Естімейтін балалардың сөзжасамды меңгеру ерекшеліктерін анықтау


МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ
І-ТАРАУ. БАЛАЛАРДЫҢ СӨЗЖАСАМДЫ МЕҢГЕРУІНІҢ ЛИНГВОДИДАКТИКАЛЫҚ ЖӘНЕ ПСИХОЛОГИЯ – ПЕДАГОГИКАЛЫҚ
І.1. Сөйлеу іс-әрекеті және естімейтіндерді тілге оқытудың қазіргі заманғы
І.2. Сөзжасам жүйесін лингводидактикалық талдау
ІІ-ТАРАУ. ЕСТУ ҚАБІЛЕТІ ЗАҚЫМДАЛҒАН БАЛАЛАРДЫҢ СӨЗЖАСАМДЫ МЕҢГЕРУ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ
ІІ.1. Онтогенезде сөзжасамды меңгерудің сипаттамасы
ІІ.2. Есту қабілеті зақымдалған балалардың сөзжасамдың меңгеру ерекшеліктері
ҚОРЫТЫНДЫ
ӘДЕБИЕТТЕР
КІРІСПЕ
Соңғы жылдары отандық арнайы білім беру жүйесіндегі өзгерістер, дамуында
Естімейтін балаларды тілге оқытумен айналысатын көптеген әдіскерлер, естімейтін балаларды
ХХ ғасырдың 50-жылдарын дейін естімейтін балаларды сөзжасамға үйрету тілдің
ХХ ғасырдың 50-жылдардың аяғында 60-жылдардың басында естімейтін балаларды сөйлеу
Қазақстанда есту қабілеті зақымдалған балаларды оқыту жүйесі де, коммуникативті
Естімейтін балаларды сөзжамаға оқытудың арнайы әдістемесінің практикада қажеттілігі, алдымен
Онтогенезде сөзжасамды меңгеру, еститін балалардың «туынды сөздер бағдарламасын жасау
Естімейтін балалар үшін сөзжасамды меңгеру өте күрделі болып келеді,
Сонымен, естімейтін балаларды сөзжасамға оқытудың практикалық маңыздылығы мен оны
Зерттеудің мақсаты: 4-5 сыныптардағы естімейтін оқушылардың сауаттану сабақтарында сөзжасамды
Осы мақсатқа сәйкес бірқатар міндеттер анықталды:
Зерттеу мәселесіне қатысты ғылыми әдебиеттерді талдау.
Естімейтін балалардың сөзжасамды меңгеру ерекшеліктерін анықтау.
Зерттеудің объектісі: коммуникативті жүйеде білім алып жатқан естімейтін балалардың
Зерттеудің пәні: 4-5 сыныптың естімейтін оқушыларының сөзжасам заңдылықтарын меңгеру
Зерттеудің әдістері:
- еститін және естімейтін балалардың сөзжасамды меңгеру ерекшеліктері, сөйлеу
- І-тип мектептегі педагогикалық процесті бақылау, естімейтін оқушылардың сөйлеу
Зерттеудің теориялық маңыздылығы. Тілге оқытудың коммуникативті жүйенің қағидаларына сәйкес,
Зерттеудің практикалық маңыздылығы естімейтін оқушылардың ерекшеліктерін анықтау арқылы сөзжасам
Курстық жұмыстың құрылымы. Курстық жұмыс кіріспеден, екі бөлімнен және
І-ТАРАУ. БАЛАЛАРДЫҢ СӨЗЖАСАМДЫ МЕҢГЕРУІНІҢ ЛИНГВОДИДАКТИКАЛЫҚ ЖӘНЕ ПСИХОЛОГИЯ – ПЕДАГОГИКАЛЫҚ
І.1. Сөйлеу іс-әрекеті және естімейтіндерді тілге оқытудың қазіргі заманғы
Балаларды тілге оқытуға қатысты мәселелерді шешуде көптеген ғалымдар психолингвистикаға
Психолингвистикаға назар аудару, бұл ғылымның зерттеу объектісін құрайтын «сөйлеу»,
Ең алдымен, тіл мен сөйлеудің ара қатынасы туралы сұрақты
Сұрақтың тарихына назар аудара болсақ, тіл мен сөйлеудің ара
Тіл мен сөйлеуді ажырату көзқарасы швейцарлық лингвист Ф. де
Тілді толық жүйе ретінде алғаш қарастырған атақты лингвист В.Гумбольдт
