түрі – қосылған құн
Қосылған құн салығының тез арада тарауы өте танытарлық болды
Бұл - өндірістің әрбір кезеңінде болған тауар сатулардан ұсталатын
Қосылған құн салығын енгізердің алдында, ішкі жанама салықтар алкоголь
Р S*
50 S
45 -------------a
40 --------------- b
30
20 D
10
5 10 15 20 25 30 Q
Сурет 4. Акциздік ставканың өзгеру қисығы
Үкімет 1 бірлік өнімге акциз мөлшерін 10 теңгеге жоғарылатсын.
Жанама салықтар немесе тұтынуға салықтар дамыған елдердің салық салуында
Қазақстан Республикасының Үкіметі негізгі өндіріс құралы жер болып табылатын
Қазіргі кезде Қазақстан Республикасында қосылған құн салығының екі ставкасы
- Жеңілдетілген ставкалар – олардың мөлшері 0-ден 10%-ға дейін.
Жоғарғы ставка - оның көлемі 19%-ды құрау керек. Және
Кестеге қарай отырып, келесідей қорытынды шығаруға болады. 2005 жылы
2004 жыл 2005 жыл
2006 жыл
Сурет 5. 2004 – 2006 ж.ж. акциз салығының басқа
1999 жылдың желтоқсанында Қазақстан Республикасының Қаржы Министрлігі және Мемлекеттік
3.2 Қазақстанның Республикалық бюджетіндегі жанама салықтарының тұтынудағы кездесетін мәселелерін
Қазір Қазақстанда әр түрлі баж салығын санамағанда үш ондық
Кейінгі жылдары кәсіпорынның мемлекеттік бюджетпен қарым-қатынасы біршама өзгерістерге ұшырады.Бірақта
Кәсіпорынның мемлекеттік бюджетпен қарым-қатынасының жүйесін жетілдіруде маңызды қадам болып
Бірақта, экономикалық нормативтер жүйесі мәнді жетіктермен қажетті болды.Біріншіден біркелкі
Салықтың дұрыс функциялайтын жүйесі көлеңкелі экономикамен күресу құралының бірі
Әлемдік тәжірибеде, отандық тәжірибеде мемлекеттік бюджетке азаматтардың және кәсіпорынның
Аударым нормативтерінен салыққа өту экономикалық өмірін демократиялауды білдіреді. Бұл
Салықтар органикалық түрде біздің елде қалыптасып жатқан экономикалық қатынас
Қазіргі кезде барлық әлемде салық жүйесін жеңілдетуге тенденция байқалады.
Одан басқа салық ставкалары белгіленген және табыстары ерекшеленген көп
ҚОРЫТЫНДЫ
Салықтық жүйе – нарықтық экономиканың ең маңызды элементі. Ол
Мемлекеттік құрылымнан тыс, жаңа салықтық жүйеде Қазақстанда
алдыңғы жылдарға қарағанда мәселесіндегі басқару деңгейлеріне сәйкес құқықтар мен
Сонда да жаңа салықтық заң жаңа шарттарға толық сәйкес
Біздің салықтарымыздың тұрақсыздылығы, ставкаларды күнделікті қарастыру, салықтардың, жеңілдіктердің және
Өмір салықтық жүйенің таза фискальдық жүйесіне жасалған күшінің жағдайы
сәйкес басқа салықтық жүйе туралы ұсыныстар жоқ және бұл
әкеледі және экономикалық дағдарысты қиындата береді. Ол үшін дағдарыстың
Атқарылған жұмысты қорытындылай келе келесідей тұжырым жасауға болады. Қазақстан
Дегенмен, КСРО-ғы құлдырап Қазақстан Республикасы жеке, тәуелсіз мемлекет болғаннан
Қосылған құн салығы тауарларды (жұмыстарды, қызметтерді) өндіру және олардың
Жанама салық салу жүйесінде екінші орныға акциздер ие. Акциздер
Бюджет кірісінде елеулі орынды алатын түсімдердің бірі – ол
Осылардың үшеуі де тауарлар мен қызметтердің шектеулі тізіміне салынады
Біріншіден, мемлекеттік бюджет кірісінің маңызды көзі;
Екіншіден, белгілі бір тауарларға сұраныс пен ұсынысты реттейтін ең
Сонымен қатар, қазіргі кезде салық жүйесіндегі жанама салықтарға үлкен
Жалпы айтқанда соңғы жалдардағы бюджет кірісіндегі салықтық түсімдерге назар
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
Н.Ә.Назарбаев «Қазақстан-2030» бағдарламасы,Алматы,1997ж,85б.
