Жоспар
Кіріспе 3
II.Негізгі бөлім 4
2.1.Жануарларға қойылатын гигиеналық және ветеринариялық-санитариялық талаптар. 4
2.2. Мал қоралары мен шаруашылық аумағын ветеринариялық-санитариялық ережеге сай
2.3. Мал кәсіпорындарындағы ветеринариялық және ветеринариялық-санитариялық нысандарға қойылатын гигиеналық
2.4. Дезинфекция, дератизация, дезинсекция, дезодарация. 9
2.5. Мал өлекселерін жинау және утильдеу. 18
Қорытынды 21
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі. 22
Кіріспе
Басты мақсат - мал шаруашылығында жануарларды ветеринариялық санитариялық тұрғыдан
Ветеринариялық гигиенаның негізгі міндеттері:
- қоршаған ортаның мал организміне және денсаулығына тигізетін әсерінің
- қоршаған ортаның мал организміне қолайлы параметрлерін ғылыми-практикалық тұрғыдан
- мал қораларының жобалық тапсырмасын жасау, мал тіршілігін қамтамасыз
- табиғи ортаның бірқалыпты сақталуын қамтамасыз ету, зоогигиеналық нормативтер
II.Негізгі бөлім
2.1.Жануарларға қойылатын гигиеналық және ветеринариялық-санитариялық талаптар.
Мал фермаларының санитариялық – гигиеналық ережелерге сай келмейтін
Обьектінің жоғары санитариялық мәдениеті, жақсы санитариялық және техникалық жағдайлары,
Мал шаруашылықтарында жануарларға қойылатын барлық шараларды алдын ала ескеру
Мал шаруашылықтарында, құс фабрикаларында әртүрлі індетті, инвазиялық аурулардан сақ
шаруашылыққа жаңа әкелген малды карантиннен өткізу кезінде барлық ветеринариялық
мал басын топтастыру кезінде, малды сатып алған шаруашылық барлық
көлік немесе фермада жқмыс істейтін жұмысшылар арқылы малға ауру
арнайы қоршау арқылы тарайтын әртүрлі індетті ауруларға қарсы күрес
малшылардың арасында туберкулез, бруцеллез, сальмонеллез және басқа індетті аурулардың
Әрбір өндіріс кешеніндегі мал басына арнап бөлек малшылар тобын
Арнайы мал шаруашылық зонасында жеке меншік және шаруашылық малдарын
Мал арасында ауру шықпас үшін, малды күтіп баққанда барлық
Ферма территориясын, қора ішін таза ұстау және санитариялық тұрғыдан
2.2. Мал қоралары мен шаруашылық аумағын ветеринариялық-санитариялық ережеге сай
Мал және құс кешендері мен фермалары ауылдық жерлердегі ауаның,
Санитариялық – гигиеналық жағдайларды жақсартып, мал кешендері мен құс
Мал шаруашылығы объектілерінің ауаға тарататын зиянды қалдықтары, өсімдіктер дүниесінің
Мал қора-жайларында, сол сияқты фермалар мен кешендер аймағында да
Фермалар аумағындағы ауаның шаңданып, ластануынан және микробтардан, жағымсыз иістерден
Ауаны механикалық әдіспен тазартып тұру микроклиматтың
параметріне айтарлықтай әсер етеді. Бұл жағдайда қора-жайлар шаң мен
Мал қораларындағы ауаны тазарту аэрозоль шашырату арқылы жүзеге асырылады.