Поляк ғалымы И.А.Бодуэн де Куртенэде В.Гумбольдт сияқты тілдің жүйелілік
С.Л.Рубинштейн тіл мен сөйлеудің әрекеттестігі туралы айтқан: «сөйлеу тіл
Тіл мен сөйлеуді зерттеуде маңызды үлес қосқан Н.И.Жинкин, ресейлік
Көп ғалымдардың тіл мен сөйлеудің ара қатынасы туралы көзқарастарының
Көптеген зерттеушілердің еңбектерінде тіл мен сөйлеудің ойлаумен байланысы туралы
Осы айтылғандарға байланысты Н.И.Жинкиннің еңбектеріне келер болсақ, ол тіл,
Автордың «Сөйлеудің механизмдері» атты және басқа да еңбектерінде тілдің,
Егер де басқа да зерттеушілердің ойларын қарастырмасақ, онда бұл
Тіл, сөйлеу және ойлау туралы сұрақтарды бір-бірінен бөлмей, керісінше
Көптеген зерттеушілер бірауыздан, баланың тілдік қабілетін дамыту оған тіл
Тілдік қабілеттілікті зерттеу А.А.Леонтьев(1965, 1970), Н.Хомский (1972), Д.Слобин және
А.А.Леонтьев тілдік қабілеттілік мәселесін бірнеше рет қарастырған. Автор тілдік
Осы кезеңде А.А.Леонтьев ұсынған үлгі психолингвистикада атақты болды. Тілдік
Трансформациялық грамматиканы жасаған атақты лингвист Н.Хомский, тілдік қабілеттілік, ересектердің
Тілдік қабілеттіліктің мұндай сипатына А.М.Шахнарович қарсы шыққан. Ол: «...
Бірқатар авторлардың зерттеулері баланың тілдік қабілеттілігінің қалыптасу уақытына арналған.
Тілдік қабілеттіліктің дамуы туралы сұрақты қарастырғанда Л.В.Сахарныйдың еңбектеріне тоқталған
Л.В.Сахарный: тілдік қабілеттілік адамда генетикалық берілген деп кесіп айтуға
Есту қабілеті зақымдалған балаларда біріншілік кемістік түріндегі сөйлеу патологоиясы
Естімейтін балалардың тілдік қабілеттіліктерін дамытудың маңыздылығы сурдопедагогикалық зерттеулерде бекітілген
Психолингвистикада және онымен байланысты ғылымдарда адамның тілді меңгеруі үшін
Қазіргі кезеңде «әлеуметтік орта» деген ұғымның әртүрлі тұжырымдамалыр бар.
Л.С.Выготский өз еңбектерінде, адами орта әр уақытта әлеуметтік және
Баланың жалпы және сөйлеуінің дамуына қоршаған ортаның әсері зор
Естімейтін балалардың сөйлеу тіліне оқытуда коммуникация қағидасын жүзеге асыру,
Коммуникацияның әлеуметтік бағытын көрсете отырып, Р.Ромметвейн былай деп жазған:
Коммуникацияның тиімділігінің критерийін А.А.Леонтьев толық және анық ашып көрсеткен.
қарым –қатынас жағдайында жылдам және дұрыс бағдарлау;
сөйлеуді жоспарлап, қарым–қатынастың қажетті мазмұнын таңдау;
қажетті мазмұнды жеткізу үшін дұрыс құралдарды табу;
кері байланысты қамтамасыз ету [А.А.Леонтьев, 1974, 31б].
Біз зерттеп отырған мәселені, яғни, естімейтін балалардың сөзжасам икемділіктерін
Сөйлеу іс–әрекеті тұжырымдамасының авторы Л.С.Выготский. Ресейлік психолингвистиканың психологиялық бастауы
Л.С.Выготскийдің теориялық тұжырымдарында, дамуында ауытқушылықтары бар балалардың (естімейтін балаларда)
Сөйлеу іс–әрекетінің теориясының мәнін терең қарастыру және соның негізінде
Сонымен, А.Н.Леонтьев іс–әрекет ұғымын нақтылап, оның құрылымын жіктеуді ұсынған.
