ЖОСПАР
Кіріспе 3
1-Тарау. Мемлекет пен экономиканың өзара қатынасы 5
1.1 Қаржы жүйесі туралы түсінік 5
1.2 Мемлекет пен экономиканың өзара қатынасы 7
2-Тарау. Мемлекеттік бюджет және бюджет тапшылығының проблемалары 14
2.1 Мемлекеттік бюджет туралы түсінік 14
2.2 Бюджет тапшылығының проблемалары 17
Қорытынды 27
Қолданылған әдебиеттер тізімі 28
Кіріспе
Мемлекеттік реттеу қажеттілігінің объективті негіздерін қарастыруға кіріспестен бұрын,
Адамзат тарихы мемлекеттердің пайда болуы мен даму барысы,
Мемлекеттік бюджет үкімет қолындағы ақша ресурстарының орталықтанған қоры.
1-тарау. Мемлекет пен экономиканың өзара қатынасы
1.1 Қаржы жүйесі туралы түсінік
Қаржы - бұл қоғамда қалыптасқан экономикалық қатынастар жүйесіндегі
Ақша құралдарын сәйкес мекемелер арқылы пайдалануға байланысты қатынастар
Қаржылық жүйе жүргізетін саясат қаржылық саясат деп аталады.
Қаржы бірнеше қызмет атқарады:
1. Топтастыру - құралдарды үйлестіру және материалды
2. Реттеуші - шаруашылық субъектілерді ынталандыру;
3. Бөлу - ақша құрамының қалыптасуы және оларды
4. Бақылау - салық жинаудың дұрыстығын жөне оларды
Қаржы қатынасының тұлғалары: мемлекет, фирма, түрліше бірлестіктер, ұйымдар
1. Мемлекет пен кәсіпорын арасында: мемлекеттік бюджет төлемдер
2. Фирмалар арасында: келісімшарт негізінде құрылады, бұл
3. Фирма мен банк арасында: несиені
4. Фирма және өңдірістік құрылым арасында.
5. Мемлекет және қоғамдық ұйымдар арасында.
6. Мемлекет және халық арасында, халықтың әр түрлі
Қаржының 3 құрамдас бөліктері:
1. Халық қаржысы;
2. Бірлестіктер, фирма, сала кешенінің қаржылары, яғни орталықтанбаған
3. Мемлекеттік, яғни орталықтанған қаржы.
Халық қаржысы табысты бөлімнен тұрады, жанұялардың алғашқы табыстарынан,
Орталықтанбаған (мемлекеттік емес) қаржы - фирма, бірлестік жөне
Орталықтанған (мемлекеттік) қаржы - қаржы жүйесінің басты бөлігі.
Мемлекеттік қаржының құрамдас бөлігі - мемлекеттік бюджет. Оның
Бюджет - табыс пен шығыстың тепе-теңдігі (смета, баланс).
Бюджеттің табысы: кәсіпорын табысына салық, сатудан түскен табысқа
Бюджеттің шығысы: экономиканы, қоғамдық-мәдени бағдарламаны, F3Y және FT
Қаржы жүйесін ұйымдастыруда екі принцип бар:
1) Демократиялық орталықтандыру әкімшілдік-әміршілдік жүйеге тән
2) Қазыналық (фискаль - қазына) федерализм. Бұл
- әдеттегі қарапайым: егер шығыс табысқа тең
- тапшылықты: егер шығыс табыстан жоғары болса. Мемлекеттік
1. Экономикалық дағдарыс жағдайында табыстың төмендеуі және ұлттық
2. Мемлекеттік бюджетке түсетін акциз салығының азаюы.
3. Бюджет шығысының өсуі.
4. Қаржы-экономикалық саясаттың тұрақсыздығы. Бюджет тапшылығын төмендету шаралары:
1. Конверсия.
2. Қаржыландырудан несие беруге өту.
3. Зиянды кәсіпорындарға дотация беруді жою.
4. Мемлекетті басқару шығынын азайту.
5. Салық салу жүйесін өзгерту.
6. Жергілікті бюджеттің ролін арттыру.
Бюджет тапшылығын жабатын 3 дәстүрлі амал бар:
1) Мемлекеттік займ шығару;
2) Салық салудың қатаңдығы;
3) Ақша өндірісі немесе "сеньораж", яғни ақша
1.2 Мемлекет пен экономиканың өзара қатынасы
Кез келген әлеуметтік ұйымның түбірлі мәселесі адамдардың басым
Классикалық үлгі. Бұл үлгіге сәйкес өндірушілер де тұтынушылар
Мұндай үлгіні тұңғыш peт A. Смит "Халықтар байлығының
Классикалық үлгі, мемлекеттің экономикадағы рөлін анықтай келе, экономикалық
Жаңа классикалық үлгі. Үстіміздегі ғасырдың соңғы 60—70-жылдары ішінде
Ал жинақ мүмкіндіктеріне тоқталсақ оның өзі түптеп келгенде
Үстіміздегі жүз жылдықтың 20-жылдарының соңы мен 30-жылдардың басында
Мемлекет пен рынок өз мәнінде экономиканың "екі қолы"
Тарихи тұрғыдан алғанда мемлекет қоғамның белгілі бір даму
Мемлекет және рынок. Мемлекет пен рыноктың әрдайым тепе-теңдік
Мемлекеттің бәсекеге көзқарасының қайшылықтары да бар. Бір жағынан,
Мемлекет және бюрократия. Мұндай құрылымдар белгілі бір мемлекеттік
Бюрократиялық көріністер кез келген ұйымда, мекемеде, кәсіпорында, басқару
Бюрократия өзін-өзі реттейтін рыноктық, құндық тетіктерге түбегейлі экономикалық
Бюрократтық бұрмалау әкімшілдік-әміршілдік жүйенің рынокқа қарсы күресін көрсетеді.