Ауаны тазарту үшін қысқа толқынды ультракүлгін сәулелер ұсынылады. Қазіргі
2.3. Мал кәсіпорындарындағы ветеринариялық және ветеринариялық-санитариялық нысандарға қойылатын гигиеналық
Ветеринариялық нысандардың негізгі міндеті – аурулардың алдын алу шараларын,
Ветеринариялық нысандарға жататындар: ветеринариялық емхана, ветеринариялық пункт, ветеринариялық лаборатория
Ветеринариялық емхана – бұл цикл аяқталғанша қызмет ететін малдәрігерлік
Ветеринариялық орын (пункт) – әртүрлі мал шаруашылықтарына қызмет етуге
Ветеринариялық лаборатория – шошқа фермасы, құс фабрикасы және асыл
Изолятор – барлық мал шаруашылықтарында орналасқан. Изоляторға ауру малды
Ветеринариялық – санитариялық нысандарға жататындар: сойыс-санитариялық пункті, карантиндік орын,
Сойыс-санитариялық орны (пункті) – малды еріксіз союға тура келгенде,
Карантиндік орын – мұндай қораға шаруашылыққа басқа жақтан
Фермаға кірер алдындағы дезөткел – ол көліктің дөңгелегін дезинфекциялау
Дезтөсеніш – мұны қораға кірер алдында аяқ киімді
Санөткел – бұл малшыларға арналған санитариялық – тұрмыстық бөлме.
Барлық ветеринариялық объектілер суық және ыстық сумен қамтамасыз етіліп
2.4. Дезинфекция, дератизация, дезинсекция, дезодарация.
Мал шаруашылықтарының және құс фабрикаларының ветеринариялық жағынан қауіпсіздігі көбінесе,
Дезинфекция – (франц.des – жоямын, лат. Infectio – жұқтыру)
Мал шаруашылығында профилактикалық (сақтық) дезинфекциясының басты міндеті – ол
Мал қорасын дезинфекциялау екі кезеңде жүргізіледі. Бірінші – қораны
Дезинфекция жүргізуге жататын нысандар: мал және құс қорасы, құралдар,
және қи тазалайтын каналға аса көңіл бөлінуі тиіс. Қазіргі
Егер объект нашар тазаланса онда химиялық дезинфекциялық ертінділер, нысанның
Дезинфекция жүргізер алдында міндетті түрде дезинфекцияға жататын заттардың бетін
Дезинфекциялық жұмысты жүргізу ретіне қарай, олар профилактикалық (сақтық) және
Профилактикалық дезинфекцияны қораға басқа жақтан таралған індетті ауру қоздырғыштарды,
малшылардың сыртқы және аяқ киімі, құрал-жабдықтар және басқа да
Профилактикалық дезинфекцияны - мал қораға жылына 2
Тура осындай жұмыс шошқа шаруашылығында да жүргізіледі. Мысалы, шошқаны
Жоспар бойынша қораға дезинфекция жүргізу алдында, әр ай
Аэрозольдық дезинфекция кезінде қора жақсылап саңылаусыз жабылуы тиіс, қора
болмаған жөн, ал ауаның салыстырмалы ылғалдылығы 60 пайыздан кем
Дезинфекция жүргізіліп болған соң барлық заттың сыртқы бетін сумен
Ағымды дезинфекция. Шаруашылықта жұқпалы ауру пайда болған күннен бастап
Қорытынды дезинфекция - ол шаруашылықтағы малды індет
Дезинфекцияның тиімділігі көп жағдайда оның қолдану әдісіне
байланысты. Қазіргі уақытта дезинфекцияның физикалық, химиялық және биологиялық
Химиялық заттарға жататын топтар (қышқылдар, сілтілер, тотықтырғыштар, фенолдар, формальдегидтер
Ветеринариялық практикада дезинфекция үшін сілтіні жиі қолданады. Олар: натрий
Қышқылдарды практикада өте сирек қолданады, көбінесе, басқа дезинфекциялық заттарды
Өте жақсы бактерицидтік қасиеті бар заттар хлорлы препараттар оның
Тотықтырғыш топтан дезинфекция үшін кең түрде калий перманганатын, бір
Формальдегид және формалин де өте жақсы дезинфектант болып табылады.