А.А.Леонтьев сөйлеу іс–әрекеті мәселесін зерттеу үшін философиялық, психологиялық және
Одан кейінгі зерттеулер, сөйлеу іс–әрекетінің түрлі жақтарын ашты. И.А.Зимняя
Айтылғандарды қорыта келе, ғалымдар сөйлеу іс–әрекетті, адам жүзеге асыратын
Психолингвистикада бар сөйлеу іс–әрекеті ұғымын ұсына отырып, осы құбылыстың
Л.С.Выготский мектебінің ғалымдарының еңбектерінде және психолингвистикада сөйлеу іс–әрекетінің құрылымының
Сонымен, мотив – сөйлеу іс–әрекетінің алғашықы бөлімі (кезеңі). Осы
А.Р.Лурия мотивті сипаттай келе, мотивсіз «адамда ой да, ойды
Ғалымның мотивті түсіндіруінен, сөйлеу іс–әрекетінің мотивациялық кезеңі зерттеу және
Естімейтін балаларды оқытуда мотивацияның маңыздылығын мойындай отыра, сурдопедагогтар мен
Арнайы білім беру жүйесінің дамуының қазіргі кезеңінде авторлардың ойынша,
Сөйлеу іс–әрекетінің екінші кезеңі, психолингвистикада жоспарлаушы ретінде бағаланып, сөйлеу
Сөйлеу іс–әрекетінің құрылымын талдау, зерттеліп отырған мәселеге қатысты маңызды
Естімейтін балаларда дериваттарды жасау мен қолдануға деген қажеттілікті тудыру
Біздің зерттеуіміз үшін, балалардың сөйлеу іс–әрекетін меңгеруді белсендендіретін факторларды
Жоғарыда айтап кеткеніміздей, сөйлеу іс–әрекеті заттық іс–әрекетке тікелей байланысты,
Ресейлік лингвист В.Г.Адмонидің жағдайға қатысты және жағдайға қатысты емес
айтылулар негізінен жағдаймен байланысты болады, бірақ, жағдайдан тыс та
жағдайдан тыс сөйлеуге көшу, сөйлеуді жоспарлауға итермелейді;
контекстер көбіне жағдаймен қатар келеді, дегенмен, өзіндік сипаттары болады;
сөйлеудің жағдайдан тәуелсізденуіне эгоценртлік сөйлеудің, яғни, біреуге бағытталмаған, тек
Сурдопедагогика мен психологияда баланың ойлауының дамуы мен сөйлеуді меңгеруіне
Сөйлеу іс–әрекеті мәселесінің жоғарыда қарастырылған әр аспектісі, естімейтін оқушыларды
Ғалымдардың тіл мен сөйлеудің бір емес екені, бірақ бір–бірімен
Естімейтін балаларды тілге оқытуды, адамның іс–әрекетінің ерекше түрі –
Сөйлеу іс–әрекетін меңгерудің қажетті факторы мен нәтижесі баланың тілдік
балалардың жас ерекшеліктерін ескере отырып, сөйлеу ортасын мақсатты бағытталған
тілдік циклдегі сабақтарда оқушылардың коммуникация әрекеттерінің мазмұнын арнайы таңдау;
балалардың сөз жасау қажеттіліктерін, мотивациясын пайда қылдыоу мен қолдау
Ресейлік ғалымдардың теориялық тұжырымдары мен іргелі тұжырымдамаларына сүйеніп, естімейтін
І.2. Сөзжасам жүйесін лингводидактикалық талдау
Көптеген тілтану теоретиктері мен әдіскерлері сияқты біз де берік
Лингвистикалық әдебиеттер көрсеткендей, «сөзжасам» ұғымы көп мағыналы болып келеді.