Н.Ә.Назарбаев «Жаңа әлемдегі жаңа Қазақстан» атты халыққа жолдауы,Егемен Қазақстан
«Салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер туралы»
Брызгалин А. В. Налоги и налоговое право. - Москва,
Буглай В.В., Ливенцев Н.Н. Международные экономические отношения.- Москва, 1998.
Булатова А.С. Экономика. – Москва, 2000.
Годованов В.И. и др. Теория и практика налогов.- Москва,
Дадашева А. Налоги. – Москва, 2001.
Ержанова С. Налогооблажение юридических лиц в Казахстане. – Алматы,
Князева В.Т. Налоговая система зарубежных стран.- Москва, 2000 г.
Мусин С.М. Налоги.- Алматы, 2000 г.
Сейдахметова Ф.С. Налоги в Казахстане. – Алматы, 2002 г.
Худяков А.И., Бродский Г.М. Теория налогообложения.- Алматы, 2002г.
Худяков Л.Н. Финансовое право Республики Казахстан.-Алматы, 2001г.
Абибулаев Б. Об основных тенденциях развития алкогольной продукции Южно
Абибулаев Б. О ситуации на рынке подакцизной продукции Южно
Амиреева К.К. Контроль за подакцизными товарами // Налоговый консультант.
Ажгалиева Д. Практика применения акцизов в зарубежных стран //
Алейбек Н. Организация Государственного регулирования оборота нефтепродуктов // Налоговый
Архипин И. Акцизы в годы НЭПА: истоки современной системы
Бачурина М. Акцизное налогооблажение в современной России // Финансы.
Бексеитов А. Нарушения в подакцизной сфере // Вестник налоговой
Брызгалин А.В. Справедливость как основной принцип налогооблажения. // Финансы.
Иваненко В. Особенности налоговой системы Канады // Финансы. –
Идрисова Э. Косвенные налоги : опыт развитых стран //
Идрисова Э. Как взимают косвенные налоги в США //
Кененова Қ. Тұтынушыға салынатын акциздер және оларды жетілдірудегі түйінді
Нуралиева Н., Сапарова Л. Налоги: история и современность //
Нуралиев Л.П. Проблемы совершентвования налогообложения в Казахстане. // Қаржы.
Нурахаев М.Е. Акцизы на бензин и на дизельное топливо
Омаров К.Р. Отраслевые и иные особенности налогооблажения и учета.//
Пансков В.Г. Акцизы и проблемы государственного регулирования рынка алкогольной
Рожнева Т. Налоговая система Германии // Финансы. –1999. –
Ставки акцизов (по состоянию на май 2004 года) //
Щербина А. Т. Улучшать работу налоговых инспекций. // Қаржы.
ҚОСЫМША А
Акцизді төлеу мен ставкалары
№ Акциз обьектілері Бекітілген ставкалары Төлеу уақыты
1 Акцизделетін тауарлар Тауар құнына пайызбен (адвалорлық) немесе заттай
2 Алыс беріс шикізаттан жасалған өнім. Тауар құнына пайызбен
3 Ойын бизнесі обьектісі Есепті жылдағы акциздік базалық ставканың
4 Лотореяны өткізу Заңмен бекітілген көлемде. Лоторея билеттерін
5 Шикі мұнайды өндірістік өңдеуге бергенде.
Заңмен бекітілген көлемде.
Берілген күні.
6 Импортқа акциз. ҚР Заңымен бекітілген көлемде. ҚР кеден
ҚОСЫМША Ә
Қазақстан Республикасында өндірілетін және Қазақстан
Республикасының кедендік шекарасынан импортталатын акциздік тауарларға және ойын бизнесіне
Атаулары Салық базасы
(салық салу объектісі) Өндірілген тауарларға және ойын бизнесіне салынатын
1 2 3 4
Спирттің барлық түрлері (алкоголь өнімдеріне өткізілетін спиртті қоспағанда)
физ. көлемі 1 литр /
300 теңге 1 литр / 3 еуро
Алкоголь өнімдері физ. көлемі 1 литр /
125 теңге 1 литр / 1,7 еуро
Құрамында 12 %-ға дейін этил спирті бар алкоголі аз
125 теңге 1 литр / 0,3 еуро
Коньяк, бренди физ. көлемі 1 литр /
20 теңге 1 литр / 1,7 еуро
Шарап сусындары физ. көлемі 1 литр /
30 теңге 1 литр / 0,4 еуро
Шараптар физ. көлемі 1 литр /
10 теңге 1 литр / 0,4 еуро
Шампан физ. көлемі 1 литр /
20 теңге 1 литр / 0,4 еуро
Сыра физ. көлемі 1 литр /
7 теңге 1 литр / 0,2 еуро
Фильтрлі темекі өнімдері физ. көлемі 1000 дана /
180 теңге 1000 дана /
2 еуро
Фильтрсіз темекі өнімдері физ. көлемі 1000 дана /
100 теңге 1000 дана /
2 еуро
Газ конденсатын қоса алғанда, шикі мұнай өндірілетін тауарларға құнмен,
0
0
Бекіре және қызыл балық уылдырығы өндірілетін тауарларға құнмен, импортталатын
100%
100%
Жеңіл автомобиль
кедендік құны немесе двигатель көлемі
10%, бірақ 0,5 еуро / куб см. (бірақ двигатель
1 2 3 4
Атыс және газ қарулары өндірілетін тауарларға құнмен, импортталатын
0
0
Ойын бизнесі (лотореялардан басқа) Ойын столы
Ақшалай ұтысы бар ойын автоматы
Тотализатор кассасы
Букмекер кеңселерінің кассасы 130-740 а.е.к
5-25 а.е.к.