Көп шаруашылықта егер басқа дезинфектант болмаған жағдайда карбол қышқылын,
Қазіргі уақытта республикамызда дезинфектанттар шығаратын өндіріс жоқтың қасы деуге
Қазіргі уақытта жуу, дезинфекциялау және стерильдеу үшін әрі қоршаған
1000 л/сағ дейін) үш түрлі ерітінді алуға болады: сілтілік
Химиялық дезинфекцияны жүргізуде оның пайдалану тәсілдерінің маңызы зор. Әмбебап
Аэрозольдық дезинфекция – бұл табиғатты және мал тұратын орынды
Осы аэрозольмен дезинфекциялау үшін мына төмендегідей аппараттар қолданылады: аэрозольдық
Физикалық дезинфекцияны табиға орта мен мал қораларын тазалау үшін
Биологиялық заттарды малдың індет ауруларынан сақтандыруда табиғи ортаны зарарсыздандыру
Антибиотиктер - микробтан, малдан, шөптен өндіріледі., олар микроорганизмдердің
Дератизация (франц. de – жоямын, лат. ratus – егеуқұйрық)
Сонымен қатар шаруашылыққа да көп нұқсан келтіреді. Кеміргіштерге қарсы
Кеміргіштер үйге, қоймаға, мал қораларына еніп, оларға зиян келтіреді
Профилактикалық шаралар — кеміргіштердің өсіп-өнуіне жол бермеу, оларға азықтан,
Жою-кұрту шаралары — бұл кеміргіштерден біржола арылу. Малдың індет
Химиялық заттар жылдам және ұзақ әсер ететін топтарға бөлінеді.
Зоокумарин өндірістен 1 пайызды у мен толықтырушының (тальк, талькомагнсзит)
Зоокумариннің суда еритін формасын (зоокумариннің натрий тұзы) пайдаланғанда
Дифенацин (ратиндин) — организмге әсері зоокумаринге ұқсас. Кемірушілерге қарсы
Фентолацин — ұнтақпен (0,25 пайыз) толықтырғьтштан (тальк, талькомагнезит) тұрады.
Өте жылдам әсер ететін препаратқа цинк фосфиді жатады. Оның
Химиялық алдамшыларды (уларды) азықтық және сұйық алдамшылар немесе жабысқақ
Құрамына у қосылєан алдамшы заттарды кемірушілердің ініне, жүретін жолдарына,
Қазіргі уақытта родентицидтердің әсерін күшейту мақсатында ізденіс-зерттеулер де бар.
Биологиялық тәсілдің мақсаты кемірушілердің табиғи жаулары және кемірушілердің арасында
Бактериялық препарат - бактокумарин ветеринария практикасында кеңінен қолданылады. Ол
Кемірушілерді ұстау үшін механикалық құралдар пайдаланьтлады: қақпандар, түбі терең
Дезинсекция (франц. des - жоямын, лат. — іпсесtum -
Профилактикалык, шаралар - шыбын-шіркейдің өсіп - өнуіне жол бсрмеу
Шыбын-шіркейді жою шаралары — үлкен шыбындарға және олардың бала
Өте тиімді дезинсекцид есебінде аэрозоль түрінде 40 пайыз формальдегидтің
Сиыр қораларында (мал жоқта) ең тиімді препарат - аэрол
Кейінгі кезде қолданыльш жүрген инсектицидтср қатарын тиімділігі
жоғары К-Отрин (Руссель УКААФ фирмасы) препараты жатады. Оның әсері
Ерітінділерді бүрку үшін ЛСД-2 қондырғысына кіретін алмалы-салмалы (бөлшектенетін) бүріккіш
Дезодарация — дегеніміз субстратта шіріген кезде пайда болатын жағымсыз
Мал қорасындағы ауада жағымсыз иістің шығу көзі - ол
Сондықтан қорадағы малдың орналасуы мен қораның сыйымдылық нормасы қатал
Қора ішіндегі ауаның құрамындағы зиянды газдардың мөлшерін азайту мақсатында
Дезодаранттың физикалық әдісіне жататын адсорбенттер (сіңіргіш заттар): әртүрлі төсеніштер
Дезинфекцияны және дезодарацияны барлық бөлімдерде бірдей іске асырады, ол
Едендерді және қорадағы өткелдерді өңдеу үшін 2 пайызды калий
Малшыларға арналған нысандарды дезодарациялау үшін "Таволга" таблеткасын пайдаланады.