Әлі күнге дейін сөзжасамның тілдік жүйедегі орнын анықтауға қатысты
Көптеген лингвистердің сөзжасамның өзіндік статусын мойындағандары ЖОО студенттеріне арналған
Өз бетімен ғылым деген статусқа ие болу үшін, оның
Сөзжасамның объектісін нақтылай келе, ғалымдар мынадай қорытындыға келді: тіл
Г.О.Винокуров туынды сөзді «шындықты мотивтендіріп бейнелеу» деп сипаттаған, оның
Сонымен, туынды сөз екіншілік, себебі басқа лексикалық бірліктен пайда
Сөздің құрылымын сипаттағанда «оның түбірін анықтау жеткіліксіз, сонымен қатар,
Сөзтүрлендіруде «түбір» ұғымы негізгі болып табылады. Түбір деген терминді
Түбірден басқа жұрнақтар да бар. Түбірдің болуы міндетті. Түбірдің
Қазақ тілінде жұрнақтардың екі түрі бар. Оларды сөз тудырушы
Тілдің сөз тудыру жүйесі және сөз тудыруға үйрету әдістемесінде
Ғалымдар «сөз түрлендіру моделін» талқылағанда, бір тоқтамға келемеген, себебі,
Сөз түрлендіру модельдері турлы Е.С.Кубрякова зерттеген. Автор, басқа жүйелер,
«Сөз түрлендіру моделі» мен «сөз түрлендіру типі» ұғымдарын ажыратуды
Сөз түрлендіру типі туралы сұрақтар сөз түрлендіру мәнісінің мәселесімен
Сөз түрлендіру мағынасы мәселесі туралы зерттеушілер кең зерттеген. Аталған
Соңғы жылдары ғалымдардың сөзжасамдның түрлі аспектілері бойынша зерттеулерінде синткасистік
Синтаксистік негізде сөз тудыру монологтік сөйлеу кезінде сөйлеу іс–әрекетінің
Е.С. Кубрякова мәтінге туынды сөздерді кіргізудің қажеттілігі мен мақсаттылығы
туынды сөздерді қайталауды болдармау;
мәстіннің құрамының қарапайым болуын қадағалау;
баяндап, сипаттайтын құрлымды болдырмау (Е.С. Кубрякова 1981 180-197).
Грамматиканың қарапайым курсын оқу барысында естімейтін оқушылар сөздердің әртүрлі
Зат есімдер
Е.А. Земскаяның айтуынша, «зат есімдер сөзжасамда ең бай сөз
Сын есімдер
Сын есімдердің семантикалық негізі оның «сапасын, белгісін» білдіретіндігінде. Қазіргі
Сын есімдер әр түрлі тәсілмен пайда болады. Сын есімді
Етістіктер
Етістіктердің сөзжасам мүмкіндігі өте кең. Етістіктердің пайда болуының
Етістіктің негізгі міндеті әрекетті білдіреді. Ғалымдар әрекеттердің бірнеше тобын
Үстеу
Үстеу зат есім, сын есім, сан есім және етістік,
Біз жоғарыда жалпы негізгі төрт сөз табын қарастырдық. Демек,
Бір сөз табынана екіншісіне өту мәселелерімен көптеген ғалымдар айналысқан
«Трансформация» терминін барлық ғалымдар қолдана бермейді. Лингвистер «транспозиция»
Сонымен, трансформация дегеніміз «бір сөз табынан екінші сөз табына
А.М. Чепасова басқаша түсіндіреді. Автор «транспозицияны» сөздің бір сөз
Сөз таптары деңгейінде өту процесін зерттеуге Е.С. Кубрякова үлкен
Ғалымдардың трансформацияға әр түрлі бағалау бергеніне қарамастан, жоғарыда келтіріліген
Тілдің сөзжасам жүйесін қысқаша лингвидидактикалық талдауды аяқтай келе, біз
Сөзжасам тілтанудың бөлімі ретінде өзінің зерттеу объектісі, мақсаты мен
Естімейтін оқушыларды жалпылайтын терминдермен таныстырған дұрыс. Грамматиканың элементарлы курсына
Естімейтін балаларды сөзжасамға үйретуде сөзжасамның өнімді модельдері мен типтерін
Сөзжасамды үйрене отырып, естімейтін оқушылар төрт сөз табының трансформациялық
ІІ-ТАРАУ. ЕСТУ ҚАБІЛЕТІ ЗАҚЫМДАЛҒАН БАЛАЛАРДЫҢ СӨЗЖАСАМДЫ МЕҢГЕРУ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ
ІІ.1. Онтогенезде сөзжасамды меңгерудің сипаттамасы
Біздің зерттеуіміз естімейтін оқушыларды сөз жасамға үйретудің тиімді жолдарын
Бірқатар зерттеушілердің еңбектерінде, адамның сөз жасамды меңгеру аспектісін іс-әрекеттің
«Сөзжасам іс-әрекеті» терминін барлық ғалымдар қолдана бермейді. Кейбір авторлар,
Онтогенездегі сөзжасамның қалыптасу ерекшеліктерін талдағанда, осыдан жүз жыл бұрын
Бір сөзді сөйлемді қолданатын кезде бала не сөзжасамды, не
Сонымен, бала алдымен сөзді «жағдайдың бір бөлігі» деп қабылдайды
Бала екі жасқа келгенше, баланың сөйлеуінде сөздер бірбүтін болып
Морфемдерді бөліп алу балалар үшін қиындық тудыратынын ескеру керек.