2-тарау. Мемлекеттік бюджет және бюджет тапшылығының проблемалары
2.1 Мемлекеттік бюджет туралы түсінік
Мемлекеттік қаржы жүйесінің бел ортасында мемлекеттік бюджет тұрады.
Ел бюджетінің құрылымы сол елдің мемлекеттік құрылымымен байланысты.
Мемлекет қызметтерінің ұлғаюы мемлекеттік шығындардың қарқынын ЖҮӨ өсуі
Мемлекет шығындарының басты тармағына экономиканың өндірістік секторының қызмет
Әскери шығындардың да үлесі қомақты. Әскери шығындарды айтқанда
Мемлекеттік бюджеттің кірістері біріншіден орталық және жергілікті органдар
Мемлекеттік табыстың жалпы материалдық негізін ұлттық табыс құрайды,
Мемлекеттік бюджет түсімдерінің ең басты көзі — салықтар.
Салық мәлімдемесі салық төлеушілердің өз табыстарының мөлшері туралы
Табыс салығын алу белгілі бір төменгі деңгейден басталады.
Салық салу тарихында жоғары пайдаға салық салу деген
Капитал ісінен алынатын салық корпорациялардын бағалы қағаздарды сату,
Жанама салықтар бүгінде үш түрде керінеді: акциздер, фискалды,
Фискалды, монопольді салық мемлекеттің монопольді өндіретін тауарларына салынатын
Жанама салықтың қатарында кеден, баж алымдары жатады. Олар
Жергілікті әкімшіліктің қажеттіктерін өтеуге өз салықтары жетіспегендіктен көптеген
Қазіргі кездегі салықтардың маңызы мен рөлі мемлекеттік органдарды
2.2 Бюджет тапшылығының проблемалары
Бюджеттік процесс мемлекеттің кірістері мен шығыстарын баланстайды, теңестіреді.
Салық арқылы реттеу әдістері салалардың бәсекелестігін ынталандыруға, капиталдың
Мемлекеттік бюджет пен салық ставкасының арасындағы тәуелділік графикалық
1-к е с т е
1990 ж
АҚШ
Жапония
ФРГ
Италия
Мемлекеттік бюджеттердің тұрақты тапшылығының негізінде көптеген себептер жатыр.
Бюджеттік тапшылықтарды қаржыландырудың басты жолы мемлекеттік несие. Мемлекеттік
Мемлекеттік қарыз (кредит) жеке адамның несие беруінен айтарлықтай
Мемлекеттік несиенің дамуы мемлекеттің қарызын басқарудың құрылымын жасауды
Қарыз түрлері мерзімінің арақатынасының мемлекеттік борышты басқаруда айтарлықтай
Мемлекеттік қарызды басқарудың күрделі механизмін пайдалана отырып, казначейліктер
Бюджеттік шығыстарды ұлғайту мен салықтарды азайту шаралары сұраныстың
Тапшылықты қаржыландыру концепциясы неокейнсиаңдық бағыттағы экономистердің теориялық құрылымында
Дефляциялық (инфляцияға қарсы) шаралардың күрделілігі мынада: оны жүзеге
Сонымен мемлекеттің қарыз проблемасы ақша айналасының күрделі кешенімен,
Кредит (несие) — қарыз капиталының қозғалысы, несие беру
Біріншіден, тарихи тұрғыдан несие қоғамдық өндірістің шеңберін айтарлықтай
Екіншіден, кредит қайта бөлу қызметін атқарады. Осының арқасында
Үшіншіден, кредит (несие) айналым шығындарын үнемдеуге көмектеседі. Оның
Төртіншіден, несие капиталдың орталықтануы мен шоғырлануын тездету қызметін
Несиені жеңіл шарттар бойынша алған кәсіпкерлер капиталдың тез
Коммерциялық несие кәсіпорындардың, бірлестіктердің, өзге де шаруашылық субъектілерінің
Банктік несие-қаржы мекемелерінің (банктердің, ассоциациялардың) барлық шаруашылық субъектілеріне
Коммерциялық несие бағыты, мерзімі мен келісім сомасы жөніндегі
Тұтыну кредиті жеке адамдарға ұзақ мерзімді тұтыну тауарларын
Мемлекеттік несие-кредит қатынастарының жүйесі. Мұнда мемлекет заем беруші,
Халықаралық кредит-қарыз капиталының халықаралық қатынастар саласындағы қозғалысы. Халықаралық
Қорытынды
Белгілі шарттылықпен алғанда өзара байланысты экономикалық көрсеткіштер жүйесін
Бұл нарықтық механизм құрылысына байланысты жүзеге асады.
Бәрінен бұрын, экономиканы реттеу — мемлекеттің макроэкономикалық тұрғыда
Қолданылған әдебиеттер тізімі
Ефимова Е.Г. Потапова И.С., Заславская М.Д. Экономическая теория:
Макконел Кемпбелл Р., Брю Стенли Л. Экономикс: принципы,
Экономика: Учебник по курсу «Экономическая теорияң / Под
Солнцев В. Государственное регулирование цен и контроль за
Экономист 2000. №7. С.25; №10. С. 15.
8. Арынов Е.М. Экспортная ориентация национальной
9. Ашимбаев Т.А.
1
2