2.5. Мал өлекселерін жинау және утильдеу.
Мал өлекселерін уақытша жинау және утильдеу - малдың жұқлалы
Жұқпалы аурудан өлген мал өлексесі мен ішкі ағзаларында патогенді
арнайы бөлімдерінде жүргізіледі. Өлексені бірнеше тәсілмен жояды: жергілікті жердің
Егер мал топалаңнан және де басқа қоздырушысы спора түзетін
Өлекселерді арнайы өлексе өртейтін пештерде, отынның (ағашты керосин, соляркамен
Өлік жағатын шұңқырды өлексе кебетіндей етіп жабдыктайды. Әрі оны
Соңғы уақытта Ресейде (ВНИИВСГЭ) тиімділігі жоғары жаңа отынның түрі
Экономикалық жағынан мұндай технология (ПСФГ) тиімді, себебі қымбатқа соғатын
Бұл әдістің жақсы жағы зарарсыздандыру жағьнан сенімді әрі өсімдіктер
Өлекселерді өртеу оларды зарарсыздандыруда нәтижелі әдіс болғанымен, экономикалық жағынан
Биотермиялық шұңқырлар арнайы жобамен салынады.
Биотермиялық шұңқырларды құрғақ, жерасты сулары тереңде орналасқан жерге және
Биотермиялық шұңқырларды қолдану біздің республикамызда биологиялық қалдықтарды утильдеуде ең
Ең бастысы аталған құрылыстарды арнайы жетілдірілген бүгінгі күннің талабына
Биотермиялық шұңқырлардың маңыздылығын төмен-детпей ең бір айта кететін мемлекеттік
Ет және балық оңдеу кәсіпорындарында, құс фабрикалары мен ветеринариялық-санитариялық
Ветеринариялық-санитариялық утильзауыты - мал өлекселері мен өндіріс қалдықтарын термиялық
Ветеринариялық-санитариялық утильзауыттары азықтық ұн (ет-сүйек), техникалық май және басқа
Ветеринариялық-санитариялық утильзауыты арнайы жоба бойынша елді-мекендерден 1 км,
Зауыт территориясы және өндіріс корпусы санитариялық жағдайына байланысты, бір-бірінен
Лас аймақта шикізатты қабылдау, өлекселерді сою, терісін сыпыру, шикі
Таза аймақта шикізаттарды термиялык жолмен зарар-сыздандырып, технологиялық өңдеуден өткізеді.
Өлексе немесе басқа да өндіріс қалдықтарын алып келген арнайы
Қорытынды
Жануарлардыды аурудан сақтаудың бірден-бір жолы-санитариялық-гигиеналық ережелерді мүлтіксіз орындау, арнайы
Жануарлар ауруларының алдын алу шараларын жүргізуде ветеринариялық-санитариялық нормалар және
Санитариялық – гигиеналық жағдайларды жақсартып, мал кешендері мен құс
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі.
1.Гершун В.И., Муслимов Б.Б. Ветеринарная гигиена. Алматы, Қайнар, 1994.
2.Ж.Мырзабеков, П.Ибрагимов.Ветеринариялық гигиена.Алматы "Білім" 2005.
3.Волков Г.К., Репин В.М. и др. Зоогигиенические нормативы для
4.Волков Г.К., Зоогигиена и ветеринарная санитария в промышленном животноводстве.
5. Долгов В.С. Гигиена уборки и утилизации навоза. М.,
6. Испенков А.Е., Сапего И.П. Зоогигиенический и санитарный режим
7. Кипайкин В.А. Дезинфектология. Ростов-на-Дону, Феникс, 2003.
8.Лаптев А.П.,Поливский С.А. Гигиена. М., 1990.
9.Мырзабеков Ж.Б. Жалпы зоогигиена. Алматы,1992.
32