Баланың сөйлеу іс–әрекетін меңгерумен заттық іс–әрекетті меңгеруінде еш айырмашылық
Сондықтан, естімейтін оқушылардың сөзжасам процесін зерттегенде, жаңа сөз жасау
Баланың сөзжасамды қаншалықты меңгергенін баланың шығармашылық материалдары арқылы анықталады.
Ғалымдар келесідей мәліметті келтіреді: сөз шығармашылық –әр баланың табиғи
Ғалымдар баланың сөзшығармашылығының себебін ашқан. Т.Н.Ушакованың бірқатар еңбектерінде, баланың
Сурдопедагогика үшін, егер баланың сөйлеу тілінде түрлі тілдік құралдар
Ғалымдар бірауыздан: туынды сөзді тудырудың ең басты жағдайы мотив
Сонымен, зерттеулер көрсеткендей, балада сөздерді қолдануға деген қажеттілік пен
Жоғары да атап кеткеніміздей, балалардың сөзжасамды меңгеру негізінде нақты
А.М.Шахнаровичтің тұжырымдамасында екі байланыс жүйесі бар екенін дәлелдейді: бір–бірімен
А.М.Шахнарович ұсынып отырған тұжырымдама баланың туынды сөздің мағынасын меңгерумен
А.М.Шахнаровичтің зерттеулерінің нәтижесінен мынадай қортынды жасауға болады: естімейтін балалардың
Соңғы жылдары А.М.Шахнарович тұжырымдамасы кең таралып, көптеген ғалымдардың қолдауына
Кіші мектепке дейінгі жаста (3-4 жаста) сөзжасам кезінде алынған
Г.А.Черемухинаның зерттеулері көрсеткендей, сөзжасамды дұрыс меңгеруі үшін бала заттық
Осы мәселеге қатысты балалардың сөз тудыру шығармашылығының ерекшелігі жайлы
Л.В. Сахарныйдың зерттеулері, сөздің құрамы балаларға таныс емес сөздердің
Баланың сөздің құрамына сүйеніп сөздің мағынасын түсінуге тырысатыны жайлы
Онтогенездегі сөзжасамды меңгеру проблемасының түрлә аспектілерін зерттей келе, ғалымдар
«Сөйлеудегі қателер» - 2,6 жастан 3,6-4 жасқа дейінгі кезеңді
«Өзінің сөз шығармашылығы» - балалардың сөзжасамды меңгерудің екінші типі
«Бағдарлаулық әрекеті» 5-6 жастағы балаға тән. Бұл кезде бала
Еститін балалардың сөзжасамды меңгеру деңгейлерін бөліп көрсті қажеттілігін Н.М.
І деңгей баланың жалпылау қабілетінің қалыптаспағанымен сипатталады, сөзжасайтын жұрнақтарды
ІІ деңгейдің ерекшелігі, бұнда «модель-типтер» қалыптасады. Баланың сөздік қорында
ІІІ деңгей сөз тудыруды жоғары шеберлігінің қалыптасқанының көрсеткіші болып
А.Г. Тамбовцева мен Н.М Юрьеваның онтогенездегі сөзжасамның қалыптасу уақыты
Күнделікті жазбаларын талдай келе А.Н.Гвоздев, баланың алғышқы сөздері болып
Баланың сөйлеуінде зат есімдер сияқты етістіктер де көп кездеседі.
Сын есімдер зат есімдерге, етістіктерге, үстеулерге қарағанда кейінірек пайда
Үстеулер баланың сөзінде ерте пайда болады. Бірақ 2,2 жасқа
Сонымен, бала алдымен нақыт мағынасы бар, тұрмыста көп қолданатын
Еститін бала мектепке дейінгі жаста сөзжасамды практикалыө жолмен меңгереді.