80-200 а.е.к.
20-100 а.е.к.
Лотореяларды ұйымдастыру және жүргізу Лотореяны өткізуден пайда
10%
Бензин (авиациялық бензинді қоспағанда) физ. көлемі
1 тонна /
31 еуро
Дизель отыны физ. көлемі
0
ҚОСЫМША Б
Бөлшек және көтерме саудада бензин (авиациялық бензинді қоспағанда) және
1 тоннаға акциздер ставкалары (теңге)
Бензин Дизель отыны
Дизель отынын және бензинді (авиациялық бензинді қоспағанда) өндірушілердің бөлшек
4500
540
Заңды және жеке тұлғалардың бензинді (авиациялық бензинді қоспағанда) және
0
0
Өзіндік және өндірістік қажеттіліктерге қолданылатын дизель отыны және бензиннің
5000
600
Заңды және жеке тұлғалардың өзіндік және өндірістік қажеттіліктерге қолданылатын
500
60
Қосымша В
2004-2006 ж.ж. Қазақстан Республикасына акциздік салықтардың түсімі
Атауы 2004 жыл 2005 жыл 2006 жыл
Барлық салықтық түсімдер 752 784 922 947 250 780
Акциздер, оның ішінде: 25 442 690 26 986 266
Қ.Р.-да өндірілетін: 10 474 628 11 404 272 10
Спирттің барлық түрлері 1 038 275 531 150 599
Арақ 3 332 588 2 979 781 2 319
Ликерлі арақ өнімдері (12%-30%) 122 597 187 635
Шарап 349 912 223 035 131 595
Коньяк 38 939 75 249 81 994
Шампан шараптары 47 156 26 424 39 620
Сыра 1 191 388 1 579 326 1 921
Алкоголі аз сусындар
(1,5%-12%) 205 568 227 580 95 866
Бекіре және қызыл балық уылдырығы 23 440 39 972
Фильтірі бар темекі бұйымдары 2 667 814 3 596
Фильтрсіз темекі бұйымдары 444 407 524 996 276 785
Зергерлік бұйымдар 38 150 32 573 0
Ойын бизнесі 168 745 303 848 415 963
Лотореяны ұйымдастыру және өткізу 82 871 107 115 89
Газ конденсатын қоса алғанда, шикі мұнай 455 330 792
Жеңіл автомобильдер 0 9 1
Шарап өнімдері 261 851 172 785 174 957
Атыс және газ қарулары -9 26 27
Басқа да алкоголь өнімдері 5 606 4 049 88
ҚР-на импортталатын өнімдер: 14 968 062 15 581 994
Спирттің барлық түрлері 37 135 49 342 32 875
Арақ 69 866 116 310 305 137
Ликерлі арақ өнімдері (12%-30%) 13 475 40 636
Шарап 74 062 85 674 115 250
Коньяк 30 962 42 216 45 342
Шампан шараптары 1 212 4 515 3 550
Сыра 521 205 974 668 1 623 833
Алкоголі аз сусындар
(1,5%-12%) 17 768 14 689 88
Бекіре және қызыл балық уылдырығы 2 123 2 122
Темекі бұйымдары 228 024 220 482 187 135
Жеңіл автомобильдер 412 499 903 128 1 713 230
Зергерлік бұйымдар 47 981 66 519 0
Шарап өнімдері 0 350 3
Дизель отыны 0 243 17
Бензин (авиациялық бензинді қоспағанда) 2 177 510 2 704
Атыс және газ қарулары 1 604 40
Бензинді бөлшек саудада өткізу 8 320 595 7 802
Дизель отынын көтерме саудада өткізу 245 896 228 361
Бензинді көтерме саудада өткізу 1 374 088 1 002
Дизель отынын бөлшек саудада өткізу 1 393 660 1321849
3