Онтогенезде сөзжасамды меңгерудің іс-әрекеттік негізі бар: ол баланың заттық
Жоғары да айтылғандарды ескере отырып, түзету жұмысының бағытын анықтауға
ІІ.2. Есту қабілеті зақымдалған балалардың сөзжасамдың меңгеру ерекшеліктері
Есту қабілеті зақымдалған балаларды тілге оқыту проблемасы сурдопедагогикада өзекті
Ұзақ уақыт бойы есту қабілеті зақымдалған балаларды тілге оқыту
ХХ ғасырдың басында ғалымдар есту қабілеті зақымдалған балаларды тілге
Тілді практикалық меңгеру туралы, «тілдік сезімді» дамыту қажеттілігін түсіну,
ХХ ғасырдың ортасында естімейтін оқушылардың грамматиканы меңгеруіне байланысты сұрақтар
Естімейтін оқушыларды сөйлеу арқылы қарым-қатынас негізінде тілге оқыту ХХ
Оқыту практикасына заттық – тәжірибелік іс-әрекетті кеңінен қолдануға сүйенген
ХХ ғасырдың 90 жылдары коммуникативті жүйені жетілдіруге бағытталған сурдопедагогикалық
Естімейтін балаларды тілге оқыту мәселесіне назар аудара отырып, зерттеушілер
Әрине, естімейтін балалардың сөздің құрамы арқылы жаңа сөз жасауы
Естімейтін балалардың сөзжасамды меңгеруімен байланысты мәселелермен, сурдопедагогиканың теориясы мен
Есту қабілеті зақымдалған балалардың сөзжасамды меңгеру ерекшеліктерін ресейлік сурдопедагог
Естімейтін баланың психологиясын зерттей отырып, Л.В. Занков естімейтін балалардың
ХХ ғасырдың ортасынан бастап, естімейтін оқушылардың сөзжасамды меңгеруіне қатысты
Басқа да зерттеушілер (Н.М. Лаговский, Л.В. Занков) сияқты, Б.Д.
– балалар жұрнақ қосу арқылы сөз жасауда жұрнақ пен
– кішірейтіп немесе үлкейтетін жұрнақтарын балалар сирек қолданады.
– балаларды жұрнақтарды жалғаған кезде буын үндестігін ескермейді. Сонымен
ХХ ғасырдың ортасында Б.Д. Корсунскаяның зерттеулері естімейтін балалардың сөзжасамды
– естімейтін балаларды тілге оқытудың бірінші міндеті олардың тілді
– естімейтін балалардың сөзжасамды тиімді меңгеруіне естімейтін балалардың сөздердің
– сөзжасамды үйретуде сөйлемдегі түсіп қалған сөзді толықтыратын жаттығулар;
Б.Д. Корсунскаяның жұмыстарында естімейтін балаларды сауаттануға үйрету процесінде сөзжасам
Қорыта келе, Б.Д. Корсунская, еститін балалармен салыстырғанда естімейтін оқушыларда
Естімейтін оқушылардың сөзжасамы туралы мәселені соңғы сурдопедагогикалық зерттеулерде Л.П.
Сонымен, есту қабілеті зақымдалған балалардың сөз шығармашылығы мәселесі әлі
Есту қабілеті зақымдалған балалардың сөзжасамды меңгеру ерекшеліктерін қарастыра отырып,
Сонымен, Д.М. Маянц, әр түрлі грамматикалық категорияға жататын сөздерді
И.М. Соловьев және Е.И. Обозова көрсеткендей, есту қабілеті зақымдалған
Ж.И. Шиф қызық зерттеулер жасалған. Естімейтін балалар сөйлеу тілдің
Естімейтін оқушылардың сөйлеуінде етістіктердің көптеп кездесетініне қарамастан, оқыту практикасына
Естімейтін балалардың меңгеруі қиын сөздердің категориясы бар. Абстрактілі мағынасы
Сонымен, естімейтін балаларды сауат ашу сабақтарында берілетін тілдік материалдар
Ғалымдар атап кеткендей, есту қабілеті зақымдалған балалар бір түбірлі
Тілге оқытудың іс–әрекеттік жолы жағдайында естімейтін оқушылардың сөзжасамды меңгеру
«сөзжасамға назар аударта отырып сөйлемдегі сөздермен жұмыс жасау, тілдің
сөзжасамды ұғу, толық сөздік құрылымдармен жұмыс жасағанда көрінуі тиіс,
бір түбірлі сөзді жасау оны сөйлем мүшесі ретінде қолдану
Осылардан келіп, Л.П. Носкова маңызды қорытынды жасайды: «...барлық сөз
Есту қабілеті зақымдалған балалардың сөзжасамды ұғу мәселесі А.Г. Зикеевтің
– жаңа сөздерді тиімді игеру, ол балалардың сол сөздің
– естімейтін оқушыларда ПСҚ дамыту «негізгі» сөздігінің болуын
– «сөздердің мағынасы арнайы таңдалып алынған мәтіндерге байланысты меңгеріледі...»
Грамматиканы оқығанда еститін балалар басқаша меңгереді. Еститін бала барлық
Сурдопсихологиялық және сурдопедагогикалық зерттеулерді талдау барысында естімейтін балалардың сөзжасамды
Ресейлік ғалымдардың зерттеу жұмысында естімейтін оқушылардың сөзжасамды меңгеру процесін
Естімейтін оқушылар өздерінің еститін құрбыларына қарағанда, сөзжасамды меңгеруде, туынды
Естімейтін оқушыларды бірінші кезекте, күнделікті өмірде жиі кездесетін сөздерді
Естімейтін балаларды оқытуда үлгілерді, аналогиылқа мағынасы бар әрекеттерді қолдану
Сөз шығармашылық – бұл естімейтін балалардың тілдің грамматикалық қатарын
Тілдің грамматикалық қатарын меңгеру процесінде сөзжасамды меңгерулері естімейтін балалар
ҚОРЫТЫНДЫ
Қазіргі заманғы естімейтін балаларды сөйлеу арқылы қарым – қатынасын
Естімейтін балаларды іс-әрекеттің ерекше түрі ретінде тілге оқытудың түрлі
Кеңес үкіметінің қарамағында болған Қазақстандағы естімейтін балаларға арналған мектептерде
Естімейтін балаларға арналған арнайы мектептерде 4-5 сынып оқушыларының сөзжасамды
Арнайы мектептегі педагогикалық практиканың талдау барысында естімейтін балалардың сөзжасамды
Еститін балаларға қарағанда естімейтін балалар жалғау және жұрнақ жалғауда
Естімейтін балалардың сөзжасамды меңгерудегі тағы бір ерекшелігі, оларды сөз
Ресейлік ғалымдардың зерттеу жұмыстарын талдай отырып, естімейтін балаларлы сөзжасамға
ӘДЕБИЕТТЕР
Бенвенист Э. Общая лингвистика. – М.: Едитормал УРСС, 2002.
Блонский П.П. Память и мышление. – М.-Л.:Соцэкгиз, 1935.-214б.
Бодуэн де Куртенэ И.А. Избранные труды по общему языкознанию:
Боскис Р.М. Глухие и слабослышащие дети. – М.: АПН
Боскис Р.М. Учителю о детях с нарушениями слуха. –
Винокур Г.О. Заметки по русскому словообразованию// Избранные работы по
Выготский Л.С. Вопросы детской психологии. – С-Пб.: Союз, 1997.
Выготский Л.С. Основы дефектологии // Собр.соч.: 6т/Под.ред. Т.А.Власовой. –
Выготский Л.С. мышление и речь// Собр.соч.: 6т./под.ред. В.В.Давыдова. –
Гвоздев А.Н. Вопросы изучения детской речи. – М.: АПН
Гвоздев А.Н. Современый руский язык.-М., Учпедгиз, 1961.- Ч.1.- 432б.
Гумбольдт В. Избранные труды по языкознанию.- М.: Прогресс, 1984.-398б.
Жинкин Н.И. Образование и развитие структуры языка и речи//
Жинкин Н.И. О кодовых переходах во внутренней речи// Язык-речь-творчество.-М.:
Жинкин Н.И. Психологические основы развития речи // Язык-речь-творчество.-М.:Лабиринт, 1998
Занков Л.В., Соловьёв И.М. Очерки психологии глухонемого ребёнка.- М.:
Земская Е.А. Словообразование как деятельность. – М.: Наука, 1992-221
Земская Е.А. Современный русский язык. Словообразование.- М.: Просвещение, 1973.-304б.
Зикеев А.Г. Особенности работы по формированию речи на начальном
Зикеев А.Г. Развитие речи слабослышащих учащихся. – М., 1976.-240
Зикеев А.Г. Развитие речи учащихся специальных (коррекционных) образовательных учреждений.
Зимняя И.А. Психология обучения неродному языку.- М.: Родной язык,
Зимняя И.А. Речевой механизм в схеме порождения речи// Психологические
Зыкова Т.С. Интенсификация речевого развития глухих детей в классах
Зыкова Т.С. Развитие речи младших глухих школьников в системе
Кольцова М.М. Ребенок учится говорить. – М.: Советская Россия,
Комаров К.В. Обучение глухих школьников глагольному управлению: Дис... канд.пед.наук.-М.:1964.-296б.
Корсунская Б.Д. Обучение русскому языку глухонемых переростков.- М.: Учпедгиз,
Корсунская Б.Д. Шиф Ж.И. Пути обучения глухонемых правильному изменению
Корсунская Б.Д. Словообразование в развитии речи глухонемого ребенка: Дис...
Кубрякова Е.С. Номинативный аспект речевой деятельности. – М.: Наука,
Кубрякова Е.С. типы языковых значений. Семантика производного слова.- М.:
Кубрякова Е.С. Части речи в ономасиологическом освещении.-М.: Наука, 1978.-
Кубрякова Е.С. Что такое словообразование. – М.: Наука, 1965.-78с.
Леонтьев А.А. Некоторые проблемы обучения русскому языку как иностранному.-
Леонтьев А.А. Объект и предмет психолингвистики и ее отношение
Леонтьев А.А. Психолингвистическая проблематика массовой коммуникации// Сб.статей.-М.: Наука, 1974.-
Леонтьев А.А. Язык, речь, речевая деятельность.- М., 1969.-214с.
Леонтьев А.Н. Избранные психологические произведения: В 2-х томах.- М.:
Лосев А.Ф. Введение в общую теорию языковых моделей.- М.:
Лурия А.Р. Основные проблемы нейролингвистики.- М.: Моск. ун-т, 1975.-
Менг К. Коммуникативно-речевая деятельность старших дошкольников в ситуативной обусловленности//
Мигирин В.Н. Очерки по теории процессов переходности в русском
Митрофанова О.Д. О логико-психологической основе ситемы упражнений6 направленной на
Моисеев А.И. Основные вопросы словообразования в современном русском литературном
Морозова Н.Г. Воспитание сознательного чтения глухонемых школьников. Опыт психолого-педагогического
Немченко В.Н. Современный русский язык. Словообразование.-М.: Высш.шк. 1984.-255с.
Носкова Л.П. Обучение глухих школьников грамматическому строю языка на
Носкова Л.П. Педагогические и лингвистические основы обучения глухих детей
Рау Ф.А., Лаговский Н.М., Басова А.Г. Методика обучения глухонемых.-М.:
Речицкая Е.Г. Формирование учебной деятельности глухих школьников младших классов.-
Розенталь Д.Э., Теленкова М.А. Словарь-справочник лингвистических терминов.-М.: Просвещение, 1976.-543с.
Ромметвейн Р. Слова, значения и сообщения// Сб.статей.- М.: Наука.1972.-53-87с.
Рубинштейн С.Л. Принципы и рути развития психологии.- М., 1959.-354с.
Сахарный Л.В. Введение в психолингвистику: Курс лекций.-Л.: 1989.- 184с.
Соссюр Ф. де. Труды по языкознанию.- М.: Прогресс, 1977.-
Тамбовцева А.Г. генезис словообразования синтаксической основе в дошкольном возрасте//
Тарасов Е.Ф. Философские проблемы лингвистической семантики// Сб.статей-М.: Наука, 1983.-
Улуханов И.С.Словообразовательная семантика в русском языке и принципы ее
Ушакова Т.Н. О причинах детского словотворчества// Вопросы психологии.-1970.-№6.-114-125с.
Ушакова Т.Н. Пути усвоения родного языка нормальным ребенком// Вопросы
Флери В. Глухонемые, рассматриваемые в отношении к их состоянию
Хомский Н. Язык и мышление. – М., 1972.-258с.
Цейтлин С.Н. Язык и ребенок: Лингвистика детской речи.-М.: ВЛАДОС,
Чепасова А.М., Чередниченко А.П. Современный русский язык. Таблицы по
Черемухина Г.А. Лингвистический и психолингвистический анализ словообразования. Дис...канд.филол.наук.- М.,
Чуковский К.И. Живой как жизнь: Раговор о русском языке.-
Шанский Н.М., Тихонов А.Н. Лексика. Словообразование.-М.: Васш.шк., 1987. –
Шахнарович А.М., Юрьева Н.М. Психолингвистический анализ семантики и грамматики.-М.:
Шахнарович А.М. Семантический компонент языковой способности// Сб.статей.-М.:Наука, 1983.- 181-190с.
Шиф Ж.И. Усвоение языка и развитие мышления у глухих
Эльконин Д.Б. Некоторые вопросы психологии усвоения грамоты // Вопросы
3